Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Versal sülh müqaviləsi – Birinci dünya müharibəsinin rəsmən başa çatmasını təsbit edən sülh müqavilələrindən biri.
Tarixi
Versalda (Fransa) Antanta dövlətləri ilə Almaniya arasında 1919-cu il 28 iyunda imzalanmış, 1920-ci il 10 yanvarda qüvvəyə minmişdir. Almaniya məğlub dövlət olduğundan müqavilənin tərtib olunmasında iştiraka buraxılmamışdı. Müqavilə layihəsinin Paris Sülh Konfransında (1919–1920) Beşlər şurası (ABŞ, İngiltərə, İtaliya, Fransa, Yaponiya) tərəfindən tərtib olunmasına baxmayaraq, həlledici müqavilə imzalandıqdan sonra ABŞ senatı iki dəfə — 1919-cu ilin noyabrında və 1920-ci ilin martında müzakirələr keçirsə də, onu ratifikasiya etmədi. Buna səbəb isə V. Vilsonun təşəbbüsü ilə yaradılmış və ABŞ-nin dünyada aparıcı rolunu müəyyən etməli olan Millətlər Cəmiyyətində İngiltərə və Fransanın mövqeyinin üstünlüyü idi.Çin isə Şandunun Yaponiyaya verilməsinə etiraz edərək, müqaviləni imzalamadı. 1921-ci ilin avqustunda ABŞ Almaniya ilə ikitərəfli sülh müqaviləsi bağladı. Bu müqavilə Versal sülhü ilə eyni olsa da, burada Millətlər Cəmiyyəti barəsində maddələr yox idi.
Versal sülh müqaviləsi 440 maddədən ibarət olub, 15 hissəyə bölünmüşdü. Millətlər Cəmiyyətinin Nizamnaməsi(1-ci hissə) və Beynəlxalq əmək bürosunun nizamnaməsi (13-cü hissə) də müqavilənin tərkibinə daxil idi. Versal sülhü qalib dövlətlərin maraqlarının təmin olunmasına xidmət edib, dünyanın müharibədən sonrakı inkişafını müəyyənləşdirilmiş məcraya yönəltməli idi. Versal sülhü Almaniyanın 1914-cü il 1 avqusta qədərki ərazisinin 1/8-ni, əhalisinin isə 1/10-ni itirməsinə səbəb oldu. Elzas-Lotaringiya Fransaya, Eypen, Malmedi və Morene Belçikaya, Poznan, Yuxarı Sileziya, Qərbi Prussiyanın xeyli hissəsi Polşaya, Şlezviq-Holşteyn Danimarkaya verilirdi. Qdansk (Dansiq) "sərbəst şəhər" elan olunurdu və Millətlər Cəmiyyətinin himayəsinə verilirdi. Memel (Klaypeda) qalib dövlətlərin ixtiyarına keçdi. Helqoland və Dyun adalarındakı hərbi istehkamlar dağıdıldı. Saar vilayəti 15 il müddətinə Millətlər Cəmiyyətinin idarəçiliyinə, Saar kömür şaxtaları isə Fransanın mülkiyyətinə verilirdi.
80-ci maddə ilə Almaniya Avstriyanın müstəqilliyinə hörmətlə yanaşmalı idi. Yəni, onun Almaniyaya birləşdirilməsi qadağan edilirdi. Almaniya, həmçinin, Çexoslovakiya və Polşanın da müstəqilliyini tanıyır və Çindəki Versal sülh müqaviləsi (1919) 345 Vayxır körpüsü. 1997. mülklərindən və imtiyazlarından, bütün müstəmləkələrindən məhrum edilirdi.
42–44-cü maddələrə görə Reyn silahsızlaşdırılmış zonası yaradılırdı. Müqavilənin V hissəsi Almaniya üzərinə qoyulmuş hərbi məhdudiyyətləri əks etdirirdi. Almaniya daxili asayişi təmin etmək üçün könüllülük əsasında təşkil olunmuş 100 minlik qoşun saxlaya bilərdi. Ümumi icbari hərbi mükəlləfiyyət qadağan edilirdi. Almaniya ağır artilleriyaya, tanklara, hərbi aviasiyaya və sualtı qayıqlara malik ola bilməzdi. Hərbi dəniz donanması xeyli ixtisar olunurdu. Bu məhdudiyyətlərə nəzarət etmək üçün xüsusi komissiya yaradılırdı.
