Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Yol – nəqliyyatda istifadə olunan və müxtəlif məntəqələri bir-birinə bağlayan şəbəkə. Bütün yollar yol nişanları, siqnalverici qurğular və s. ilə tənzimlənir.
Etimologiyası
Yol sözünün mənşəyi Qədim Türkcədən gələn "yolak" (cığır, yol) sözüdür. Güman ki, "" sözü də "yori-" kəliməsindən gəlir.
Yolun tarixi
Yolların yaranması
Tarixdəki ilk yollar heyvanlar tərəfindən istifadə olunan yerlərdə öz-özünə yaranan cığırlar idi. Zaman keçdikcə bu yollar insanlar tərəfindən istifadə olunmağa başlandı. Belə yaranmış və -ci illərdən qalmış yollara misal kimi şəhəri yaxınlığındakı su qaynaqları ətrafında rast gəlinir. Qədim Mesopotamiyada, hazırkı İraq ərazilərində yerləşən şəhərindəki döşənmiş yollar və İngiltərənin hazırkı qəsəbəsində taxta deöşənmiş yollar isə təxminən -ci illərə aiddir.
Yolların istiqamətlənməsi
Bir zamanlar hər kəs ingilislər kimi yolun solundan gedirdi. Bunun səbəbi əsrlər əvvəl yolun qarşısından gələnin dost, yoxsa düşmən olduğunu bilmək mümkün olmaması idi. İnsanların çoxu sağ əllərini istifadə etdikləri üçün yolun solundan, divar dibindən (piyada və ya atla) gedərək sol tərəflərinin təhlükəsizliyini təmin edir, sağ əllərini isə qılınclarını dərhal çəkəcək şəkildə hazır saxlayırdılar. Yolun solundan səyahət ilk dəfə 1300-cü illərdə papanın Romaya gələcək hacıların yolda qarışıqlığa səbəb olmamaları üçün yolun solundan getmələrini söyləməsi ilə rəsmi hal aldı və əsrlər boyu davam etdi. 18-ci əsrin sonlarında ABŞ-də bir çox atın çəkdiyi avtomobillərdə sürücü oturacağı yox idi və sürücü ən arxada, soldakı atın üstündə otururdu. Bu da yolun solundan gediləndə qarşıdan gələni görməyi və yolun idarəsini çətinləşdirirdi. Çox keçmədən ABŞ-də yol hərəkəti sağdan işləməyə başladı. Fransız Qiyamı əsnasında isə qiyamın liderlərindən Maksimillian Robespyer, böyük ehtimalla, Katolik kilsəsinə meydan oxuyanlara bir jest olsun deyə, parislilərdən yolların sağından getmələrini istədi. Bir müddət sonra, əslində, özü də bir solaxay olan Napoleon ordularındakı hərbi avtomobillərinin yolların sağından getmələri əmrini verdi və zəbt etdiyi hər ölkədə də bu tətbiqi həyata keçirdi. İngiltərə heç bir zaman Napoleon tərəfindən zəbt edilə bilmədiyindən ingilislər yolun solundan getmə vərdişlərindən imtina etmədilər. İngilislər Avstraliya, Hindistan kimi bütün köhnə müstəmləkələrində də bu üsulu davam etdirdilər. İngilislərdə amerikalılardan fərqli olaraq sürücü avtomobilin üstündə və sağında otururdu. Müasir avtomobil texnologiyasının inkişafı ilə bu inkişafın dünyada qabaqcılı olan ABŞ-də sürücü oturacağı və sağdan gedişə uyğun olaraq sola qoyuldu və dünyanın bir çox bölgəsində bu şəkildə yayıldı.
Yolun növləri
Yolun aşağıdakı növləri inkişaf etmişdir:
Su yolları
Su hövzələri vasitəsilə məntəqələri bağlayan yollar, boğazlar, kanallar və s. aiddir. Hal-hazırda dünya ticarətinin 90(%)-dən çoxu su yolları vasitəsilə aparılır. Su yollarının əsas məntəqələri port və limanlardır. Gəmi və digər su nəqliyyatı vasitəsilə istifadə olunur.
Hava yolları
Hava vasitəsilə hava limanlarını, şəhərləri və s. bağlayır. Su və quru yollarına nəzərən daha yenidir. Təyyarə, planer və digər hava nəqliyyatı vasitələri ilə istifadə olunur.
Quru yolları
Torpaq vasitəsilə, körpü və digər qurğularla məntəqələri əlaqələndirir. Su və hava yollarından daha çox inkişaf edib. Nəqliyyat vasitəsi kimi , avtomobil, qatar və digər maşınlardan istifadə olunur.
