Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Almaniya tarixi (alm. Geschichte Deuchlands) — Almaniyanın tarixi.
Alman xalqının formalaşması
Alman xalqının etnik olaraq formalaşmasının Skandinav bürünc əsrində, təxminən e.ə 1700-cü illərdə baş verdiyi güman edilir. Eramızdan əvvəl 1-ci əsrdə German tayfaları Cənubi Skandinaviya və Şimali Almaniyadan tədricən cənuba, şərqə və qərbə doğru yayılmağa başladılar. Bu prosesdə onlar baltik, irandilli, slavyan və yunan xalqları ilə təmasda olmağa başladılar. Roma imperiyasındakı alimlərin tədqiqatlarına baxmayaraq, german tayfalarının ilkin dövrlərdəki fəaliyyəti haqda müasir elmə çox az şey məlumdur.
İmperator dövründə Roma İmperiyası Germaniyaya (romalılar Reyn çayı ilə Ural dağları arasındakı əraziləri belə adlandırırdı) hücum etdi. Roma qoşunlarına tanınmış sərkərdə başçılıq edirdi. Eramızın 9-cu ilində Varın başçılıq etdiyi 3 Roma legionu german tayfaları tərəfindən məğlub edildi. Beləliklə, müasir Almaniya ərazisindəki xalqlar Roma imperiyası tərəfindən işğal olunmaq təhlükəsindən azad oldu. Təxminən 100-cü ildən başlayaraq german tayfaları Reyn və Dunay çayları arasındakı ərazilərə, Avstriyaya, Bavariya ərazisinə, həmçinin bəzi Roma əyalətlərində məskunlaşmağa başladılar. Roma imperiyasının parçalanmasının və dağılmasının əsas səbəblərdən biri də german tayfalarının davamlı olaraq imperiyaya qarşı hücümları idi.
Orta Əsrlər
Almanlar romalıların təsiri altında xristianlığı qəbul edirlər. Daha sonra yaranan Müqəddəs Roma imperiyasında almanlar əsas rolu oynayan xalq olurlar. 11 və 12-ci əsrlərdə Müqəddəs Roma imperiyası İtaliya və Burqundiyanı öz ərazisinə qatır. 12-ci əsrdən etibarən isə almanlar Şərqi Avropada yaşayan slavyanları əsarət altına almağa başlayırlar. Ostsiedlung adını alan bu proses nəticəsində almanlar Şərqi Avropada çoxlu sayda koloniyalar yaratmağa başlayırlar.
16-cı əsrdə Almaniyada keşiş Martin Lüterin başçılığı altında reformasiya hərəkatı başlanır. Katolik kilsəsindən ayrılan Lüteran kilsəsi 1530-cu ildən etibarən bir çox alman dövlətlərində rəsmi dinə çevrilir. Əgər 1500-cü ildə Almaniya Avropanın həyatında aparıcı rol oynayırdısa, artıq 1600-cü ildə bu ölkə gerilik və əyalətçilik əlamətləri nümayiş etdirirdi. Ədəbiyyat tənəzzülə uğramışdı, dilin özü də barbarlaşmışdı və danışığa yatmırdı. Buradakı katoliklər də, kalvinistlər də beynəlmiləl asılılığı qəbul etmişdilər, digər ölkələrdə yazılmış kitabları maraqla oxuyurdular. Alman universitetləri əvvəlki illərə nisbətən daha az sayda tələbə cəlb edirdilər. Heç yerdə Almaniyada olan dərəcədə xurafat yox idi, burada başqa yerlərdə olduğundan daha çox cadugərlər tonqalda yandırılırdı. Təhsil alanların çoxu astrologiyaya və falçılığa aludə idi, ilə Reynland arasındakı ticarət olduqca zəifləmişdi. Bu Atlantik okeanı ölkələrindəki dəyişikliklərlə, həmçinin Reyn çayının mənsəbində öz maraqları olan hollandların nəzarəti ilə əlaqədar idi. Məzhəblərarası qarşıdurma (1618–1648) gətirib çıxardı, bu müharibə Almaniyaya çox böyük ziyan vurdu, Almaniyanın əhalisi 30% azaldı. Şəhərlər muzdlu əsgərlər tərəfindən müharibə zamanı qarət edildi, bu soyğunçuluğa onların komandirləri də nəzarət edə bilmirdi. Komandirlər özləri də vətənlərindəki hökumətlərdən heç bir təchizat almadıqlarından öz ordularını saxlamaq üçün bütün əraziləri soyğunçuluğa məruz qoyurdular. Maqdeburq 10 dəfə, Leypsiq isə beş dəfə mühasirə olunmuşdu. Hətta İkinci dünya müharibəsi belə Almaniya üçün Otuz illik müharibə qədər viranedici olmamışdır. Almaniya fiziki cəhətdən belə dağıdıldığı kimi siyasi cəhətdən də xırda hissələrə parçalanmışdı, uzun müddətə Avropa işlərində hansısa bir iştirak etməsini dayandırmışdı. Şərqi Almaniyada, Berlin və Vyana ətrafında yeni və yalnız yarıalman dövlət kompleksləri formalaşmağa başladı. 1740-cı ildən etibarən alman torpaqları və Prussiya arasında rəqabət meydanına çevrilir. 1806-cı ildə Napoleon Almaniyanı işğal edərək Müqəddəs Roma imperiyasına son qoydu.
Napoleon işğallarının ardından keçirilən yaradılması haqqında qərar qəbul olundu. Bu konfederasiyaya 39 dövlət daxil idi. Konfederasiya dövründə alman milliyətçiliyi ideologiyası xüsusilə gənc intellektual insanlar arasında geniş yayılmağa başladı. Məhz həmin dövrdə Almaniyanın simvolları kimi qırmızı, qızılı və qara rənglərdən istifadə olunmağa başlandı, bu rənglər sonradan Almaniya bayrağının rənglərinə çevrildilər. 1862-ci ildə kral Otto fon Bismarkı Prussiyanın yeni baş naziri elan edir. Bismark Almaniyanı Prussiya monarxiyasının hakimiyyəti altında birləşdirməyə çalışırdı. Bismark ordunu gücləndirməyi və Almaniyanın birləşdirilməsi yolunda əsas əngəl olan Avstriyanı sıradan çıxarmaq üçün müharibəni yeganə vasitə sayırdı. Bismark diplomatiyası tədricən öz məqsədlərini həyata keçirməyə başlamışdı. Avstriya ilə ümumi razılığa gəldikdən sonra Bismark Danimarka hökumətindən əsasən almanların yaşadığı Şlezviq-Holşteyn vilayətinin verilməsini tələb etdi və rədd cavabı aldıqda 1864-cü ildə Prussiya ordusunu Danimarka ərazisinə yeritdi. darmadağın edildi, Şlezviq-Holşteyn vilayəti işğal olundu. Bundan dərhal sonra Bismark Avstriyaya qarşı hücuma keçir. 1866-cı ildə baş verən Avstriya-Prussiya müharibəsində prussiyalılar qətiyyətlə qələbə qazanaraq Avstriyanı konfederasiyadan kənarlaşdılar. Fransanın vasitəçiliyi ilə aparılan sülh danışıqları Avstriyanın məğlubiyyətini təsdiq etdi. Bu məğlubiyyət nəticəsində Avstriya həm də Venesiyanı İtaliyaya qaytarmalı oldu. Prussiya təkcə Şlezviq-Holşteyni deyil, Almaniyanın mərkəzi və cənubundakı kiçik alman dövlətlərinin mülklərini də qəti olaraq ilhaq etdi. Beləliklə 1867-ci ildə Alman Dövlətlərinin Konfederasiyası buraxılır. Onun əvəzində isə Prussiyanın başçılıq etdiyi Şimali Alman İttifaqı (Norddeutscher Bund) yaranır. 1870-ci ildə Fransa–Prussiya müharibəsi başlayır. Bu müharibədə Fransa darmadağın olunur.
