Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
  |
| Yəhudilik fəlsəfəsi Dini mətnlər Müqqədəs şəhərlər Dini şəxsiyyətlər Musəvilik həyat tərzi Məktəblər Dini rollar Dini tikililər Etnik bölünmələr Musəvi məzhəbləri Dini obyektlər Digər dinlərlə əlaqələr |
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Bu məqaləni lazımdır. |
Kabbala (İbricə: קַבָּלָה "alma", Standart İbricə Qabbala, Tiberian İbricə Qabbālāh; müxtəlif şəkillərdə yazılır; məsələn: Cabala, Cabalah, Cabbala, Cabbalah, Kabala, Kabalah, Kabbala, Qabala, Qabalah, Qabbalah, Kaballah) alma, qəbul etmə mənasını verən kabbala yəhudi mistikasıdır.
Mənası
Kabbala – Tanrının mahiyyətini dərk etməyə və dünyadakı məxluqların, o cümlədən insanın var olmasının səbəbini anlamağa çalışan yəhudiliyə məxsus mistik ənənə, təlimdir; ibranicə "qəbul etmə, təhvil vermə" deməkdir. Bu təlim İlahi mahiyyətin dərinliklərinə nüfuz etməyə çalışmışdır. Kabbala Tanrının və mələklərin adlarına böyük əhəmiyyət vermiş, varlığın və ilahi hökmlərin sirlərini açmağa çalışmışdır. Ona görə də bu təlim Tövratın söz və hərflərinə gizli məna daşıyan bir növ mistik kod və şifrə kimi yanaşmışdır. Fövqəltəbii qüvvələrdən istifadə edilməsi və nümayiş olunması məqsədini güdən fəlsəfi düşüncələr, meditasiya örnəkləri və mistik təcrübələr burada geniş yer almışdır. Kabbala müqəddəs adlar, ilahi rəqəmlər və coşqun duaların köməyi ilə Tanrını anlamaq üsullarını təklif etmişdir.
Talmuda görə, Tövrat (Tora) mətnini "Pardes" adlanan xüsusi dörd yolla başa düşmək olar:
- Pşat yolu – sadə şəkildə və hərfi mənada;
- Remez yolu – kinayə və eyham;
- Draş yolu – təfsir və şərh;
- Sod yolu – sirr və gizli.
İudaizmdə Kabbala dördüncü, ən dərin yol olan – sod yolu hesab edilir. Onu yalnız ilk üç yolu keçənlər tədqiq edə bilərlər. Bunun üçün müəyyən şərtlər lazımdır:
- Kişi cinsinə mənsub olmaq;
- Ailəli olmaq;
- On üç yaşdan yuxarı qız və oğlan övladına sahib olmaq;
- Qırx yaşı ötmək;
- Talmud və Tövratı mükəmməl bilmək. Çünki kabbalistlərə görə bu tələblərə cavab verməyən adam bu mistik elmi tədqiq etməyə cəhd göstərərsə, ya dindən çıxacaqdır, ya da, dəli olacaqdır.
Təlimin ardıcılları hesab edir ki, Tövrat gizli biliklər və sirli mənalar ehtiva edən kitabdır. Burada kainatın və Tanrının sirləri gizlənmişdir. Bu məxfi məlumatları isə yalnız seçilmiş insanlar, yəni kabbalistlər başa düşə bilərlər.
Kabbala təlimi
Kabbala təliminə görə, ruh bu "dərsi" öyrənmədən və yaradılış vəzifəsini yerinə yetirmədən maddi dünyanı tərk edə bilməyəcəkdir. Yalnız Kabbalanı öyrəndikdən sonra ruh məqsədinə çatıb, maddi dünyanın burulğanından azad olacaq və "Qmar Tikun" (ibranicə "Son İslah") adlanan səviyyəyə çatacaqdır. Ruhun bu halına çatmaq Kabbalanın əsas hədəfidir.
