Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Dilçi, dilşünas və ya linqvist – insanların danışdıqları dillərin mənşəyi, quruluşu, konkret dillərin formal və qrammatik nəzəriyyələrinin qurulması, dillərin izahlı lüğətlərinin, dillərarası və digər xüsusi təyinatlı lüğətlərin hazırlanması ilə məşğul olan şəxs.
Dilçi alimlər
8-ci əsrdə Xəlil ibn Əhməd ərəb dilinin qrammatikasını və izahlı lüğətini yazmış (), ərəb dilinin bu günə qədər də bənzəri olmayan ensiklopediyasını yaratmışdı.
Mahmud Qaşqarlı "" əsəri ilə türk dilçiliyinin və ümumiyyətlə türkşünaslığın əsasını qoydu (1073–1077-ci illər arasında yazıldığı güman edilir).
Ərəb dilçiliyinin görkəmli nümayəndələri sırasında Xətib Təbrizi nin (1030–1146) xüsusi yeri var.
13-cü əsrdə yaşayıb yaratmış türk-fars-monqol lüğəti yazmış, mütəxəssislərin fikrincə sonralar Azərbaycan türkcəsi adlanacaq dilin xüsusiyyətlərini də öz əsərində göstərmişdir. Hinduşah Naxçıvani (1275–1329) də ərəb və fars dillərini cəlb etməklə Azərbaycan türkcəsinin izahlı lüğəti sahəsində maraqlı lüğətin müəllifi kimi tanınmışdır.
Kazan və Peterburq universitetlərinin professoru, görkəmli şərqşünas Mirzə Kazım bəy (1802–1870) "Türk-tatar dilinin ümumi qrammatikası" kitabı (1839, 1848) Avropa üsullu ilk dolğun dərslik olmuş, eyni zamanda türkologiyanın ən dəyərli əsərlərindən biri olaraq qəbul edilmişdir. Müasir dövr türk xalqları dilçiləri arasında Azərbaycandan Türkiyəyə köç etmiş Əhməd Cəfəroğlunun xüsisi yeri var.
Avropada dilçilk elmi 18-ci əsrdə ciddi inkişaf yoluna qədəm qoymuşdur. Məhz bu dövrdə dilçiliyin nəzəri əsasları üzərində tədqiqatlar başlanılmış, böyük lüğətçilik ənənəsinin əsası qoyulmuşdur.
Məşhur müasir dilçilər arasında adı qeyd oluna bilər.
Dilçilərin təsnifi
Dilçiliyin istiqamət və bölmələrinə görə aşağıdakı dilçiləri ayırmaq mümkündür:
, , , , , , və ya , , (müqayisəli dilçilik mütəxəssisləri), , , , və s.
Dillərə, dil qruplarına, coğrafi bölgələrə görə də dilçiləri təsnif etmək mümkündür:
(burada – Qafqaz dilləri üzrə mütəxəssislər), , , , , , , , , , , , və s. və s.
Dilçiləri digər əlamətlərə görə də təsnif edirlər. Belə təsniflərin nəticəsində , , , , , , və digər dilçilərdən bəhs etmək olar.
Leksikoqraflar
Leksikoqrafiya (yunanca leksikon – söz və qrafo – yazıram, yəni "söz yazıram") lüğət lərin (sözlüklərin) yazılması və tədqiqi ilə məşğul olan dilçilik sahəsidir. Dilçiliyin bu ən mühüm bölməsi ilə məşğul olan şəxsə leksikoqraf deyilir. Dil normalarının yaranması, dilöyrənmə və dilin tədqiqi məsələləri birinci növbədə məhz leksikoqrafların əməyi nəticəsində mümkün olur. Lüğət, adətən, əlifba sırası ilə verilmiş söz və söz birləşmələri toplusudur. Lüğətdə bu söz və söz birləşmələrinin izahı, şərhi və ya başqa dilə (dillərə) tərcüməsi verilir.
Dilin tam xəzinəsi (dilə daxil olan bütün sözlər) toplusu tezaurus adlanır. Qədim Çin də, Yunanıstan və Roma da lüğətlər tərtib edilirdi. 8-ci əsrdən başlayaraq lüğətçilik İslam dünyasında geniş vüsət tapdı.