Almaniya İmperiyası və Birinci dünya müharibəsi
1871-ci ilin yanvarın 18-də Versal sarayında Almaniya İmperiyasının qurulduğu elan olunur. İlk kansler Otto fon Bismark olur. Beləliklə Avstriya istisna olmaqla bütün alman dövlətləri vahid dövlətdə birləşdilər. İmperiyanın paytaxtı Berlin şəhəri elan olunur. Getdikcə güclənən Alman İmperiyası artıq 1884-cü ildən etibarən müstəmləkə işğalına başladı. Imperator I Vilhelmin (1871–1888) dövründə Almaniya özünə müttəfiqlər axtararaq Fransanı izolyasiya etmək siyasətini yeritməyə başladı. Lakin ondan sonra hakimiyyətə gələn II Vilhelm (1888–1918) daha çox imperialist siyasət yürütməyə başladı, bu isə Almaniyanın özünə çoxlu sayda düşmənlər qazanmasına gətirib çıxardı. Ölkənin əvvəllər qazandığı müttəfiqlər itirildi, Fransa isə Antanta dövlətləri və Rusiya ilə yaxınlaşmağa başladı. Almaniya özünə etnik cəhətdən yaxın olan Avstriya-Macarıstan İmperiyası ilə olan müttəfiqliyi istisna olmaqla təcrid olunmuş vəziyyətə düşdü.
Alman imperializmi Avropanın sərhədlərini aşdı və Almaniya Afrikada müstəmləkələr əldə etmək uğrunda digər Avropa dövlətləri ilə yarışmağa başladı. 1884-cü ildə Otto fon Bismarkın təşkilatçılığı ilə keçirilən Avropanın hegemon dövlətləri tərəfindən Afrika qitəsinin işğalı və müstəmləkəyə çevrilməsi geniş müzakirə olundu. Almaniya Şərqi və Cənub-Qərbi Afrikada, Toqo və Kamerunda bir sıra əraziləri ələ keçirərək öz müstəmləkəsinə çevirdi. Afrikanın bölüşdürülməsi uğrundə mübarizə Avropa dövlətləri arasında gərginlik yaradırdı və bu Birinci dünya müharibəsinin əsas səbəblərindən biri oldu. 28 iyun 1914-cü ildə Avstriya-Macarıstan ordusunun baş komandanı, vəliəhd Frans Ferdinand serbiyalı terrorçu tərəfindən öldürüldü. Bunun nəticəsi olaraq Avstriya-Macarıstan Serbiyaya müharibə elan etdi və bu Birinci dünya müharibəsinin başlanğıcı oldu. Bu müharibədə Almaniya, Avstriya-Macarıstan, Osmanlı İmperiyası və Bolqarıstan bir cəbhədə iştirak edirdi. Müharibə bu dövlətlərin məğlubiyyəti ilə nəticələndi. Dünya tarixində o vaxta qədər baş vermiş ən qanlı müharibədə 2 milyondan çox alman əsgəri öldürüldü. 1918-ci ildə Almaniyada monarxiya devrildi, ölkədə respublika hakimiyyəti qururldu. Yeni hökumət tələm-tələsik təslimçi sülh müqaviləsini imzaladı. 1919-cu ilin İyun ayında imzalanan və Versal müqaviləsi adlanan bu razılaşmaya əsasən Almaniya böyük torpaqlar itirdi, həmçinin ölkə çox böyük təzminat ödəməyə məhkum edildi. Almaniya həmin təzminatı tam olaraq yalnız 2010-cu ildə ödəyib bitirdi. Razılaşma Almaniyada "Müharibənin alçaldılmış formada davamı" kimi adlandırıldı. Versal müqaviləsindəki ağır şərtlər Almaniyada milliyətçiliyin artmasına və sonradan İkinci dünya müharibəsinə gətirib çıxardı.
Veymar Respublikası
Müharibə Almaniya bütün sosial ziddiyyətləri kəskinləşdirdi. 1918-ci ilin payızı üçün ölkənin sosial-iqtisadi və sosial vəziyyəti partlayış ərəfəsində idi. Bunun üçün bəhanə komandanlığın donanmanı on minlərlə dənizçinin qurban verilməsinə səbəb olacaq uğursuz döyüşə göndərmək cəhdi oldu. Matroslar bu əmri yerinə yetirməkdən imtina etdilər. Eskadra qayıtdıqdan sonra matroslara qarşı cəza tədbirləri görüldü. Buna cavab olaraq matrosların etiraz çıxışları başlandı. Fəhlələr də onlara qoşuldular. Gəmilərdə və kazarmalarda əsgər deputatları sovetləri yaradıldı. Matros və fəhlələrin çıxışları gəmilərin açıq dənizə çıxmasına mane oldu. 1918-ci il noyabrın 7-də Münhendə fəhlə və əsgərlərin güclü nümayişi keçirildi. Bavariya kralı Münhendən qaçmalı oldu. Monarxiya devrildi, kayzer könüllü olaraq taxt-tacdan əl çəkdi. Noyabrın 9-da kansler dinc yolla hakimiyyəti demokrat Fridrix Ebertə verdi. Almaniya respublika elan olundu. Noyabrın 10-da sosialistlərin nümayəndələrindən ibarət Xalq Müvəkkilləri Şurası yaradıldı. Rusiyanın təcrübəsindən nəticə çıxaran alman sosial-demokratları ölkədə geniş vətəndaş müharibəsinin baş verməsinə imkan vermədilər.
Almaniyada respublikanın qurulması sabitliyi bərqərar etmədi. Nəticədə ölkədə bir sıra qüvvələr hakimiyyəti zorla ələ keçirməyə cəhd etdilər. Bavariyada kommunistlər inqilab edərək orada hakimiyyəti ələ keçirdilər. (1918–1919) cəmi bir il mövcud olduqdan sonra mərkəzi qüvvələrin Münhenə hücumu nəticəsində dağıdıldı. Bunun ardından 1919-cu ilin avqust ayında Veymar Respublikası quruldu. Avqustun 11-də prezident Fridrix Ebert təsdiq etdi. Lakin bunlar ölkədə sabitlik yaranmasına kömək etmədi. İqtisadi kriz, Versal müqaviləsinin ağır şərtləri ölkənin iqtisadiyyatının dirçəlməsinə imkan vermirdi. Həmçinin ölkədə kommunistlərlə millətçilər arasında olan düşmənçilik siyasi sabitliyin bərqərar olmasına imkan vermirdi.
