Qarabağda döyüşlər (2023)

Qarabağda döyüşlər — 19 sentyabr 2023-cü ildə, səhər saatlarında Qarabağda Azərbaycan Silahlı Qüvvələri və erməni silahlı birləşmələri arasında silahlı toqquşma başladı. Münaqişə Azərbaycan silahlı qüvvələrinin Rusiya Sülhməramlı Kontingentinin 10 noyabr 2020-ci il tarixli bəyanatına əsasən yerləşdirildiyi ərazilərdə aparılıdı. Azərbaycanın Müdafiə Nazirliyinin Antiterror əməliyyatı adı verdiyi silahlı toqquşmadan bir neçə saat əvvəl Xocavənd rayonu ərazisində mina partlayışları oldu və nəticədə Daxili İşlər Nazirliyinin polisləri də daxil olmaqla 9 nəfər həyatını itirdi. Ermənistan rəsmiləri bunu Azərbaycanın ermənilərə qarşı təcavüzü adlandırdı.

Azərbaycan və erməni qüvvələri arasında döyüşlər
Azərbaycan—Ermənistan - Qarabağ münaqişəsi
19 sentyabrda Xocavənddə baş verən mina partlayışı • Azərbaycan hərbçiləri hərbi əməliyyatlara başlayır • Rusiya sülhməramlıları Qarabağın erməni əhalisini təxliyə edir • döyüşlər zamanı yaralanan vətəndaş • Erməni əhali avtobuslarla Qarabağdan ayrılır
Tarix	19—20 sentyabr 2023
Yeri	• Rusiya Sülhməramlı Kontingentinin müvəqqəti yerləşdirildiyi Azərbaycan əraziləri  • Ağdam rayonu və Şuşa şəhəri
Səbəbi	• Azərbaycanın Konstitusiya quruluşunun bərpa edilməsi məqsədilə aparılan antiterror əməliyyatı (Azərbaycan iddiası)  • Azərbaycanın ermənilərə qarşı aqressiyası və təcavüzü (Ermənistan iddiası)
Nəticəsi	• Azərbaycanın qələbəsi  • Azərbaycan Ordusu 90-dan çox döyüş mövqeyini nəzarət altına almışdır (iddia)  • ərazilərdə qeyri-qanuni erməni silahlı dəstələrin silahı yerə qoyması, döyüş mövqelərindən və hərbi postlardan çıxması barədə razılıq  • Yevlaxda Qarabağın erməni əhalisinin nümayəndələri ilə görüş  • Ermənistanda Baş nazir N. Paşinyan əleyhinə etirazların başlaması  • Azərbaycan ərazisində qondarma Dağlıq Qarabağ Respublikasının fəaliyyətinə son qoyulması
Münaqişə tərəfləri
Azərbaycan Dağlıq Qarabağ
Komandan(lar)
İlham Əliyev Zakir Həsənov Kərim Vəliyev Ənvər Əfəndiyev Ramiz Tahirov Hikmət Mirzəyev Şahin Məmmədov Samvel Şahramanyan Kamo Vardanyan
Tərəflərin qüvvəsi
Azərbaycan Silahlı Qüvvələri  • Quru Qoşunları  • Komando Briqadaları  • Hərbi Hava Qüvvələri  • Hərbi Dəniz Qüvvələri  • Xüsusi Təyinatlı Qüvvələri  • Daxili Qoşunları Təxliyyə prosesi:  • Dövlət Sərhəd Xidməti  • Daxili İşlər Nazirliyi  • Fövqəladə Hallar Nazirliyi Artsax Müdafiə Ordusu Ermənistan Silahlı Qüvvələri
İtkilər
202 hərbçi öldü 511 hərbçi yaralandı 1 dinc insan öldü 2 dinc insan yaralandı 500+ hərbçi öldü 700+ hərbçi yaralandı
Ümumi itkilər
• 400-dən çox hərbçi həyatını itirdi  • 19 dinc insan həyatını itirdi  • 40-dan çox dinc insan yaralandı  • 5 rus sülhməramlısı həyatını itirdi  • 84 470-dan çox erməni öz istəyi ilə Ermənistana təxliyə edildi
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