Etimoloji, frazeoloji, orfoqrafik, orfoepik, onomastik (xüsisi adlar) lüğətlər, sinonim, antonim, omonimlər lüğətləri, dialektlər lüğəti, tezliklər lüğəti, tərsinə lüğət kimi leksikanın müxtəlif tərəflərini təsvir edən lüğətlər vardır.
1755-ci ildə İngilis dilinin ikicildlik izahlı lüğətini çap etdirdi. 1933-cü ildə 424825 vahiddən ibarət (!) Oxford English Dictionary nəşr edildi (bu nəhəng layihənin birinci nəşri 1884-ə təsadüf edir. Amerikada "" 1828-ci ildə tərəfindən nəşr edildi, 1961-ci il nəşri 450000 (!)vahiddən ibarət idi.
Rus dilinin izahlı lüğəti sahəsində V. İ. Dal, D. N. Uşakov, S. İ. Ojeqov kimi leksikoqraflar böyük əmək sərf ediblər. Bunlar, eləcə də 17 cildli "Müasir rus ədəbi dilinin lüğəti" (təxminən 120 söz) və 4 cildli akademik "Rus dili lüğəti" (təxminən 82000 söz) rus dilinin normalaşdırılması məsələsinə öz dəyərli töhfələrini verdi.
Azərbaycan leksikoqrafları. İzahlı lüğət yazanlar
Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti 1966–1987-ci illərdə dörd cild olaraq nəşr edilmişdir. Müəlliflər: Əliheydər Orucov, Bəhruz Abdullayev, , və Mikayıl Rzaquluzadə. 40000-dən artıq sözü izah edən və yazılı qaynaqlar vasitəsilə şərh edən bu lüğətin yazılması və nəşrini Azərbaycan dilçiliyinin və ümumiyyətlə Azərbaycan elmi və mədəniyyətinin mühüm hadisəsi hesab etmək olar. 2006-cı ildə bu dördcildlik Azərbaycan-latın əlifbasında kiçik düzəliş və cüzi əlavələrlə yenidən nəşr edildi. 1985-ci ildə "" (Azərbaycan klassik ədəbiyyatını oxumaq üçün) adlı sözlüyün nəşri də lüğətçilik üzrə faydalı işlərdən biridir. Təxminən 16000 söz və söz birləşməsini izah edən bu lüğətin müəllifləri: M. Ə. Əsgərli, H. H. Zərinəzadə, B. T. Abdullayev. Təəssüf ki, son 20–22 il ərzində Azərbaycan dilinin izahlı lüğətinin yazılması istiqamətində ciddi irəliləyiş olmadı.
Azərbaycan leksikoqrafları. Tərcümə lüğətləri yazanlar
Qafqaz ın Rusiya ya birləşdirilməsindən sonra Azərbaycanlılar arasında, təbii olaraq, rus dili nin öyrənilməsi mühüm məsələyə çevrildi. Bu ehtiyacı ödəmək üçün rusca-azərbaycanca və azərbaycanca-rusca lüğətlərin yazılması ehtiyacı yarandı. Mirzə Şəfi Vazeh və V. V. Qriqoryev, L. Budaqov 19-cu əsrdə, Ü. Hacıbəyov və 20-ci əsrin əvvəllərində rus və Azərbaycan türkcəsi tərcümə lüğətləri nəşr etdirdilər.
1940-cı ildən başlayaraq Heydər Hüseynov un, Ə. Ə. Orucovun, Z. Tağıyevanın və digər leksikoqrafların səyi və əməyi nəticəsində lər yazıldı və nəşr edildi. 2005-ci ildə Ə. Ə. Orucovun redaktəsi ilə hazırladığı 3 cildli in son variantı nəşr olundu.
tərtib edənlər arasında Ruhulla Axundov, Heydər Hüseynov, Xudadat bəy Əzizbəyov, M. T. Tağıyev kimi leksikoqrafların əməyi xüsusi qeyd edilməlidir. 2006-cı ildə Bakı Slavyan Universitetində M. T. Tağıyevin rəhbərliyi və redaktorluğu ilə 4 cildli Azərbaycanca-Rusca Lüğətin son nəşri işıq üzü gördü (müəlliflər: M. T. Tağıyev, İ. M. Aydınov, İ. M. Kərimov, R. İ. Qurbanova, O. M. Hacəliyev, M. Z. Mövsümov).