Tərkibi
Kabbalanın tarixi çox qədimdir. Hələ Babilistan sürgünü zamanı bəzi yəhudi mütəfəkkirləri mələk və şeytanlardan bəhs edən təlimlərə maraq göstərmiş, axirət, ölümdən sonra dirilmə, Tanrının taxtı, qiyamət, insanın ikili mahiyyəti, mifik coğrafiya, göylərin təsviri kimi mövzuları tədqiq etmişlər. Kabbala çoxəsrlik inkişaf dövrünü keçmiş və orta əsrlərdə son şəklini alaraq formalaşmışdır. Yəhudi mistik təlimi olan Kabbalanın əsasını "Sefer Yetsir", "Sefer qa-Bagir" və "Zoqar" kitabları təşkil edir.
"Sefer Yetsir" (ibranicə "Yaradılış Kitabı") Kabbalanın ən qədim kitabıdır. Bu haqda ilk məlumat eramızın 120-ci ilinə təsadüf edir. Kabbalistlərə görə onun müəllifi İbrahim peyğəmbərdir (ə). Tarixçilər bununla razı deyillər. Onlar düşünürlər ki, bu əsər eramızın II əsrində ravvin Akkiva tərəfindən yazılmışdır.
Əsərdə on mistik rəqəmin (sfirot) və yəhudi əlifbasının iyirmi iki hərfi vasitəsilə dünya, zaman və insanın yaradılışı izah olunur. Kitabda hərflər üç qrupa bölünmüşdür: üç ana hərf, yeddi ikili hərf və on iki sadə hərf. Əsərin müəllifinə görə, üç ana hərfin köməyilə dünyada hava, su, atəş, ilin üç fəsli, insan bədəninin üç üzvü – baş, qarın və sinə yaradılmışdır. Bəziləri hesab edir ki, "Sefer Yetsir" əl-kimya elmi üzrə ən qədim dərslikdir və buradakı hərflər, saylar, əslində, kimyəvi birləşmələr və reaksiyalar barədə kodlaşdırılmış məlumatlardır; zaman keçdikcə onların mənaları unudulmuşdur. "Sefer Yetsir" kitabında bürclər ilk dəfə bizə məlum olan adlarla göstərilmişdir.
"Sefer qa-Bagir" (ibranicə "Aydınlıq Kitabı") ən qədim və mühüm kabbalist kitablardan sayılır. Əsər 1176-cı ildə işıq üzü görmüşdür. Mühafizəkar kabbalistlərə görə, "Sefer qa-Bagir" eramızın I əsrində Rabbi Nehuniya ben Hakana tərəfindən yazılmışdır.
Kitabda Tanrının müxtəlif adlarından bəhs olunmuş, Talmudda verilən və on iki hərfdən ibarət olan Yaradıcının adı şərh edilmişdir. Tanrının bu adı erkən Talmud qaynaqlarında da qeyd edilmişdir. "Zoqar" (ibranicə "şəfəq", "işıq" deməkdir) Kabbalanın ən məşhur kitabı sayılır. Kabbalistlərə görə, eramızın II–III əsrində ravvin Şimon bar Yoxayem tərəfindən yazılmış və XIII əsrdə Moşe de-Leon tərəfindən nəşr edilmişdir. Məşhur yəhudi dinşünas Gerşom Şolemin fikrincə, Moşe de Leon özü bu kitabı qələmə almış və Şimon bar Yoxayanın əsəri kimi göstərmişdir.
