Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Əhməd Cəfəroğlu (17 aprel 1899, Yelizavetpol – 6 yanvar 1975, İstanbul) — Azərbaycan əsilli Türkiyə dilçisi, ədəbiyyatşünası.
| Əhməd Cəfəroğlu | |
|---|---|
 | |
| Doğum tarixi | 17 aprel 1899 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 6 yanvar 1975 (75 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri | |
| Uşağı | Nazan Ölçər |
| Elm sahəsi | türkologiya |
| İş yeri | |
| Təhsili | |
| Üzvlüyü | |
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Əhməd Cəfər oğlu 1899-cu ildə Gəncədə anadan olub. Üç yaşında atasını itirib. 1905-ci ildə erməni-müsəlman davası qalxanda ailəsi Səmərqəndə köçür. Əhməd ilk təhsilini orada alır, sonradan Gəncəyəqayıdırlar. 1909–1916-cı illərdə Gəncə gimnaziyasında təhsil alır. Sonra Kiyev Ali Ticarət İnstitutunun iqtisad fakültəsinə daxil olur, üç semestr oxuya bilir. Həmin dövr situasiya ilə bağlı 1918-ci ilin ortalarında yenidən Gəncəyə qayıdır. Əhməd Cəfəroğlu Gəncədə istiqlal mübarizəsinə qoşulur. Qafqaz İslam Ordusu üzv olur. 1918-ci il sentyabrın 15-də Bakını Azərbaycanın paytaxtı elan edənlərin arasında kiçik topçu zabiti kimi iştirak edir. Əhməd yenicə açılan Azərbaycan Darülfününün (1919) tarix-filologiya fakültəsinin Şərq bölməsinə daxil olur. Bu universitet də yarımçıq qalır, o Gürcüstana, oradan da Türkiyəyə keçir.
Fuad Körpülünün tələbəsi
İstanbul Universitetinin dil-ədəbiyyat fakültəsinə daxil olur. Ünlü türkoloq Mehmed Fuad Köprülüdən dərs alır və axır ki, bu universiteti bitirir (1925). Bir il işlədikdən sonra yeni şans yaranır: Xarici İşlər Nazirliyinin təqaüdçüsü kimi Berlin və Breslan universitetlərinə göndərilir, tanınmış türkoloqların mühazirələrini dinləyir. 1929-cu ildə Əhməd Cəfəroğlu İstanbul Universitetinə filologiya doktoru kimi dönür. Əvvəlcə türk dili tarixi kafedrasının dosenti, professor olur, 1946-cı ildən Mehmet Fuad Köprülünün ölümündən sonra kafedra müdiri. Əhməd bəy həm də universitetin yanında fəaliyyət göstərən Türkiyyat İnstitutuna rəhbərlik edirdi. "O, kitablardan öyrənən, qulaqdan duyan bir türkçü yox, bütün varlığıyla türkçülüyün tanıdıcısı idi". Bu sözləri Əhməd bəyin həmkarı yazıb və əlavə edib ki, o "öz dili ilə türkçü olduğunu söyləməzdi. Gördüyü işlər buna sübutdu". Bəs Cəfəroğlu nələr yapmışdı? Bu kiçik yazıda o böyük işlərdən necə danışım?
1923–1969-cu illər arasında Əhməd bəyin müxtəlif ölkələrdə və dillərdə 350 əsəri çıxıb. Cəfəroğlu Avropanın aparıcı universitetlərində türk dilinə və türkologiyaya dair mühazirələr oxuyub. Roma universitetində bir müddət çalışıb da. Dünyanın ən məşhur elmi cəmiyyətlərinin, akademiyalarının üzvü idi. Əhməd Cəfəroğlunun "Azəri ədəbiyyatında istiqlal mücadiləsi" kitabı Türk Dil Qurumunun həqiqi üzvü idi. 30-cu illərdə bu qurumun Mustafa Kamal Atatürkün iştirakı ilə keçirilən toplantılarına da qatılıb. 1955-ci ildə o İspaniyanın o"De Alfonso el Sabi" ordeninə layiq görülüb. Əhməd Cəfəroğlu bir sıra türk dillərindən başqa, rus, fars, alman, fransız dillərini yaxşı bilirmiş. "Azərbaycan Yurd bilgisi" dərgisinin (1932) yaradıcısı və baş redaktoru idi. "Türk amacı" dərgisinin (1942–1943) , "Türk dili və ədəbiyyatı məcmuəsinin" redaktoru olub. Əhməd bəy uzun illər Azərbaycan siyasi mühacirətinin fəallarından olub. Məncə, həmin dərgilərdə yazdığı məqalələrin adları hər şeyi deyir: "Azərbaycanın böyük matəmi—27 nisan", "28 mayıs 1920", "Tarixin ilk Türk Cümhuriyyəti Azərbaycan" və s. Cəfəroğlu bu qədər işin içində imkan tapıb Azərbaycan ədəbiyyatı tarixini, folklorunu da araşdırıb. Cəmi 3 əsərinin adını çəkəcəyəm: "Azərbaycan xalq ədəbiyyatında Aşıq Qərib dastanı", "XVII əsr Azəri şairi Məlik bəy Avçı", "Böyük Azəri türkçüsü Mirzə Fətəli" və s. Onun Türk dil tarixi və türk dialektologiyasına dair araşdırmaları təkrar-təkrar çap edilərək, indiyədək dərslik kimi istifadə olunur. Əhməd bəy 76 yaşını tamamlaya bilmədi. 1975-ci il yanvarın 6-da Vətəni görmədən dünyadan köçdü. "Həyatının sonuna qədər tam bir azəri olaraq qaldı" – bu da keçmiş tələbələrinin ustadları haqqında dedikləridir.