1919-cu ilin fevralında Veymarda açılan Müəssislər Məclisinə seçkilər keçirildi. Seçkilərdə sosial-demokratlar qələbə qazandılar. Sosial-demokratlar partiyasının liderləri Fridrix Ebert prezident, F. Şeydeman isə hökumətin başçısı oldular. Xalq Müvəkkillər Şurasının qərarı əsasında 1919-cu il iyunun 31-də Veymar şəhərində Müəssislər Məclisi tarixdə kimi tanınan konstitusiyanı təsdiq etdi. Bu konstitusiya Almaniyanı federal quruluşlu, parlanmentli prezident respublikası elan etdi. Veymarda konstitusiya qəbul edildiyi vaxtdan 1933-cü ilə qədər olan dövrdə Almaniya Veymar Respublikası adlandırılmışdır. Konstitusiya ümumi səsvermə yolu ilə 7 il müddətinə seçilən prezidentin hüquqlarını müəyyənləşdirdi. Bu konstitusiyaya görə Almaniyanın muxtar dövlətlərə, yəni əyalətlərə bölünməsi saxlanıldı. Konstitusiyaya görə qanunvericilik reyxstaqa və landtaqlara məxsus idi. Almaniya tarixinin ən əsas dönüş nöqtələrindən biri nasist partiyasının meydana gəlməsi və hakimiyyəti ələ almasıdır. Almaniyada nasist partiyasının əsasını 1919-cu ilin yanvarında Anton Dreksler qoymuşdur. Təşkilat əvvəllər Almaniya Fəhlə partiyası, sonralar isə Almaniya nasional-sosialist fəhlə partiyası (NSDAP) adlanmışdı. Nasistlər sosial qrupları əməkdaşlığa çağırır, irqçiliyi, sosial darvinizmi təbliğ edir, güclü totalitar və avtoritar dövlət yaratmaq uğrunda mübarizə aparırdılar. Onların başlıca şüarları "millət, güclü dövlət və güclü rəhbər" idi. Onlar marksizmin və sionizmin qatı düşmənləri idilər. Bununla yanaşı, sosializm ideyalarından istifadə edərək özlərinə geniş sosial baza yaratmağa çalışırdılar. 1921-ci ildən bu partiyaya Adolf Hitler başçılıq etməyə başladı. Siyasi fəallığını artıran NSDAP 1923-cü ildə Pivə qiyamını təşkil etdi. Lakin bu qiyam müvəffəqiyyətsizliyə uğradı. Hitler 5 il müddətinə həbsə məhkum edildi. O, həbsdə Mənim mübarizəm kitabını yazmışdı.
Hitlerin hakimiyyətə gəlişi
1929–1933-cü illər dünya iqtisadi böhranının baş verməsi ilə Almaniyada da sosial-iqtisadi və siyasi vəziyyət gərginləşdi. Vergilər artırıldı, əmək haqqı azaldıldı. Ölkədə millətçilik meylləri gücləndi, kütlələr arasında nasistləri nüfuzu artmağa başladı. Böhran dövründəki çətinliklərdən istifadə edən nasistlər çıxışlar və vədlər ilə kütlələri öz tərəfinə çəkməyə başladılar. Onlar nasist hakimiyyətinin qurulmasını buxovlarından xilas olmağın, böhrandan qurtulmağın yeganə yolu hesab edirdilər. Nasist təbliğatını dəstəkləyən müxtəlif təbəqələr, həmçinin demokratiyadan yorulmuş gənclər də nasistlərin tərəfdarı idilər.
Belə bir zamanda Almaniyada iki əsas siyasi qüvvə yüksəlməyə başladı. Bunlar Adolf Hitlerin başçılıq etdiyi Alman Nasional Sosialist Fəhlə Partiyası və Ernest Telmanın başçılıq etdiyi Almaniya Kommunist Partiyası idi. Hər iki partiya 1932-ci ildə keçirilmiş parlament seçkiləri zamanı böyük səs çoxluğu yığaraq parlamentdə əksər yerləri əldə etsələr də, koalisiya hökuməti qurmaq məsələsində bir razılığa gələ bilmədilər. Bir neçə dəfə onların qurduğu nazirlər kabineti dağıldığına görə nəhayət 30 yanvar 1933-cü ildə prezident Paul fon Hindenburq Adolf Hitleri reyxkansler elan etdi. Bununla da Almaniya və dünya tarixində dərin iz qoymuş Üçüncü Reyx hakimiyyəti başladı.
Hitlerin hakimiyyətinin ilk illərində Almaniya Birinci dünya müharibəsində itirdiyi torpaqları geri əldə etməyə başladı. Belə ki, 1935-ci ildə Saarland, 1936-cı ildə isə Reyn vilayəti Fransadan geri alındı. Almaniyanın iqtisadiyyatı sürətlə inkişaf etməyə başladı, ölkədə işsizlik durmadan azalırdı, bununla paralel Almaniya qalib dövlətlərə ödəməli olduğu təzminat ödənilməsini dayandırdı. Eyni zamanda Almaniya öz ordusunu sürətlə gücləndirirdi. 30-cu illərind axırı üçün Almaniya dünya sənaye məhsulunun 15%-ni istehsal edirdi. Artıq 1939-cu ildə Almaniya Avropanın ən güclü və müasit hərbi texnika ilə silahlanmış orduya malik dövlətlərindən birinə çevrildi. Bunun ardınca 1938-ci ildə Avstriya, 1939-cu ildə isə Çexoslovakiya könüllü şəkildə Almaniyanın tərkibinə daxil oldu. Almaniya 1936–1939-cu illərdə davam edən İspaniya vətəndaş müharibəsində birbaşa olaraq öz müttəfiqi Fransisko Frankonun qoşunlarına dəstək verərək orada da faşist hakimiyyətinin qurulmasına yardım etdi. 1936-cı ildə Almaniya və Yaponiya arasında imzalandı. Bu razılaşmaya 1 ildən sonra İtaliya da qoşuldu. 1939-cu ildə isə Almaniya və SSRİ arasında Molotov-Ribbentrop paktı imzalandı. Bu müqaviləyə əsasən Polşa və Baltikyanı ölkələr iki imperialist dövlət arasında bölüşdürüldü. Həmçinin Almaniya və SSRİ 10 il arzində bir-birinə hücum etməmək barədə öhdəlik götürdülər. 1939-cu il sentyabr ayının 1-də Almaniyanın Polşaya hücumu ilə İkinci dünya müharibəsi başladı. Ardınca SSRİ də Polşa və Baltikyanı ölkələrə hücum edərək onları işğal etdi.