24 saat davam edən hərbi əməliyyatlar sentyabrın 20-də, saat 13:00-da əldə olunan razılığa əsasən dayandırıldı. Razılığa əsasən Azərbaycanın Qarabağ bölgəsində yerləşən Ermənistan silahlı qüvvələrinin birləşmələri, qeyri-qanuni erməni silahlı dəstələri silahı yerə qoymalı, döyüş mövqelərindən və hərbi postlardan çıxmalı, Ermənistan silahlı qüvvələrinin birləşmələri Azərbaycan ərazilərindən çıxmalı, qeyri-qanuni erməni silahlı dəstələri buraxılmalı, paralel formada bütün silah-sursat təhvil verilməli və bütün bu proseslər Rusiya Sülhməramlı Kontingenti ilə əlaqələndirilmiş formada aparılması təmin edilməlidir. Həmçinin sentyabrın 21-də Qarabağın erməni əhalisinin nümayəndələri ilə Yevlaxda görüşün baş tutacağı da qeyd edildi.

Hərbi əməliyyatlar zamanı regionda 400-dən çox şəxs həyatını itirdi. Rəsmi olaraq Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin 192 hərbi qulluqçusunu həyatını itirdi, 511 hərbi qulluqçusu isə yaralandı. Erməni silahlı dəstələrinin ölüləri barədə dəqiq say açıqlamasa da, qondarma rejimin "ombudsmanı" Geğam Stepanyan 200-dən çox hərbçinin öldüyünü bildirdi. Hərbi əməliyyatlar zamanı həm Azərbaycan, həm də Ermənistan tərəfdən dinc insanlarda həyatını itirdi. Azərbaycan tərəfdən 1 ölü və 2 yaralı olduğu bildirildi. Geğam Stepanyan isə 19–20 sentyabrda baş verən hadisələr zamanı 6-sı uşaq olmaqla 18 dinc insanın öldüyünü, 40-dan çoxunun yaralandığını qeyd elədi.

Zəmin

Əsas məqalələr: Azərbaycan–Ermənistan münasibətləri , Birinci Qarabağ müharibəsi, və İkinci Qarabağ müharibəsi

1980-ci illərin sonlarında başlamış Azərbaycan–Ermənistan Dağlıq Qarabağ münaqişəsi 1990-cı illərin əvvəllərindən 1994-cü ilin mayına qədər Birinci Qarabağ müharibəsinə səbəb olmuşdur. Müharibə zamanı Azərbaycanın Dağlıq Qarabağ regionu və onun ətrafında olan yeddi rayon Ermənistan silahlı qüvvələri və erməni hərbi dəstələri tərəfindən işğal edilmişdir. İşğal nəticəsində bir milyondan çox azərbaycanlı qaçqın düşdü, münaribə zamanı isə həm Azərbaycan, həm də Ermənistan tərəfində ümumi olaraq 16–18 min insan öldürüldü, mindən çox insan itkin düşdü.

1994-cü ildən aparılan sülh danışıqları nəticə verməmiş, 1994–2020-ci illərdə ara-sıra Dağlıq Qarabağ təmas xəttində və Azərbaycan–Ermənistan sərhədində silahlı toqquşmalar baş vermişdir.

2020-ci ilin sentyabr–noyabr aylarında Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin başladığı hərbi əməliyyatlar nəticəsində 26 ildən çox dondurulmuş olan münaqişə yenidən alovlanmışdır. 44 gün ərzində Azərbaycan Ordusu yeddi bölgəni – Cəbrayıl, Füzuli, Zəngilan, Qubadlı, Ağdam və Laçın rayonlarını, həmçinin Şuşa şəhərini tamamilə, Xocavənd və Kəlbəcər rayonlarının geniş hissəsini, Xocalı və Tərtər rayonlarının isə bir hissəsini işğaldan azad eləmişdir. Hərbi əməliyyatlar 10 noyabr 2020-ci ildə Azərbaycan, Ermənistan və Rusiya liderləri arasında imzalanan üçtərəfli bəyanatla başa çatmışdır.

