Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Dilin mənimsənilməsi — insanın dil öyrənmə və ya mənimsəmə prosesini ifadə edən bir termin olaraq, dil qabiliyyətinin necə inkişaf etdiyini araşdıran elmi sahədir. Bu proses iki əsas növə bölünür:
Ana dilin mənimsənilməsi
Ana dilin mənimsənilməsi, uşaqların doğulduğu mühitdə, ilk dilini təbii və qeyri-şüuri şəkildə öyrənməsinə aiddir. Uşaqlar ətrafdakı dil stimulları vasitəsilə dili mənimsəyir və danışıq bacarıqlarını inkişaf etdirir.
İkinci dilin mənimsənilməsi
Bu, insanların ana dillərindən fərqli bir dili sonradan öyrənməsini əhatə edir. Bu öyrənmə prosesi müxtəlif yaş dövrlərində baş verə bilər və şüurlu təlim, təcrübə ilə müşayiət olunur. Ana dilin mənimsənilməsi fərqli mərhələlərdən keçir və bu mərhələlər tədqiqatçılar tərəfindən geniş şəkildə öyrənilmişdir: Yeni doğulmuş körpələr ilkin mərhələdə əsasən səsləri tanıma və ünsiyyət qurmaq üçün qeyri-şifahi yolları istifadə edir (məsələn, ağlamaq, jestlər). Körpələr bu dövrdə müxtəlif dillərin səslərini eşidə və ayırd edə bilir, yəni fonemik qavrayış çox genişdir. 6 aydan sonra bu bacarıq onların məruz qaldığı dilin fonemlərinə fokuslanmağa başlayır. Körpələr bu dövrdə təsadüfi səslər çıxarmağa başlayır, bu da dil mənimsənilməsinin erkən əlamətidir. Bu mərhələdə uşaqlar dildəki səsləri təqlid edir və bu, onların dilin fonoloji strukturlarını mənimsəməsinə imkan verir. Uşaqlar təxminən bir yaşına çatdıqda, ilk sözlərini deyirlər. Bu mərhələdə uşaqlar sözləri ətraf mühitdə gördükləri obyektlər və ya şəxslərlə əlaqələndirirlər. Uşaqlar bu mərhələdə sadə iki sözlü cümlələr qurmağa başlayırlar (məsələn, "ana gəldi", "top at"). Bu, qrammatik qaydaların başlanğıcı sayılır. Bu mərhələdə uşaqlar daha uzun, lakin hələ də qismən qısa və sadə cümlələr qurmağa başlayırlar. Cümlələrdə əsasən isim və fellər olur, daha az hallarda digər qrammatik elementlərdən istifadə edilir (məsələn, "mən getmək park"). Uşaqlar dörd yaşına çatanda artıq daha kompleks qrammatik strukturları mənimsəməyə və cümlələri düzgün qrammatik qaydalara uyğun qurmağa başlayırlar. Onlar artıq dilin demək olar ki, bütün əsas struktur elementlərini öyrənmiş olurlar.
Dilin Mənimsənilməsində İki Əsas Nəzəriyyə
Təbiətə əsaslanan nəzəriyyə
Bu nəzəriyyə Noam Xomskiyin irəli sürdüyü universal qrammatika nəzəriyyəsi ilə sıx bağlıdır. Xomskiyə görə, dil qabiliyyəti insana doğuşdan gələn bir qabiliyyətdir və uşaqlar dilin əsas strukturlarını anadangəlmə olaraq bilirlər. Bu nəzəriyyəyə görə, insanlar dil öyrənməyə genetik olaraq proqramlaşdırılıb və dilin mənimsənilməsi üçün xüsusi bioloji mexanizmləri mövcuddur.
Təcrübəyə əsaslanan nəzəriyyə
B.F. Skinnerin təmsil etdiyi davranışçı nəzəriyyə dilin mənimsənilməsini əsasən ətraf mühitin təsiri ilə izah edir. Bu nəzəriyyəyə görə, uşaqlar dili ətrafdakıları təqlid edərək, mükafat və cəzalar vasitəsilə öyrənirlər. Əsas vurğu burada dilin təlim, təcrübə və təqlid yolu ilə mənimsənilməsidir.