231–284-cü maddələrlə Almaniya üzərinə təzminat qoyulsa da, onun miqdarı müqavilədə qeyd edilməmişdi.
Versal sülhü Elba, Oder, Neman, Reyn və Dunay çaylarını beynəlxalq çaylar elan etmişdi.
116-cı maddə ilə Almaniya Rusiyanın 1914-cü il 1 avqusta olan sərhədləri daxilində ərazi bütövlüyünü tanıyırdı. İşğal etdiyi rus torpaqlarından qoşunlarını geri çəkməli və sovet Rusiyası ilə bağlanmış Brest-Litovsk müqaviləsini və digər müqavilələri ləğv etməli idi. Versal sülh müqaviləsi, ədalətsiz olaraq, müharibənin bütün günahlarını məğlub olmuş dövlətlərin üzərinə qoymaqla və həmin xalqları ağır şərtləri qəbul etməyə məcbur etməklə, bu ölkələrdə revanşizmin, şovinizmin və millətçiliyin güclənməsinə zəmin yaratdı.
30-cu illərdə Almaniyanın faşist rəhbərliyi Versal sülh müqaviləsinin şərtlərini ləğv edərək, yeni müharibəyə başlamaq qərarına gəldi. Almaniyanın sovet Rusiyası ilə imzaladığı müqavilələrin ləğv edilməsi, alman siyasətçilərinin 1918-ci ildə Qafqaz bölgəsində həyata keçirmək istədikləri antiazərbaycan planlarınada son qoydu.
Almaniya hakim dairələrinin Azərbaycan xalqının maraqlarına laqeyd münasibətinə baxmayaraq, öz milli hüquqlarının daim qətiyyətlə müdafiəsinə qalxan Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin siyasi xadimləri nəinki Azərbaycanın müstəqilliyinin qorunub saxlanmasına, həm də Paris sülh Konfransında müstəqil dövlət kimi iştirakına nail oldular. Versal sülhü keçmiş Rusiya imperiyasının ərazi bütövlüyünün tanınmasını nəzərdə tutsa da, xalqların öz müqəddəratlarını sərbəst müəyyən etmələri prinsipinin elan olunması və Qərb dövlətlərinin anti-bolşevik tədbirləri Azərbaycanın müstəqil dövlətçiliyini möhkəmlətmək istəyinə, müvəqqəti də olsa, şərait yaratdı.
Mənbə
- История дипломатии. Т.3, М.: 1965.
- Həsənov C., Azərbaycan beynəlxalq münasibətlər sistemində (1918–1920-ci illər), B., 1993.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Versal sulh muqavilesi Birinci dunya muharibesinin resmen basa catmasini tesbit eden sulh muqavilelerinden biri source source source source source The Signing of the Peace Treaty of VersaillesTarixiVersalda Fransa Antanta dovletleri ile Almaniya arasinda 1919 cu il 28 iyunda imzalanmis 1920 ci il 10 yanvarda quvveye minmisdir Almaniya meglub dovlet oldugundan muqavilenin tertib olunmasinda istiraka buraxilmamisdi Muqavile layihesinin Paris Sulh Konfransinda 1919 1920 Besler surasi ABS Ingiltere Italiya Fransa Yaponiya terefinden tertib olunmasina baxmayaraq helledici muqavile imzalandiqdan sonra ABS senati iki defe 1919 cu ilin noyabrinda ve 1920 ci ilin martinda muzakireler kecirse de onu ratifikasiya etmedi Buna sebeb ise V Vilsonun tesebbusu ile yaradilmis ve ABS nin dunyada aparici rolunu mueyyen etmeli olan Milletler Cemiyyetinde Ingiltere ve Fransanin movqeyinin ustunluyu idi Cin ise Sandunun Yaponiyaya verilmesine etiraz ederek muqavileni imzalamadi 1921 ci ilin avqustunda ABS Almaniya ile ikiterefli sulh muqavilesi bagladi Bu muqavile Versal sulhu ile eyni olsa da burada Milletler Cemiyyeti baresinde maddeler yox idi Versal sulh muqavilesi 440 maddeden ibaret olub 15 hisseye bolunmusdu Milletler Cemiyyetinin Nizamnamesi 1 ci hisse ve Beynelxalq emek burosunun nizamnamesi 13 cu hisse de muqavilenin terkibine daxil idi Versal sulhu qalib dovletlerin maraqlarinin temin olunmasina xidmet edib