Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Dil inkişafı - insanların dil qabiliyyətlərini və bacarıqlarını qazanma, inkişaf etdirmə və təkmilləşdirmə prosesi. Bu proses uşaqlıq dövründən başlayır və ömrün müxtəlif mərhələlərində davam edir. Dil inkişafı müxtəlif komponentləri, o cümlədən dinləmə, danışma, oxuma və yazma bacarıqları, habelə qrammatika, leksika və ünsiyyət strategiyalarını öyrənməyi əhatə edir. Bu inkişaf həm təbii yolla, həm də şüurlu öyrənmə vasitəsilə baş verir.
Dil İnkişafının Mərhələləri
Dil inkişafı uşaqların doğuşdan etibarən mərhələli şəkildə dil bacarıqlarını əldə etməsini ifadə edir.
Körpəlik dövrü (0-12 ay)
İlk aylarda körpələr əsasən səslərə və insan nitqinə reaksiya verir. 6-8 ayda körpələr "cəfəngiyat mərhələsi"nə (babbling) keçirlər. Bu dövrdə "ba", "da" kimi təsadüfi səslər çıxarırlar və səsləri təkrar edirlər. 9-12 ay arası körpələr artıq səsləri müəyyən mənalı sözlərlə əlaqələndirməyə başlayırlar və ilk sözlərini deyə bilirlər.
Erkən uşaqlıq dövrü (12-24 ay)
Bu dövrdə uşaqlar daha çox söz öyrənir və sadə cümlələr qurmağa başlayırlar. Təxminən 18 ayda uşaq 50-yə qədər söz öyrənmiş olur və onları ünsiyyət məqsədilə istifadə edir. 2 yaşında uşaqlar iki sözlü cümlələr qurur ("mama gəldi", "top at").
Məktəbəqədər dövr (2-5 yaş)
Uşaqlar artıq daha uzun və daha mürəkkəb cümlələr qurmağa başlayır. Onlar qrammatik qaydaları intuitiv olaraq öyrənir və cümlə quruluşlarını inkişaf etdirir. Bu dövrdə uşaqlar lüğət bazalarını sürətlə genişləndirir və hekayələr danışmağa başlayırlar. Sual vermə və təkzib formalarını mənimsəyirlər (məsələn, "niyə?", "harada?").
Məktəb dövrü (6-12 yaş)
Məktəb dövründə uşaqların dili daha da inkişaf edir. Onlar daha mürəkkəb qrammatik strukturları mənimsəyir və mücərrəd anlayışları ifadə edə bilirlər. Yazı və oxu bacarıqları təkmilləşir. Uşaqlar hekayə yazmağı və mətnləri başa düşməyi öyrənir. Onlar sosial dillə bağlı qaydaları mənimsəyir, müxtəlif sosial kontekstlərdə necə danışmaq lazım olduğunu öyrənirlər.
Gənclik dövrü və yetkinlik
Yeniyetməlikdə və gənclik dövründə dilin inkişafı daha çox yazılı və mücərrəd dillə bağlı bacarıqların təkmilləşdirilməsi istiqamətində gedir. Dilin sosial aspektləri, məsələn, sarkazm, yumor və ironiyanı anlama qabiliyyəti inkişaf edir. Yetkin yaşda insanlar artıq dili funksional olaraq mükəmməl şəkildə istifadə edə bilir, lakin yeni anlayışlar öyrənmək üçün dil biliklərini genişləndirməkdə davam edirlər.
Dil İnkişafını Təsir Edən Amillər
Dil inkişafı müxtəlif daxili və xarici amillərin təsiri altında baş verir.
Bioloji amillər
Dil inkişafı üçün uşağın zehni və fiziki sağlamlığı vacibdir. Beynin dil mərkəzlərinin düzgün inkişafı dilin təbii mənimsənilməsini təmin edir. Genetik faktorlar və anadangəlmə dil qabiliyyəti də dilin sürətli mənimsənilməsində böyük rol oynayır.