Sanballı "" yalnız 1999-cu ildə () və ya tərəfindən yazılıb nəşr olundu.
Avropa dillərinin öyrənilməsi və o dillərdən Azərbaycancaya və tərsinə tərcümə məsələlərinin həlli üçün uyğun ikidilli tərcümə lüğətlərinin yazılması işi böyük əhəmiyyət kəsb edir.
1996-cı ildə kiril və sonra Azərbaycan-latın əlifbası ilə nəşr olunan bircildli "" təxminən 40000 sözdən ibarətdir. Tərtibşilər: O. İ. Musayev, T. Ə. Abasquliyev, M. A. Pənahi, E. İ. Hacıyev, İ. X. Rüstəmov, A. H. Qarayev, İ. O. Musayev, redaktoru O. İ. Musayevdir. Leksik genişlik və məqalələrin dərinliyi baxımından nöqsanları olsa da, bu əsərin lüğətçilikdə müəyyən boşluğu doldurduğuna şübhə yoxdur.
İngiliscə-Azərbaycanca lüğətlərin Azərbaycanla dünya arasında ünsiyyət körpüləri rolu oynadığı barədə geniş danışmağa ehtiyac yoxdur. Lakin son zamanlara qədər bu sahədə səviyyəli böyük lüğətlərin yazılmaması təəccüblüdür və təəssüf hissi doğurur. Bütün bu zəifliklərin fonunda 6 cildli (!) ""in meydana çıxması Azərbaycan lüğətçiliyinin çox böyük uğuru kimi qiymətləndirilməlidir. Təxminən 250000 söz (!) və ifadələri özündə ehtiva edən bu əsər tərəfindən yazılmışdır. Birinci və ikinci cildin tərtibçiləri Tofiq Abasquliyev, Kərim Qasımov, , , redaktorları Hamlet İsaxanlı və Tofiq Abasquliyev dir. 3–6-cı cildlərin tərtibçiləri Hamlet İsaxanlı, Tofiq Abasquliyev, Kərim Qasımov, Nijad Mikailzadə, Nabat Məmmədova, redaktorları Hamlet İsaxanlı və Tofiq Abasquliyevdir. Hal-hazırda korrektura edilib çap olunma mərhələsində olan bu böyük lüğətin 3 cildi çapdan çıxmış, digər cildlər də çapa hazırlanmaqdadır.
" (in 6 volumes) – Xəzər İngiliscə-Azərbaycanca Böyük Lüğət (6 cilddə)" Azərbaycan lüğətçiliyinin, dilçiliyinin, ümumiyyətlə Azərbaycan elminin və Azərbaycan mədəniyyətinin ən monumental əsərlərindən biridir. Qeyd edək ki, təxminən iki əsr Rusiya və Sovet tərkibində və təsirində olan Azərbaycanda yazılan Rusca-Azərbaycanca lüğətlər belə bu lüğətlə yarışda geri qalırlar. 6 cildli "Xəzər İngiliscə-Azərbaycanca Böyük Lüğət" böyük dünya dillərində yazılan ən böyük lüğətlərlə müqayisəoluna biləndir!
Dil tarixi mütəxəssisləri
və ya dillərin tarixi və təkamülü ilə məşğul olur. Etimologiya – yəni ayrı-ayrı sözlərin tarixinin öyrənilməsi, eləcə də dil ailələrinin müəyyən edilməsi və öyrənilməsi də tarixi dilçiliyə aiddir. Tarixi dilçiliyin, xüsusi halda türk dilləri tatixinin ən qüdrətli tədqiqatçılarından biri Əhməd Cəfəroğlu dur. Bəkir Çobanzadəni (1893–1937) müasir dövr Azərbaycanda tarixi dilçiliyin və ümumiyyətlə dilçiliyin ilk peşəkar nümayəndəsi hesab etmək olar. Tarixi dilçiliyin Azərbaycanda inkişafına ən çox töhfə verənlər arasında Bəkir Çobanzadə və Ə. M. Dəmirçizadə birinci hesab olunurlar. , , , və başqa dilçilər də 19–20-ci əsrlər Azərbaycan türkcəsinin təkamülü və xüsusiyyətləri barədə tədqiqatlar aparmışlar.
