Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
  |
| Yəhudilik fəlsəfəsi Dini mətnlər Müqqədəs şəhərlər Dini şəxsiyyətlər Musəvilik həyat tərzi Məktəblər Dini rollar Dini tikililər Etnik bölünmələr Musəvi məzhəbləri Dini obyektlər Digər dinlərlə əlaqələr |
Aşkenazi yəhudiləri (ivr. אשכנזים, aşkenazim; təkdə: aşkenazi) — Mərkəzi Avropada formalaşmış yəhudi subetnik qrupu. Bu mədəni icma üçün bu terminin işlənilməsinə ilk dəfə XIV əsr mənbələrində rast gəlinir. Tarixən əşkinazi yəhudilərinin böyük əksəriyyət üçün danışıq dili idiş olmuşdur. Orta əsr yəhudi ədəbiyyatında "aşkenazi" adı altında Reyn çayının sahilində, daha sonra isə alman torpaqlarında yaşayan yəhudilər nəzərdə tutulurdu. Bu termin orta əsrlərdə yəhudilərin Almaniyaya verdikləri addan törəmişdir. Yəhudi ənənəsinə görə, Yasəfin (Nuh peyğəmbərin oğlu) nəvəsi, əfsanəvi Aşkenazanın nəsli Almaniya torpaqlarında məskunlaşmışlar. Ona görə də yəhudilər həmin ölkəyə bu adı vermişlər. Zaman keçdikcə bu termin subetnik anlayış kimi təkcə Almaniyadakı yəhudilərə deyil, onların nəslindən olan və digər Avropa ölkələrinə köçən yəhudilərə də şamil edilmişdir. Aşkenazilərin ana dili idişdir. Bu dil X–XIV əsrlərdə Mərkəzi və Şərqi Avropada alman dilinin orta əsrlərdə yayılmış ləhcələri, eləcə də ibrani, arami, roman, slavyan dilləri əsasında yaranmışdır. Qeyd edək ki, aşkenazilərin Azərbaycanda məskunlaşması çar Rusiyası dövrünə təsadüf edir. Belə ki, ilk aşkenazilər 1832-ci ildə Bakıda məskunlaşmışlar. XIX əsrin sonu — XX əsrin əvvəllərində Bakıda yaşanan neft bumu səbəbilə şəhərdəki yəhudi əhalisinin, o cümlədən aşkenazilərin sayı sürətlə artmışdır. 1897-ci ildə Bakıda iki mindən yuxarı yəhudi vardı ki, onların da əksər hissəsini aşkenazilər təşkil edirdi. Bununla yanaşı, 1903-cü ildə Kişinyovda, 1905-ci ildə Odessada, 1906-cı ildə Belostokda, habelə Rusiya imperiyasının digər məntəqələrində baş vermiş yəhudi qırğınları nəticəsində bir çox aşkenazi Azərbaycana pənah gətirmiş, əsasən, Bakıda məskunlaşmışdır. Qırğınlardan xilas olmaq üçün ölkəmizə üz tutmuş aşkenazilər burada özlərinə ikinci vətən tapmışlar.
Məşhur insanlar
- Abraham Maslou—yəhudi əsilli Amerikalı psixoloq (ailəsi Ukrayna əsilli yəhudilər)
- Adam Levin—Amerikalı müğənni
- Albert Eynşteyn—alman fiziki
- Arye Qut—İsrailli siyasətçi (atası azərbaycanlı, anası Ukraynadan olan aşkenaz yəhudisi)
- Aviqdor Liberman—İsrailin keçmiş Müdafiə Naziri
- Benjamin Blum—ABŞ psixoloqu və pedaqoqu
- Benyamin Netanyahu—İsrailin keçmiş baş naziri
- Deniel Redklif—məşhur Britaniya aktyori, Harri Potter rolunun ifaçısı
- Eden Golan—2024-cü il Avroviziya mahnı müsabiqəsində İsraili təmsil edən iştirakçı (atası Latviya, anası Ukrayna yəhudisi)
- Emin Ağalarov—müğənni (anası yəhudi)
- Faina Zukerman—azərbaycanlı model (atası yəhudi, anası azərbaycanlı)
- Frans Kafka—Çexiyalı yazıçı
- —İsrailin ilk prezidenti
- Leonid Yakuboviç—rusiyalı aparıcı
- Lev Vıqotski—yəhudi əsilli Sovet psixoloqu
- Lütfi Zadə—tanınmış Azərbaycan alimi (atası Cənubi Azərbaycanlı, anası Odessa yəhudisi)
- Mark Levi—fransız yazıçısı
- Mark Zukerberq—Amerikalı media maqnatı, internet sahibkarı və xeyriyyəçi. Meta-nın (keçmiş Facebook) təsisçisi
- Məryəm Şabanova—azərbaycanlı müğənni
- Mixail Finkel—əslən Rusiyadan olan, İsrailli ravvin, siyasi ekspert
- Mixail Qusman—Sovet və Rusiya aktyoru, aparıcı, jurnalist, tərcüməçi
- Natali Portman—Amerikalı aktrisa
- Oleq Qazmanov—rusiyalı müğənni (atası tatar, anası yəhudi)
- Omer Adam—İsrailli müğənni (atası dağ yəhudisi, anası aşkenaz yəhudisi)
- Rober Osseyn—Azərbaycan əsilli məşhur fransız aktyoru (atası azərbaycanlı, anası Bessarabiya yəhudisi)
- —Almaniyalı repçi (atası yunan, anası yəhudi əsilli)
- —Amerikalı aktrisa
- Stefan Sveyq—Avstriyalı yazıçı
- Teymur Rəcəbov—azərbaycanlı şahmatçı (atası yəhudi, anası azərbaycanlı)
- Timati—rusiyalı müğənni (atası tatar, anası yəhudi)
- Timur Rodrigez (Kərimov)—Rusiyada aktyor, şoumen (atası azərbaycanlı, anası yəhudi)
- Timur Vaynşteyn—Rusiyalı aktyor, aparıcı, prodüser (atası yəhudi, anası azərbaycanlı)
- Vado Korovin—azərbaycanlı aktyor
- Volodimir Zelenski—Ukraynanın prezidenti
- Yan Kum—Whatsap-ın yaradıcısı
- Yana Batırşina—Rusiyalı gimnast (atası tatar, anası yəhudi)
- Ziqmund Freyd—Avstriyalı psixoloq
1912-ildə, qeyddə olan vəkil və həkimlərin üçdə biri Yəhudi idi.Çar və Sovet dövründə Azərbaycanda əksəriyyət köçəri kimi, Aşkenazların dilləri də ruslaşdı. Aşkenazların çoxu Rus dilini bilməklə bərabər, Azərbaycancan türkcəsindədə sərbəst danışmaqda xüsusi səygöstərirdilər.Yidiş dilini bilənlərin sayı məlum deyil. Hal hazırda aşkenaz yəhudiləri azərbaycanda dağ yəhudilərindən sonra ikinci ən böyük yəhudi icmasıdır. Aşkenaz yəhudilərinə ait bakıda bir sinaqoq fəaliyyət göstərir.
Həmçinin bax
İstinadlar
- . anl.az/down. Archived from the original on 16 May 2023.
Xarici keçidlər
Yəhudilər kimdir?
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Yehudilik Yehudilik felsefesi Secilmislik Alaha Kabbala TaleKasrut Dini metnler Tevrat Tora Tanah Talmud Zoqar Sidur Midras Muqqedes seherler Quds Safed Hebron Tiberia Rosasana Yom Kippur Pesah Dini sexsiyyetler Avraham Mose Dvora David Rif Yosef Karo Musevilik heyat terzi Nida Mektebler Dini rollar Kabar Dini tikililer Sinaqoq Ibraniceler Aramiceler Arapcalar Diger Cermen Yesivis Roman Hind Iran Diger Diger Kartveli Dravid Etnik bolunmeler Afrika Asya Buxara Avropa Askenaz SefaradQafqaz Dag yehudileri Gurcustan yehudileri KaraylarOrta Dogu Mizrahi Musevi mezhebleri Yehudilik Dini obyektler Tefilin Mezuza Menora Diger dinlerle elaqeler Askenazi yehudileri ivr אשכנזים askenazim tekde askenazi Merkezi Avropada formalasmis yehudi subetnik qrupu Bu medeni icma ucun bu terminin islenilmesine ilk defe XIV esr menbelerinde rast gelinir Tarixen eskinazi yehudilerinin boyuk ekseriyyet ucun danisiq dili idis olmusdur Orta esr yehudi edebiyyatinda askenazi adi altinda Reyn cayinin sahilinde daha sonra ise alman torpaqlarinda yasayan yehudiler nezerde tutulurdu Bu termin orta esrlerde yehudilerin Almaniyaya verdikleri addan toremisdir Yehudi enenesine gore Yasefin Nuh peygemberin oglu nevesi efsanevi Askenazanin nesli Almaniya torpaqlarinda meskunlasmislar Ona gore de yehudiler hemin olkeye bu adi vermisler Zaman kecdikce bu termin subetnik anlayis kimi tekce Almaniyadaki yehudilere deyil onlarin neslinden olan ve diger Avropa olkelerine kocen yehudilere de samil edilmisdir Askenazilerin ana dili idisdir Bu dil X XIV esrlerde Merkezi ve Serqi Avropada alman dilinin orta esrlerde yayilmis lehceleri elece de ibrani arami roman slavyan dilleri esasinda yaranmisdir Qeyd edek ki askenazilerin Azerbaycanda meskunlasmasi car Rusiyasi dovrune tesaduf edir Bele ki ilk askenaziler 1832 ci ilde Bakida meskunlasmislar XIX esrin sonu XX esrin evvellerinde Bakida yasanan neft bumu sebebile seherdeki yehudi ehalisinin o cumleden askenazilerin sayi suretle artmisdir 1897 ci ilde Bakida iki minden yuxari yehudi vardi ki onlarin da ekser hissesini askenaziler teskil edirdi Bununla yanasi 1903 cu ilde Kisinyovda 1905 ci ilde Odessada 1906 ci ilde Belostokda habele Rusiya imperiyasinin diger menteqelerinde bas vermis yehudi qirginlari neticesinde bir cox askenazi Azerbaycana penah getirmis esasen Bakida meskunlasmisdir Qirginlardan xilas olmaq ucun olkemize uz tutmus askenaziler burada ozlerine ikinci veten tapmislar Meshur insanlarAbraham Maslou yehudi esilli Amerikali psixoloq ailesi Ukrayna esilli yehudiler Adam Levin Amerikali mugenni Albert Eynsteyn alman fiziki Arye Qut Israilli siyasetci atasi azerbaycanli anasi Ukraynadan olan askenaz yehudisi Aviqdor Liberman Israilin kecmis Mudafie Naziri Benjamin Blum ABS psixoloqu ve pedaqoqu Benyamin Netanyahu Israilin kecmis bas naziri Deniel Redklif meshur Britaniya aktyori Harri Potter rolunun ifacisi Eden Golan 2024 cu il Avroviziya mahni musabiqesinde Israili temsil eden istirakci atasi Latviya anasi Ukrayna yehudisi Emin Agalarov mugenni anasi yehudi Faina Zukerman azerbaycanli model atasi yehudi anasi azerbaycanli Frans Kafka Cexiyali yazici Israilin ilk prezidenti Leonid Yakubovic rusiyali aparici Lev Viqotski yehudi esilli Sovet psixoloqu Lutfi Zade taninmis Azerbaycan alimi atasi Cenubi Azerbaycanli anasi Odessa yehudisi Mark Levi fransiz yazicisi Mark Zukerberq Amerikali media maqnati internet sahibkari ve xeyriyyeci Meta nin kecmis Facebook tesiscisi Meryem Sabanova azerbaycanli mugenni Mixail Finkel eslen Rusiyadan olan Israilli ravvin siyasi ekspert Mixail Qusman Sovet ve Rusiya aktyoru aparici jurnalist tercumeci Natali Portman Amerikali aktrisa Oleq Qazmanov rusiyali mugenni atasi tatar anasi yehudi Omer Adam Israilli mugenni atasi dag yehudisi anasi askenaz yehudisi Rober Osseyn Azerbaycan esilli meshur fransiz aktyoru atasi azerbaycanli anasi Bessarabiya yehudisi Almaniyali repci atasi yunan anasi yehudi esilli Amerikali aktrisa Stefan Sveyq Avstriyali yazici Teymur Recebov azerbaycanli sahmatci atasi yehudi anasi azerbaycanli Timati rusiyali mugenni atasi tatar anasi yehudi Timur Rodrigez Kerimov Rusiyada aktyor soumen atasi azerbaycanli anasi yehudi Timur Vaynsteyn Rusiyali aktyor aparici produser atasi yehudi anasi azerbaycanli Vado Korovin azerbaycanli aktyor Volodimir Zelenski Ukraynanin prezidenti Yan Kum Whatsap in yaradicisi Yana Batirsina Rusiyali gimnast atasi tatar anasi yehudi Ziqmund Freyd Avstriyali psixoloq 1912 ilde qeydde olan vekil ve hekimlerin ucde biri Yehudi idi Car ve Sovet dovrunde Azerbaycanda ekseriyyet koceri kimi Askenazlarin dilleri de ruslasdi Askenazlarin coxu Rus dilini bilmekle beraber Azerbaycancan turkcesindede serbest danismaqda xususi seygosterirdiler Yidis dilini bilenlerin sayi melum deyil Hal hazirda askenaz yehudileri azerbaycanda dag yehudilerinden sonra ikinci en boyuk yehudi icmasidir Askenaz yehudilerine ait bakida bir sinaqoq fealiyyet gosterir Hemcinin baxYehudiler Dag yehudileri SinaqoqlarIstinadlar anl az down Archived from the original on 16 May 2023 Xarici kecidlerYehudiler kimdir