Ətraf mühitin təsiri
Uşaqların ətrafında onlara çoxlu dil stimulu verən bir mühitin olması dil inkişafını sürətləndirir. Valideynlər və yaxınları ilə sıx ünsiyyət və yaşıdlarla oyunlar dilin öyrənilməsinə kömək edir. Tez-tez danışan və uşağa oxuyan valideynlər və ya böyüklər uşağın dilini daha sürətli və zəngin şəkildə inkişaf etdirir.
Təhsil və təlim
Məktəbəqədər və məktəb təhsili zamanı uşaqlar strukturlaşdırılmış tədris vasitəsilə dil bacarıqlarını inkişaf etdirirlər. Müəllimlərin düzgün yanaşmaları və dil tədris metodları dil inkişafının keyfiyyətini və sürətini təsir edir.
Sosial və mədəni faktorlar
Fərqli dillərin və ya dialektlərin danışıldığı mühitdə böyüyən uşaqlar müxtəlif dillərə qarşı həssas ola bilər və çoxdilli inkişaf göstərə bilərlər. Mədəniyyətin təsiri ilə dilin bəzi aspektləri və ya söz ehtiyatı müəyyən dəyərlərə və adət-ənənələrə uyğun şəkildə inkişaf edir.
Texnologiyanın təsiri
Rəqəmsal texnologiyaların və media məzmunlarının inkişafı uşaqların dil öyrənmə və inkişaf etmə üsullarına yeni bir ölçü gətirir. Videolar, interaktiv oyunlar və tədris proqramları dilin inkişafına təsir edə bilər.
Dil İnkişafının Əhəmiyyəti
Ünsiyyət bacarıqlarının inkişafı
Dil insanlara sosial və şəxsi ünsiyyət qurmaq imkanı verir. Uşaq yaşlarında düzgün dil inkişafı uşağın gələcək sosial və akademik uğurlarına mühüm təsir edir.
İntellektual inkişaf
Dil, düşünmə və problem həll etmə bacarıqlarını da inkişaf etdirir. Uşaqlar dil vasitəsilə dünyanı dərk edir, fikirlərini formalaşdırır və anlayışlarını genişləndirirlər.
Təhsil və karyera
Dili yaxşı mənimsəmiş şəxslər təhsil həyatında və karyerada daha uğurlu olur. Dil bacarıqları akademik və peşə sahələrində irəliləyiş üçün vacib şərtlərdən biridir.
İctimai əlaqələr və mədəniyyət
Dil fərdlərə bir cəmiyyətin üzvü olmağı, mədəniyyətlərini ifadə etməyi və başqaları ilə əlaqələr qurmağı təmin edir. Uşaqlar dil vasitəsilə öz kimliklərini və mədəni dəyərlərini öyrənir və ötürürlər. Dil inkişafı insan həyatının mühüm hissəsidir və uşaqlıq dövründən başlayaraq davam edir. Bu proses insanın zehni, sosial və emosional inkişafı ilə sıx bağlıdır. Dil inkişafı düzgün təlim və dəstəklə sürətli və effektiv şəkildə baş verə bilər.
İstinadlar
- Graven SN, Browne JV. "Döldə və körpədə eşitmə inkişafı". Yenidoğulmuş və Körpə Bakım Baxışları. 8 (4). Dekabr 2008: 187–193. doi:10.1053/j.nainr.2008.10.010.
- Guess D. "Reseptiv dilin və məhsuldar nitqin funksional təhlili: cəm morfeminin mənimsənilməsi". Journal of Applied Behavior Analysis. 2 (1). 1969: 55–64. doi:10.1901/jaba.1969.2-55. PMC 1311037. PMID 16795203.
- Kennison SM. Dil inkişafına giriş. Los Angeles, CA: Sage. 2013. ISBN .
- Najar, Anis; Bonnet, Emmanuelle; Bahrami, Bahador; Palminteri, Stefano. "Başqalarının hərəkətləri sosial gücləndirmə öyrənmə kontekstində təqlid etmək üçün psevdo-mükafat kimi çıxış edir". PLOS Biologiya. 18 (12). 2020: e3001028. doi:10.1371/journal.pbio.3001028. PMC 7723279 (#bad_pmc). PMID 33290387 (#bad_pmid).