Ümumi dilçilik üzrə mütəxəssislər
Fonetika, Qrammatika, Leksikologiya, dialektologiya və digər sahələrə öz töhfəsini vermiş dilçilərdən Muxtar Hüseynzadə və Məmmədağa Şirəliyevi ayrıca qeyd etmək doğrudur. Ağamusa Axundov, Afat Qurbanov, N. Məmmədov, Z. Budaqova, M. Ə. Mahmudov və onlarla digər dilçilər öz tədqiqat, monoqrafiya və dərslikləri ilə Azərbaycan dilçiliyinin inkişafında rol oynamışlar.
Azərbaycan alimləri Rus, Avropa və şərq dilləri sahəsində də tədqiqatlar aparırlar. M. Tağıyev, F. Hüseynov, F. Veysəlov və digər dilçilərin əməyi qeyd olunmalıdır.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Dilci dilsunas ve ya linqvist insanlarin danisdiqlari dillerin menseyi qurulusu konkret dillerin formal ve qrammatik nezeriyyelerinin qurulmasi dillerin izahli lugetlerinin dillerarasi ve diger xususi teyinatli lugetlerin hazirlanmasi ile mesgul olan sexs Dilci alimler8 ci esrde Xelil ibn Ehmed ereb dilinin qrammatikasini ve izahli lugetini yazmis ereb dilinin bu gune qeder de benzeri olmayan ensiklopediyasini yaratmisdi Mahmud Qasqarli eseri ile turk dilciliyinin ve umumiyyetle turksunasligin esasini qoydu 1073 1077 ci iller arasinda yazildigi guman edilir Ereb dilciliyinin gorkemli numayendeleri sirasinda Xetib Tebrizi nin 1030 1146 xususi yeri var 13 cu esrde yasayib yaratmis turk fars monqol lugeti yazmis mutexessislerin fikrince sonralar Azerbaycan turkcesi adlanacaq dilin xususiyyetlerini de oz eserinde gostermisdir Hindusah Naxcivani 1275 1329 de ereb ve fars dillerini celb etmekle Azerbaycan turkcesinin izahli lugeti sahesinde maraqli lugetin muellifi kimi taninmisdir Kazan ve Peterburq universitetlerinin professoru gorkemli serqsunas Mirze Kazim bey 1802 1870 Turk tatar dilinin umumi qrammatikasi kitabi 1839 1848 Avropa usullu ilk dolgun derslik olmus eyni zamanda turkologiyanin en deyerli eserlerinden biri olaraq qebul edilmisdir Muasir dovr turk xalqlari dilcileri arasinda Azerbaycandan Turkiyeye koc etmis Ehmed Ceferoglunun xusisi yeri var Avropada dilcilk elmi 18 ci esrde ciddi inkisaf yoluna qedem qoymusdur Mehz bu dovrde dilciliyin nezeri esaslari uzerinde tedqiqatlar baslanilmis boyuk lugetcilik enenesinin esasi qoyulmusdur Meshur muasir dilciler arasinda adi qeyd oluna biler Dilcilerin tesnifiDilciliyin istiqamet ve bolmelerine gore asagidaki dilcileri ayirmaq mumkundur ve ya muqayiseli dilcilik mutexessisleri ve s Dillere dil qruplarina cografi bolgelere gore de dilcileri tesnif etmek mumkundur burada Qafqaz dilleri uzre mutexessisler ve s ve s Dilcileri diger elametlere gore de tesnif edirler Bele tesniflerin neticesinde ve diger dilcilerden behs etmek olar LeksikoqraflarLeksikoqrafiya yunanca leksikon soz ve qrafo yaziram yeni soz yaziram luget lerin sozluklerin yazilmasi ve tedqiqi ile mesgul olan dilcilik sahesidir Dilciliyin bu en muhum bolmesi ile mesgul olan sexse leksikoqraf deyilir Dil normalarinin yaranmasi diloyrenme ve dilin tedqiqi meseleleri birinci novbede mehz leksikoqraflarin emeyi neticesinde mumkun olur Luget adeten elifba sirasi ile verilmis soz ve soz birlesmeleri toplusudur Lugetde bu soz ve soz birlesmelerinin izahi serhi ve ya basqa