İki yerə ayrılır:
Mənbə
- Soltərəfli hərəkət
 | Yol ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu adin diger istifade formalari ucun bax Yol deqiqlesdirme Yol neqliyyatda istifade olunan ve muxtelif menteqeleri bir birine baglayan sebeke Butun yollar yol nisanlari siqnalverici qurgular ve s ile tenzimlenir EtimologiyasiYol sozunun menseyi Qedim Turkceden gelen yolak cigir yol sozudur Guman ki sozu de yori kelimesinden gelir Yolun tarixiYollarin yaranmasi Tarixdeki ilk yollar heyvanlar terefinden istifade olunan yerlerde oz ozune yaranan cigirlar idi Zaman kecdikce bu yollar insanlar terefinden istifade olunmaga baslandi Bele yaranmis ve ci illerden qalmis yollara misal kimi seheri yaxinligindaki su qaynaqlari etrafinda rast gelinir Qedim Mesopotamiyada hazirki Iraq erazilerinde yerlesen seherindeki dosenmis yollar ve Ingilterenin hazirki qesebesinde taxta deosenmis yollar ise texminen ci illere aiddir Yollarin istiqametlenmesi Yol Bir zamanlar her kes ingilisler kimi yolun solundan gedirdi Bunun sebebi esrler evvel yolun qarsisindan gelenin dost yoxsa dusmen oldugunu bilmek mumkun olmamasi idi Insanlarin coxu sag ellerini istifade etdikleri ucun yolun solundan divar dibinden piyada ve ya atla gederek sol tereflerinin tehlukesizliyini temin edir sag ellerini ise qilinclarini derhal cekecek sekilde hazir saxlayirdilar Yolun solundan seyahet ilk defe 1300 cu illerde papanin Romaya gelecek hacilarin yolda qarisiqliga sebeb olmamalari ucun yolun solundan getmelerini soylemesi ile resmi hal aldi ve esrler boyu davam etdi 18 ci esrin sonlarinda ABS de bir cox atin cekdiyi avtomobillerde surucu oturacagi yox idi ve surucu en arxada soldaki atin ustunde otururdu Bu da yolun solundan gedilende qarsidan geleni gormeyi ve yolun idaresini cetinlesdirirdi Cox kecmeden ABS de yol hereketi sagdan islemeye basladi Fransiz Qiyami esnasinda ise qiyamin liderlerinden Maksimillian Robespyer boyuk ehtimalla Katolik kilsesine meydan oxuyanlara bir jest olsun deye parislilerden yollarin sagindan getmelerini istedi Bir muddet sonra eslinde ozu de bir solaxay olan Napoleon ordularindaki herbi avtomobillerinin yollarin sagindan getmeleri emrini verdi ve zebt etdiyi her olkede de bu tetbiqi heyata kecirdi Ingiltere hec bir zaman Napoleon terefinden zebt edile bilmediyinden ingilisler yolun solundan getme verdislerinden imtina etmediler Ingilisler Avstraliya Hindistan kimi butun kohne mustemlekelerinde de bu usulu davam etdirdiler Ingilislerde amerikalilardan ferqli olaraq surucu avtomobilin ustunde ve saginda otururdu Muasir avtomobil texnologiyasinin inkisafi ile bu inkisafin dunyada qabaqcili olan ABS de surucu oturacagi ve sagdan gedise uygun olaraq sola qoyuldu ve dunyanin bir cox bolgesinde bu sekilde yayildi Yolun novleriYolun asagidaki novleri inkisaf etmisdir Quru yollari Su yollariSu yollari Su hovzeleri vasitesile menteqeleri baglayan yollar bogazlar kanallar ve s aiddir Hal hazirda dunya ticaretinin 90 den coxu su yollari vasitesile aparilir Su yollarinin esas menteqeleri port ve limanlardir Gemi ve diger su neqliyyati vasitesile istifade olunur Hava yollari Hava vasitesile hava limanlarini seherleri ve s baglayir Su ve quru yollarina nezeren daha yenidir Teyyare planer ve diger hava neqliyyati vasiteleri ile istifade olunur Quru yollari Torpaq vasitesile korpu ve diger qurgularla menteqeleri elaqelendirir Su ve hava yollarindan daha cox inkisaf edib Neqliyyat vasitesi kimi avtomobil qatar ve diger masinlardan istifade olunur Iki yere ayrilir Avtomobil yollari DemiryoluMenbeSolterefli hereket Yol ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin