Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Morfosintaktik uyğunlaşma — Morfosintaktik uyğunlaşma, dilçilikdə bir cümlə daxilində müəyyən qrammatik elementlərin bir-birilə uyğunlaşaraq cümlədə qrammatik münasibətləri qurması prosesidir. Bu uyğunlaşma cümlədəki sözlərin morfoloji xüsusiyyətləri (şəkilçilər, hallanma formaları) və sintaktik əlaqələri arasında baş verir və cümlə quruluşunda ahəng yaradır. Morfosintaktik uyğunlaşmanın məqsədi, cümlədə qrammatik əlaqələri daha dəqiq ifadə etməkdir və bu cür uyğunlaşma, ən çox subyekt, fel və obyekt arasındakı əlaqələrdə müşahidə olunur.
Morfosintaktik uyğunlaşmanın xüsusiyyətləri
1. Qrammatik Şəkilçilərin Uyğunlaşması: Morfosintaktik uyğunlaşmada, sözlər arasında qrammatik şəkilçilərin uyğunluğu mühüm rol oynayır. Məsələn, ismin hallanması və felin şəxs şəkilçisinin uyğun gəlməsi kimi cəhətlər. 2. Cins, say və şəxs uyğunlaşması: Bir çox dildə isim və sifətlər cins və say baxımından bir-birinə uyğun gəlir. Eyni zamanda, fel şəxs baxımından subyektə uyğun gəlir. Məsələn, Azərbaycan dilində "gözəl qızlar gəldi" cümləsində "gözəl" və "qızlar" sözü cəm formada və fel də həmin formaya uyğun olaraq təkdir. 3. Hal Uyğunlaşması: Hər hansı cümlə üzvünün (məsələn, obyektin) vəziyyətini ifadə etmək üçün ismin müəyyən hallarda olması, felin tələblərinə uyğun şəkildə istifadə edilməsi ilə bağlıdır. Bu, sintaktik əlaqələrin düzgün anlaşılmasını təmin edir.
Morfosintaktik uyğunlaşmanın dillər üzrə müxtəlifliyi
Flektiv Dillərdə: Latın, rus və alman dilləri kimi flektiv dillərdə morfosintaktik uyğunlaşma çox yayğındır və hər bir cümlə üzvü arasında kompleks qrammatik uyğunluqlar olur. Aqqlütinativ dillərdə: Azərbaycan və türk dilləri kimi aqqlütinativ dillərdə də morfosintaktik uyğunlaşma müşahidə olunur, lakin bu dillərdə şəkilçilər daha müntəzəm olduğundan, uyğunlaşmalar nisbətən sadədir. İzolyativ Dillərdə: Çin və Vyetnam kimi izolyativ dillərdə morfosintaktik uyğunlaşma azdır, çünki burada sözlər dəyişməz qalır və əsasən söz sırası ilə əlaqələr qurulur. Azərbaycan dilində morfosintaktik uyğunlaşmaya misal: “Mən kitabı oxuyuram” cümləsində "mən" şəxs əvəzliyi ilə "oxuyuram" felinin şəxs şəkilçisi uyğunlaşır. Rus dilində isə “Красивый мальчик читает” (Gözəl oğlan oxuyur) cümləsində "красивый" (gözəl) sifəti "мальчик" (oğlan) isminin cinsinə uyğunlaşdırılmışdır. Morfosintaktik uyğunlaşma, cümlə daxilində qrammatik elementlərin əlaqələndirilməsi və anlamın dəqiqləşdirilməsi üçün vacibdir. Bu uyğunlaşma dilin quruluşundan asılı olaraq fərqli formalarda təzahür edir və cümlənin həm düzgün, həm də mənalı qurulmasında mühüm rol oynayır.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Baltazar Bikel & Coanna Nikols (2009). İşin işarələnməsi və hizalanması. A. Malçukov və A. Spenserdə (Red.), Oksfordda işin kitabçası (s. 304-321). Nyu York, NY: Oksford Universiteti Nəşriyyatı.
