Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Nürnberq (alm. Nürnberg) — Bavariyanın (Almaniya) orta hissəsində yerləşmiş şəhər. Nürnberq öz əhalisinə görə Bavariyada 2-ci, Almaniyada isə 14-cü yerdədir. Mərkəzi Frankoniyanın böyük sənaye şəhəridir.
| Nürnberq | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Nürnberg | |||||
 | |||||
| |||||
| Ölkə | |||||
| Tarixi və coğrafiyası | |||||
| İlk məlumat | 1050 | ||||
| Sahəsi |
| ||||
| Mərkəzin hündürlüyü | 209 ± 0 m | ||||
| Saat qurşağı |
| ||||
| Əhalisi | |||||
| Əhalisi |
| ||||
| Rəqəmsal identifikatorlar | |||||
| Telefon kodu | +49 911 | ||||
| Poçt indeksi | 90402–90491 | ||||
| Nəqliyyat kodu | N | ||||
| Digər | |||||
| nuernberg.de | |||||
| | |||||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||||
Tarixi
Şəhərin əvvəli 1000-1040-cı illərə gedib çıxır. Həmin vaxtlarda Saksoniya, Bavariya, Şərqi Frankoniya və Böhmen ərazilərinin sərhəddlərinin möhkəmlənməsi ərəfəsində mühüm yolların kəsişən yerdə yaranmışdır. Burada salınan şəhər 1050ci ildə ilk dəfə olaraq imperator İİİ Haynrihin verdiyi sənəddə "nuorenberg" (yəni daşlı dağ) kmi qeyd olunur. İmperatorun dayaq nöqtəsi kimi şəhər tezliklə məşhurlaşır.
1219-cu ildə imperator İİ Fridrix Nürnberqi azad şəhər elan edir. Bununla kiçik qraflıqların sonu çatır. Sonuncu qraf Vİ Fridrih öz titelini 1427-ci ildə şəhər bələdiyyəsinə satır.
Nürnberq bir çox imperatorların sevimli şəhərinə çevrilir. Bunların arasında İV Karl 1356-cı ildə burada qızıl öküz qoyur. 1423-cü ildə imperator Ziqmund imperiya klaynodlarını Nürnberqə verir.1470-1530-cu illər şəhərin çiçəklənmə dövrü adlanır. Şəhərin varlanmasına burada mövcud olan peşəkarlıq və onun avropada ticarət mərkəzində yerləşməsi əlverişli şərait yaratmışdır. Bu dövrdə Nürberq Köln və Praqa ilə birlikdə Roma imperiyasının ən böyük şəhərləri sayılırdılar.
30 illik müharibədə Nürberq bir çox hadisələrin mərkəzində olmuşdur. Şəhər zəbt edilməsə də onun ətrafında olan ərazilərəin talan olunması şəhərə iqtisadi cəhətdən güclü ziyan vurmuşdur. Müharibədən sonra 1649-cu ildə Nürnberqdə sülh sazişinin tərəfdarları bir neçə gün bu hadisəni bayram etmişlər.
Nürberqdə əsas hadisələrdən biri 1796-1806-cı illərdə baş verir. Bu ərəfədə Prussiya onunla qonşu olan Ansbaxı tutduqdan sonra Nürnberqidə ələ keçirir. Ancaq sonra Prussiya Nürberqdən onun borcunun çox olması ucundan imtina edir. Şəhərdə hökm sürən kasıblıq, korrupsiya və özbaşnalıq onun dağılma qorxusunu yaramışdır. Almaniya imperiyasının 25 fervral 1803-cü il qərarına əsasən Nürnberq fransızlar tərəfindən tutulana qədər azad qalır. 15 sentyabr 1806-cı ildə fransız ordusu şəhəri Bavariya şahlığına verir. Bavariya şahlığı şəhərin borclarını öz üzərinə götürərərk onun ödənilməsini tənzimləyir. Bavariya qanununa əsasən katoliklər protestantlarla eyni hüquqlu elan edilir.
