Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Generativ linqvistika — dilin strukturunu və qaydalarını riyazi və nəzəri çərçivədə təsvir etmək məqsədi ilə dilin təbii qaydalarını izah edən dilçilik istiqaməti. Bu nəzəriyyə, dilin sonsuz sayda ifadəni meydana gətirə biləcək məhdud qaydalardan ibarət olduğunu iddia edir və dilin insan beynində necə təmsil olunduğunu araşdırır. Generativ linqvistikada əsas ideya, dilin quruluşunun formal qaydalar sistemi ilə idarə olunduğudur və insan beynində dil üçün müəyyən bir doğma mexanizmin olduğuna inanılır.
Generativ linqvistikanın əsas cəhətləri
Generativ linqvistikanın əsas nəzəriyyələrindən biri Noam Xomskiy tərəfindən irəli sürülmüşdür. O, universal qrammatika adlanan nəzəriyyəni təklif etdi. Bu nəzəriyyəyə görə, bütün insanlar genetik olaraq dil öyrənmək üçün təchiz olunmuşdur və bütün dillərin ortaq universal qaydaları var. Bu, dilin doğuşdan gələn təbiəti ilə bağlı bir fikirdir və fərqli dillərin səthi fərqliliklərinə baxmayaraq, onların dərin strukturunun oxşar olduğunu iddia edir. Xomskiyin təklifi olan X-Ləyaqəti anlayışı dilin insanların beynindəki potensialını, bacarığını izah edir. Bu anlayışa görə, insanlar dilin qaydalarını və strukturlarını anadangəlmə bilirlər, sadəcə onları yaşadıqları mühitdə konkret dillə doldururlar. Generativ linqvistikada dilin strukturu formal qaydalar toplusu ilə təsvir olunur. Bu qaydalar dilin fonologiya, sintaksis və morfologiya kimi səviyyələrini izah edir. Generativ qrammatikada sintaksisə xüsusi vurğu edilir və dilin cümlə quruluşları formal qrammatika ilə modelləşdirilir. Generativ dilçiliyin əsas prinsiplərindən biri, dilin məhdud sayda qaydalar və elementlərdən sonsuz sayda cümlə yaratmaq qabiliyyətidir. Bu, dilin rekursiv təbiəti ilə bağlıdır. Rekursivlik, yəni qaydaların təkrarlanaraq bir-birinə daxil ola bilməsi, dilin sonsuz sayda fərqli və yeni cümlələr yaratmasına imkan verir. Generativ linqvistikanın erkən mərhələlərində, Xomskiy transformasiya qrammatikası adlanan nəzəriyyəni təklif etdi. Bu qrammatika dilin səthi və dərin strukturlarını ayırır. Məsələn, "Mən kitab oxuyuram" və "Kitabı mən oxuyuram" cümlələrinin səthi strukturları fərqli olsa da, onların dərin quruluşları eynidir, çünki hər ikisi oxuma hərəkətini və kitabı subyektə aid edir. Noam Xomskiy sonrakı işlərində minimalist proqram adlanan yanaşmanı inkişaf etdirdi. Bu yanaşma, insan dilinin mümkün qədər sadə və iqtisadi qaydalara əsaslandığını təklif edir. Minimalist proqram dilin qrammatik strukturlarını izah etmək üçün mümkün olan ən sadə mexanizmləri tapmağa çalışır.
Generativ linqvistikanın əhəmiyyəti
Generativ linqvistika dilin necə öyrənildiyi, anlaşıldığı və insan beynində necə təmsil olunduğu barədə sualları cavablandırmağa çalışır. Bu nəzəriyyə dilin doğuşdan gələn bir qabiliyyət olduğunu iddia edir və dil öyrənmə prosesini izah edir. Universal qrammatika nəzəriyyəsi sayəsində müxtəlif dillərin struktur olaraq necə oxşar və ya fərqli olduğunu araşdırmaq mümkün olur. Bu, dillərin tipologiyasını başa düşmək üçün mühüm rol oynayır. Generativ linqvistika süni intellekt və kompyuter dil işlənməsi sahələrinə də təsir göstərir. Dilin qaydalarını formal sistemlərə çevirmək, maşın tərcüməsi və avtomatik mətn analizləri üçün baza yaradır. Generativ linqvistika, dilin insan beynində təmsil olunduğunu, müəyyən qaydalar toplusu vasitəsilə idarə edildiyini və bu qaydaların universal olduğunu iddia edən bir dilçilik nəzəriyyəsidir. Bu yanaşma, dilin strukturuna dərin nəzəri baxış təklif edir və dilin öyrənilməsi və istifadəsi ilə bağlı mühüm suallara cavab verməyə çalışır.
