Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Quadalupe-Hidalqo Müqaviləsi 1848-ci il Quadalupe-Hidalqo Müqaviləsi, Quadalupe-Hidalqo Barışıq Müqaviləsi(ing. Treaty of Guadalupe Hidalgo , isp. Tratado de Guadalupe Hidalgo)— 1846-1848-ci illər Amerika-Meksika müharibəsinin nəticəsindən Meksika ilə ABŞ arasında 1848-ci il 2 fevralda Meksikanın Quadalupe Hidalqo kəndində imzalanmış sülh müqaviləsi.
| Quadalupe Hidalqo müqaviləsi | |
|---|---|
| Sülh, Dostluq, Sərhədlər və Meksika Birləşmiş Ştatları ilə Amerika Birləşmiş Ştatları arasında münasibətlərin tənzimlənməsi müqaviləsi | |
 | |
| Müqavilənin tipi | ikitərəfli müqavilə |
| İmzalanma tarixi | 2 fevral 1848-ci il |
| İmzalanma yeri | Meksika yaxınlığında Quadalupe-Hidalqo kəndi |
| Qüvvəyə minməsi | 30 may 1848-ci il |
| • şərtləri | Meksikanın öz ərazisinə güzəşt etməsi; ABŞ və Meksika arasında yeni bir sərhədin qurulması; ABŞ müharibə zamanı Meksika ərazisinə dəymiş ziyana görə 15 milyon peso ödəməli |
| İmzalayanlar |  MeksikaХосе Бернардо Коуто Meksika Miquel de Atristine MeksikaLuis Qоnzaqa Кuevасs ABŞNikolas Turist |
| Tərəflər | Meksika ABŞ |
| Dilləri | ispan dili, ingilis dili |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
 Quadalupe-İdalqo müqaviləsi Vikimənbədə | |
Müqavilə, hərbi məğlubiyyətə uğramış Meksikanın ABŞ-nin Kaliforniya ştatının, Nevada, Yuta, Nyu Meksiko, Texas, Arizona, Kolorado, Vayominq, Kanzas və Oklahoma hissələrinin müasir ərazisini özündə birləşdirən 1.36 milyon km² (ərazisinin təxminən 55%), keçdiyini (Meksika Sessiyası) təsbit etdi. Bundan əlavə, Meksika Texas üçün bütün tələblərdən imtina etdi, beynəlxalq sərhəd Rio Qrande çayı üzərində quruldu. Kompensasiya olaraq ABŞ müharibə zamanı Meksika ərazisinə dəymiş ziyana görə 15 milyon peso ödəməyə söz verdi. Birləşmiş Ştatlar Meksika hökumətinin ABŞ vətəndaşlarına 3,25 milyon dollar borcunu da öz üzərinə götürdü.
Tarix
Ümumi məlumat
1821-ci ildə müstəqillik qazandıqdan sonra Meksika ABŞ-nin Qərbə davamlı genişlənməsini nəzərə alaraq ərazisini qorumaq problemi ilə üzləşdi. Meksika Kaliforniya, Nyu Meksiko və Texas da daxil olmaqla geniş şimal ərazilərinin kolonizasiyasını təşviq etməli idi, lakin oradakı Meksika vətəndaşlarının sayı 50.000-dən çox deyildi və ölkə on bir illik müstəqillik uğrunda gedən qızğın müharibədən yorğun düşmüşdü. Sənaye mallarının istehsalı praktik olaraq dayandırıldı, kəndlər viran qaldı, dövlət xəzinəsi xarab oldu və hakimiyyət uğrunda fəal mübarizə davam etdi.
Meksika vətəndaşı olmaq istəyən, ispan dilində danışmağı öyrənmək istəyən,Katolik olub və Meksika qanunlarına əməl etmək istəyən hər bir əcnəbiyə 5 il müddətinə böyük həcmdə torpağı aşağı qiymətlərlə, kreditlə və vergi və rüsumlardan azad olunmaqla satılan çox sadə bir müstəmləkəçilik siyasəti təklif edildi.
Eyni zamanda, Amerikalılar 300 Amerika ailəsi tərəfindən Texas ştatının az məskunlaşmış düzənliklərini (Amerikalı torpaq ayrılmalarının ucuzluğunu nəzərə alaraq bu torpaqları axtardılar) (bu güzəşt özünü Meksika imperatoru I Aqustin elan edən Aqustin İturbid tərəfindən təsdiqlənmiş və sonra Respublika hökuməti) alınmışdır.Bu ilk güzəşt özüylə növbəti güzəştləridə gətirdi. Sürətlə inkişaf edən Amerika Birləşmiş Ştatları inkişaf edən bir iqtisadiyyata və artan əhaliyə sahib idi. ABŞ, Luiziananı Fransadan və Floridanı İspaniyadan aldı ərazilərini ilk Amerikan məskunlaşdığı Sakit Okeana qədər genişləndirmək niyyətində idi. ABŞ və Yeni İspaniya (Meksika) arasında sərhədləri müəyyən edən 1819-cu ildə bağlanmış artıq Amerikalılara sərf eləmirdi.