Rəvayətə görə, ravvin Şimon bar Yoxay oğlu ilə birgə mağarada Kabbalanın sirlərini öyrənmiş, sonra isə öyrəndiklərini tələbələrinə tədris edərək, nəticədə "Zoqar" adlı kitabı yazmışdır. Kabbala ilə məşğul olanlar bu əsəri kabbalist təfəkkürünün əsası hesab edir və ona güclü mənəvi qüvvə kimi yanaşırlar. Onların əksəriyyəti tövsiyə edirlər ki, bu kitab hər evdə olmalıdır. Kabbalistlərə görə, əgər bir adam səslə "Zoqar"ı oxusa və oxuduğundan heç nə anlamasa belə, bu kitabdan şüuraltı səviyyədə fayda götürəcəkdir. XVI əsrdə "Zoqar" elə nüfuza malik idi ki, onu hər alim əldə etmək istəyirdi. Orta əsrlərdə kitabın oxucuları, əsasən, yəhudi mistisizmi ilə maraqlanan xristianlar idi. Onlar bu təlimi dinlərinə uyğunlaşdırmağa çalışmışlar.
"Zoqar" kitabı Toranın təfsiri mahiyyətində yazılmışdır, lakin digər təfsirlərdən fərqli olaraq, burada mistik ilhamlar və İsrail xalqının məşhur müəllimləri barədə rəvayətlər çoxluq təşkil edir. Kitabın ən maraqlı məqam ravvin Şimon və onun həmkarları arasında baş verən mübahisədir.
Kabbala xristian ilahiyyatçıları tərəfindən tənqid olunmuşdur. Onların fikrincə, Kabbala – magiya, okkultizm, astrologiyadan ibarət və reinkarnasiya kimi batil inanclardan bəhs edən antimonoteist təlimdir. Bəzi yəhudi alimləri və ravvinləri bu fikirlə razılaşmışlar. Məsələn, XX əsrin əvvəlində yəmənli ravvin İxiye Kapax Kabbalaya qarşı çıxaraq iddia etmişdir ki, bu mistik təlim tamamilə İudaizmə ziddir və onunla məşğul olanlar günah işlədirlər.
Kabbala bu və ya digər şəkildə bir çox Qərb filosof və alimlərinə təsir göstərmişdir. Mədəniyyət və elm adamlarının bu mistik təlimə olan meyli onu göstərir ki, Kabbala hələ də maraq dairəsindədir.
Kabbalanın bir mənası da adət, ya da qulaqdan ağıza deməkdir. Kabbalaçıların yazdıqları kitablar bizə insanın şəxsi araşdırmalarına əsaslanaraq öz-özünü öyrənmə texnalogiyasını çatdırır.
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Yehudilik Yehudilik felsefesi Secilmislik Alaha Kabbala TaleKasrut Dini metnler Tevrat Tora Tanah Talmud Zoqar Sidur Midras Muqqedes seherler Quds Safed Hebron Tiberia Rosasana Yom Kippur Pesah Dini sexsiyyetler Avraham Mose Dvora David Rif Yosef Karo Musevilik heyat terzi Nida Mektebler Dini rollar Kabar Dini tikililer Sinaqoq Ibraniceler Aramiceler Arapcalar Diger Cermen Yesivis Roman Hind Iran Diger Diger Kartveli Dravid Etnik bolunmeler Afrika Asya Buxara Avropa Askenaz SefaradQafqaz Dag yehudileri Gurcustan yehudileri KaraylarOrta Dogu Mizrahi Musevi mezhebleri Yehudilik Dini obyektler Tefilin Mezuza Menora Diger dinlerle elaqeler Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Kabbala Ibrice ק ב ל ה alma Standart Ibrice Qabbala Tiberian Ibrice Qabbalah muxtelif sekillerde yazilir meselen Cabala Cabalah Cabbala Cabbalah Kabala Kabalah Kabbala Qabala Qabalah Qabbalah Kaballah alma qebul etme menasini veren kabbala yehudi mistikasidir MenasiKabbala Tanrinin mahiyyetini derk etmeye ve dunyadaki mexluqlarin o cumleden insanin var olmasinin sebebini anlamaga