Bununla belə müharibədən sonra Azərbaycan–Ermənistan sərhədində böhran başlamışdır. 2021-ci ildə Azərbaycan və Ermənistanda sərhəd delimitasiyası üzrə işçi qruplar yaradılmışdır. Danışıqlar böhran və bölgədə ara-sıra baş verən silahlı toqquşmalarla müşahidə olundu. 2021-ci ilin noyabrında sərhəddə birinci silahlı toqquşmalar baş vermişdir. Müharibədən sonra əl qanlı toqquşma 2022-ci ilin sentyabrında sərhəddə baş vermişdir və ümumi olaraq həm Azərbaycan, həm də Ermənistan tərəfdən 300-dən çox insanın ölümünə səbəb oldu. 2023-cü ildə isə tərəflər əvvəlcə , sonra isə apreldə və mayda sərhəd istiqamətində toqquşdu.

2023-cü il aprelin 23-də Azərbaycanın Dövlət Sərhəd Xidməti 10 noyabr 2020-ci il tarixli üçtərəfli bəyanata zidd olaraq Ermənistandan Azərbaycan ərazisində olan qeyri-qanuni erməni silahlı dəstələri üçün canlı qüvvə, silah-sursat, mina, eləcə də digər hərbi təyinatlı vasitələrin daşınmasının qarşısının alınması məqsədilə və Ermənistan tərəfindən 22 aprel tarixində birtərəfli qaydada Azərbaycan ilə sərhəddə Laçın–Xankəndi yolunun girişində nəzarət buraxılış məntəqəsinin qurulmasına cavab olaraq aprelin 23-ü saat 12:00-da Dövlət Sərhəd Xidmətinin bölmələri tərəfindən Azərbaycanın suveren ərazilərində, Ermənistan ilə sərhəddə, Laçın–Xankəndi yolunun başlanğıcında "Laçın" Nəzarət-Buraxılış Məntəqəsinin qurulduğunu bildirmişdir.

19 sentyabr mina partlayışları

Azərbaycanın Daxili İşlər Nazirliyi sentyabrın 19-da saat 01:00 radələrində Füzuli rayonu ərazisində ağır yol-nəqliyyat hadisəsi baş verdiyini bildirmişdir. Daxili İşlər Nazirliyinin (DİN) mətbuat xidmətindən məlumatına əsasən avtomobilinin aşması nəticəsində DİN-in 3 polisi hadisə yerində həyatını itirmiş, 6 polis isə müxtəlif dərəcəli bədən xəsarətləri almışdır. Gecənin növbəti saatlarında Daxili İşlər Nazirliyinin (DİN) mətbuat xidməti sentyabrın 19-da saat 04:00 radələrində Xocavənd rayonu ərazisində avtomobilinin minaya düşməsi barədə məlumat vermişdir. Məlumata görə, Azərbaycan Avtomobil Yolları Dövlət Agentliyinə məxsus "Hovo" avtomobilinin minaya düşməsi nəticəsində sürücü və sərnişini hadisə yerində həyatını itirmişdir. Hadisə zamanı həyatını itirənlərin Azərbaycan Avtomobil Yolları Dövlət Agentliyi (AYDA) 43 saylı idarəsinin işçiləri olan şəxslər 02.05.1965-ci il təvəllüdlü Quliyev Fərhad Hüseynağa oğlu və 21.11.1970-ci təvəllüdlü Sadıxov Samir Sabiroviçin ölməsi müəyyən olundu.

Xocavənd rayonu ərazisində minaya düşən Azərbaycan Avtomobil Yolları Dövlət Agentliyinə məxsus Hovo avtomobili mina partlayışından sonra