Azərbaycan ədəbiyyatının inkişaf mərhələləri
Ə.Cəfəroğlu Azərbaycan ədəbiyyatının XV əsrindən sonrakı inkişafını aşağıdakı bölgü ilə müəyyənləşdirir:
1) XV-XVI əsrlər ədəbiyyatı
2) XVII-XVIII əsrlər ədəbiyyatı
a) Aşıq ədəbiyyatı
b) Klassik ədəbiyyat
3) XVIII əsr ədəbiyyatı
4) Müasir Azərbaycan ədəbiyyatına keçid dövrü
Mənbə
- Mirzə Ənsərli (Ləmbəli). Gəncəli professor Əhməd Cəfəroğlu. Bakı, 1996.
- Elşən Əbülhəsənli. Əhməd Cəfəroğlunun ədəbiyyatşünaslıq irsi. Bakı, 2006.
- Vagif Sultanlı. Azerbaycan Muhaceret Edebiyatı. İstanbul, Avrupa Yakası yayınları, 2007.
İstinadlar
- Önal, Kamil. "Prof. Dr. Ahmet Caferoğlu'nun Hayatı, Çalışma Alanları ve Bibliyografyası (Lisans Tezi)". 2022-02-04 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-02-04 – www.academia.edu vasitəsilə.
- Bədirxan Əhmədli. Azərbaycan mühacirət ədəbiyyatı. Bakı: Elm və təhsil nəşriyyatı. 2017. səh. 243. 2023-10-30 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-05-03.
- "Arxivlənmiş surət" (PDF). 2022-07-25 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2022-02-04.
- "Arxivlənmiş surət" (PDF). 2018-04-27 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2022-02-04.
- "Arxivlənmiş surət" (PDF). 2018-03-29 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2022-02-04.
- "Əhməd Cəfəroğlunun Azərbaycan ədəbiyyatının dövrləşdirilməsi konsepsiyası - Bədirxan ƏHMƏDLİ yazır". Edebiyyatqazeti.az. 2020-02-01. 2020-01-10 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-04-30.
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ehmed Ceferoglu 17 aprel 1899 Yelizavetpol 6 yanvar 1975 Istanbul Azerbaycan esilli Turkiye dilcisi edebiyyatsunasi Ehmed CeferogluDogum tarixi 17 aprel 1899 1899 04 17 Dogum yeri Yelizavetpol Yelizavetpol quberniyasi Rusiya imperiyasiVefat tarixi 6 yanvar 1975 1975 01 06 75 yasinda Vefat yeri Istanbul Istanbul ili TurkiyeDefn yeri Zencirliquyu qebiristanligiUsagi Nazan OlcerElm sahesi turkologiyaIs yeri Istanbul UniversitetiTehsili Istanbul UniversitetiUzvluyu Ukrayna Milli Elmler Akademiyasi Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiEhmed Cefer oglu 1899 cu ilde Gencede anadan olub Uc yasinda atasini itirib 1905 ci ilde ermeni muselman davasi qalxanda ailesi Semerqende kocur Ehmed ilk tehsilini orada alir sonradan Genceyeqayidirlar 1909 1916 ci illerde Gence gimnaziyasinda tehsil alir Sonra Kiyev Ali Ticaret Institutunun iqtisad fakultesine daxil olur uc semestr oxuya bilir Hemin dovr situasiya ile bagli 1918 ci ilin ortalarinda yeniden Genceye qayidir Ehmed Ceferoglu Gencede istiqlal mubarizesine qosulur Qafqaz Islam Ordusu uzv olur 1918 ci il sentyabrin 15 de Bakini Azerbaycanin paytaxti elan edenlerin arasinda kicik topcu zabiti kimi istirak edir Ehmed yenice acilan Azerbaycan Darulfununun 1919 tarix filologiya fakultesinin Serq bolmesine daxil olur Bu universitet de yarimciq qalir o Gurcustana oradan da Turkiyeye kecir Fuad Korpulunun telebesiIstanbul Universitetinin dil edebiyyat fakultesine daxil olur Unlu turkoloq Mehmed Fuad Kopruluden ders alir ve axir ki bu universiteti bitirir 1925 Bir il isledikden sonra yeni sans yaranir Xarici Isler Nazirliyinin teqaudcusu kimi Berlin ve Breslan universitetlerine gonderilir taninmis turkoloqlarin muhazirelerini dinleyir 1929 cu ilde Ehmed Ceferoglu Istanbul Universitetine filologiya doktoru kimi donur Evvelce turk dili tarixi kafedrasinin dosenti