calisan yehudiliye mexsus mistik enene telimdir ibranice qebul etme tehvil verme demekdir Bu telim Ilahi mahiyyetin derinliklerine nufuz etmeye calismisdir Kabbala Tanrinin ve meleklerin adlarina boyuk ehemiyyet vermis varligin ve ilahi hokmlerin sirlerini acmaga calismisdir Ona gore de bu telim Tovratin soz ve herflerine gizli mena dasiyan bir nov mistik kod ve sifre kimi yanasmisdir Fovqeltebii quvvelerden istifade edilmesi ve numayis olunmasi meqsedini guden felsefi dusunceler meditasiya ornekleri ve mistik tecrubeler burada genis yer almisdir Kabbala muqeddes adlar ilahi reqemler ve cosqun dualarin komeyi ile Tanrini anlamaq usullarini teklif etmisdir Talmuda gore Tovrat Tora metnini Pardes adlanan xususi dord yolla basa dusmek olar Psat yolu sade sekilde ve herfi menada Remez yolu kinaye ve eyham Dras yolu tefsir ve serh Sod yolu sirr ve gizli Iudaizmde Kabbala dorduncu en derin yol olan sod yolu hesab edilir Onu yalniz ilk uc yolu kecenler tedqiq ede bilerler Bunun ucun mueyyen sertler lazimdir Kisi cinsine mensub olmaq Aileli olmaq On uc yasdan yuxari qiz ve oglan ovladina sahib olmaq Qirx yasi otmek Talmud ve Tovrati mukemmel bilmek Cunki kabbalistlere gore bu teleblere cavab vermeyen adam bu mistik elmi tedqiq etmeye cehd gostererse ya dinden cixacaqdir ya da deli olacaqdir Telimin ardicillari hesab edir ki Tovrat gizli bilikler ve sirli menalar ehtiva eden kitabdir Burada kainatin ve Tanrinin sirleri gizlenmisdir Bu mexfi melumatlari ise yalniz secilmis insanlar yeni kabbalistler basa duse bilerler Kabbala telimiKabbala telimine gore ruh bu dersi oyrenmeden ve yaradilis vezifesini yerine yetirmeden maddi dunyani terk ede bilmeyecekdir Yalniz Kabbalani oyrendikden sonra ruh meqsedine catib maddi dunyanin burulganindan azad olacaq ve Qmar Tikun ibranice Son Islah adlanan seviyyeye catacaqdir Ruhun bu halina catmaq Kabbalanin esas hedefidir TerkibiKabbalanin tarixi cox qedimdir Hele Babilistan surgunu zamani bezi yehudi mutefekkirleri melek ve seytanlardan behs eden telimlere maraq gostermis axiret olumden sonra dirilme Tanrinin taxti qiyamet insanin ikili mahiyyeti mifik cografiya goylerin tesviri kimi movzulari tedqiq etmisler Kabbala coxesrlik inkisaf dovrunu kecmis ve orta esrlerde son seklini alaraq formalasmisdir Yehudi mistik telimi olan Kabbalanin esasini Sefer Yetsir Sefer qa Bagir ve Zoqar kitablari teskil edir Sefer Yetsir ibranice Yaradilis Kitabi Kabbalanin en qedim kitabidir Bu haqda ilk melumat eramizin 120 ci iline tesaduf edir Kabbalistlere gore onun muellifi Ibrahim peygemberdir e Tarixciler bununla razi deyiller Onlar dusunurler ki bu eser eramizin II esrinde ravvin Akkiva terefinden yazilmisdir Eserde on mistik reqemin sfirot ve yehudi elifbasinin iyirmi iki herfi vasitesile dunya zaman ve insanin yaradilisi izah olunur Kitabda herfler uc qrupa bolunmusdur uc ana herf yeddi ikili herf ve on iki sade herf Eserin muellifine gore uc ana herfin komeyile dunyada hava su ates ilin uc fesli insan bedeninin uc uzvu