Səhər saatlarında Azərbaycanın Baş Prokurorluğu, Daxili İşlər Nazirliyi və Dövlət Təhlükəsizliyi Xidmətinin mətbuat xidmətlərinin birgə məlumatla çıxış eləmişdir. Məlumatda sentyabrın 19-da Daxili İşlər Nazirliyinin (DİN) polislərinin olduğu "KamAZ" nəqliyyat vasitəsinin həmin gün Əhmədbəyli-Füzuli-Şuşa yolunun Xocavənd rayonunda, 58-ci Kilometrliyində Azərbaycan Avtomobil Yolları Dövlət Agentliyi (AAYDA) işçilərinin öldürülməsi ilə nəticələnmiş terror hadisəsinin baş verdiyi yer istiqamətində olan zaman saat 04:30 radələrində Xocavənd rayonunun Tağaverd yaşayış məntəqəsinin ərazisində yeni inşa olunan tunel yolunda sülhməramlıların müvəqqəti yerləşdiyi ərazidə fəaliyyət göstərən qanunsuz erməni silahlı birləşmələrinin təxribat-diversiya qrupu tərəfindən yerləşdirilmiş minaya düşməsi nəticəsində partlamış olduğu qeyd edilmişdir. Hadisə zamanı Daxili İşlər Nazirliyinin (DİN) polisləri olan 05.02.1994-cü il təvəllüdlü Camalzadə Asim Knyaz oğlu, 08.07.1987-ci il təvəllüdlü Şirinov Ramil Arif oğlu, 12.07.1991-ci il təvəllüdlü Mahmudov Seymur Elsevər oğlu və 21.07.1998-ci il təvəllüdlü Zamanov Xəzər Azər oğlu hadisə yerində həyatını itirmişdir.

Həmçinin Azərbaycanın Müdafiə Nazirliyi sentyabrın 18-də saat 23:50 radələrində Rusiya Sülhməramlı Kontingentinin müvəqqəti yerləşdiyi Azərbaycan ərazisində olan qeyri-qanuni erməni silahlı dəstələrinin üzvləri ordunun Ağdam rayonu istiqamətində yerləşən mövqelərini atıcı silahlardan atəşə tutduğunu bildirmişdir. Məlumatda bölmələr tərəfindən qeyd olunan istiqamətdə cavab tədbirləri görüldüyü də qeyd edilmişdir.

Hadisələr

19 sentyabr

Azərbaycanın Müdafiə Nazirliyi sentyabrın 19-da saat 02:40-da Ermənistan silahlı qüvvələrinin bölmələri Krasnoselo rayonunun Cil yaşayış məntəqəsi istiqamətində yerləşən mövqelərindən Azərbaycan Ordusunun Gədəbəy rayonunun Novoivanovo yaşayış məntəqəsi istiqamətində yerləşən mövqelərini atıcı silahlardan bir neçə dəfə atəşə tutulduğunu bildirmişdir. Məlumatda bölmələr tərəfindən qeyd olunan istiqamətdə cavab tədbirləri görüldüyü də qeyd edilmişdir.Azərbaycanın Müdafiə Nazirliyi növbəti məlumatında isə Azərbaycanın hava sahəsindən uçuşlar yerinə yetirən sərnişin təyyarələrinin GPS naviqasiya sistemlərinə qarşı Rusiya Sülhməramlı Kontingentinin müvəqqəti yerləşdirildiyi ərazilərimizdə olan qeyri-qanuni erməni silahlı dəstələri tərəfindən növbəti dəfə radiomaneələr tətbiq edildiyi bildirilmişdir. Məlumata əsasən sentyabrın 18-i Tbilisi-Bakı marşrutu üzrə uçuş yerinə yetirən "Azərbaycan Hava Yolları"nın E-190 tipli sərnişin təyyarəsinə saat 20:28-dən 20:34-ə qədər radiomaneələrin tətbiqi nəticəsində GPS naviqasiya sistemlərində fasilə yaranmışdır.

Daha sonra Azərbaycanın Müdafiə Nazirliyi sentyabrın 19-u saat 11:45 radələrində Azərbaycan Ordusunun Ağdam rayonu istiqamətində yerləşən mövqelərinin Rusiya Sülhməramlı Kontingentinin müvəqqəti yerləşdiyi Azərbaycan ərazisində olan Ermənistan silahlı qüvvələrinin birləşmələri tərəfindən minaatanlardan və müxtəlif çaplı atıcı silahlardan atəşə tutulduğunu, nəticədə Azərbaycan Ordusunun 2 hərbi qulluqçunun yaralandığı bildirilmişdir.

Saat 13:00-da isə Azərbaycanın Müdafiə Nazirliyi bəyanat yayaraq Azərbaycanın Konstitusiya quruluşunun bərpa edilməsi məqsədilə Qarabağda lantiterror tədbirlərinə başladığını bildirmişdir. Bəyanatda "Azərbaycan Müdafiə Nazirliyinin dəfələrlə 10 noyabr 2020-ci ildə imzalanmış üçtərəfli bəyanatın müddəalarına zidd olaraq Azərbaycanın Qarabağ bölgəsində olan Ermənistan silahlı qüvvələrinin birləşmələrinin mövcudluğunu davam etdirməsi regional sülh üçün ciddi təhdid mənbəyi" olduğu qeyd edilmişdir. Elə həmin dəqiqələrdə Müdafiə Nazirliyi növbəti məlumatında Ağdam rayonu istiqamətində yerləşən mövqelərinin artilleriya qurğularından atəşə tutlduğunu bildirmişdir.

Döyüşlərin intensiv olduğu saatlarda Azərbaycanın Müdafiə Nazirliyi bəyanat yayaraq dinc əhalinin hədəf alınmadığını və dəqiq silahların tətbiqi ilə yalnız legitim hərbi hədəflər sıradan çıxarıldığı qeyd eləmişdir. Həmçinin Azərbaycanın Müdafiə Nazirliyi yaşayış yerlərinin yaxınlığında atəş vasitələrinin Ermənistan silahlı qüvvələrinin birləşmələri tərəfindən yerləşdirilməsini nəzərə alaraq, ərazidə olan dinc əhalini hərbi hədəflərdən uzaq durmağa çağırmışdır. Həmin gün baş brifinq zamanı Azərbaycanın Müdafiə Nazirliyinin mətbuat xidmətinin rəisi Anar Eyvazov son bir neçə ayda Azərbaycan Ordusunun mövqelərinin atəşə tutulmasının gərginliyin artmasına səbəb olduğunu bildirmişdir və hərbi əməliyyatlardan əvvəl Rusiya Sülhməramlı Kontingentinin Komandanlığı və Rusiya-Türkiyə Birgə Monitorinq Mərkəzinin məlumatlandırıldığını bildirmişdir. Həmçinin brifinqdə hərbi əməliyyatların birinci günündə Ermənistan silahlı qüvvələrinin 60-dan çox döyüş mövqeyinin nəzarət altına alındığı, 90-dan çox hərbi təyinatlı avtomobil, artilleriya qurğusu, minaatan və hərbi təyinatlı digər vasitələri zərərsizləşdirildiyini bildirilmişdir.

20 sentyabr

Azərbaycanın Müdafiə Nazirliyi sentyabrın 20-də gecə saatlarında da hərbi əməliyyatların aparıldığını bildirmişdir. Sentyabrın 20-də səhər saatlarında brifinq zamanı Azərbaycanın Müdafiə Nazirliyi mətbuat xidmətinin rəisi Anar Eyvazov brifinqdə çıxış edən zaman Ermənistan silahlı qüvvələrinin birləşmələrinə məxsus 7 ədəd hərbi nəqliyyat vasitəsi, 4 ədəd minaatan, 2 ədəd piyadanın döyüş maşını (PDM) və xeyli sayda silah-sursatın Azərbaycan Ordusunun bölmələri tərəfindən qənimət olaraq götürüldüyünü bildirmişdir. Həmçinin Azərbaycan növbəti dəfə Ermənistan silahlı qüvvələrinin birləşmələrini silahı yerə qoymağa və təslim olmağa çağırmışdır. Hərbi əməliyyatların aparıldığı bölgədə Azərbaycan tərəfindən erməni dilində məlumat vərəqələri paylanmışdır və səsgücləndiricilərlə həm silahlılara, həm də dinc əhaliyə müraciətlər edilmişdir.Anar Eyvazov həm də Ermənistan silahlı qüvvələri birləşmələrinin tərtibləndiyi 90-dan artıq döyüş mövqeyi, eləcə də bir neçə strateji əhəmiyyətli nöqtələrin Azərbaycan Ordusunun nəzarəti altında olduğunu bildirmişdir.