Təsadüfi olaraq bütün münaqişələri güc yolu ilə həll etməyə çalışan General Santa Annanın diktator qaydası Texasda böyüməkdə olan Meksika əleyhinə üsyanlara səbəb oldu. 1836-cı ildə uğurlu bir üsyan nəticəsində Texas silahlalanaraq,mübarizə ilə öz müstəqilliyini elan etdi(Santa Anan texaslılara əsir düşdü). 1845-ci ildə ABŞ tərəfindən ilhaq edildi. Meksika hökuməti əvvəldən öz üsyankar ərazisi hesab edərək,Texasın müstəqilliyini tanımaqdan imtina etdi. Ancaq ilhaqdan sonra, Texasın ayrı bir müstəqil dövlət olaraq inkişaf etməsini və ABŞ-nin bir hissəsi olmamağı israr etsə də, müstəqilliyin tanınmağa razı oldu.
Meksika ilə hərbi toqquşmanın fəal tərəfdarı 1845-ci ildə general (və gələcək prezident) Zakhari Taylora Luizianadan Texasa qoşunların köçürülməsi barədə gizli əmr verən Amerika prezidenti Ceyms Noks Polk idi. Eyni zamanda dəniz heyətləri Meksika körfəzinə və Sakit okeana göndərildi. Eyni zamanda Kaliforniyanı 25 milyon dollara, Nyu Meksiko - 5 milyona geri almaq təklifi edildi.
Müharibənin başlamasının birbaşa səbəbi Meksika ilə Texas arasındakı mübahisələr, Nuezes və Rio Grande çayları arasındakı ərazilər idi - ABŞ bu ərazinin Texas ilə birlikdə bir hissəsi olmasını təkid etdi.Müharibənin başlamasının birbaşa səbəbi Meksika ilə Texas arasındakı mübahisələr, Nuezes və Rio Qrande çayları arasındakı ərazilər idi - ABŞ bu ərazinin Texas ilə birlikdə bir hissəsi olmasını təkid etdi, Meksika bu torpaqların heç vaxt Texasın bir hissəsi olmadığını və buna görə də həmişə Meksikanın bir hissəsi olduğunu və qalacağını etdi.
Müharibənin gedişi
8 Mart 1846-cı ildə Birləşmiş Ştatlar Ordusu, general Teylorun komandanlığı altında Texas sərhədini keçərək Meksikaya ayaq basdı. Mübahisəli ərazi işğal edildi və ABŞ donanması Meksika limanlarını mühasirəyə almağa başladı. Bu şəraitdə Meksika 23 apreldə ABŞ-yə müharibə elan etdi. 13 May, ABŞ da eyni şəkildə cavab verdi.
May ayının ortalarından etibarən Amerikanın Meksikanın daxilinə hücumları başladı.Eyni zamanda 1844-cü ildə devrilən Santa Anna hakimiyyətə qayıtdı və öz dəstəyi və 30 milyon dollar qarşılığında ərazi güzəştləri ilə bağlı gizli danışıqlara başladı.
İki ay davam edən hərbi toqquşmalardan sonra Kaliforniya, ABŞ-yə 17 avqustda, Nyu Meksiko isə 22 avqustda ilhaq edildi. Ancaq sentyabr ayının sonunda işğal edilmiş ərazidə qiyamlar və partizan müharibələri başladı (Kaliforniya 4 aylıq müddətə meksikalılara qayıtdı və Nyu Meksikoda döyüşlər başladı).
Sentyabr ayında meksikalılar Monterreydə məğlub oldular, noyabrda strateji Tampiko limanını və Koahuila əyalətinin paytaxtı Saltillonu təhvil verdilər.
1847-ci ildə böyük şəhər və Verakruz limanı ilk yerə düşdü və sentyabrda Santa Anna döyüş olmadan Mexiko şəhərini təslim etdi və bundan sonra ölkədən qaçdı. Manuel de la Penanın müvəqqəti hökuməti ABŞ şərtlərinin əsas bəyan olduğu bir müqavilə bağlamağa məcbur oldu.
Müqavilə 2 fevral 1848-cü ildə Quadalupe Hidalqo kəndində (indiki Mexiko şəhər ərazisi) hər iki dövlətin səlahiyyətli nümayəndələri tərəfindən imzalanmışdır.
Razılaşma ABŞ Konqresi tərəfindən 10 martda 14 səsə 38 səs çoxluğu ilə, mayın 19-da isə Keretaro-da Meksika Konqresi (parlament) (34 səsə 51 səs) tərəfindən təsdiq edildi. Mayın 30-da iki ölkə arasında sülh bərqərar oldu.
Razılaşma şərtləri
Müqavilənin şərtlərinə görə, Meksika müasir Texas, Kaliforniya, Yuta, Nevada, Nyu Meksiko və Arizonanın əksər ərazilərinin, Kolorado və Vayominq ştatlarının kiçik ərazilərinin ilhaq edilməsini tanıdı. Arizona və Nyu Meksiko ştatlarının qalan hissəsi sonradan (1853-cü ildə) "Qadsden alınması" şəklində geri verildi.
Müqavilənin vacib tərəfləri arasında aşağıdakılar var: ABŞ-nin Texas və Meksika əyalətləri arasında Rio Grande çayı boyunca (Rio Bravo del Norte) sərhədin yaradılması və köçürülən ərazilərdə yaşayan meksikalıların mülkiyyət hüquqlarının və mülkiyyətinin qorunması. Birləşmiş Ştatlar sərhədin keşik çəkilməsinin məsuliyyətini öz üzərinə götürdü və hər iki ölkə sərhəd məsələlərini hər iki ölkə üçün məcburi olan qərarlarla birgə məhkəmə yolu ilə həll etməyə razı oldu. Bununla birlikdə, ABŞ Senatı müqaviləni təsdiqlədikdə, əvvəllər İspaniya və Meksika hökumətləri tərəfindən verilmiş Meksika ərazilərini tərk edən 10-cu maddə, müqavilənin mətnindən çıxarıldı, köçürülən ərazilərdəki meksikalıların hüquqlarının qorunmasını zəmanət verən 9-cu maddənin tamamilə deklarativ olmasını təmin etdi.
Razılaşma maddəsi
Müqavilə 23 maddədən, habelə bir neçə müvəqqəti (keçid) müddəalardan ibarət idi (tam mətn daxil edilmişdir Викитеке[ölü keçid]).
Məqalələrin məzmununu qısaca aşağıdakı kimi qeyd etmək olar:
I. Barış elan etdi.
II. Konstitusiya quruluşu bərpa olunur.
III. Meksika limanlarının mühasirəsi qaldırıldı, işğalçı qüvvələr təxliyə edildi.
IV. Amerika qoşunlarının ələ keçirdikləri ərazilər azad edilir və hərbi əsirlər geri qaytarılır.
V. İki ölkə arasındakı sərhədi Gila və Bravo çayları ilə müəyyənləşdirilir və Meksika ərazisinə Sonora və Cənubi Kaliforniya arasındakı quru körpüsü vasitəsilə bağlanmasına imkan verir.
VI. ABŞ gəmiləri və vətəndaşlarının Kaliforniya körfəzi və Kolorado çayı üzərindən pulsuz tranziti, Gila çayı yaxınlığındakı ərazinin qərbindəki bir magistral yolun hər iki tərəf üçün faydası olmadığı təqdirdə, quru yolu ilə həll edilmir.
VII. Sərbəst və sərbəst naviqasiya, tərəflərin icazəsi olmadan bu keçidi əngəlləyən və ya kəsən hər hansı bir iş görmədən, Gila və Bravo del Norte çaylarında hər iki tərəf üçün sökülmə olmaqla, icazə verilir.
VIII. Meksika torpaqlarının yeni ərazilərdə qalma hüquqları və zəmanətləri qorunur və onlara saxlamaq istədikləri vətəndaşlıqları seçməyə icazə verilir.
IX. Təyin olunmuş ərazilərdə Meksika vətəndaş hüquqları bir il ərzində qorunur və Amerika Birləşmiş Ştatlarının digər sakinlərinin siyasi hüquqları ilə bərabərlik qurulur. Kilsə hüquqları və xüsusiyyətləri də qorunur.
X. Meksika hökuməti tərəfindən həyata keçirilən bütün torpaq əməliyyatları dəyişdirilə bilməz. Torpaq güzəştçiləri, Meksika hökuməti qarşısında 1836-cı ilin martınadək Texasda və 1845-ci ilin mayından başlayaraq ərazinin qalan hissəsində götürdükləri öhdəlikləri yerinə yetirsələr, onları saxlaya biləcəklər; əks təqdirdə güzəştlərə riayət etmək məcburi olmayacaqdır.
XI. Amerika Birləşmiş Ştatları öz ərazisindəki yerli qəbilələri nəzarətdə saxlamağa və onların Meksikaya keçməsinə mane olmağa can atır; Meksikada oğurlanmış məhkumları, əşyaları və ya mal-qara almayın və ya dəyişdirməyin, satmayın və ya odlu silah və ya sursatla təmin etməyin; və Meksika məhbuslarının xilas edilməsi və geri qaytarılması üçün səy göstərin.
XII. Ərazinin itirilməsinə görə təzminat olaraq Amerika Birləşmiş Ştatları dərhal 3 milyon dollar ödəyərək Meksikaya on beş milyon dollar, qalanını illik faizlə 6 faiz ödəyəcəkdir.
XIII. Amerika Birləşmiş Ştatları hərbi xərclərə görə Meksikadan təzminat tələb etməyəcək və Amerika vətəndaşlarının aldığı maddi tələbləri özü ödəyəcəkdir.
XIV. Amerika Birləşmiş Ştatları, Meksikadan vətəndaşlarına, cari və ya gələcək üçün kompensasiya tələb etməyəcək.
XV. Amerika Birləşmiş Ştatları, Meksikadan vətəndaşları üçün əvvəlcədən kompensasiya tələb etməyəcək və beş milyon iki yüz əlli min pesosu keçməməsi şərti ilə müvafiq tələbləri ödəyəcəkdir.
XVI. Hər tərəf öz sərhədini gücləndirə bilər.
XVII. Müqavilənin müddəaları ilə fiziki, hüquqi və ya siyasi gerçəklik arasındakı uyğunsuzluqlar səkkiz il müqavilədə təsvir olunduğu kimi eyni qüvvə ilə ümumi razılaşma yolu ilə həll edilə bilər; bu dövrün sonunda yalnız qarşılıqlı razılaşma yolu ilə qərar verilə bilər.
XVIII. İşğalçı qüvvələr üçün Birləşmiş Ştatlar tərəfindən aldadılmasa rəsmi şəkildə boşaldılmayana qədər zəruri vergilər tələb olunmur.
XIX. Gömrük xidməti geri qaytarılmazdan əvvəl və ya sonrakı maddədə göstərilən müddətdə limanlardan gətirilən mallar yüklənə və ya müsadirə edilə bilməz; ABŞ qoşunları tərəfindən işğal edilməyən bir yerə keçməyincə.