XİX əsrin ortasında Nürberq sənaye mərkəzinə çevrilir. 1835-ci ildə ilk dəfə olaraq Almaniyada sərnişin qatarı Fürt və Nürnberq arasında işə salınır. XİX əsrin ikinci yarısında Nürnberqdə bürünc folyelərdən ibarət külçələrin hazırlanması ixtira edilir.
1920-ci ildə Nürnberqdə nasional sosialistlərin ilk yığıncaqları keçirilir. Buna baxmayaraq şəhər əsasən sosial demokratların mərkəzi hesab edilirdi.
Nasional sosialstlərin hakimiyyətə gəldikləri vaxt Nürnberq onların özəklərinin yerləşdiyi mərkəzə çevrilir və propaanda aparılmaısnda böyük rol oynayır.İkinci dünya müharibəsi ərəfəsində elə bu səbəbdən Nürnberq güclü hava hücumlarına məruz qalır. Müharibədən sonra şəhərin 90%-dən çoxu uçmuş hesab edilirdi. Ona görə də, hətta şəhəri qoyub başqa yerdə şəhər salmaq ideyaları da ortaya gəlir.
Müharibədən sonra bu şəhərdə tarixdə məşhur olan "Nürberq prosessləri" keçirilərək İİ dünya müharibəsində günahı olanlar hakim olunurlar.
Müharibədən sonra şəhər təmizlənərək demək olar ki, yenidən salınır. Bu zaman arxitektorlar əvəlki şəhər strukturuna əsas götürərək qədim və orta əsr abidələri müəyyən qədər bərpa olunur.
Əhalisi
Əhali artımı
1870 ilə qədər olan rəqəmlər təxmini rəqəmlərdir. Ondan sonrakılar şəhərin rəsmi orqanları tərəfindən aparılmış siyahı əsasında tərtib olunmuşdur.
|
|
¹ Əhalinin yenidən siyahıya alınmasının nəticələri
| Vətəndaşlığına görə Xarici Ölkə Rezidentləri | ||
| Yer | Ölkə | Əhali (31.12.2018) |
|---|---|---|
| 1 |  Türkiyə | 17,085 |
| 2 |  Rumıniya | 13,327 |
| 3 |  Yunanıstan | 11,893 |
| 4 |  İtaliya | 6,986 |
| 5 |  Polşa | 5,790 |
| 6 |  Xorvatiya | 5,614 |
| 7 |  Bolqarıstan | 5,327 |
| 8 |  İraq | 4,849 |
| 9 |  Suriya | 4,348 |
| 10 |  Serbiya | 3,097 |
| 11 |  Bosniya və Herseqovina | 2,903 |
| 12 |  Kosovo | 2,206 |
Coğrafiya
İqtisadiyyat
Ətraf mühit
Rayonları
Memarlıqı
Mədəniyyəti
Təhsil
İdman
Nəqliyyatı
Tanınmış sakinləri
Xüsusiyyətləri
Nürnberqi özünəməxsus görkəmi vardır. O həm Almaniyada, həm də bütün dünyada məşhur olan əlamətlərlə fərqlənir. İlk dəmir yolu, burada yaşamış Albreht Dürer kimi insanlar, muzeylər şəhərə şöhrət gətirmişdir. Nürberq orta əsrlərdə oyunçaq istehsalı üzrə dünyada məşhur olmuşdur. Bu tarixi əlamətlərdən başqa şəhərdə Adolf Hitlerin fəaliyyəti də şəhərin tarixinə düşmüşdür. Burada çoxlu sayda paradlar keçirilmişdir.
Müasir Nürnberqi məşhur edən orada hər il keçirilən xristian bayramındakı bazardır (Christkindlmarkt). Şəhərin mərkəzi meydanı çoxlu sayda kiçik çadır satıcı piştaxtaları ilə dolur. Meydanda yarmarkalar, oyuncaqlar quraşdırılır. Bu yarmarka 2-3 həftə davam edir. Hər il Nürnberq yarmarkasına 2 milyona qədər turist gəlir.
Qalereya
İstinadlar
- archINFORM (alm.). 1994.
- https://www.destatis.de/DE/ZahlenFakten/LaenderRegionen/Regionales/Gemeindeverzeichnis/Administrativ/Aktuell/05Staedte.html.
- . Federal Statistical Office.
- Alle politisch selbständigen Gemeinden mit ausgewählten Merkmalen am 31.12.2022 (alm.). DESTATIS, 2023.
- "Bevölkerungsstand". Stadtforschung und Statistik für Nürnberg und Fürth. 22 September 2022 tarixində . İstifadə tarixi: 20 June 2018.
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Nurnberq alm Nurnberg Bavariyanin Almaniya orta hissesinde yerlesmis seher Nurnberq oz ehalisine gore Bavariyada 2 ci Almaniyada ise 14 cu yerdedir Merkezi Frankoniyanin boyuk senaye seheridir NurnberqNurnbergBayraq Gerb d 49 27 14 sm e 11 04 39 s u Olke Almaniya Federativ RespublikasiTarixi ve cografiyasiIlk melumat 1050Sahesi 186 45 km 2016 31 dekabr 2017 Merkezin hundurluyu 209 0 mSaat qursagi UTC 01 00UTC 02 00Merkezi Avropa vaxti d EhalisiEhalisi 523 026 nef 31 dekabr 2022 Reqemsal identifikatorlarTelefon kodu 49 911Poct indeksi 90402 90491Neqliyyat kodu NDigernuernberg deXeriteni goster gizle Nurnberq Vikianbarda elaqeli mediafayllarTarixiSeherin evveli 1000 1040 ci illere gedib cixir Hemin vaxtlarda Saksoniya Bavariya Serqi Frankoniya ve Bohmen erazilerinin serheddlerinin mohkemlenmesi erefesinde muhum yollarin kesisen yerde yaranmisdir Burada salinan seher 1050ci ilde ilk defe olaraq imperator III Haynrihin verdiyi senedde nuorenberg yeni dasli dag kmi qeyd olunur Imperatorun dayaq noqtesi kimi seher tezlikle meshurlasir 1219 cu ilde imperator II Fridrix Nurnberqi azad seher elan edir Bununla kicik qrafliqlarin sonu catir Sonuncu qraf VI Fridrih oz titelini 1427 ci ilde seher belediyyesine satir Nurnberq bir cox imperatorlarin sevimli seherine cevrilir Bunlarin arasinda IV Karl 1356 ci ilde burada qizil okuz qoyur 1423 cu ilde imperator Ziqmund imperiya klaynodlarini Nurnberqe verir 1470 1530 cu iller seherin ciceklenme dovru adlanir Seherin varlanmasina burada movcud olan pesekarliq ve onun avropada ticaret merkezinde yerlesmesi elverisli serait yaratmisdir Bu dovrde Nurberq Koln ve Praqa ile birlikde Roma imperiyasinin en boyuk seherleri sayilirdilar 30 illik muharibede Nurberq bir cox hadiselerin merkezinde olmusdur Seher zebt edilmese de onun etrafinda olan erazilerein talan olunmasi sehere iqtisadi cehetden guclu ziyan vurmusdur Muharibeden sonra 1649 cu ilde Nurnberqde sulh sazisinin terefdarlari bir nece gun bu hadiseni bayram etmisler Nurberqde esas hadiselerden biri 1796 1806 ci illerde bas verir Bu erefede Prussiya onunla qonsu olan Ansbaxi tutduqdan sonra Nurnberqide ele kecirir Ancaq sonra Prussiya Nurberqden onun borcunun cox olmasi ucundan imtina edir Seherde hokm suren kasibliq korrupsiya ve ozbasnaliq onun dagilma qorxusunu yaramisdir Almaniya imperiyasinin 25 fervral 1803 cu il qerarina esasen Nurnberq fransizlar terefinden tutulana qeder azad qalir 15 sentyabr 1806 ci ilde fransiz ordusu seheri Bavariya sahligina verir Bavariya sahligi seherin borclarini oz uzerine goturererk onun odenilmesini tenzimleyir Bavariya qanununa esasen katolikler protestantlarla eyni huquqlu elan edilir XIX esrin ortasinda Nurberq senaye merkezine cevrilir 1835 ci ilde ilk defe olaraq Almaniyada sernisin qatari Furt ve Nurnberq arasinda ise