İkinci Dilin Mənimsənilməsi
İkinci dilin mənimsənilməsi prosesi ana dildən bir qədər fərqli şəkildə baş verir, çünki bu öyrənmə prosesi çox vaxt daha şüurlu və təlimatlı olur. Burada öyrənən şəxsin yaşı, ana dili, dil təcrübəsi və motivasiyası vacib faktorlardır. Kritik dövr hipotezi nəzəriyyəsi, dilin ən effektiv şəkildə öyrənilməsi üçün müəyyən bir yaş aralığının olduğunu irəli sürür. Çox vaxt bu dövr uşaq yaşlarına (təxminən 2-12 yaş) aiddir. Bu dövrdən sonra dilin mənimsənilməsi daha çətin ola bilər. Daxili və Xarici amillər ikinci dilin mənimsənilməsində həm daxili (motivasiya, anadangəlmə qabiliyyətlər, zəka), həm də xarici (dil mühiti, dil təcrübəsi, sosial təsirlər) amillər mühüm rol oynayır. İnterfeys nəzəriyyəsi, ana dilin və ikinci dilin bir-birinə necə təsir etdiyini öyrənir. Bəzi hallarda ana dil ikinci dilin öyrənilməsinə kömək edə bilər, bəzən isə interferensiyaya səbəb olub, öyrənmə prosesini çətinləşdirə bilər. Dilin mənimsənilməsi prosesi uşaqlıq dövründən başlayaraq, insanın təbii qabiliyyətləri və ətraf mühitin təsirləri ilə birgə işləyən kompleks bir prosesdir. Ana dil təbii olaraq mənimsənilir, ikinci dil isə daha şüurlu və məqsədyönlü şəkildə öyrənilir. Bu prosesin müxtəlif mərhələləri və nəzəriyyələri dilin insan təkamülündə və mədəniyyətində oynadığı rolu daha dərindən başa düşməyə kömək edir.
İstinadlar
- Pixler, Çen. "Göz və Qulaq vasitəsilə Dil Öyrənilməsi". Laurent Klerk Milli Kar Təhsil Mərkəzi. Qallodeta Universiteti. 2015. 15 Dekabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 Dekabr 2023.
- "Dil əldə etmə və dil dəyişikliyi". Wiley Fənlərarası Rəylər: Koqnitiv Elm. 1 (5): 677–684. 2010. doi:10.1002/wcs.39. ISSN 1939-5078. PMID 26271652. (#first_missing_last)
- Fray, Dennis. Homo loquens, İnsan danışan heyvan kimi. Kembric Universiteti Nəşriyyatı. 1977. 107–108. ISBN . (#invalid_param_val)
- Lidz, Cefri; Vaksman. "Körpələrin sintaksis haqqında bildikləri, lakin öyrənə bilmədikləri: 18 ayda sintaktik quruluş üçün eksperimental sübut" (PDF). Cognition 89 (2003) B65-B73. 16 Aprel 2003. 12 Dekabr 2017 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 12 Dekabr 2017 – Elsevier elm vasitəsilə.
- Berqman, Koral Rodos. Müdaxilə vs.körpə ikidilliliyində müstəqil inkişaf // Keller, Qeri D.; Teşner, Riçard V.; Viera, Silviya (redaktorlar ). Bicentennial və Beyond ikidillilik. İkidilli mətbuat. 1976. 86–96. ISBN .
- Cenesi, Fred. "Erkən ikidilli inkişaf: bir dil və ya iki?". Uşaq Dili Jurnalı. 16 (1). 1989: 161–179. doi:10.1017/S0305000900013490. PMID 2647777.
- de Xauer, Annik. Doğuşdan etibarən iki dilin mənimsənilməsi. Kembric Universiteti Nəşriyyatı. 1990. ISBN .
- de Houwer, Annick. Bilingual Language Acquisition // Fletcher, Paul; MacWhinney, Brian (redaktorlar ). The Handbook of Child Language. Wiley-Blackwell. 1996. ISBN .
- Hulk, Afke; Müller, Nataşa. "Sintaksis və praqmatika arasındakı interfeysdə ikidilli birinci dilin mənimsənilməsi". İkidillilik: Dil və İdrak. 3 (3). Dekabr 2000: 227–244. doi:10.1017/S1366728900000353.
