Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Yəhudilər ya da Cuhudlar (köhnə mənbələrdə Ebrəçilər) (ivr. יהודים) — qədim İsrail çarlığında yaşamış əhalidən yaranan xalq. Faktiki olaraq dünyanın bütün ölkələrində yaşayırlar. 1948-ci ildən yəhudi dövləti — İsrail də mövcuddur. Sayı təqribən 14 mln. nəfər (2006-cı il rəqəmi), onlardan 40%-i İsraildə, 35%-i isə ABŞ-də yaşayır. Ənənəvi dini iudaizmdir. İsraildə rəsmi dövlət dili ivritdir. Ayrı-ayrı ölkələrdə spesifik yəhudi dilləri var. Onlardan ən çoxsaylısı alman dil qrupuna daxil olan idişdir.
 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| I sıra: Eynşteyn, Marks, Freyd, Spinoza II sıra: , Musa, İsa, III sıra: , Zukerberq, Qadot, IV sıra: Ford, Yohansson, Streyzand, Spilberq | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ümumi sayı | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 15.7 mln | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Yaşadığı ərazilər | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Dili | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Dini | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
  |
| Yəhudilik fəlsəfəsi Dini mətnlər Müqqədəs şəhərlər Dini şəxsiyyətlər Musəvilik həyat tərzi Məktəblər Dini rollar Dini tikililər Etnik bölünmələr Musəvi məzhəbləri Dini obyektlər Digər dinlərlə əlaqələr |
Yəhudiliyin əlamətləri
Yəhudiliyin əlamətlərini müəyyənləşdirən ən qədim mənbə yəhudi hüququ olan . O qanun yaradan Talmudun qərarları əsasında yaranıb. Halaxaya görə, "yəhudi o adamdır ki, anası yəhudidir, ya da yəhudi qaydalarına görə yəhudi adlanıb (qiyur)"
Yəhudi diasporlarının tarixi
Diasporlar tədricən ardıcıllıqla bir neçə əsas mərkəz şəklində formalaşmışlar. Edot adlanan etnik yəhudilər dil və məişət cəhətcə fərqlənmişlər:
- (Mesopotamiya, Cənubi Qafqaz) — V–XI əsrlər;
- (Pireney yarımadası) — b.ə.əvvəli — 1492;
- (Mərkəzi Almaniya, Şərqi Avropa) — X əsr-XX əsrin ortası.
İkinci dünya müharibəsi ərəfəsində və dövründə altı milyona qədər yəhüdi öldürülüb (bax: Holokost).
Məşhur yəhudilər
- Albert Eynşteyn-almaniyalı alim,fizik
- Robert Oppenheymer-amerikalı alim,Atom bombasının yaradıcısı.
- Teodor Hertsl-"yəhudi dövləti" fikrini ilk dəfə ortalığa atan şəxs və ümumiyyətlə yəhudi siyasətini müəyyənləşdirən,sionizmin banisi olan şəxs.
- Natali Portman-amerikalı aktrisa.
- Avraam Linkoln-ABŞ-nin 1860–1865-cı illərdə prezidenti.
- Xəyyam Nisanov-Azərbaycanlı müğənni.
- Miloş Zeman-Çexiya prezidenti.
- Petro Poroşenko-Ukraynanın IV prezidenti,əsl soyadı Valtsmandır.
- Aleksandr Qroysman-Ukraynanın baş naziri.
- Arseni Yatsenyuk-Ukraynanın keçmiş baş naziri.
- Alla Puqaçova-Rusiyalı müğənni.
- Qolda Meyer-İsrailin baş naziri.
- Məsud Bərzani-İraq Kürdüstanının 2005–2017-ci illərdə prezidenti.Ümumiyyətlə Bərzanilər ailəsi yəhudi mənşəlidirlər.
- Vladimir Lenin-SSRİ-nin qurucusu.Anası yəhudi idi və buna görə Lenini yəhudi qaydasına görə yəhudi saymaq olar.
- Benedikt Spinoza-Niderlandlı(Hollandiyalı)filosof.
- Yevda Abramov – Azərbaycan Milli Məclisinin deputatı.