İkinci dünya müharibəsi illərində
Müharibənin ilk günlərindəcə alman ordusu Wehrmacht böyük uğurlar əldə etdi. Vermaxt çox qısa bir müddətdə Polşanı (1939), Norveçi (1940), Belçika (1940), Hollandiya (1940), Fransanı (1940) işğal etdi. Yalnız Fransanın işğalı zamanı almanlar 30.000 nəfər əsgər itki verdi. Fransa tərəfdən isə ölən əsgərlərin sayı 360.000, əsir düşənlərin sayı isə 2 milyon idi. Xüsusilə Fransanın işğal olunması Almaniyaya çox böyük ərazilər qazandırdı, belə ki Fransanın bütün müstəmləkələri Almaniyanın nəzarəti altına keçdi. Almaniya Böyük Britaniya ilə sülhə girməyə çalışsa da, həmin vaxt almanlara qarşı dərin nifrət bəsləyən Britaniyanın baş naziri Vinston Çörçillin barışmaz mövqedə durması hər iki ölkəni bir-birinə qarşı muharibəyə sürüklədi. Fransanın tutulmasından az sonra Almaniya Britaniyaya qarşı hava hücumuna keçdi. Almanların planı Britaniya adalarını ağır bombardman etdikdən sonra desant qoşunları vasitəsilə bütün adaları tutmaq idi.
Britaniya səmasında 3 ay davam edən döyüşlərdə alman hərbi hava qüvvələri məğlubiyyətə uğradı, alman quru qoşunları isə heç vaxt Britaniya ərazisinə daxil ola bilmədilər. Bu Almaniyanın müharibədə ilk ciddi məğlubiyyəti oldu. Bu uğursuzluqdan sonra almanlar britaniyalılara qarşı Atlantik okeanında müharibə etmək taktikasına keçsələr də, burada da ciddi bir uğur əldə etmək mümkün olmadı. 1941-ci ilin başlanğıcında alman ordusu Şimali Afrikaya yeridildi. Burada almanlar ingilis ordusunu dalbadal bir neçə məğlubiyyətə uğradaraq onları Misirin içərilərinə kimi sıxışdırdı. Həmin ilin aprel ayında isə almanların Balkan Yarımadasına hücumu başladı. Burada Bolqarıstan və Rumıniya Almaniyanın müttəfiqləri oldular. Yunanıstan və Yuqoslaviya isə qısa müddət ərzində almanlar tərəfindən tutuldu. Bunun ardınca isə Almaniya Avropadakı bütün müttəfiqləri ilə birlikdə SSRİyə hücuma keçdi. Almanlar SSRİ-yə qarşı müharibənin qısa olacağını təxmin edirdi, onlar 1941-ci ilin Dekabr ayına kimi Həştərxan və Arxangelsk şəhərləri arasındakı xəttə qədər olan bütün əraziləri tutmağı planlaşdırırdı. Hitlerin çıxışında dediyi kimi
Bizə yalnız qapını döyməyimiz lazımdı, bunun ardınca isə ev özü dərhal dağılacaq.
Hitler bu sözləri ilə Sovet imperiyasının yüzlərlə xalqı zorla əsarət altında saxlamasını nəzərdə tuturdu. Alman ordusu ilk günlərdəcə böyük uğurlara imza atdı. Sentyabrda Kiyev, Minsk və Baltikyanı ərazilər tutuldu, Leninqrad şəhəri mühasirəyə alındı. Yeni tutulmuş ərazilərdə yaşayan əhali almanları xilaskar kimi qarşıladı. Sovet ordusunda zorla döyüşməyə məcbur edilən və ruslar tərəfindən çox pis rəftara məruz qalan sovet ordusunun qeyri-rus əsgərləri kütləvi şəkildə alman ordusunun tərəfinə keçirdilər. Müxtəlif hesablamalara görə 1–1.5 milyon sovet əsgəri alman ordusunun tərəfinə keçmişdi. Lakin almanların hücumları Moskva ətrafındakı döyüşdə dayandırıldı. Bu döyüşdə almanların məğlubiyyətinin əsas səbəblərindən biri kəskin soyuq hava olsa da, digər bir səbəb ABŞ və Böyük Britaniyanın SSRİ-yə çox böyük miqdarda hərbi-texniki və ərzaq cəhətdən yardım etməsi oldu.
1941-ci ilin sonunda həmin dövrdə dünyada ən güclü iqtisadiyyata malik ölkə olan ABŞ-nin Almaniya və Yaponiyaya qarşı müharibə elan etməsi almanların vəziyyətini bir qədər də çətinləşdirdi. Lakin 1942-ci ilin əvvəlində alman ordusu yenidən rusları bir neçə döyüşdə ağır məğlubiyyətə uğradaraq Rusiyanın cənubuna və Qafqaza doğru irəliləməyə başladı. Lakin həmin dövrdə almanların Şimali Afrikada baş verən ingilis ordusuna məğlub olmaqları onların vəziyyətini daha da çətinləşdirdi. Bu döyüşün ardınca Rusiyanın cənubunda Stalinqrad və Qafqaz uğrunda gedən döyüşlərdə məğlub olan almanlar getdikcə qazandıqları əraziləri itirməyə başladılar. 1943-cü ildə Almaniyanın yaxın müttəfiqi İtaliya düşmən tərəflə razılığa gələrək almanlara qarşı müharibə elan etdi. 1945-ci ildə Almaniya qəti olaraq məğlubiyyətə uğradı. İkinci dünya müharibəsi Almaniyaya baha başa gəldi. 12 milyon nəfər alman bu müharibədə öldürüldü, ölkə iqtisadiyyatı tamamilə dağıdıldı. Xüsusilə Sovet ordusunun əsgərləri işğal etdiyi Şərqi Almaniyada böyük dağıntılar törədir, dinc əhalini qırır, alman qadınlarını kütləvi şəkildə zorlayırdı. Şərqi Almaniya həmin dövrdə məruz qaldığı dağıntılardan indiyə kimi tam özünə gələ bilməmişdir.
Müharibədən sonrakı Almaniya
Müharibə milyonlarla almanın ölümünə səbəb oldu, çox böyük ərazilər Almaniyadan qoparıldı, təxminən 15 milyon alman qonşu ölkələrdən qovuldu. Demək olar ki, bütün şəhərlər və iri sənaye müəssisələri dağdıdıldı. Almaniyanın yerdə qalan əraziləri işğalçı 4 ölkə (ABŞ, Böyük Britaniya, Fransa və SSRİ) arasında hərbi ərazilərə bölündü. Buna uyğun olaraq Berlin şəhəri də həmçinin 4 işğalçı ölkələr arasında uyğun zonalara ayrıldı. ABŞ, Böyük Britaniya və Fransa tərəfindən nəzarət olunan 3 qərbi ərazi 1949-cu il Mayın 23-də vahid dövlətdə birləşdirildi. Yeni dövlət Almaniya Federativ Respublikası adlanırdı. Buna cavab olaraq SSRİ nəzarət etdiyi ərazilərdə başqa bir dövlətin, Almaniya Demokratik Respublikasının yarandığını elan etdi (7 oktyabr 1949-cu il). Həmin dövlətlər dünyada formal olaraq "Qərbi Almaniya" və "Şərqi Almaniya" kimi tanınırdılar. Şərqi Almaniya öz paytaxtı kimi Berlin şəhərinin şərq sektorunu seçdi, Qərbi Almaniyanın paytaxtı isə Bonn şəhəri elan olundu. Lakin Qərbi Almaniya Bonn şəhərini müvəqqəti paytaxt elan etmişdi, bunun arxasında Almaniyanın nə vaxtsa vahid bir dövlətdə birləşdirilməsi və Berlinin vahid paytaxt elan edilməsi məqsədi dururdu. Qərbi Almaniya 1950-ci ildə NATO-nun və 1957-ci ildə Avropa Birliyinin üzvü olmuşdur.