- Paradis, Yoxanna; Genese, Fred. "İKİ DİLLİ UŞAQLARDA SİNTAKTİK İSTİFADƏ: Avtonom yoxsa qarşılıqlı asılılıq?" (PDF). İkinci Dilin Alınması üzrə Tədqiqatlar. 18 (1). 1996: 1–25. doi:10.1017/S0272263100014662. JSTOR 44487857.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Dilin menimsenilmesi insanin dil oyrenme ve ya menimseme prosesini ifade eden bir termin olaraq dil qabiliyyetinin nece inkisaf etdiyini arasdiran elmi sahedir Bu proses iki esas nove bolunur DilcilikDunya dilleriFonologiya Morfologiya Sintaksis Semantika Praqmatika Koqnitiv dilcilik Generativ linqvistikaDeskriptiv linqvistikaAntropoloji linqvistika Tekamul linqvistikasi etimologiya Fonetika SosiolinqvistikaTetbiqi dilcilikKomputer dilciliyi Kriminalistika Dilin menimsenilmesi Dil qiymetlendirmesi Dil inkisafi Antropoloji linqvistika PsixolinqvistikaDigerleriEdebiyyat Dunya dilleribrAna dilin menimsenilmesiAna dilin menimsenilmesi usaqlarin doguldugu muhitde ilk dilini tebii ve qeyri suuri sekilde oyrenmesine aiddir Usaqlar etrafdaki dil stimullari vasitesile dili menimseyir ve danisiq bacariqlarini inkisaf etdirir Ikinci dilin menimsenilmesi Bu insanlarin ana dillerinden ferqli bir dili sonradan oyrenmesini ehate edir Bu oyrenme prosesi muxtelif yas dovrlerinde bas vere biler ve suurlu telim tecrube ile musayiet olunur Ana dilin menimsenilmesi ferqli merhelelerden kecir ve bu merheleler tedqiqatcilar terefinden genis sekilde oyrenilmisdir Yeni dogulmus korpeler ilkin merhelede esasen sesleri tanima ve unsiyyet qurmaq ucun qeyri sifahi yollari istifade edir meselen aglamaq jestler Korpeler bu dovrde muxtelif dillerin seslerini eside ve ayird ede bilir yeni fonemik qavrayis cox genisdir 6 aydan sonra bu bacariq onlarin meruz qaldigi dilin fonemlerine fokuslanmaga baslayir Korpeler bu dovrde tesadufi sesler cixarmaga baslayir bu da dil menimsenilmesinin erken elametidir Bu merhelede usaqlar dildeki sesleri teqlid edir ve bu onlarin dilin fonoloji strukturlarini menimsemesine imkan verir Usaqlar texminen bir yasina catdiqda ilk sozlerini deyirler Bu merhelede usaqlar sozleri etraf muhitde gordukleri obyektler ve ya sexslerle elaqelendirirler Usaqlar bu merhelede sade iki sozlu cumleler qurmaga baslayirlar meselen ana geldi top at Bu qrammatik qaydalarin baslangici sayilir Bu merhelede usaqlar daha uzun lakin hele de qismen qisa ve sade cumleler qurmaga baslayirlar Cumlelerde esasen isim ve feller olur daha az hallarda diger qrammatik elementlerden istifade edilir meselen men getmek park Usaqlar dord yasina catanda artiq daha kompleks qrammatik strukturlari menimsemeye ve cumleleri duzgun qrammatik qaydalara uygun qurmaga baslayirlar Onlar artiq dilin demek olar ki butun esas struktur elementlerini oyrenmis olurlar Dilin Menimsenilmesinde Iki Esas NezeriyyeTebiete esaslanan nezeriyye Bu nezeriyye Noam Xomskiyin ireli surduyu universal qrammatika nezeriyyesi ile six baglidir Xomskiye gore dil qabiliyyeti insana dogusdan gelen bir qabiliyyetdir ve usaqlar dilin esas strukturlarini anadangelme olaraq bilirler Bu nezeriyyeye gore insanlar dil oyrenmeye genetik olaraq proqramlasdirilib ve dilin menimsenilmesi ucun xususi bioloji mexanizmleri movcuddur Tecrubeye esaslanan nezeriyye B F Skinnerin temsil etdiyi davranisci nezeriyye dilin menimsenilmesini esasen etraf muhitin