İstinadlar
- Uasov, Tomas. Generativ qrammatika (PDF) // Aronof, Mark; Ress-Miller, Janie (redaktorlar ). Dilçilik El Kitabı. Blackwell. 2003. doi:10.1002/9780470756409.ch12.|pages=296,311|quote="...generativ qrammatika ailə və ya nəzəriyyələr və ya düşüncə məktəbi kimi bir nəzəriyyə deyil... ortaq fərziyyələr və məqsədlər, geniş istifadə olunan formal cihazlar və ümumi qəbul edilmiş empirik nəticələr sahibidir"}}
- Karni, Andru. Sintaksis: Generativ Giriş. Uayli-Blekvel. 2002. səh. 5. ISBN .
- Uasov, Tomas. Generativ Qrammatika (PDF) // Aronof, Mark; Ress-Miller, Ceni (redaktorlar ). Dilçilik El Kitabı. Blekvel. 2003. 298–300. doi:10.1002/9780470756409.ch12.
- Adger, David. Əsas sintaksis: Minimalist yanaşma. Oksford Universiteti Nəşriyyatı. 2003. 14–15. ISBN .
- Uasov, Tomas. Generativ qrammatika (PDF) // Aronof, Mark; Ress-Miller, Janie (redaktorlar ). Dilçilik El Kitabı. Blekvel. 2003. doi:10.1002/9780470756409.ch12.|pages=297-298}}
- Dillon, Brian; Momma, Şota, Dilçilik nəzəriyyələrinə psixoloji əsaslar (PDF) (Kurs qeydləri), 2021
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Generativ linqvistika dilin strukturunu ve qaydalarini riyazi ve nezeri cercivede tesvir etmek meqsedi ile dilin tebii qaydalarini izah eden dilcilik istiqameti Bu nezeriyye dilin sonsuz sayda ifadeni meydana getire bilecek mehdud qaydalardan ibaret oldugunu iddia edir ve dilin insan beyninde nece temsil olundugunu arasdirir Generativ linqvistikada esas ideya dilin qurulusunun formal qaydalar sistemi ile idare olundugudur ve insan beyninde dil ucun mueyyen bir dogma mexanizmin olduguna inanilir DilcilikDunya dilleriFonologiya Morfologiya Sintaksis Semantika Praqmatika Koqnitiv dilcilik Generativ linqvistikaDeskriptiv linqvistikaAntropoloji linqvistika Tekamul linqvistikasi etimologiya Fonetika SosiolinqvistikaTetbiqi dilcilikKomputer dilciliyi Kriminalistika Dilin menimsenilmesi Dil qiymetlendirmesi Dil inkisafi Antropoloji linqvistika PsixolinqvistikaDigerleriEdebiyyat Dunya dilleribrGenerativ linqvistikanin esas cehetleriGenerativ linqvistikanin esas nezeriyyelerinden biri Noam Xomskiy terefinden ireli surulmusdur O universal qrammatika adlanan nezeriyyeni teklif etdi Bu nezeriyyeye gore butun insanlar genetik olaraq dil oyrenmek ucun techiz olunmusdur ve butun dillerin ortaq universal qaydalari var Bu dilin dogusdan gelen tebieti ile bagli bir fikirdir ve ferqli dillerin sethi ferqliliklerine baxmayaraq onlarin derin strukturunun oxsar oldugunu iddia edir Xomskiyin teklifi olan X Leyaqeti anlayisi dilin insanlarin beynindeki potensialini bacarigini izah edir Bu anlayisa gore insanlar dilin qaydalarini ve strukturlarini anadangelme bilirler sadece onlari yasadiqlari muhitde konkret dille doldururlar Generativ linqvistikada dilin strukturu formal qaydalar toplusu ile tesvir olunur Bu qaydalar dilin fonologiya sintaksis ve morfologiya kimi seviyyelerini izah edir Generativ qrammatikada sintaksise xususi vurgu edilir ve dilin cumle quruluslari