- Flevaris T. "Dilçilikdə Nativizm: Empirik və nəzəri məsələlər". 2015.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Dil inkisafi insanlarin dil qabiliyyetlerini ve bacariqlarini qazanma inkisaf etdirme ve tekmillesdirme prosesi Bu proses usaqliq dovrunden baslayir ve omrun muxtelif merhelelerinde davam edir Dil inkisafi muxtelif komponentleri o cumleden dinleme danisma oxuma ve yazma bacariqlari habele qrammatika leksika ve unsiyyet strategiyalarini oyrenmeyi ehate edir Bu inkisaf hem tebii yolla hem de suurlu oyrenme vasitesile bas verir DilcilikDunya dilleriFonologiya Morfologiya Sintaksis Semantika Praqmatika Koqnitiv dilcilik Generativ linqvistikaDeskriptiv linqvistikaAntropoloji linqvistika Tekamul linqvistikasi etimologiya Fonetika SosiolinqvistikaTetbiqi dilcilikKomputer dilciliyi Kriminalistika Dilin menimsenilmesi Dil qiymetlendirmesi Dil inkisafi Antropoloji linqvistika PsixolinqvistikaDigerleriEdebiyyat Dunya dilleribrDil Inkisafinin MerheleleriDil inkisafi usaqlarin dogusdan etibaren merheleli sekilde dil bacariqlarini elde etmesini ifade edir Korpelik dovru 0 12 ay Ilk aylarda korpeler esasen seslere ve insan nitqine reaksiya verir 6 8 ayda korpeler cefengiyat merhelesi ne babbling kecirler Bu dovrde ba da kimi tesadufi sesler cixarirlar ve sesleri tekrar edirler 9 12 ay arasi korpeler artiq sesleri mueyyen menali sozlerle elaqelendirmeye baslayirlar ve ilk sozlerini deye bilirler Erken usaqliq dovru 12 24 ay Bu dovrde usaqlar daha cox soz oyrenir ve sade cumleler qurmaga baslayirlar Texminen 18 ayda usaq 50 ye qeder soz oyrenmis olur ve onlari unsiyyet meqsedile istifade edir 2 yasinda usaqlar iki sozlu cumleler qurur mama geldi top at Mektebeqeder dovr 2 5 yas Usaqlar artiq daha uzun ve daha murekkeb cumleler qurmaga baslayir Onlar qrammatik qaydalari intuitiv olaraq oyrenir ve cumle quruluslarini inkisaf etdirir Bu dovrde usaqlar luget bazalarini suretle genislendirir ve hekayeler danismaga baslayirlar Sual verme ve tekzib formalarini menimseyirler meselen niye harada Mekteb dovru 6 12 yas Mekteb dovrunde usaqlarin dili daha da inkisaf edir Onlar daha murekkeb qrammatik strukturlari menimseyir ve mucerred anlayislari ifade ede bilirler Yazi ve oxu bacariqlari tekmillesir Usaqlar hekaye yazmagi ve metnleri basa dusmeyi oyrenir Onlar sosial dille bagli qaydalari menimseyir muxtelif sosial kontekstlerde nece danismaq lazim oldugunu oyrenirler Genclik dovru ve yetkinlik Yeniyetmelikde ve genclik dovrunde dilin inkisafi daha cox yazili ve mucerred dille bagli bacariqlarin tekmillesdirilmesi istiqametinde gedir Dilin sosial aspektleri meselen sarkazm yumor ve ironiyani anlama qabiliyyeti inkisaf edir Yetkin yasda insanlar artiq dili funksional olaraq mukemmel sekilde istifade ede bilir lakin yeni anlayislar oyrenmek ucun dil biliklerini genislendirmekde davam edirler Dil Inkisafini Tesir Eden AmillerDil inkisafi muxtelif daxili ve xarici amillerin tesiri altinda bas verir Bioloji amiller Dil inkisafi ucun usagin zehni ve fiziki saglamligi vacibdir Beynin dil merkezlerinin duzgun inkisafi dilin tebii