salinir XIX esrin ikinci yarisinda Nurnberqde burunc folyelerden ibaret kulcelerin hazirlanmasi ixtira edilir 1920 ci ilde Nurnberqde nasional sosialistlerin ilk yigincaqlari kecirilir Buna baxmayaraq seher esasen sosial demokratlarin merkezi hesab edilirdi Nasional sosialstlerin hakimiyyete geldikleri vaxt Nurnberq onlarin ozeklerinin yerlesdiyi merkeze cevrilir ve propaanda aparilmaisnda boyuk rol oynayir Ikinci dunya muharibesi erefesinde ele bu sebebden Nurnberq guclu hava hucumlarina meruz qalir Muharibeden sonra seherin 90 den coxu ucmus hesab edilirdi Ona gore de hetta seheri qoyub basqa yerde seher salmaq ideyalari da ortaya gelir Muharibeden sonra bu seherde tarixde meshur olan Nurberq prosessleri kecirilerek II dunya muharibesinde gunahi olanlar hakim olunurlar Muharibeden sonra seher temizlenerek demek olar ki yeniden salinir Bu zaman arxitektorlar evelki seher strukturuna esas goturerek qedim ve orta esr abideleri mueyyen qeder berpa olunur EhalisiEhali artimi 1870 ile qeder olan reqemler texmini reqemlerdir Ondan sonrakilar seherin resmi orqanlari terefinden aparilmis siyahi esasinda tertib olunmusdur Il Sayi1397 5 6261485 36 0001622 40 2501827 37 0121 dekabr 1871 83 2001 dekabr 1890 142 5901 dekabr 1900 261 0221 dekabr 1910 333 14216 iyun 1925 392 49416 iyun 1933 410 438 Il Sayi17 may 1939 401 67213 sentyabr 1950 363 2241961 420 71127 may 1970 473 55530 iyun 1975 503 90030 iyun 1980 483 90030 iyun 1985 466 10027 may 1987 470 94330 iyun 1997 491 7002002 493 3972003 494 400 Ehalinin yeniden siyahiya alinmasinin neticeleri Vetendasligina gore Xarici Olke RezidentleriYer Olke Ehali 31 12 2018 1 Turkiye 17 0852 Ruminiya 13 3273 Yunanistan 11 8934 Italiya 6 9865 Polsa 5 7906 Xorvatiya 5 6147 Bolqaristan 5 3278 Iraq 4 8499 Suriya 4 34810 Serbiya 3 09711 Bosniya ve Herseqovina 2 90312 Kosovo 2 206CografiyaIqtisadiyyatEtraf muhitRayonlariMemarliqiMedeniyyetiTehsilIdmanNeqliyyatiTaninmis sakinleriXususiyyetleriNurnberqi ozunemexsus gorkemi vardir O hem Almaniyada hem de butun dunyada meshur olan elametlerle ferqlenir Ilk demir yolu burada yasamis Albreht Durer kimi insanlar muzeyler sehere sohret getirmisdir Nurberq orta esrlerde oyuncaq istehsali uzre dunyada meshur olmusdur Bu tarixi elametlerden basqa seherde Adolf Hitlerin fealiyyeti de seherin tarixine dusmusdur Burada coxlu sayda paradlar kecirilmisdir Muasir Nurnberqi meshur eden orada her il kecirilen xristian bayramindaki bazardir Christkindlmarkt Seherin merkezi meydani coxlu sayda kicik cadir satici pistaxtalari ile dolur Meydanda yarmarkalar oyuncaqlar qurasdirilir Bu yarmarka 2 3 hefte davam edir Her il Nurnberq yarmarkasina 2 milyona qeder turist gelir QalereyaIstinadlararchINFORM alm 1994 https www destatis de DE ZahlenFakten LaenderRegionen Regionales Gemeindeverzeichnis Administrativ Aktuell 05Staedte html Federal Statistical Office Alle politisch selbstandigen Gemeinden mit ausgewahlten Merkmalen am 31 12 2022 alm DESTATIS 2023 Bevolkerungsstand Stadtforschung und Statistik fur Nurnberg und Furth 22 September 2022 tarixinde Istifade tarixi 20 June 2018 Xarici kecidler