XX. Bu müqavilənin imzalandığı andan gömrük rüsumunun qaytarılmasına qədər 60 gündən az vaxt keçsə belə, bu müddət ərzində əvvəlki məqaləyə görə müvafiq hüquqlar istisna olmaqla idxal olunan mallara vergi tutulmur.
XXI. Hər iki respublikanın hökumətləri arasında fikir ayrılığı olarsa, hər iki hökumət özlərini sülh yolu ilə həll etməyi öhdələrinə götürürlər.
XXII. İki respublika arasında müharibə vəziyyətində nəzərə alınmalı olan qaydalar və qanunlar məhduddur.
XXIII. Bu müqaviləni ratifikasiya etmək üçün hər iki respublikanın prezidentləri dörd ay ərzində öz qurultaylarının təsdiqini tələb etməli və təsdiq edilmiş sənədləri mübadilə etməlidirlər.
Bu 23 maddəyə əlavə olaraq Müqavilədə "əlavə və gizli" maddə mövcuddur, yalnız müqavilənin ratifikasiyası 4 aydan çox müdddətə çəkdi. Bu vəziyyətdə təsdiqləmə sənədlərinin mübadiləsi üçün daha dörd ay müddətinə icazə verildi.
Müqavilədə dəyişikliklər
Tam təsdiqlənmədən Amerika tərəfinin istəyi ilə əvvəl müqavilə IX və X maddələrində, həmçinin digər maddələrdə müxtəlif dəyişikliklərə məruz qaldı.
Orijinal müqavilənin IX maddəsi tamamilə ləğv edildi və tamamilə yenisi ilə əvəz olundu. Beləliklə, Meksikanın satdığı ərazilərdə bir il ərzində mülki hüquqlarını qoruyan və digər ABŞ ilə qanuni bərabərlik qurmaq əvəzinə yeni maddə ABŞ Konqresinə bu məsələləri öz istəyi ilə etməyə imkan verdi.
Əvvəllər verilmiş torpaqların mülkiyyətinə aid X maddə silinmiş və əvəz edilməmişdir.
Hindistanlılara odlu silah satışına qoyulan məhdudiyyət XI maddədən çıxarıldı.
XII maddə Meksikanın alacağı ehtimal olunan kompensasiya formasının seçilməsini etdi.
Təsdiqlənmiş sənədlərin mübadiləsinin Meksika hökumətinin yerləşdiyi yerdə aparılması barədə XXIII maddəyə əlavə edildi.
Nəhayət, müqavilənin əlavə və gizli bəndi olunur.
Qadsden müqaviləsi
30 dekabr 1853-cü ildə ABŞ-nin Meksikadakı nümayəndəsi general Ceyms Qadsdenin adını daşıyan Qadsden Müqaviləsi imzalanmışdır. Bu gün Arizona və Nyu Meksiko ştatlarının hissələri bu ərazidə yerləşir. Əməliyyat qiyməti 10 milyon dollar təşkil etdi. Burada, Meksika rəhbərliyinin və ayrıca xarici işlər nazirinin danışıq qeyd etmək lazımdır, çünki Qadsden əvvəlcə bu bölgəni deyil, həm də Çihuahua (247 087 km²) və Sonora (184 934 km²), Kaliforniya yarımadası - Aşağı (70 113 km²) və Aşağı Kaliforniya (73 677 km²), yəni. başqa 575,881 km² (Quadalupe-Hidalqo müqaviləsindən sonra qalan Meksika ərazisinin 31.5% -i).
Nəticələr
Amerika Birləşmiş Ştatları nəticədə müqavilənin X maddəsini sildi və müqavilənin IX maddəsinin məzmununu və birmənalılığını əhəmiyyətli dərəcədə dəyişdirdi. Bu ərazi alınması ABŞ üçün həmişə olub və uğurlu hesab olunur.
Müqavilənin bağlanması zamanı təxminən 100.000 Meksika vətəndaşı Meksika tərəfindən verilən torpaqlarda (ölkə əhalisinin təxminən 4%) yaşayırdı. Onların hamısı əmlaklarını və torpaq sahələrini saxlamadılar: məhkəmə çəkişmələrindən sonra Kaliforniyadakı çikanosun 27% -dən Nyu Meksikoda 76% -ə qədər torpaq zəbti baş verdi. Bir il ərzində 10% -i Meksikaya qayıtdı, orada yeni torpaq payı aldı, 90% -i ABŞ-də qaldı.
Ərazilərdə Xoakina Muriyeta kimi liderlərlə birlikdə çox sayda partizan və quldur birləşmələri meydana çıxdı və Amerika qruplaşmalarına düşmənçilik kök saldı. Tıxanan ədalət anlayışı, Zorro kimi personajları doğuran folklora da təsir etdi.
Saziş, 11-ci dəfə prezident vəzifəsini icra edən General Santa Annanın populyarlığına son dərəcə mənfi təsir göstərdi. Meksikalılar ona ölkənin geniş ərazilərinin satılmasını və əməliyyatdan əldə olunan vəsaitin böyük hissəsinin oğurlanmasını bağışlamadılar. İki ildən az müddətdə o devrildi və ölkədən qaçdı.