- Albert Aqarunov – Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı
Yayılması və sayı
Sayı təqribən 14 milyon nəfər hesab edilir.
Ən böyük yəhudi icmaları (60 min nəfərdən çox) aşağıdakı ölkələrdədir:
- İsrail — 7, 200 mln.nəfər (2008-ci il; keçmiş SSRİ-dən təqribən 1,120 mln.nəfər)
- ABŞ — 6, 300 mln.nəfər (keçmiş SSRİ-dən təqribən 400 min)
- Fransa — 575 min nəfər
- Argentina — 400 min nəfər
- Kanada — 348,6 min nəfər (2001-ci il)
- Böyük Britaniya — 300 min nəfərdən çox
- Almaniya — 250 min nəfər (keçmiş SSRİ-dən təqribən 216 min) (2004-cü il).
- Rusiya — 233,4 min nəfər. (2002-ci il).
- Ukrayna — 104 min nəfər (2001-ci il)
- Avstraliya — 90 min
- CAR — 89 min
- Braziliya — 87 min (2000-ci il)
Mütəşəkkil yəhudi icmaları dünyanın 110 ölkəsində var.
Həmçinin bax
İstinadlar
- https://www.azleks.az/online-dictionary/cuhud?s=my 2022-03-21 at the Wayback Machine cuhud [cuhut] Bax: yəhudi.
- "Global Jewish population hits 15.7 million ahead of new year, 46% of them in Israel | the Times of Israel". The Times of Israel. 2023-12-07 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-12-25.
- "Arxivlənmiş surət". 2007-10-22 tarixində . İstifadə tarixi: 2010-04-15.
- Итоги Всероссийской переписи населения 2002 года. В 14 т. М., 2004
Ədəbiyyat
- Гительман Ц. Беспокойный век: Евреи России и Советского Союза с 1881 г. до наших дней. М.: — Новое литературное обозрение, 2008. — 512 с. —
- Н. И. Рутберг, И. Н.Пидевич. Евреи и еврейский вопрос в литературе советского периода. Хронологически-тематический указатель литературы, М.: Грант, 2000. — 598 с. —
- Евреи в России: История и культура. Сборник научных трудов — ред. Д. А. Эльяшевич. СПб, Издание Петербургский еврейский университет, 1998. — 394 с. —
- Мудрость еврейского народа в пословицах и поговорках. Феникс, Ростов-на-Дону, 2008.
- Süleyman SAYAR. YAHUDİ KARAKTERİ(Tarihî ve Sosyo-Psikolojik Bir Yaklaşım). ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ. İLÂHİYAT FAKÜLTESİ. Sayı: 9, Cilt: 9, 2000.
- Rabi Benjamin Blech. Geçmişten Günümüze YAHUDİ TARİHİ VE KÜLTÜRÜ. Eylül 2004. — 447 s. —
- Israel SHAH. YAHUDİ TARİHİ, YAHUDİ DİNİ. ANKA YAYlNLARI : 31. DİNLER TARİHİ: 3. İstanbul 2004. — 192 s. —
Xarici keçidlər
- История еврейского народа 2010-03-05 at the Wayback Machine
- Статья "Евреи" С. И. Лучицкая. // Словарь средневековой культуры. 23 илл.