Sentyabrın 20-də, saat 13:00-da Azərbaycanın Müdafiə Nazirliyi hərbi əməliyyatların dayandığı ilə bağlı məlumat yaymışdır. Məlumatda Qarabağın erməni əhalisinin nümayəndələrinin Rusiya Sülhməramlı Kontingenti vasitəsilə müraciətini nəzərə alaraq 2023-cü il sentyabrın 20-də saat 13:00-da qeyd olunan şərtlər altında antiterror tədbirlərinin dayandırılması barədə razılıq əldə olunduğu bildirilmişdir. Şərtlərə əsasən Azərbaycanın Qarabağ bölgəsində yerləşən Ermənistan silahlı qüvvələrinin birləşmələri, qeyri-qanuni erməni silahlı dəstələri silahı yerə qoymalı, döyüş mövqelərindən və hərbi postlardan çıxmalı, Ermənistan silahlı qüvvələrinin birləşmələri Azərbaycan ərazilərindən çıxmalı, qeyri-qanuni erməni silahlı dəstələri buraxılmalı, paralel formada bütün silah-sursat təhvil verilməli və bütün bu proseslər Rusiya Sülhməramlı Kontingenti ilə əlaqələndirilmiş formada aparılması təmin edilməlidir.

Azərbaycan Prezidentinin Administrasiyası isə məlumat yayaraq sentyabrın 21-də Qarabağın erməni əhalisinin nümayəndələri ilə Yevlaxda görüşün baş tutacağını bildirmişdir.

21 sentyabr

Sentyabrın 20-də hərbi əməliyyatların dayandırılması barədə razılıq əldə olunsa da sentyabrın 21-də də Dağlıq Qarabağda atəş davam elədi. Dağlıq Qarabağın İnformasiya Qərargahı sentyabrın 21-də səhər saat 12:00 radələrində Xankəndi şəhərinin atəşə tutulduğunu bildirdi.

Həmin gün DQR-in insan hüquqları üzrə ombudsmanı Artaq Beqralyan Azərbaycan Ordusunun Kəlbəcər rayonunun Həsənriz (Aterq) yaşayış məntəqəsini (əvvəl Ağdərə rayonu) atəşə tutması nəticəsində bir dinc insanın öldüyünü bildirdi.

Döyüşlərin gedişi

Azərbaycan Ordusu ən böyük irəliləyişi gün ərzində şimal-şərq istiqamətində əldə etdi. Azərbaycan qüvvələri Qozlukörpü və Çərəkdar kimi iri kəndlərə doğru irəlilədilər. Ağdərə şəhəri artilleriya və tanklardan davamlı atəşə tutulurdu. Cənub-şərq istiqamətində Azərbaycan Ordusu İkinci Qarabağ müharibəsindəki ssenari üzrə bir neçə dərədən keçərək Xocavənd şəhərinə doğru irəlilədilər. Yol üzərində mis-molibden mədəni, həmçinin IV əsrə aid Amaras monastırı da azad edildi. Xankəndi və Əsgəranın atəşə tutulması daha çox xaotik xarakter daşıyırdı və mülki əhali arasında itkilər ilə nəticələnirdi. Eyni zamanda Qarabağ ermənilərinin arxa cəbhə infrastrukturu da dağıdıldı. Bayraktar pilotsuz uçan aparatları hədəflərə dəqiq zərbələr endirirdi. Azərbaycan qüvvələri döyüşlərdə əsasən raket qoşunlarından və top artilleriyasından istifadə edib. Cəbhənin bir neçə hissəsində erməni qüvvələri müqavimət təşkil etməyə cəhd göstərmiş və hətta Xocavənddə Azərbaycan qüvvələrinə müəyyən qədər itkilər versələr də, ümumilikdə bu, hadisələrin gedişinə ciddi təsir göstərməmişdir. Ermənistan baş naziri Nikol Paşinyan axşam saatlarında açıqlama verərək Ermənistanın bu münaqişəyə qoşulmayacağını bildirməsindən sonra Qarabağ erməniləri gecə saatlarında təslim olmaq şərtləri barədə Azərbaycan tərəfi ilə danışıqlara başladı. Danışıqların başa çatmasından sonra səhərisi gün 20 sentyabr saat 13.00-da döyüşlərin dayandırılmasına qərar verildi.