dile dillere tercumesi verilir Dilin tam xezinesi dile daxil olan butun sozler toplusu tezaurus adlanir Qedim Cin de Yunanistan ve Roma da lugetler tertib edilirdi 8 ci esrden baslayaraq lugetcilik Islam dunyasinda genis vuset tapdi Etimoloji frazeoloji orfoqrafik orfoepik onomastik xusisi adlar lugetler sinonim antonim omonimler lugetleri dialektler lugeti tezlikler lugeti tersine luget kimi leksikanin muxtelif tereflerini tesvir eden lugetler vardir 1755 ci ilde Ingilis dilinin ikicildlik izahli lugetini cap etdirdi 1933 cu ilde 424825 vahidden ibaret Oxford English Dictionary nesr edildi bu neheng layihenin birinci nesri 1884 e tesaduf edir Amerikada 1828 ci ilde terefinden nesr edildi 1961 ci il nesri 450000 vahidden ibaret idi Rus dilinin izahli lugeti sahesinde V I Dal D N Usakov S I Ojeqov kimi leksikoqraflar boyuk emek serf edibler Bunlar elece de 17 cildli Muasir rus edebi dilinin lugeti texminen 120 soz ve 4 cildli akademik Rus dili lugeti texminen 82000 soz rus dilinin normalasdirilmasi meselesine oz deyerli tohfelerini verdi Azerbaycan leksikoqraflari Izahli luget yazanlarAzerbaycan dilinin izahli lugeti 1966 1987 ci illerde dord cild olaraq nesr edilmisdir Muellifler Eliheyder Orucov Behruz Abdullayev ve Mikayil Rzaquluzade 40000 den artiq sozu izah eden ve yazili qaynaqlar vasitesile serh eden bu lugetin yazilmasi ve nesrini Azerbaycan dilciliyinin ve umumiyyetle Azerbaycan elmi ve medeniyyetinin muhum hadisesi hesab etmek olar 2006 ci ilde bu dordcildlik Azerbaycan latin elifbasinda kicik duzelis ve cuzi elavelerle yeniden nesr edildi 1985 ci ilde Azerbaycan klassik edebiyyatini oxumaq ucun adli sozluyun nesri de lugetcilik uzre faydali islerden biridir Texminen 16000 soz ve soz birlesmesini izah eden bu lugetin muellifleri M E Esgerli H H Zerinezade B T Abdullayev Teessuf ki son 20 22 il erzinde Azerbaycan dilinin izahli lugetinin yazilmasi istiqametinde ciddi irelileyis olmadi Azerbaycan leksikoqraflari Tercume lugetleri yazanlarQafqaz in Rusiya ya birlesdirilmesinden sonra Azerbaycanlilar arasinda tebii olaraq rus dili nin oyrenilmesi muhum meseleye cevrildi Bu ehtiyaci odemek ucun rusca azerbaycanca ve azerbaycanca rusca lugetlerin yazilmasi ehtiyaci yarandi Mirze Sefi Vazeh ve V V Qriqoryev L Budaqov 19 cu esrde U Hacibeyov ve 20 ci esrin evvellerinde rus ve Azerbaycan turkcesi tercume lugetleri nesr etdirdiler 1940 ci ilden baslayaraq Heyder Huseynov un E E Orucovun Z Tagiyevanin ve diger leksikoqraflarin seyi ve emeyi neticesinde ler yazildi ve nesr edildi 2005 ci ilde E E Orucovun redaktesi ile hazirladigi 3 cildli in son varianti nesr olundu tertib edenler arasinda Ruhulla Axundov Heyder Huseynov Xudadat bey Ezizbeyov M T Tagiyev kimi leksikoqraflarin emeyi xususi qeyd edilmelidir 2006 ci ilde Baki Slavyan Universitetinde M T Tagiyevin rehberliyi ve redaktorlugu ile 4 cildli Azerbaycanca Rusca Lugetin son nesri isiq uzu gordu muellifler M T Tagiyev I M Aydinov I M Kerimov R I Qurbanova O M Haceliyev M Z Movsumov Sanballi yalniz 1999 cu ilde ve ya terefinden yazilib nesr olundu Avropa dillerinin oyrenilmesi ve o dillerden Azerbaycancaya ve tersine tercume