- Еврейский Фонд Украины 2009-05-11 at the Wayback Machine
- Евреи в Библии — статья на сайте "Библия-центр"
- Ваад Украины 2009-04-15 at the Wayback Machine
- История и культура евреев на сайте
- Раввин Адин Штейнзальц. "Что такое еврей" 2010-01-10 at the Wayback Machine
- Еврейский век. Полемика вокруг книги Юрия Слезкина "Эра Меркурия. Евреи в современном мире"
- Передача "Не так" радиостанции "Эхо Москвы" с обсуждением книги Юрия Слезкина "Эра Меркурия. Евреи в современном мире"
- Joshua Project – Unreached Peoples of the World : Jews
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Yehudiler ya da Cuhudlar kohne menbelerde Ebreciler ivr יהודים qedim Israil carliginda yasamis ehaliden yaranan xalq Faktiki olaraq dunyanin butun olkelerinde yasayirlar 1948 ci ilden yehudi dovleti Israil de movcuddur Sayi teqriben 14 mln nefer 2006 ci il reqemi onlardan 40 i Israilde 35 i ise ABS de yasayir Enenevi dini iudaizmdir Israilde resmi dovlet dili ivritdir Ayri ayri olkelerde spesifik yehudi dilleri var Onlardan en coxsaylisi alman dil qrupuna daxil olan idisdir Yehudiler יהודים I sira Eynsteyn Marks Freyd Spinoza II sira Musa Isa III sira Zukerberq Qadot IV sira Ford Yohansson Streyzand SpilberqUmumi sayi15 7 mlnYasadigi erazilerIsrail 7 200 000ABS 6 300 000Fransa 492 000Kanada 373 000Birlesmis Kralliq 297 000Rusiya 228 000Argentina 184 000Almaniya 118 000Ukrayna 103 600Braziliya 96 000Avstraliya 88 831Macaristan 80 000 100 000CAR 72 000Belcika 65 000 70 000Azerbaycan 50 000Belcika 31 200Niderland 30 000Efiopiya 26 196Iran 25 000Cili 20 700Uruqvay 18 000Isvec 18 000Turkiye 17 800Gurcustan 3 772DiliIvrit Idis Sefard ve s DiniIudaizm Yehudilik Yehudilik felsefesi Secilmislik Alaha Kabbala TaleKasrut Dini metnler Tevrat Tora Tanah Talmud Zoqar Sidur Midras Muqqedes seherler Quds Safed Hebron Tiberia Rosasana Yom Kippur Pesah Dini sexsiyyetler Avraham Mose Dvora David Rif Yosef Karo Musevilik heyat terzi Nida Mektebler Dini rollar Kabar Dini tikililer Sinaqoq Ibraniceler Aramiceler Arapcalar Diger Cermen Yesivis Roman Hind Iran Diger Diger Kartveli Dravid Etnik bolunmeler Afrika Asya Buxara Avropa Askenaz SefaradQafqaz Dag yehudileri Gurcustan yehudileri KaraylarOrta Dogu Mizrahi Musevi mezhebleri Yehudilik Dini obyektler Tefilin Mezuza Menora Diger dinlerle elaqeler Yehudiliyin elametleriYehudiliyin elametlerini mueyyenlesdiren en qedim menbe yehudi huququ olan O qanun yaradan Talmudun qerarlari esasinda yaranib Halaxaya gore yehudi o adamdir ki anasi yehudidir ya da yehudi qaydalarina gore yehudi adlanib qiyur Yehudi diasporlarinin tarixiDiasporlar tedricen ardicilliqla bir nece esas merkez seklinde formalasmislar Edot adlanan etnik yehudiler dil ve meiset cehetce ferqlenmisler Mesopotamiya Cenubi Qafqaz V XI esrler Pireney yarimadasi b e evveli 1492 Merkezi Almaniya Serqi Avropa X esr XX esrin ortasi Ikinci dunya muharibesi erefesinde ve dovrunde alti milyona qeder yehudi oldurulub bax Holokost Meshur yehudilerAlbert Eynsteyn almaniyali alim fizik Robert Oppenheymer amerikali alim Atom bombasinin yaradicisi Teodor Hertsl yehudi dovleti fikrini ilk defe ortaliga atan sexs ve umumiyyetle yehudi siyasetini mueyyenlesdiren sionizmin banisi olan sexs Natali Portman amerikali aktrisa Avraam Linkoln ABS nin 1860 1865 ci illerde prezidenti Xeyyam Nisanov Azerbaycanli mugenni