İstinadlar
- The savage wars of peace: England, Japan and the Malthusian trap. By Alan Macfarlane 2015-10-30 at the Wayback Machine (ing.)
- "Birinci dünya müharibəsində iştirak etmiş sonuncu alman veteran vəfat etdi". 2012-05-16 tarixində . İstifadə tarixi: 2011-10-16.
- Birinci dünya müharibəsi bu bazar günü sona çatır [ölü keçid]
- Müharibəyə fərqli baxış – ayna.az [ölü keçid]
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Almaniya tarixi alm Geschichte Deuchlands Almaniyanin tarixi Alman xalqinin formalasmasiAlman xalqinin etnik olaraq formalasmasinin Skandinav burunc esrinde texminen e e 1700 cu illerde bas verdiyi guman edilir Eramizdan evvel 1 ci esrde German tayfalari Cenubi Skandinaviya ve Simali Almaniyadan tedricen cenuba serqe ve qerbe dogru yayilmaga basladilar Bu prosesde onlar baltik irandilli slavyan ve yunan xalqlari ile temasda olmaga basladilar Roma imperiyasindaki alimlerin tedqiqatlarina baxmayaraq german tayfalarinin ilkin dovrlerdeki fealiyyeti haqda muasir elme cox az sey melumdur Imperator dovrunde Roma Imperiyasi Germaniyaya romalilar Reyn cayi ile Ural daglari arasindaki erazileri bele adlandirirdi hucum etdi Roma qosunlarina taninmis serkerde basciliq edirdi Eramizin 9 cu ilinde Varin basciliq etdiyi 3 Roma legionu german tayfalari terefinden meglub edildi Belelikle muasir Almaniya erazisindeki xalqlar Roma imperiyasi terefinden isgal olunmaq tehlukesinden azad oldu Texminen 100 cu ilden baslayaraq german tayfalari Reyn ve Dunay caylari arasindaki erazilere Avstriyaya Bavariya erazisine hemcinin bezi Roma eyaletlerinde meskunlasmaga basladilar Roma imperiyasinin parcalanmasinin ve dagilmasinin esas sebeblerden biri de german tayfalarinin davamli olaraq imperiyaya qarsi hucumlari idi Orta EsrlerMartin Luter Avropada Reformasiyanin banisi Almanlar romalilarin tesiri altinda xristianligi qebul edirler Daha sonra yaranan Muqeddes Roma imperiyasinda almanlar esas rolu oynayan xalq olurlar 11 ve 12 ci esrlerde Muqeddes Roma imperiyasi Italiya ve Burqundiyani oz erazisine qatir 12 ci esrden etibaren ise almanlar Serqi Avropada yasayan slavyanlari esaret altina almaga baslayirlar Ostsiedlung adini alan bu proses neticesinde almanlar Serqi Avropada coxlu sayda koloniyalar yaratmaga baslayirlar 16 ci esrde Almaniyada kesis Martin Luterin basciligi altinda reformasiya herekati baslanir Katolik kilsesinden ayrilan Luteran kilsesi 1530 cu ilden etibaren bir cox alman dovletlerinde resmi dine cevrilir Eger 1500 cu ilde Almaniya Avropanin heyatinda aparici rol oynayirdisa artiq 1600 cu ilde bu olke gerilik ve eyaletcilik elametleri numayis etdirirdi Edebiyyat tenezzule ugramisdi dilin ozu de barbarlasmisdi ve danisiga yatmirdi Buradaki katolikler de kalvinistler de beynelmilel asililigi qebul etmisdiler diger olkelerde yazilmis kitablari maraqla oxuyurdular Alman universitetleri evvelki illere nisbeten daha az sayda telebe celb edirdiler Hec yerde Almaniyada olan derecede xurafat yox idi burada basqa yerlerde oldugundan daha cox cadugerler tonqalda yandirilirdi Tehsil alanlarin coxu astrologiyaya ve falciliga alude idi ile Reynland arasindaki ticaret olduqca zeiflemisdi Bu Atlantik okeani olkelerindeki deyisikliklerle hemcinin Reyn cayinin mensebinde oz maraqlari olan hollandlarin nezareti ile elaqedar idi Mezheblerarasi qarsidurma 1618 1648 getirib cixardi bu muharibe Almaniyaya cox boyuk ziyan vurdu Almaniyanin ehalisi 30 azaldi Seherler muzdlu esgerler terefinden muharibe zamani qaret edildi bu soygunculuga onlarin komandirleri de nezaret ede bilmirdi Komandirler ozleri de vetenlerindeki hokumetlerden hec bir techizat almadiqlarindan oz ordularini saxlamaq ucun butun erazileri soygunculuga meruz qoyurdular Maqdeburq 10 defe Leypsiq ise bes defe muhasire olunmusdu Hetta Ikinci dunya muharibesi bele Almaniya ucun Otuz illik muharibe qeder viranedici olmamisdir Almaniya fiziki cehetden bele dagidildigi kimi siyasi cehetden de xirda hisselere parcalanmisdi uzun muddete Avropa islerinde hansisa bir istirak etmesini dayandirmisdi Serqi Almaniyada Berlin ve Vyana etrafinda yeni ve yalniz yarialman dovlet kompleksleri formalasmaga basladi 1740 ci ilden etibaren alman torpaqlari ve Prussiya arasinda reqabet meydanina cevrilir 1806 ci ilde Napoleon Almaniyani isgal ederek Muqeddes Roma imperiyasina son qoydu Napoleon isgallarinin ardindan kecirilen yaradilmasi haqqinda qerar qebul olundu Bu konfederasiyaya 39 dovlet daxil idi Konfederasiya dovrunde alman milliyetciliyi ideologiyasi xususile genc intellektual insanlar arasinda genis yayilmaga basladi Mehz hemin dovrde Almaniyanin simvollari kimi qirmizi qizili ve qara renglerden istifade olunmaga baslandi bu rengler sonradan Almaniya bayraginin renglerine cevrildiler 1862 ci ilde kral Otto fon Bismarki Prussiyanin yeni bas naziri elan edir Bismark Almaniyani Prussiya monarxiyasinin hakimiyyeti altinda birlesdirmeye calisirdi Bismark ordunu guclendirmeyi ve Almaniyanin birlesdirilmesi yolunda esas engel olan Avstriyani siradan cixarmaq ucun muharibeni yegane vasite sayirdi Bismark diplomatiyasi tedricen oz meqsedlerini heyata kecirmeye baslamisdi Avstriya ile umumi raziliga geldikden sonra Bismark Danimarka hokumetinden esasen almanlarin yasadigi Slezviq Holsteyn vilayetinin verilmesini teleb etdi ve redd cavabi aldiqda 1864 cu ilde Prussiya ordusunu Danimarka erazisine yeritdi darmadagin edildi Slezviq Holsteyn vilayeti isgal olundu