meselelerinin helli ucun uygun ikidilli tercume lugetlerinin yazilmasi isi boyuk ehemiyyet kesb edir 1996 ci ilde kiril ve sonra Azerbaycan latin elifbasi ile nesr olunan bircildli texminen 40000 sozden ibaretdir Tertibsiler O I Musayev T E Abasquliyev M A Penahi E I Haciyev I X Rustemov A H Qarayev I O Musayev redaktoru O I Musayevdir Leksik genislik ve meqalelerin derinliyi baximindan noqsanlari olsa da bu eserin lugetcilikde mueyyen boslugu doldurduguna subhe yoxdur Ingilisce Azerbaycanca lugetlerin Azerbaycanla dunya arasinda unsiyyet korpuleri rolu oynadigi barede genis danismaga ehtiyac yoxdur Lakin son zamanlara qeder bu sahede seviyyeli boyuk lugetlerin yazilmamasi teeccubludur ve teessuf hissi dogurur Butun bu zeifliklerin fonunda 6 cildli in meydana cixmasi Azerbaycan lugetciliyinin cox boyuk uguru kimi qiymetlendirilmelidir Texminen 250000 soz ve ifadeleri ozunde ehtiva eden bu eser terefinden yazilmisdir Birinci ve ikinci cildin tertibcileri Tofiq Abasquliyev Kerim Qasimov redaktorlari Hamlet Isaxanli ve Tofiq Abasquliyev dir 3 6 ci cildlerin tertibcileri Hamlet Isaxanli Tofiq Abasquliyev Kerim Qasimov Nijad Mikailzade Nabat Memmedova redaktorlari Hamlet Isaxanli ve Tofiq Abasquliyevdir Hal hazirda korrektura edilib cap olunma merhelesinde olan bu boyuk lugetin 3 cildi capdan cixmis diger cildler de capa hazirlanmaqdadir in 6 volumes Xezer Ingilisce Azerbaycanca Boyuk Luget 6 cildde Azerbaycan lugetciliyinin dilciliyinin umumiyyetle Azerbaycan elminin ve Azerbaycan medeniyyetinin en monumental eserlerinden biridir Qeyd edek ki texminen iki esr Rusiya ve Sovet terkibinde ve tesirinde olan Azerbaycanda yazilan Rusca Azerbaycanca lugetler bele bu lugetle yarisda geri qalirlar 6 cildli Xezer Ingilisce Azerbaycanca Boyuk Luget boyuk dunya dillerinde yazilan en boyuk lugetlerle muqayiseoluna bilendir Dil tarixi mutexessislerive ya dillerin tarixi ve tekamulu ile mesgul olur Etimologiya yeni ayri ayri sozlerin tarixinin oyrenilmesi elece de dil ailelerinin mueyyen edilmesi ve oyrenilmesi de tarixi dilciliye aiddir Tarixi dilciliyin xususi halda turk dilleri tatixinin en qudretli tedqiqatcilarindan biri Ehmed Ceferoglu dur Bekir Cobanzadeni 1893 1937 muasir dovr Azerbaycanda tarixi dilciliyin ve umumiyyetle dilciliyin ilk pesekar numayendesi hesab etmek olar Tarixi dilciliyin Azerbaycanda inkisafina en cox tohfe verenler arasinda Bekir Cobanzade ve E M Demircizade birinci hesab olunurlar ve basqa dilciler de 19 20 ci esrler Azerbaycan turkcesinin tekamulu ve xususiyyetleri barede tedqiqatlar aparmislar Umumi dilcilik uzre mutexessislerNoam Comski Qilad Tsukerman Fonetika Qrammatika Leksikologiya dialektologiya ve diger sahelere oz tohfesini vermis dilcilerden Muxtar Huseynzade ve Memmedaga Sireliyevi ayrica qeyd etmek dogrudur Agamusa Axundov Afat Qurbanov N Memmedov Z Budaqova M E Mahmudov ve onlarla diger dilciler oz tedqiqat monoqrafiya ve derslikleri ile Azerbaycan dilciliyinin inkisafinda rol oynamislar Azerbaycan alimleri Rus Avropa ve serq dilleri sahesinde de tedqiqatlar aparirlar M Tagiyev F Huseynov F Veyselov ve diger dilcilerin emeyi qeyd olunmalidir Hemcinin baxDilcilik