dunyanin muharibeden sonraki inkisafini mueyyenlesdirilmis mecraya yoneltmeli idi Versal sulhu Almaniyanin 1914 cu il 1 avqusta qederki erazisinin 1 8 ni ehalisinin ise 1 10 ni itirmesine sebeb oldu Elzas Lotaringiya Fransaya Eypen Malmedi ve Morene Belcikaya Poznan Yuxari Sileziya Qerbi Prussiyanin xeyli hissesi Polsaya Slezviq Holsteyn Danimarkaya verilirdi Qdansk Dansiq serbest seher elan olunurdu ve Milletler Cemiyyetinin himayesine verilirdi Memel Klaypeda qalib dovletlerin ixtiyarina kecdi Helqoland ve Dyun adalarindaki herbi istehkamlar dagidildi Saar vilayeti 15 il muddetine Milletler Cemiyyetinin idareciliyine Saar komur saxtalari ise Fransanin mulkiyyetine verilirdi 80 ci madde ile Almaniya Avstriyanin musteqilliyine hormetle yanasmali idi Yeni onun Almaniyaya birlesdirilmesi qadagan edilirdi Almaniya hemcinin Cexoslovakiya ve Polsanin da musteqilliyini taniyir ve Cindeki Versal sulh muqavilesi 1919 345 Vayxir korpusu 1997 mulklerinden ve imtiyazlarindan butun mustemlekelerinden mehrum edilirdi 42 44 cu maddelere gore Reyn silahsizlasdirilmis zonasi yaradilirdi Muqavilenin V hissesi Almaniya uzerine qoyulmus herbi mehdudiyyetleri eks etdirirdi Almaniya daxili asayisi temin etmek ucun konulluluk esasinda teskil olunmus 100 minlik qosun saxlaya bilerdi Umumi icbari herbi mukellefiyyet qadagan edilirdi Almaniya agir artilleriyaya tanklara herbi aviasiyaya ve sualti qayiqlara malik ola bilmezdi Herbi deniz donanmasi xeyli ixtisar olunurdu Bu mehdudiyyetlere nezaret etmek ucun xususi komissiya yaradilirdi 231 284 cu maddelerle Almaniya uzerine tezminat qoyulsa da onun miqdari muqavilede qeyd edilmemisdi Versal sulhu Elba Oder Neman Reyn ve Dunay caylarini beynelxalq caylar elan etmisdi 116 ci madde ile Almaniya Rusiyanin 1914 cu il 1 avqusta olan serhedleri daxilinde erazi butovluyunu taniyirdi Isgal etdiyi rus torpaqlarindan qosunlarini geri cekmeli ve sovet Rusiyasi ile baglanmis Brest Litovsk muqavilesini ve diger muqavileleri legv etmeli idi Versal sulh muqavilesi edaletsiz olaraq muharibenin butun gunahlarini meglub olmus dovletlerin uzerine qoymaqla ve hemin xalqlari agir sertleri qebul etmeye mecbur etmekle bu olkelerde revansizmin sovinizmin ve milletciliyin guclenmesine zemin yaratdi 30 cu illerde Almaniyanin fasist rehberliyi Versal sulh muqavilesinin sertlerini legv ederek yeni muharibeye baslamaq qerarina geldi Almaniyanin sovet Rusiyasi ile imzaladigi muqavilelerin legv edilmesi alman siyasetcilerinin 1918 ci ilde Qafqaz bolgesinde heyata kecirmek istedikleri antiazerbaycan planlarinada son qoydu Almaniya hakim dairelerinin Azerbaycan xalqinin maraqlarina laqeyd munasibetine baxmayaraq oz milli huquqlarinin daim qetiyyetle mudafiesine qalxan Azerbaycan Xalq Cumhuriyyetinin siyasi xadimleri neinki Azerbaycanin musteqilliyinin qorunub saxlanmasina hem de Paris sulh Konfransinda musteqil dovlet kimi istirakina nail oldular Versal sulhu kecmis Rusiya imperiyasinin erazi butovluyunun taninmasini nezerde tutsa da xalqlarin oz muqedderatlarini serbest mueyyen etmeleri prinsipinin elan olunmasi ve Qerb dovletlerinin anti bolsevik tedbirleri Azerbaycanin musteqil dovletciliyini mohkemletmek isteyine muveqqeti de olsa serait yaratdi MenbeIstoriya diplomatii T 3 M 1965 Hesenov C Azerbaycan beynelxalq munasibetler sisteminde 1918 1920 ci iller B 1993