Bundan derhal sonra Bismark Avstriyaya qarsi hucuma kecir 1866 ci ilde bas veren Avstriya Prussiya muharibesinde prussiyalilar qetiyyetle qelebe qazanaraq Avstriyani konfederasiyadan kenarlasdilar Fransanin vasiteciliyi ile aparilan sulh danisiqlari Avstriyanin meglubiyyetini tesdiq etdi Bu meglubiyyet neticesinde Avstriya hem de Venesiyani Italiyaya qaytarmali oldu Prussiya tekce Slezviq Holsteyni deyil Almaniyanin merkezi ve cenubundaki kicik alman dovletlerinin mulklerini de qeti olaraq ilhaq etdi Belelikle 1867 ci ilde Alman Dovletlerinin Konfederasiyasi buraxilir Onun evezinde ise Prussiyanin basciliq etdiyi Simali Alman Ittifaqi Norddeutscher Bund yaranir 1870 ci ilde Fransa Prussiya muharibesi baslayir Bu muharibede Fransa darmadagin olunur Almaniya Imperiyasi ve Birinci dunya muharibesiEsas meqaleler Almaniyanin birlesdirilmesi 1871 Almaniya Imperiyasi ve Birinci dunya muharibesi1871 ci ilin yanvarin 18 i Versal Sarayinda Almaniya Imperiyasinin qurulmasi ortada ag herbi fomada dayanmis Otto fon Bismark 1871 ci ilin yanvarin 18 de Versal sarayinda Almaniya Imperiyasinin quruldugu elan olunur Ilk kansler Otto fon Bismark olur Belelikle Avstriya istisna olmaqla butun alman dovletleri vahid dovletde birlesdiler Imperiyanin paytaxti Berlin seheri elan olunur Getdikce guclenen Alman Imperiyasi artiq 1884 cu ilden etibaren mustemleke isgalina basladi Imperator I Vilhelmin 1871 1888 dovrunde Almaniya ozune muttefiqler axtararaq Fransani izolyasiya etmek siyasetini yeritmeye basladi Lakin ondan sonra hakimiyyete gelen II Vilhelm 1888 1918 daha cox imperialist siyaset yurutmeye basladi bu ise Almaniyanin ozune coxlu sayda dusmenler qazanmasina getirib cixardi Olkenin evveller qazandigi muttefiqler itirildi Fransa ise Antanta dovletleri ve Rusiya ile yaxinlasmaga basladi Almaniya ozune etnik cehetden yaxin olan Avstriya Macaristan Imperiyasi ile olan muttefiqliyi istisna olmaqla tecrid olunmus veziyyete dusdu Alman imperializmi Avropanin serhedlerini asdi ve Almaniya Afrikada mustemlekeler elde etmek ugrunda diger Avropa dovletleri ile yarismaga basladi 1884 cu ilde Otto fon Bismarkin teskilatciligi ile kecirilen Avropanin hegemon dovletleri terefinden Afrika qitesinin isgali ve mustemlekeye cevrilmesi genis muzakire olundu Almaniya Serqi ve Cenub Qerbi Afrikada Toqo ve Kamerunda bir sira erazileri ele kecirerek oz mustemlekesine cevirdi Afrikanin bolusdurulmesi ugrunde mubarize Avropa dovletleri arasinda gerginlik yaradirdi ve bu Birinci dunya muharibesinin esas sebeblerinden biri oldu 28 iyun 1914 cu ilde Avstriya Macaristan ordusunun bas komandani veliehd Frans Ferdinand serbiyali terrorcu terefinden olduruldu Bunun neticesi olaraq Avstriya Macaristan Serbiyaya muharibe elan etdi ve bu Birinci dunya muharibesinin baslangici oldu Bu muharibede Almaniya Avstriya Macaristan Osmanli Imperiyasi ve Bolqaristan bir cebhede istirak edirdi Muharibe bu dovletlerin meglubiyyeti ile neticelendi Dunya tarixinde o vaxta qeder bas vermis en qanli muharibede 2 milyondan cox alman esgeri olduruldu 1918 ci ilde Almaniyada monarxiya devrildi olkede respublika hakimiyyeti qururldu Yeni hokumet telem telesik teslimci sulh muqavilesini imzaladi 1919 cu ilin Iyun ayinda imzalanan ve Versal muqavilesi adlanan bu razilasmaya esasen Almaniya boyuk torpaqlar itirdi hemcinin olke cox boyuk tezminat odemeye mehkum edildi Almaniya hemin tezminati tam olaraq yalniz 2010 cu ilde odeyib bitirdi Razilasma Almaniyada Muharibenin alcaldilmis formada davami kimi adlandirildi Versal muqavilesindeki agir sertler Almaniyada milliyetciliyin artmasina ve sonradan Ikinci dunya muharibesine getirib cixardi Veymar RespublikasiEsas meqale Veymar RespublikasiUcuncu Reyx dovrunde Almaniyanin gerbi1935 ci il Nurnberq de kecirilen reyxparad Muharibe Almaniya butun sosial ziddiyyetleri keskinlesdirdi 1918 ci ilin payizi ucun olkenin sosial iqtisadi ve sosial veziyyeti partlayis erefesinde idi Bunun ucun behane komandanligin donanmani on minlerle denizcinin qurban verilmesine sebeb olacaq ugursuz doyuse gondermek cehdi oldu Matroslar bu emri yerine yetirmekden imtina etdiler Eskadra qayitdiqdan sonra matroslara qarsi ceza tedbirleri goruldu Buna cavab olaraq matroslarin etiraz cixislari baslandi Fehleler de onlara qosuldular Gemilerde ve kazarmalarda esger deputatlari sovetleri yaradildi Matros ve fehlelerin cixislari gemilerin aciq denize cixmasina mane oldu 1918 ci il noyabrin 7 de Munhende fehle ve esgerlerin guclu numayisi kecirildi Bavariya krali Munhenden qacmali oldu Monarxiya devrildi kayzer konullu olaraq taxt tacdan el cekdi Noyabrin 9 da kansler dinc yolla hakimiyyeti demokrat Fridrix Eberte verdi Almaniya respublika elan olundu Noyabrin 10 da sosialistlerin numayendelerinden ibaret Xalq Muvekkilleri Surasi yaradildi Rusiyanin tecrubesinden netice cixaran alman sosial demokratlari olkede genis vetendas muharibesinin bas vermesine imkan vermediler Almaniyada respublikanin qurulmasi sabitliyi berqerar etmedi Neticede olkede bir sira quvveler hakimiyyeti zorla ele kecirmeye cehd etdiler Bavariyada kommunistler inqilab ederek orada hakimiyyeti ele kecirdiler 1918 1919 cemi bir il movcud olduqdan sonra merkezi quvvelerin Munhene hucumu neticesinde dagidildi Bunun ardindan 1919 cu ilin avqust ayinda Veymar Respublikasi quruldu Avqustun 11 de prezident Fridrix Ebert tesdiq etdi Lakin bunlar olkede sabitlik yaranmasina komek etmedi Iqtisadi