professor olur 1946 ci ilden Mehmet Fuad Koprulunun olumunden sonra kafedra mudiri Ehmed bey hem de universitetin yaninda fealiyyet gosteren Turkiyyat Institutuna rehberlik edirdi O kitablardan oyrenen qulaqdan duyan bir turkcu yox butun varligiyla turkculuyun tanidicisi idi Bu sozleri Ehmed beyin hemkari yazib ve elave edib ki o oz dili ile turkcu oldugunu soylemezdi Gorduyu isler buna subutdu Bes Ceferoglu neler yapmisdi Bu kicik yazida o boyuk islerden nece danisim 1923 1969 cu iller arasinda Ehmed beyin muxtelif olkelerde ve dillerde 350 eseri cixib Ceferoglu Avropanin aparici universitetlerinde turk diline ve turkologiyaya dair muhazireler oxuyub Roma universitetinde bir muddet calisib da Dunyanin en meshur elmi cemiyyetlerinin akademiyalarinin uzvu idi Ehmed Ceferoglunun Azeri edebiyyatinda istiqlal mucadilesi kitabi Turk Dil Qurumunun heqiqi uzvu idi 30 cu illerde bu qurumun Mustafa Kamal Ataturkun istiraki ile kecirilen toplantilarina da qatilib 1955 ci ilde o Ispaniyanin o De Alfonso el Sabi ordenine layiq gorulub Ehmed Ceferoglu bir sira turk dillerinden basqa rus fars alman fransiz dillerini yaxsi bilirmis Azerbaycan Yurd bilgisi dergisinin 1932 yaradicisi ve bas redaktoru idi Turk amaci dergisinin 1942 1943 Turk dili ve edebiyyati mecmuesinin redaktoru olub Ehmed bey uzun iller Azerbaycan siyasi muhaciretinin feallarindan olub Mence hemin dergilerde yazdigi meqalelerin adlari her seyi deyir Azerbaycanin boyuk matemi 27 nisan 28 mayis 1920 Tarixin ilk Turk Cumhuriyyeti Azerbaycan ve s Ceferoglu bu qeder isin icinde imkan tapib Azerbaycan edebiyyati tarixini folklorunu da arasdirib Cemi 3 eserinin adini cekeceyem Azerbaycan xalq edebiyyatinda Asiq Qerib dastani XVII esr Azeri sairi Melik bey Avci Boyuk Azeri turkcusu Mirze Feteli ve s Onun Turk dil tarixi ve turk dialektologiyasina dair arasdirmalari tekrar tekrar cap edilerek indiyedek derslik kimi istifade olunur Ehmed bey 76 yasini tamamlaya bilmedi 1975 ci il yanvarin 6 da Veteni gormeden dunyadan kocdu Heyatinin sonuna qeder tam bir azeri olaraq qaldi bu da kecmis telebelerinin ustadlari haqqinda dedikleridir Azerbaycan edebiyyatinin inkisaf merheleleriE Ceferoglu Azerbaycan edebiyyatinin XV esrinden sonraki inkisafini asagidaki bolgu ile mueyyenlesdirir 1 XV XVI esrler edebiyyati 2 XVII XVIII esrler edebiyyati a Asiq edebiyyati b Klassik edebiyyat 3 XVIII esr edebiyyati 4 Muasir Azerbaycan edebiyyatina kecid dovruMenbeMirze Enserli Lembeli Genceli professor Ehmed Ceferoglu Baki 1996 Elsen Ebulhesenli Ehmed Ceferoglunun edebiyyatsunasliq irsi Baki 2006 Vagif Sultanli Azerbaycan Muhaceret Edebiyati Istanbul Avrupa Yakasi yayinlari 2007 IstinadlarOnal Kamil Prof Dr Ahmet Caferoglu nun Hayati Calisma Alanlari ve Bibliyografyasi Lisans Tezi 2022 02 04 tarixinde Istifade tarixi 2022 02 04 www academia edu vasitesile Bedirxan Ehmedli Azerbaycan muhaciret edebiyyati Baki Elm ve tehsil nesriyyati 2017 seh 243 2023 10 30 tarixinde Istifade tarixi 2023 05 03 Arxivlenmis suret PDF 2022 07 25 tarixinde PDF Istifade tarixi 2022 02 04 Arxivlenmis suret PDF 2018 04 27 tarixinde PDF Istifade tarixi 2022 02 04 Arxivlenmis suret PDF 2018 03 29 tarixinde PDF Istifade tarixi 2022 02 04 Ehmed Ceferoglunun Azerbaycan edebiyyatinin dovrlesdirilmesi konsepsiyasi Bedirxan EHMEDLI yazir Edebiyyatqazeti az 2020 02 01 2020 01 10 tarixinde Istifade tarixi 2024 04 30 Xarici kecidler