Milos Zeman Cexiya prezidenti Petro Porosenko Ukraynanin IV prezidenti esl soyadi Valtsmandir Aleksandr Qroysman Ukraynanin bas naziri Arseni Yatsenyuk Ukraynanin kecmis bas naziri Alla Puqacova Rusiyali mugenni Qolda Meyer Israilin bas naziri Mesud Berzani Iraq Kurdustaninin 2005 2017 ci illerde prezidenti Umumiyyetle Berzaniler ailesi yehudi menselidirler Vladimir Lenin SSRI nin qurucusu Anasi yehudi idi ve buna gore Lenini yehudi qaydasina gore yehudi saymaq olar Benedikt Spinoza Niderlandli Hollandiyali filosof Yevda Abramov Azerbaycan Milli Meclisinin deputati Albert Aqarunov Azerbaycanin Milli QehremaniYayilmasi ve sayiSayi teqriben 14 milyon nefer hesab edilir En boyuk yehudi icmalari 60 min neferden cox asagidaki olkelerdedir Israil 7 200 mln nefer 2008 ci il kecmis SSRI den teqriben 1 120 mln nefer ABS 6 300 mln nefer kecmis SSRI den teqriben 400 min Fransa 575 min nefer Argentina 400 min nefer Kanada 348 6 min nefer 2001 ci il Boyuk Britaniya 300 min neferden cox Almaniya 250 min nefer kecmis SSRI den teqriben 216 min 2004 cu il Rusiya 233 4 min nefer 2002 ci il Ukrayna 104 min nefer 2001 ci il Avstraliya 90 min CAR 89 min Braziliya 87 min 2000 ci il Mutesekkil yehudi icmalari dunyanin 110 olkesinde var Hemcinin baxYehudanin opusu Antisemitizm Israil Sionizm HolokostIstinadlarhttps www azleks az online dictionary cuhud s my 2022 03 21 at the Wayback Machine cuhud cuhut Bax yehudi Global Jewish population hits 15 7 million ahead of new year 46 of them in Israel the Times of Israel The Times of Israel 2023 12 07 tarixinde Istifade tarixi 2023 12 25 Arxivlenmis suret 2007 10 22 tarixinde Istifade tarixi 2010 04 15 Itogi Vserossijskoj perepisi naseleniya 2002 goda V 14 t M 2004EdebiyyatGitelman C Bespokojnyj vek Evrei Rossii i Sovetskogo Soyuza s 1881 g do nashih dnej M Novoe literaturnoe obozrenie 2008 512 s ISBN 978 5 86793 576 4 N I Rutberg I N Pidevich Evrei i evrejskij vopros v literature sovetskogo perioda Hronologicheski tematicheskij ukazatel literatury M Grant 2000 598 s ISBN 5 89135 135 8 Evrei v Rossii Istoriya i kultura Sbornik nauchnyh trudov red D A Elyashevich SPb Izdanie Peterburgskij evrejskij universitet 1998 394 s ISBN 5 88976 004 1 Mudrost evrejskogo naroda v poslovicah i pogovorkah Feniks Rostov na Donu 2008 Vikianbarda Yehudiler ile elaqeli mediafayllar var Suleyman SAYAR YAHUDI KARAKTERI Tarihi ve Sosyo Psikolojik Bir Yaklasim ULUDAG UNIVERSITESI ILAHIYAT FAKULTESI Sayi 9 Cilt 9 2000 Rabi Benjamin Blech Gecmisten Gunumuze YAHUDI TARIHI VE KULTURU Eylul 2004 447 s ISBN 975 7304 82 4 Israel SHAH YAHUDI TARIHI YAHUDI DINI ANKA YAYlNLARI 31 DINLER TARIHI 3 Istanbul 2004 192 s ISBN 975 6628 32 4Xarici kecidlerIstoriya evrejskogo naroda 2010 03 05 at the Wayback Machine Statya Evrei S I Luchickaya Slovar srednevekovoj kultury 23 ill Evrejskij Fond Ukrainy 2009 05 11 at the Wayback Machine Evrei v Biblii statya na sajte Bibliya centr Vaad Ukrainy 2009 04 15 at the Wayback Machine Istoriya i kultura evreev na sajte Ravvin Adin Shtejnzalc Chto takoe evrej 2010 01 10 at the Wayback Machine Evrejskij vek Polemika vokrug knigi Yuriya Slezkina Era Merkuriya Evrei v sovremennom mire Peredacha Ne tak radiostancii Eho Moskvy s obsuzhdeniem knigi Yuriya Slezkina Era Merkuriya Evrei v sovremennom mire Joshua Project Unreached Peoples of the World Jews