menimsenilmesini temin edir Genetik faktorlar ve anadangelme dil qabiliyyeti de dilin suretli menimsenilmesinde boyuk rol oynayir Etraf muhitin tesiri Usaqlarin etrafinda onlara coxlu dil stimulu veren bir muhitin olmasi dil inkisafini suretlendirir Valideynler ve yaxinlari ile six unsiyyet ve yasidlarla oyunlar dilin oyrenilmesine komek edir Tez tez danisan ve usaga oxuyan valideynler ve ya boyukler usagin dilini daha suretli ve zengin sekilde inkisaf etdirir Tehsil ve telim Mektebeqeder ve mekteb tehsili zamani usaqlar strukturlasdirilmis tedris vasitesile dil bacariqlarini inkisaf etdirirler Muellimlerin duzgun yanasmalari ve dil tedris metodlari dil inkisafinin keyfiyyetini ve suretini tesir edir Sosial ve medeni faktorlar Ferqli dillerin ve ya dialektlerin danisildigi muhitde boyuyen usaqlar muxtelif dillere qarsi hessas ola biler ve coxdilli inkisaf gostere bilerler Medeniyyetin tesiri ile dilin bezi aspektleri ve ya soz ehtiyati mueyyen deyerlere ve adet enenelere uygun sekilde inkisaf edir Texnologiyanin tesiri Reqemsal texnologiyalarin ve media mezmunlarinin inkisafi usaqlarin dil oyrenme ve inkisaf etme usullarina yeni bir olcu getirir Videolar interaktiv oyunlar ve tedris proqramlari dilin inkisafina tesir ede biler Dil Inkisafinin EhemiyyetiUnsiyyet bacariqlarinin inkisafi Dil insanlara sosial ve sexsi unsiyyet qurmaq imkani verir Usaq yaslarinda duzgun dil inkisafi usagin gelecek sosial ve akademik ugurlarina muhum tesir edir Intellektual inkisaf Dil dusunme ve problem hell etme bacariqlarini da inkisaf etdirir Usaqlar dil vasitesile dunyani derk edir fikirlerini formalasdirir ve anlayislarini genislendirirler Tehsil ve karyera Dili yaxsi menimsemis sexsler tehsil heyatinda ve karyerada daha ugurlu olur Dil bacariqlari akademik ve pese sahelerinde irelileyis ucun vacib sertlerden biridir Ictimai elaqeler ve medeniyyet Dil ferdlere bir cemiyyetin uzvu olmagi medeniyyetlerini ifade etmeyi ve basqalari ile elaqeler qurmagi temin edir Usaqlar dil vasitesile oz kimliklerini ve medeni deyerlerini oyrenir ve otururler Dil inkisafi insan heyatinin muhum hissesidir ve usaqliq dovrunden baslayaraq davam edir Bu proses insanin zehni sosial ve emosional inkisafi ile six baglidir Dil inkisafi duzgun telim ve destekle suretli ve effektiv sekilde bas vere biler IstinadlarGraven SN Browne JV Dolde ve korpede esitme inkisafi Yenidogulmus ve Korpe Bakim Baxislari 8 4 Dekabr 2008 187 193 doi 10 1053 j nainr 2008 10 010 Guess D Reseptiv dilin ve mehsuldar nitqin funksional tehlili cem morfeminin menimsenilmesi Journal of Applied Behavior Analysis 2 1 1969 55 64 doi 10 1901 jaba 1969 2 55 PMC 1311037 PMID 16795203 Kennison SM Dil inkisafina giris Los Angeles CA Sage 2013 ISBN 9781412996068 Najar Anis Bonnet Emmanuelle Bahrami Bahador Palminteri Stefano Basqalarinin hereketleri sosial guclendirme oyrenme kontekstinde teqlid etmek ucun psevdo mukafat kimi cixis edir PLOS Biologiya 18 12 2020 e3001028 doi 10 1371 journal pbio 3001028 PMC 7723279 bad pmc PMID 33290387 bad pmid Flevaris T Dilcilikde Nativizm Empirik ve nezeri meseleler 2015