kriz Versal muqavilesinin agir sertleri olkenin iqtisadiyyatinin dircelmesine imkan vermirdi Hemcinin olkede kommunistlerle milletciler arasinda olan dusmencilik siyasi sabitliyin berqerar olmasina imkan vermirdi 1919 cu ilin fevralinda Veymarda acilan Muessisler Meclisine seckiler kecirildi Seckilerde sosial demokratlar qelebe qazandilar Sosial demokratlar partiyasinin liderleri Fridrix Ebert prezident F Seydeman ise hokumetin bascisi oldular Xalq Muvekkiller Surasinin qerari esasinda 1919 cu il iyunun 31 de Veymar seherinde Muessisler Meclisi tarixde kimi taninan konstitusiyani tesdiq etdi Bu konstitusiya Almaniyani federal quruluslu parlanmentli prezident respublikasi elan etdi Veymarda konstitusiya qebul edildiyi vaxtdan 1933 cu ile qeder olan dovrde Almaniya Veymar Respublikasi adlandirilmisdir Konstitusiya umumi sesverme yolu ile 7 il muddetine secilen prezidentin huquqlarini mueyyenlesdirdi Bu konstitusiyaya gore Almaniyanin muxtar dovletlere yeni eyaletlere bolunmesi saxlanildi Konstitusiyaya gore qanunvericilik reyxstaqa ve landtaqlara mexsus idi Almaniya tarixinin en esas donus noqtelerinden biri nasist partiyasinin meydana gelmesi ve hakimiyyeti ele almasidir Almaniyada nasist partiyasinin esasini 1919 cu ilin yanvarinda Anton Dreksler qoymusdur Teskilat evveller Almaniya Fehle partiyasi sonralar ise Almaniya nasional sosialist fehle partiyasi NSDAP adlanmisdi Nasistler sosial qruplari emekdasliga cagirir irqciliyi sosial darvinizmi teblig edir guclu totalitar ve avtoritar dovlet yaratmaq ugrunda mubarize aparirdilar Onlarin baslica suarlari millet guclu dovlet ve guclu rehber idi Onlar marksizmin ve sionizmin qati dusmenleri idiler Bununla yanasi sosializm ideyalarindan istifade ederek ozlerine genis sosial baza yaratmaga calisirdilar 1921 ci ilden bu partiyaya Adolf Hitler basciliq etmeye basladi Siyasi fealligini artiran NSDAP 1923 cu ilde Pive qiyamini teskil etdi Lakin bu qiyam muveffeqiyyetsizliye ugradi Hitler 5 il muddetine hebse mehkum edildi O hebsde Menim mubarizem kitabini yazmisdi Hitlerin hakimiyyete gelisiEsas meqaleler Ucuncu Reyx ve Adolf Hitler 1929 1933 cu iller dunya iqtisadi bohraninin bas vermesi ile Almaniyada da sosial iqtisadi ve siyasi veziyyet gerginlesdi Vergiler artirildi emek haqqi azaldildi Olkede milletcilik meylleri guclendi kutleler arasinda nasistleri nufuzu artmaga basladi Bohran dovrundeki cetinliklerden istifade eden nasistler cixislar ve vedler ile kutleleri oz terefine cekmeye basladilar Onlar nasist hakimiyyetinin qurulmasini buxovlarindan xilas olmagin bohrandan qurtulmagin yegane yolu hesab edirdiler Nasist tebligatini destekleyen muxtelif tebeqeler hemcinin demokratiyadan yorulmus gencler de nasistlerin terefdari idiler Bele bir zamanda Almaniyada iki esas siyasi quvve yukselmeye basladi Bunlar Adolf Hitlerin basciliq etdiyi Alman Nasional Sosialist Fehle Partiyasi ve Ernest Telmanin basciliq etdiyi Almaniya Kommunist Partiyasi idi Her iki partiya 1932 ci ilde kecirilmis parlament seckileri zamani boyuk ses coxlugu yigaraq parlamentde ekser yerleri elde etseler de koalisiya hokumeti qurmaq meselesinde bir raziliga gele bilmediler Bir nece defe onlarin qurdugu nazirler kabineti dagildigina gore nehayet 30 yanvar 1933 cu ilde prezident Paul fon Hindenburq Adolf Hitleri reyxkansler elan etdi Bununla da Almaniya ve dunya tarixinde derin iz qoymus Ucuncu Reyx hakimiyyeti basladi Hitlerin hakimiyyetinin ilk illerinde Almaniya Birinci dunya muharibesinde itirdiyi torpaqlari geri elde etmeye basladi Bele ki 1935 ci ilde Saarland 1936 ci ilde ise Reyn vilayeti Fransadan geri alindi Almaniyanin iqtisadiyyati suretle inkisaf etmeye basladi olkede issizlik durmadan azalirdi bununla paralel Almaniya qalib dovletlere odemeli oldugu tezminat odenilmesini dayandirdi Eyni zamanda Almaniya oz ordusunu suretle guclendirirdi 30 cu illerind axiri ucun Almaniya dunya senaye mehsulunun 15 ni istehsal edirdi Artiq 1939 cu ilde Almaniya Avropanin en guclu ve muasit herbi texnika ile silahlanmis orduya malik dovletlerinden birine cevrildi Bunun ardinca 1938 ci ilde Avstriya 1939 cu ilde ise Cexoslovakiya konullu sekilde Almaniyanin terkibine daxil oldu Almaniya 1936 1939 cu illerde davam eden Ispaniya vetendas muharibesinde birbasa olaraq oz muttefiqi Fransisko Frankonun qosunlarina destek vererek orada da fasist hakimiyyetinin qurulmasina yardim etdi 1936 ci ilde Almaniya ve Yaponiya arasinda imzalandi Bu razilasmaya 1 ilden sonra Italiya da qosuldu 1939 cu ilde ise Almaniya ve SSRI arasinda Molotov Ribbentrop pakti imzalandi Bu muqavileye esasen Polsa ve Baltikyani olkeler iki imperialist dovlet arasinda bolusduruldu Hemcinin Almaniya ve SSRI 10 il arzinde bir birine hucum etmemek barede ohdelik goturduler 1939 cu il sentyabr ayinin 1 de Almaniyanin Polsaya hucumu ile Ikinci dunya muharibesi basladi Ardinca SSRI de Polsa ve Baltikyani olkelere hucum ederek onlari isgal etdi Ikinci dunya muharibesi illerindeMuharibenin ilk gunlerindece alman ordusu Wehrmacht boyuk ugurlar elde etdi Vermaxt cox qisa bir muddetde Polsani 1939 Norveci 1940 Belcika 1940 Hollandiya 1940 Fransani 1940 isgal etdi Yalniz Fransanin isgali zamani almanlar 30 000 nefer esger itki verdi Fransa terefden ise olen esgerlerin sayi 360 000 esir dusenlerin sayi ise 2 milyon idi Xususile Fransanin isgal olunmasi Almaniyaya cox boyuk eraziler qazandirdi bele ki Fransanin butun mustemlekeleri Almaniyanin nezareti altina kecdi Almaniya Boyuk Britaniya ile sulhe girmeye calissa da hemin vaxt almanlara qarsi derin nifret besleyen Britaniyanin bas naziri Vinston Corcillin barismaz movqede durmasi her iki olkeni bir birine qarsi muharibeye surukledi Fransanin tutulmasindan az sonra Almaniya Britaniyaya qarsi hava hucumuna kecdi Almanlarin plani Britaniya adalarini agir bombardman etdikden sonra desant qosunlari vasitesile butun adalari tutmaq idi Benito Mussolini ve Adolf Hitler Yuqoslaviyada Britaniya semasinda 3 ay davam eden doyuslerde alman herbi hava quvveleri meglubiyyete ugradi alman quru qosunlari ise hec vaxt Britaniya erazisine daxil ola bilmediler Bu Almaniyanin muharibede ilk ciddi meglubiyyeti oldu Bu ugursuzluqdan sonra almanlar britaniyalilara qarsi Atlantik okeaninda muharibe etmek taktikasina kecseler de burada da ciddi bir ugur elde etmek mumkun olmadi 1941 ci ilin baslangicinda alman ordusu Simali Afrikaya yeridildi Burada almanlar ingilis ordusunu dalbadal bir nece meglubiyyete ugradaraq onlari Misirin icerilerine kimi sixisdirdi Hemin ilin aprel ayinda ise almanlarin Balkan Yarimadasina hucumu basladi Burada Bolqaristan ve Ruminiya Almaniyanin muttefiqleri oldular Yunanistan ve Yuqoslaviya ise qisa muddet erzinde almanlar terefinden tutuldu Bunun ardinca ise Almaniya Avropadaki butun muttefiqleri ile birlikde SSRIye hucuma kecdi Almanlar SSRI ye qarsi muharibenin qisa olacagini texmin edirdi onlar 1941 ci ilin Dekabr ayina kimi Hesterxan ve Arxangelsk seherleri arasindaki xette qeder olan butun erazileri tutmagi planlasdirirdi Hitlerin cixisinda dediyi kimi Bize yalniz qapini doymeyimiz lazimdi bunun ardinca ise ev ozu derhal dagilacaq Hitler bu sozleri ile Sovet imperiyasinin yuzlerle xalqi zorla esaret altinda saxlamasini nezerde tuturdu Alman ordusu ilk gunlerdece boyuk ugurlara imza atdi Sentyabrda Kiyev Minsk ve Baltikyani eraziler tutuldu Leninqrad seheri muhasireye alindi Yeni tutulmus erazilerde yasayan ehali almanlari xilaskar kimi qarsiladi Sovet ordusunda zorla doyusmeye mecbur edilen ve ruslar terefinden cox pis reftara meruz qalan sovet ordusunun qeyri rus esgerleri kutlevi sekilde alman ordusunun terefine kecirdiler Muxtelif hesablamalara gore 1 1 5 milyon sovet esgeri alman ordusunun terefine kecmisdi Lakin almanlarin hucumlari Moskva etrafindaki doyusde dayandirildi Bu doyusde almanlarin meglubiyyetinin esas sebeblerinden biri keskin soyuq hava olsa da diger bir sebeb ABS ve Boyuk Britaniyanin SSRI ye cox boyuk miqdarda herbi texniki ve erzaq cehetden yardim etmesi oldu Isgal zonalarina bolunmus Almaniya 1941 ci ilin sonunda hemin dovrde dunyada en guclu iqtisadiyyata malik olke olan ABS nin Almaniya ve Yaponiyaya qarsi muharibe elan etmesi almanlarin veziyyetini bir qeder de cetinlesdirdi Lakin 1942 ci ilin evvelinde alman ordusu yeniden ruslari bir nece doyusde agir meglubiyyete ugradaraq Rusiyanin cenubuna ve Qafqaza dogru irelilemeye basladi Lakin hemin dovrde almanlarin Simali Afrikada bas veren ingilis ordusuna meglub olmaqlari onlarin veziyyetini daha da cetinlesdirdi Bu doyusun ardinca Rusiyanin cenubunda Stalinqrad ve Qafqaz ugrunda geden doyuslerde meglub olan almanlar getdikce qazandiqlari erazileri itirmeye basladilar 1943 cu ilde Almaniyanin yaxin muttefiqi Italiya dusmen terefle raziliga gelerek almanlara qarsi muharibe elan etdi 1945 ci ilde Almaniya qeti olaraq meglubiyyete ugradi Ikinci dunya muharibesi Almaniyaya baha basa geldi 12 milyon nefer alman bu muharibede olduruldu olke iqtisadiyyati tamamile dagidildi Xususile Sovet ordusunun esgerleri isgal etdiyi Serqi Almaniyada boyuk dagintilar toredir dinc ehalini qirir alman qadinlarini kutlevi sekilde zorlayirdi Serqi Almaniya hemin dovrde meruz qaldigi dagintilardan indiye kimi tam ozune gele bilmemisdir Muharibeden sonraki AlmaniyaMuharibe milyonlarla almanin olumune sebeb oldu cox boyuk eraziler Almaniyadan qoparildi texminen 15 milyon alman qonsu olkelerden qovuldu Demek olar ki butun seherler ve iri senaye muessiseleri dagdidildi Almaniyanin yerde qalan erazileri isgalci 4 olke ABS Boyuk Britaniya Fransa ve SSRI arasinda herbi erazilere bolundu Buna uygun olaraq Berlin seheri de hemcinin 4 isgalci olkeler arasinda uygun zonalara ayrildi ABS Boyuk Britaniya ve Fransa terefinden nezaret olunan 3 qerbi erazi 1949 cu il Mayin 23 de vahid dovletde birlesdirildi Yeni dovlet Almaniya Federativ Respublikasi adlanirdi Buna cavab olaraq SSRI nezaret etdiyi erazilerde basqa bir dovletin Almaniya Demokratik Respublikasinin yarandigini elan etdi 7 oktyabr 1949 cu il Hemin dovletler dunyada formal olaraq Qerbi Almaniya ve Serqi Almaniya kimi taninirdilar Serqi Almaniya oz paytaxti kimi Berlin seherinin serq sektorunu secdi Qerbi Almaniyanin paytaxti ise Bonn seheri elan olundu Lakin Qerbi Almaniya Bonn seherini muveqqeti paytaxt elan etmisdi bunun arxasinda Almaniyanin ne vaxtsa vahid bir dovletde birlesdirilmesi ve Berlinin vahid paytaxt elan edilmesi meqsedi dururdu Qerbi Almaniya 1950 ci ilde NATO nun ve 1957 ci ilde Avropa Birliyinin uzvu olmusdur IstinadlarThe savage wars of peace England Japan and the Malthusian trap By Alan Macfarlane 2015 10 30 at the Wayback Machine ing Birinci dunya muharibesinde istirak etmis sonuncu alman veteran vefat etdi 2012 05 16 tarixinde Istifade tarixi 2011 10 16 Birinci dunya muharibesi bu bazar gunu sona catir olu kecid Muharibeye ferqli baxis ayna az olu kecid