tesiri ile izah edir Bu nezeriyyeye gore usaqlar dili etrafdakilari teqlid ederek mukafat ve cezalar vasitesile oyrenirler Esas vurgu burada dilin telim tecrube ve teqlid yolu ile menimsenilmesidir Ikinci Dilin MenimsenilmesiIkinci dilin menimsenilmesi prosesi ana dilden bir qeder ferqli sekilde bas verir cunki bu oyrenme prosesi cox vaxt daha suurlu ve telimatli olur Burada oyrenen sexsin yasi ana dili dil tecrubesi ve motivasiyasi vacib faktorlardir Kritik dovr hipotezi nezeriyyesi dilin en effektiv sekilde oyrenilmesi ucun mueyyen bir yas araliginin oldugunu ireli surur Cox vaxt bu dovr usaq yaslarina texminen 2 12 yas aiddir Bu dovrden sonra dilin menimsenilmesi daha cetin ola biler Daxili ve Xarici amiller ikinci dilin menimsenilmesinde hem daxili motivasiya anadangelme qabiliyyetler zeka hem de xarici dil muhiti dil tecrubesi sosial tesirler amiller muhum rol oynayir Interfeys nezeriyyesi ana dilin ve ikinci dilin bir birine nece tesir etdiyini oyrenir Bezi hallarda ana dil ikinci dilin oyrenilmesine komek ede biler bezen ise interferensiyaya sebeb olub oyrenme prosesini cetinlesdire biler Dilin menimsenilmesi prosesi usaqliq dovrunden baslayaraq insanin tebii qabiliyyetleri ve etraf muhitin tesirleri ile birge isleyen kompleks bir prosesdir Ana dil tebii olaraq menimsenilir ikinci dil ise daha suurlu ve meqsedyonlu sekilde oyrenilir Bu prosesin muxtelif merheleleri ve nezeriyyeleri dilin insan tekamulunde ve medeniyyetinde oynadigi rolu daha derinden basa dusmeye komek edir IstinadlarPixler Cen Goz ve Qulaq vasitesile Dil Oyrenilmesi Laurent Klerk Milli Kar Tehsil Merkezi Qallodeta Universiteti 2015 15 Dekabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 17 Dekabr 2023 Dil elde etme ve dil deyisikliyi Wiley Fenlerarasi Reyler Koqnitiv Elm 1 5 677 684 2010 doi 10 1002 wcs 39 ISSN 1939 5078 PMID 26271652 first missing last Fray Dennis Homo loquens Insan danisan heyvan kimi Kembric Universiteti Nesriyyati 1977 107 108 ISBN 978 0 521 29239 9 invalid param val Lidz Cefri Vaksman Korpelerin sintaksis haqqinda bildikleri lakin oyrene bilmedikleri 18 ayda sintaktik qurulus ucun eksperimental subut PDF Cognition 89 2003 B65 B73 16 Aprel 2003 12 Dekabr 2017 tarixinde arxivlesdirilib PDF Istifade tarixi 12 Dekabr 2017 Elsevier elm vasitesile Berqman Koral Rodos Mudaxile vs korpe ikidilliliyinde musteqil inkisaf Keller Qeri D Tesner Ricard V Viera Silviya redaktorlar Bicentennial ve Beyond ikidillilik Ikidilli metbuat 1976 86 96 ISBN 9780916950019 Cenesi Fred Erken ikidilli inkisaf bir dil ve ya iki Usaq Dili Jurnali 16 1 1989 161 179 doi 10 1017 S0305000900013490 PMID 2647777 de Xauer Annik Dogusdan etibaren iki dilin menimsenilmesi Kembric Universiteti Nesriyyati 1990 ISBN 9780511519789 de Houwer Annick Bilingual Language Acquisition Fletcher Paul MacWhinney Brian redaktorlar The Handbook of Child Language Wiley Blackwell 1996 ISBN 978 0 631 20312 4 Hulk Afke Muller Natasa Sintaksis ve praqmatika arasindaki interfeysde ikidilli birinci dilin menimsenilmesi Ikidillilik Dil ve Idrak 3 3 Dekabr 2000 227 244 doi 10 1017 S1366728900000353 Paradis Yoxanna Genese Fred IKI DILLI USAQLARDA SINTAKTIK ISTIFADE Avtonom yoxsa qarsiliqli asililiq PDF Ikinci Dilin Alinmasi uzre Tedqiqatlar 18 1 1996 1 25 doi 10 1017 S0272263100014662 JSTOR 44487857