- Anderson, Stiven. (1976). Ergativ dillərdə subyekt anlayışı haqqında. C. Li. (Red.), Mövzu (səh. 1-24). Nyu York: Akademik Mətbuat.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Morfosintaktik uygunlasma Morfosintaktik uygunlasma dilcilikde bir cumle daxilinde mueyyen qrammatik elementlerin bir birile uygunlasaraq cumlede qrammatik munasibetleri qurmasi prosesidir Bu uygunlasma cumledeki sozlerin morfoloji xususiyyetleri sekilciler hallanma formalari ve sintaktik elaqeleri arasinda bas verir ve cumle qurulusunda aheng yaradir Morfosintaktik uygunlasmanin meqsedi cumlede qrammatik elaqeleri daha deqiq ifade etmekdir ve bu cur uygunlasma en cox subyekt fel ve obyekt arasindaki elaqelerde musahide olunur DilcilikDunya dilleriFonologiya Morfologiya Sintaksis Semantika Praqmatika Koqnitiv dilcilik Generativ linqvistikaDeskriptiv linqvistikaAntropoloji linqvistika Tekamul linqvistikasi etimologiya Fonetika SosiolinqvistikaTetbiqi dilcilikKomputer dilciliyi Kriminalistika Dilin menimsenilmesi Dil qiymetlendirmesi Dil inkisafi Preskriptivizm Antropoloji linqvistika Neyrolinqvistika Psixolinqvistika StilistikaDigerleriEdebiyyat Linqvistik tipologiya Linqvistikanin tarixi Dilcilerin siyahisi Dunya dilleribrMorfosintaktik uygunlasmanin xususiyyetleri1 Qrammatik Sekilcilerin Uygunlasmasi Morfosintaktik uygunlasmada sozler arasinda qrammatik sekilcilerin uygunlugu muhum rol oynayir Meselen ismin hallanmasi ve felin sexs sekilcisinin uygun gelmesi kimi cehetler 2 Cins say ve sexs uygunlasmasi Bir cox dilde isim ve sifetler cins ve say baximindan bir birine uygun gelir Eyni zamanda fel sexs baximindan subyekte uygun gelir Meselen Azerbaycan dilinde gozel qizlar geldi cumlesinde gozel ve qizlar sozu cem formada ve fel de hemin formaya uygun olaraq tekdir 3 Hal Uygunlasmasi Her hansi cumle uzvunun meselen obyektin veziyyetini ifade etmek ucun ismin mueyyen hallarda olmasi felin teleblerine uygun sekilde istifade edilmesi ile baglidir Bu sintaktik elaqelerin duzgun anlasilmasini temin edir Morfosintaktik uygunlasmanin diller uzre muxtelifliyiFlektiv Dillerde Latin rus ve alman dilleri kimi flektiv dillerde morfosintaktik uygunlasma cox yaygindir ve her bir cumle uzvu arasinda kompleks qrammatik uygunluqlar olur Aqqlutinativ dillerde Azerbaycan ve turk dilleri kimi aqqlutinativ dillerde de morfosintaktik uygunlasma musahide olunur lakin bu dillerde sekilciler daha muntezem oldugundan uygunlasmalar nisbeten sadedir Izolyativ Dillerde Cin ve Vyetnam kimi izolyativ dillerde morfosintaktik uygunlasma azdir cunki burada sozler deyismez qalir ve esasen soz sirasi ile elaqeler qurulur Azerbaycan dilinde morfosintaktik uygunlasmaya misal Men kitabi oxuyuram cumlesinde men sexs evezliyi ile oxuyuram felinin sexs sekilcisi uygunlasir Rus dilinde ise Krasivyj malchik chitaet Gozel oglan oxuyur cumlesinde krasivyj gozel sifeti malchik oglan isminin cinsine uygunlasdirilmisdir Morfosintaktik uygunlasma cumle daxilinde qrammatik elementlerin elaqelendirilmesi ve anlamin deqiqlesdirilmesi ucun vacibdir Bu uygunlasma dilin qurulusundan asili olaraq ferqli formalarda tezahur edir ve cumlenin hem duzgun hem de menali qurulmasinda muhum rol oynayir Hemcinin baxAktiv stativ uygunlasmaIstinadlarBaltazar Bikel amp Coanna Nikols 2009 Isin isarelenmesi ve hizalanmasi A Malcukov ve A Spenserde Red Oksfordda isin kitabcasi s 304 321 Nyu York NY Oksford Universiteti Nesriyyati Anderson Stiven 1976 Ergativ dillerde subyekt anlayisi haqqinda C Li Red Movzu seh 1 24 Nyu York Akademik Metbuat