İstinadlar
- https://www.runivers.ru/bookreader/book10463/#page/434/mode/1up%7CГуадалупе-Идальго 2022-06-02 at the Wayback Machine мирный договор 862-863
- "Arxivlənmiş surət". 2017-05-05 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-09-12.
- Defiant Peacemker: Nicholas Trist in the Mexican War, by author Wallace Ohrt
- Потокова Н. В. Агрессия США против Мексики. 1846—1848. — М.: Соцэкгиз, 1962, с.57-59
- "El Tratado de Guadalupe Hidalgo 17 апреля 2010". 2015-05-09 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-09-12.
- "Treaty of Guadalupe Hidalgo; February 2, 1848". May 5, 2017 tarixində . İstifadə tarixi: September 12, 2019.
Mənbə
- Потокова Н. В. Агрессия США против Мексики. 1846—1848. М.: Соцэкгиз. 1962.
Xarici keçidlər
- ABŞ-Meksika Müharibəsi, 1846-1848 Il. Hərbi Əməliyyatların Başlanması, Komandirləri, Mübahisəli Ərazilər
- Amerika vətəndaş müharibəsi: general Sterling Qiymət
Həmçinin bax
portalı |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Quadalupe Hidalqo Muqavilesi 1848 ci il Quadalupe Hidalqo Muqavilesi Quadalupe Hidalqo Barisiq Muqavilesi ing Treaty of Guadalupe Hidalgo isp Tratado de Guadalupe Hidalgo 1846 1848 ci iller Amerika Meksika muharibesinin neticesinden Meksika ile ABS arasinda 1848 ci il 2 fevralda Meksikanin Quadalupe Hidalqo kendinde imzalanmis sulh muqavilesi Quadalupe Hidalqo muqavilesiSulh Dostluq Serhedler ve Meksika Birlesmis Statlari ile Amerika Birlesmis Statlari arasinda munasibetlerin tenzimlenmesi muqavilesiMuqavilenin tipi ikiterefli muqavileImzalanma tarixi 2 fevral 1848 ci ilImzalanma yeri Meksika yaxinliginda Quadalupe Hidalqo kendiQuvveye minmesi 30 may 1848 ci il sertleri Meksikanin oz erazisine guzest etmesi ABS ve Meksika arasinda yeni bir serhedin qurulmasi ABS muharibe zamani Meksika erazisine deymis ziyana gore 15 milyon peso odemeliImzalayanlar Meksika Hose Bernardo Kouto Meksika Miquel de Atristine Meksika Luis Qonzaqa Kuevass ABS Nikolas TuristTerefler Meksika ABSDilleri ispan dili ingilis dili Vikianbarda elaqeli mediafayllarQuadalupe Idalqo muqavilesi Vikimenbede Muqavile herbi meglubiyyete ugramis Meksikanin ABS nin Kaliforniya statinin Nevada Yuta Nyu Meksiko Texas Arizona Kolorado Vayominq Kanzas ve Oklahoma hisselerinin muasir erazisini ozunde birlesdiren 1 36 milyon km erazisinin texminen 55 kecdiyini Meksika Sessiyasi tesbit etdi Bundan elave Meksika Texas ucun butun teleblerden imtina etdi beynelxalq serhed Rio Qrande cayi uzerinde quruldu Kompensasiya olaraq ABS muharibe zamani Meksika erazisine deymis ziyana gore 15 milyon peso odemeye soz verdi Birlesmis Statlar Meksika hokumetinin ABS vetendaslarina 3 25 milyon dollar borcunu da oz uzerine goturdu TarixUmumi melumat 1821 ci ilde musteqillik qazandiqdan sonra Meksika ABS nin Qerbe davamli genislenmesini nezere alaraq erazisini qorumaq problemi ile uzlesdi Meksika Kaliforniya Nyu Meksiko ve Texas da daxil olmaqla genis simal erazilerinin kolonizasiyasini tesviq etmeli idi lakin oradaki Meksika vetendaslarinin sayi 50 000 den cox deyildi ve olke on bir illik musteqillik ugrunda geden qizgin muharibeden yorgun dusmusdu Senaye mallarinin istehsali praktik olaraq dayandirildi kendler viran qaldi dovlet xezinesi xarab oldu ve hakimiyyet ugrunda feal mubarize davam etdi Meksika vetendasi olmaq isteyen ispan dilinde danismagi oyrenmek isteyen Katolik olub ve Meksika qanunlarina emel etmek isteyen her bir ecnebiye 5 il muddetine boyuk hecmde torpagi asagi qiymetlerle kreditle ve vergi ve rusumlardan azad olunmaqla satilan cox sade bir mustemlekecilik siyaseti teklif edildi Eyni zamanda Amerikalilar 300 Amerika ailesi terefinden Texas statinin az meskunlasmis duzenliklerini Amerikali torpaq ayrilmalarinin ucuzlugunu nezere alaraq bu torpaqlari axtardilar bu guzest ozunu Meksika imperatoru I Aqustin elan eden Aqustin Iturbid terefinden tesdiqlenmis ve sonra Respublika hokumeti alinmisdir Bu ilk guzest ozuyle novbeti guzestleride getirdi Suretle inkisaf eden Amerika Birlesmis Statlari inkisaf eden bir iqtisadiyyata ve artan ehaliye sahib idi ABS Luizianani Fransadan ve Floridani Ispaniyadan aldi erazilerini ilk Amerikan meskunlasdigi Sakit Okeana qeder genislendirmek niyyetinde idi ABS ve Yeni Ispaniya Meksika arasinda serhedleri mueyyen eden 1819 cu ilde baglanmis artiq Amerikalilara serf elemirdi Tesadufi olaraq butun munaqiseleri guc yolu ile hell etmeye calisan General Santa Annanin diktator qaydasi Texasda boyumekde olan Meksika eleyhine usyanlara sebeb oldu 1836 ci ilde ugurlu bir usyan neticesinde Texas silahlalanaraq mubarize ile oz musteqilliyini elan etdi Santa Anan texaslilara esir dusdu 1845 ci ilde ABS terefinden ilhaq edildi Meksika hokumeti evvelden oz usyankar erazisi hesab ederek Texasin musteqilliyini tanimaqdan imtina etdi Ancaq ilhaqdan sonra Texasin ayri bir musteqil dovlet olaraq inkisaf etmesini ve ABS nin bir hissesi olmamagi israr etse de musteqilliyin taninmaga razi oldu Meksika ile herbi toqqusmanin feal terefdari 1845 ci ilde general ve gelecek prezident Zakhari Taylora Luizianadan Texasa qosunlarin kocurulmesi barede gizli emr veren Amerika prezidenti Ceyms Noks Polk idi Eyni zamanda deniz heyetleri Meksika korfezine ve Sakit okeana gonderildi Eyni zamanda Kaliforniyani 25 milyon dollara Nyu Meksiko 5 milyona geri almaq teklifi edildi Muharibenin baslamasinin birbasa sebebi Meksika ile Texas arasindaki mubahiseler Nuezes ve Rio Grande caylari arasindaki eraziler idi ABS bu erazinin Texas ile birlikde bir hissesi olmasini tekid etdi Muharibenin baslamasinin birbasa sebebi Meksika ile Texas arasindaki mubahiseler Nuezes ve Rio Qrande caylari arasindaki eraziler idi ABS bu erazinin Texas ile birlikde bir hissesi olmasini tekid etdi Meksika bu torpaqlarin hec vaxt Texasin bir hissesi olmadigini ve buna gore de hemise Meksikanin bir hissesi oldugunu ve qalacagini etdi Muharibenin gedisi Esas meqale Meksika ABS muharibesi 8 Mart 1846 ci ilde Birlesmis Statlar Ordusu general Teylorun komandanligi altinda Texas serhedini kecerek Meksikaya ayaq basdi Mubahiseli erazi isgal edildi ve ABS donanmasi Meksika limanlarini muhasireye almaga basladi Bu seraitde Meksika 23 aprelde ABS ye muharibe elan etdi 13 May ABS da eyni sekilde cavab verdi May ayinin ortalarindan etibaren Amerikanin Meksikanin daxiline hucumlari basladi Eyni zamanda 1844 cu ilde devrilen Santa Anna hakimiyyete qayitdi ve oz desteyi ve 30 milyon dollar qarsiliginda erazi guzestleri ile bagli gizli danisiqlara basladi Iki ay davam eden herbi toqqusmalardan sonra Kaliforniya ABS ye 17 avqustda Nyu Meksiko ise 22 avqustda ilhaq edildi Ancaq sentyabr ayinin sonunda isgal edilmis erazide qiyamlar ve partizan muharibeleri basladi Kaliforniya 4 ayliq muddete meksikalilara qayitdi ve Nyu Meksikoda doyusler basladi Sentyabr ayinda meksikalilar Monterreyde meglub oldular noyabrda strateji Tampiko limanini ve Koahuila eyaletinin paytaxti Saltillonu tehvil verdiler 1847 ci ilde boyuk seher ve Verakruz limani ilk yere dusdu ve sentyabrda Santa Anna doyus olmadan Mexiko seherini teslim etdi ve bundan sonra olkeden qacdi Manuel de la Penanin muveqqeti hokumeti ABS sertlerinin esas beyan oldugu bir muqavile baglamaga mecbur oldu Danisiqlar zamani edilen teklifler xeritesi Muqavile 2 fevral 1848 cu ilde Quadalupe Hidalqo kendinde indiki Mexiko seher erazisi her iki dovletin selahiyyetli numayendeleri terefinden imzalanmisdir Razilasma ABS Konqresi terefinden 10 martda 14 sese 38 ses coxlugu ile mayin 19 da ise Keretaro da Meksika Konqresi parlament 34 sese 51 ses terefinden tesdiq edildi Mayin 30 da iki olke arasinda sulh berqerar oldu Razilasma sertleriMuqavilenin sertlerine gore Meksika muasir Texas Kaliforniya Yuta Nevada Nyu Meksiko ve Arizonanin ekser erazilerinin Kolorado ve Vayominq statlarinin kicik erazilerinin ilhaq edilmesini tanidi Arizona ve Nyu Meksiko statlarinin qalan hissesi sonradan 1853 cu ilde Qadsden alinmasi seklinde geri verildi Muqavilenin vacib terefleri arasinda asagidakilar var ABS nin Texas ve Meksika eyaletleri arasinda Rio Grande cayi boyunca Rio Bravo del Norte serhedin yaradilmasi ve kocurulen erazilerde yasayan meksikalilarin mulkiyyet huquqlarinin ve mulkiyyetinin qorunmasi Birlesmis Statlar serhedin kesik cekilmesinin mesuliyyetini oz uzerine goturdu ve her iki olke serhed meselelerini her iki olke ucun mecburi olan qerarlarla birge mehkeme yolu ile hell etmeye razi oldu Bununla birlikde ABS Senati muqavileni tesdiqledikde evveller Ispaniya ve Meksika hokumetleri terefinden verilmis Meksika erazilerini terk eden 10 cu madde muqavilenin metninden cixarildi kocurulen erazilerdeki meksikalilarin huquqlarinin qorunmasini zemanet veren 9 cu maddenin tamamile deklarativ olmasini temin etdi Razilasma maddesiOrijinal muqavilenin bir hissesi Muqavile 23 maddeden habele bir nece muveqqeti kecid muddealardan ibaret idi tam metn daxil edilmisdir Vikiteke olu kecid Meqalelerin mezmununu qisaca asagidaki kimi qeyd etmek olar I Baris elan etdi II Konstitusiya qurulusu berpa olunur III Meksika limanlarinin muhasiresi qaldirildi isgalci quvveler texliye edildi IV Amerika qosunlarinin ele kecirdikleri eraziler azad edilir ve herbi esirler geri qaytarilir V Iki olke arasindaki serhedi Gila ve Bravo caylari ile mueyyenlesdirilir ve Meksika erazisine Sonora ve Cenubi Kaliforniya arasindaki quru korpusu vasitesile baglanmasina imkan verir VI ABS gemileri ve vetendaslarinin Kaliforniya korfezi ve Kolorado cayi uzerinden pulsuz tranziti Gila cayi yaxinligindaki erazinin qerbindeki bir magistral yolun her iki teref ucun faydasi olmadigi teqdirde quru yolu ile hell edilmir VII Serbest ve serbest naviqasiya tereflerin icazesi olmadan bu kecidi engelleyen ve ya kesen her hansi bir is gormeden Gila ve Bravo del Norte caylarinda her iki teref ucun sokulme olmaqla icaze verilir VIII Meksika torpaqlarinin yeni erazilerde qalma huquqlari ve zemanetleri qorunur ve onlara saxlamaq istedikleri vetendasliqlari secmeye icaze verilir IX Teyin olunmus erazilerde Meksika vetendas huquqlari bir il erzinde qorunur ve Amerika Birlesmis Statlarinin diger sakinlerinin siyasi huquqlari ile beraberlik qurulur Kilse huquqlari ve xususiyyetleri de qorunur X Meksika hokumeti terefinden heyata kecirilen butun torpaq emeliyyatlari deyisdirile bilmez Torpaq guzestcileri Meksika hokumeti qarsisinda 1836 ci ilin martinadek Texasda ve 1845 ci ilin mayindan baslayaraq erazinin qalan hissesinde goturdukleri ohdelikleri yerine yetirseler onlari saxlaya bilecekler eks teqdirde guzestlere riayet etmek mecburi olmayacaqdir XI Amerika Birlesmis Statlari oz erazisindeki yerli qebileleri nezaretde saxlamaga ve onlarin Meksikaya kecmesine mane olmaga can atir Meksikada ogurlanmis mehkumlari esyalari ve ya mal qara almayin ve ya deyisdirmeyin satmayin ve ya odlu silah ve ya sursatla temin etmeyin ve Meksika mehbuslarinin xilas edilmesi ve geri qaytarilmasi ucun sey gosterin XII Erazinin itirilmesine gore tezminat olaraq Amerika Birlesmis Statlari derhal 3 milyon dollar odeyerek Meksikaya on bes milyon dollar qalanini illik faizle 6 faiz odeyecekdir XIII Amerika Birlesmis Statlari herbi xerclere gore Meksikadan tezminat teleb etmeyecek ve Amerika vetendaslarinin aldigi maddi telebleri ozu odeyecekdir XIV Amerika Birlesmis Statlari Meksikadan vetendaslarina cari ve ya gelecek ucun kompensasiya teleb etmeyecek XV Amerika Birlesmis Statlari Meksikadan vetendaslari ucun evvelceden kompensasiya teleb etmeyecek ve bes milyon iki yuz elli min pesosu kecmemesi serti ile muvafiq telebleri odeyecekdir XVI Her teref oz serhedini guclendire biler XVII Muqavilenin muddealari ile fiziki huquqi ve ya siyasi gerceklik arasindaki uygunsuzluqlar sekkiz il muqavilede tesvir olundugu kimi eyni quvve ile umumi razilasma yolu ile hell edile biler bu dovrun sonunda yalniz qarsiliqli razilasma yolu ile qerar verile biler XVIII Isgalci quvveler ucun Birlesmis Statlar terefinden aldadilmasa resmi sekilde bosaldilmayana qeder zeruri vergiler teleb olunmur XIX Gomruk xidmeti geri qaytarilmazdan evvel ve ya sonraki maddede gosterilen muddetde limanlardan getirilen mallar yuklene ve ya musadire edile bilmez ABS qosunlari terefinden isgal edilmeyen bir yere kecmeyince XX Bu muqavilenin imzalandigi andan gomruk rusumunun qaytarilmasina qeder 60 gunden az vaxt kecse bele bu muddet erzinde evvelki meqaleye gore muvafiq huquqlar istisna olmaqla idxal olunan mallara vergi tutulmur XXI Her iki respublikanin hokumetleri arasinda fikir ayriligi olarsa her iki hokumet ozlerini sulh yolu ile hell etmeyi ohdelerine gotururler XXII Iki respublika arasinda muharibe veziyyetinde nezere alinmali olan qaydalar ve qanunlar mehduddur XXIII Bu muqavileni ratifikasiya etmek ucun her iki respublikanin prezidentleri dord ay erzinde oz qurultaylarinin tesdiqini teleb etmeli ve tesdiq edilmis senedleri mubadile etmelidirler Bu 23 maddeye elave olaraq Muqavilede elave ve gizli madde movcuddur yalniz muqavilenin ratifikasiyasi 4 aydan cox mudddete cekdi Bu veziyyetde tesdiqleme senedlerinin mubadilesi ucun daha dord ay muddetine icaze verildi Muqavilede deyisikliklerTam tesdiqlenmeden Amerika terefinin isteyi ile evvel muqavile IX ve X maddelerinde hemcinin diger maddelerde muxtelif deyisikliklere meruz qaldi Orijinal muqavilenin IX maddesi tamamile legv edildi ve tamamile yenisi ile evez olundu Belelikle Meksikanin satdigi erazilerde bir il erzinde mulki huquqlarini qoruyan ve diger ABS ile qanuni beraberlik qurmaq evezine yeni madde ABS Konqresine bu meseleleri oz isteyi ile etmeye imkan verdi Evveller verilmis torpaqlarin mulkiyyetine aid X madde silinmis ve evez edilmemisdir Hindistanlilara odlu silah satisina qoyulan mehdudiyyet XI maddeden cixarildi XII madde Meksikanin alacagi ehtimal olunan kompensasiya formasinin secilmesini etdi Tesdiqlenmis senedlerin mubadilesinin Meksika hokumetinin yerlesdiyi yerde aparilmasi barede XXIII maddeye elave edildi Nehayet muqavilenin elave ve gizli bendi olunur Qadsden muqavilesiEsas meqale Qadsden erazi teyinati 30 dekabr 1853 cu ilde ABS nin Meksikadaki numayendesi general Ceyms Qadsdenin adini dasiyan Qadsden Muqavilesi imzalanmisdir Bu gun Arizona ve Nyu Meksiko statlarinin hisseleri bu erazide yerlesir Emeliyyat qiymeti 10 milyon dollar teskil etdi Burada Meksika rehberliyinin ve ayrica xarici isler nazirinin danisiq qeyd etmek lazimdir cunki Qadsden evvelce bu bolgeni deyil hem de Cihuahua 247 087 km ve Sonora 184 934 km Kaliforniya yarimadasi Asagi 70 113 km ve Asagi Kaliforniya 73 677 km yeni basqa 575 881 km Quadalupe Hidalqo muqavilesinden sonra qalan Meksika erazisinin 31 5 i NeticelerAmerika Birlesmis Statlari neticede muqavilenin X maddesini sildi ve muqavilenin IX maddesinin mezmununu ve birmenaliligini ehemiyyetli derecede deyisdirdi Bu erazi alinmasi ABS ucun hemise olub ve ugurlu hesab olunur Muqavilenin baglanmasi zamani texminen 100 000 Meksika vetendasi Meksika terefinden verilen torpaqlarda olke ehalisinin texminen 4 yasayirdi Onlarin hamisi emlaklarini ve torpaq sahelerini saxlamadilar mehkeme cekismelerinden sonra Kaliforniyadaki cikanosun 27 den Nyu Meksikoda 76 e qeder torpaq zebti bas verdi Bir il erzinde 10 i Meksikaya qayitdi orada yeni torpaq payi aldi 90 i ABS de qaldi Erazilerde Xoakina Muriyeta kimi liderlerle birlikde cox sayda partizan ve quldur birlesmeleri meydana cixdi ve Amerika qruplasmalarina dusmencilik kok saldi Tixanan edalet anlayisi Zorro kimi personajlari doguran folklora da tesir etdi Sazis 11 ci defe prezident vezifesini icra eden General Santa Annanin populyarligina son derece menfi tesir gosterdi Meksikalilar ona olkenin genis erazilerinin satilmasini ve emeliyyatdan elde olunan vesaitin boyuk hissesinin ogurlanmasini bagislamadilar Iki ilden az muddetde o devrildi ve olkeden qacdi Istinadlarhttps www runivers ru bookreader book10463 page 434 mode 1up 7CGuadalupe Idalgo 2022 06 02 at the Wayback Machine mirnyj dogovor 862 863 Arxivlenmis suret 2017 05 05 tarixinde Istifade tarixi 2019 09 12 Defiant Peacemker Nicholas Trist in the Mexican War by author Wallace Ohrt Potokova N V Agressiya SShA protiv Meksiki 1846 1848 M Socekgiz 1962 s 57 59 El Tratado de Guadalupe Hidalgo 17 aprelya 2010 2015 05 09 tarixinde Istifade tarixi 2019 09 12 Treaty of Guadalupe Hidalgo February 2 1848 May 5 2017 tarixinde Istifade tarixi September 12 2019 MenbePotokova N V Agressiya SShA protiv Meksiki 1846 1848 M Socekgiz 1962 Xarici kecidlerABS Meksika Muharibesi 1846 1848 Il Herbi Emeliyyatlarin Baslanmasi Komandirleri Mubahiseli Eraziler Amerika vetendas muharibesi general Sterling QiymetHemcinin baxMeksika ABS muharibesi Meksika Meksika inqilabi Amerika Birlesmis Statlari Monro doktrinasi ABS portali