bas qarin ve sine yaradilmisdir Bezileri hesab edir ki Sefer Yetsir el kimya elmi uzre en qedim derslikdir ve buradaki herfler saylar eslinde kimyevi birlesmeler ve reaksiyalar barede kodlasdirilmis melumatlardir zaman kecdikce onlarin menalari unudulmusdur Sefer Yetsir kitabinda burcler ilk defe bize melum olan adlarla gosterilmisdir Sefer qa Bagir ibranice Aydinliq Kitabi en qedim ve muhum kabbalist kitablardan sayilir Eser 1176 ci ilde isiq uzu gormusdur Muhafizekar kabbalistlere gore Sefer qa Bagir eramizin I esrinde Rabbi Nehuniya ben Hakana terefinden yazilmisdir Kitabda Tanrinin muxtelif adlarindan behs olunmus Talmudda verilen ve on iki herfden ibaret olan Yaradicinin adi serh edilmisdir Tanrinin bu adi erken Talmud qaynaqlarinda da qeyd edilmisdir Zoqar ibranice sefeq isiq demekdir Kabbalanin en meshur kitabi sayilir Kabbalistlere gore eramizin II III esrinde ravvin Simon bar Yoxayem terefinden yazilmis ve XIII esrde Mose de Leon terefinden nesr edilmisdir Meshur yehudi dinsunas Gersom Solemin fikrince Mose de Leon ozu bu kitabi qeleme almis ve Simon bar Yoxayanin eseri kimi gostermisdir Revayete gore ravvin Simon bar Yoxay oglu ile birge magarada Kabbalanin sirlerini oyrenmis sonra ise oyrendiklerini telebelerine tedris ederek neticede Zoqar adli kitabi yazmisdir Kabbala ile mesgul olanlar bu eseri kabbalist tefekkurunun esasi hesab edir ve ona guclu menevi quvve kimi yanasirlar Onlarin ekseriyyeti tovsiye edirler ki bu kitab her evde olmalidir Kabbalistlere gore eger bir adam sesle Zoqar i oxusa ve oxudugundan hec ne anlamasa bele bu kitabdan suuralti seviyyede fayda goturecekdir XVI esrde Zoqar ele nufuza malik idi ki onu her alim elde etmek isteyirdi Orta esrlerde kitabin oxuculari esasen yehudi mistisizmi ile maraqlanan xristianlar idi Onlar bu telimi dinlerine uygunlasdirmaga calismislar Zoqar kitabi Toranin tefsiri mahiyyetinde yazilmisdir lakin diger tefsirlerden ferqli olaraq burada mistik ilhamlar ve Israil xalqinin meshur muellimleri barede revayetler coxluq teskil edir Kitabin en maraqli meqam ravvin Simon ve onun hemkarlari arasinda bas veren mubahisedir Kabbala xristian ilahiyyatcilari terefinden tenqid olunmusdur Onlarin fikrince Kabbala magiya okkultizm astrologiyadan ibaret ve reinkarnasiya kimi batil inanclardan behs eden antimonoteist telimdir Bezi yehudi alimleri ve ravvinleri bu fikirle razilasmislar Meselen XX esrin evvelinde yemenli ravvin Ixiye Kapax Kabbalaya qarsi cixaraq iddia etmisdir ki bu mistik telim tamamile Iudaizme ziddir ve onunla mesgul olanlar gunah isledirler Kabbala bu ve ya diger sekilde bir cox Qerb filosof ve alimlerine tesir gostermisdir Medeniyyet ve elm adamlarinin bu mistik telime olan meyli onu gosterir ki Kabbala hele de maraq dairesindedir Kabbalanin bir menasi da adet ya da qulaqdan agiza demekdir Kabbalacilarin yazdiqlari kitablar bize insanin sexsi arasdirmalarina esaslanaraq oz ozunu oyrenme texnalogiyasini catdirir Xarici kecidlerVikianbarda Kabbala ile elaqeli mediafayllar var