formal qrammatika ile modellesdirilir Generativ dilciliyin esas prinsiplerinden biri dilin mehdud sayda qaydalar ve elementlerden sonsuz sayda cumle yaratmaq qabiliyyetidir Bu dilin rekursiv tebieti ile baglidir Rekursivlik yeni qaydalarin tekrarlanaraq bir birine daxil ola bilmesi dilin sonsuz sayda ferqli ve yeni cumleler yaratmasina imkan verir Generativ linqvistikanin erken merhelelerinde Xomskiy transformasiya qrammatikasi adlanan nezeriyyeni teklif etdi Bu qrammatika dilin sethi ve derin strukturlarini ayirir Meselen Men kitab oxuyuram ve Kitabi men oxuyuram cumlelerinin sethi strukturlari ferqli olsa da onlarin derin quruluslari eynidir cunki her ikisi oxuma hereketini ve kitabi subyekte aid edir Noam Xomskiy sonraki islerinde minimalist proqram adlanan yanasmani inkisaf etdirdi Bu yanasma insan dilinin mumkun qeder sade ve iqtisadi qaydalara esaslandigini teklif edir Minimalist proqram dilin qrammatik strukturlarini izah etmek ucun mumkun olan en sade mexanizmleri tapmaga calisir Generativ linqvistikanin ehemiyyetiGenerativ linqvistika dilin nece oyrenildiyi anlasildigi ve insan beyninde nece temsil olundugu barede suallari cavablandirmaga calisir Bu nezeriyye dilin dogusdan gelen bir qabiliyyet oldugunu iddia edir ve dil oyrenme prosesini izah edir Universal qrammatika nezeriyyesi sayesinde muxtelif dillerin struktur olaraq nece oxsar ve ya ferqli oldugunu arasdirmaq mumkun olur Bu dillerin tipologiyasini basa dusmek ucun muhum rol oynayir Generativ linqvistika suni intellekt ve kompyuter dil islenmesi sahelerine de tesir gosterir Dilin qaydalarini formal sistemlere cevirmek masin tercumesi ve avtomatik metn analizleri ucun baza yaradir Generativ linqvistika dilin insan beyninde temsil olundugunu mueyyen qaydalar toplusu vasitesile idare edildiyini ve bu qaydalarin universal oldugunu iddia eden bir dilcilik nezeriyyesidir Bu yanasma dilin strukturuna derin nezeri baxis teklif edir ve dilin oyrenilmesi ve istifadesi ile bagli muhum suallara cavab vermeye calisir IstinadlarUasov Tomas Generativ qrammatika PDF Aronof Mark Ress Miller Janie redaktorlar Dilcilik El Kitabi Blackwell 2003 doi 10 1002 9780470756409 ch12 pages 296 311 quote generativ qrammatika aile ve ya nezeriyyeler ve ya dusunce mektebi kimi bir nezeriyye deyil ortaq ferziyyeler ve meqsedler genis istifade olunan formal cihazlar ve umumi qebul edilmis empirik neticeler sahibidir Karni Andru Sintaksis Generativ Giris Uayli Blekvel 2002 seh 5 ISBN 978 0 631 22543 0 Uasov Tomas Generativ Qrammatika PDF Aronof Mark Ress Miller Ceni redaktorlar Dilcilik El Kitabi Blekvel 2003 298 300 doi 10 1002 9780470756409 ch12 Adger David Esas sintaksis Minimalist yanasma Oksford Universiteti Nesriyyati 2003 14 15 ISBN 978 0199243709 Uasov Tomas Generativ qrammatika PDF Aronof Mark Ress Miller Janie redaktorlar Dilcilik El Kitabi Blekvel 2003 doi 10 1002 9780470756409 ch12 pages 297 298 Dillon Brian Momma Sota Dilcilik nezeriyyelerine psixoloji esaslar PDF Kurs qeydleri 2021