Rusiya Sülhməramlı Kontingentinə hücum

Əsas məqalə: Qarabağda Rusiya sülhməramlılarının ölümü

Rusiya Federasiyası Müdafiə Nazirliyi sentyabrın 20-də Rusiya Sülhməramlı Kontingentinə məxsus UAZ Patriot avtomobilinin Ağdərə rayonunun Canyataq yaşayış məntəqəsi istiqamətində atəşə tutulması nəticəsində sülhməramlı hərbi qulluqçularının həyatını itirməsi barədə məlumat vermişdir. Hadisənin başvermə səbəblərini araşdırmaq üçün Azərbaycan və Rusiyanın istintaq orqanları hadisə yerində çalışmalar aparmışdır. Baş verən hadisə ilə bağlı Azərbaycan Müdafiə Nazirliyi Rusiya tərəfinə başsağlığı vermişdir.

Rusiya Xarici İşlər Nazirliyinin rəsmisi Mariya Zaharova baş verən hadisəni şərh edən zaman "regionda sülh naminə zərbəni üzərinə götürən, həyatını itirən Rusiya sülhməramlılarının xatirəsinin əbədi yaşayacağını" bildirmişdir.

Sentyabrın 21-də Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev və Rusiya Federasiyasının Prezidenti Vladimir Putin arasında telefon danışığı oldu. İlham Əliyev sentyabrın 20-də Qarabağda Rusiya Sülhməramlı Kontingentinin hərbi qulluqçularının ölümü ilə bağlı üzrxahlıq ifadə elədi və dərin hüznlə başsağlığı verdi. Başverənlərlə bağlı hərtərəfli araşdırma aparılacağı və bütün günahı olanların layiqli cəzalarını alacağı vurğulandı. Azərbaycan Prezidenti, həmçinin ölənlərin ailələrinə maddi yardım göstərilməsinə hazır olduğunu bildirdi. Ölənlər arasında Sülhməramlı Kontingenti Komandirnin hərbi-siyasi işlər üzrə müavini İvan Kovqanın da olduğu qeyd edildi. Rusiya Müdafiə Nazirliyi məlumatında hadisə zamanı 5 nəfərin öldüyünü və hadisənin baş verdiyi əraziyə cavabdeh olan Azərbaycanın Ordu Korpusunun Komandirinin tutduğu vəzifədən azad edildiyini bildirdi. Məlumatda həm də hadisəni törədən hərbçilərin də saxlandığı qeyd edildi. Azərbaycan tərəfi bu iddialarla bağlı rəsmi açıqlama vermədi.

Hadisədən dərhal sonra Yeni Müsavat qəzeti 1-ci Ordu Korpusunun Komandiri tutduğu vəzifədən azad edilməsi ilə bağlı xəbər tirajlasa da, bir müddət sonra həmin məlumat Azərbaycan KİV-lərdən silindi.

Yevlax və Xocalı görüşləri

Yevlax görüşü (21 sentyabr)

Sentyabrın 21-də səhət saat 9:00 radələrində Qarabağın erməni əhalisinin nümayəndələri görüş üçün Yevlax şəhərinə gəldilər. Görüşdə Azərbaycan tərəfini Azərbaycanın Qarabağ bölgəsində yaşayan erməni əhali ilə təmaslar üzrə məsul şəxs təyin edilən Ramin Məmmədov, Qarabağ iqtisadi rayonuna daxil olan işğaldan azad edilmiş ərazilərdə (Şuşa rayonu istisna olmaqla) Azərbaycan Prezidentinin xüsusi nümayəndəsinin müavini və xüsusi nümayəndəliyin üzvü təmsil elədi. Qarabağın erməni əhalisinin nümayəndələrini isə Sergey Martirosyan və David Melkumyan təmsil elədi. Həmçinin görüşə Rusiya-Türkiyə Birgə Monitorinq Mərkəzinin Rusiya tərəfinin rəhbəri Kontr-admiral Oleq Semyonov da qatıldı. Görüş saat 11:30 radələrində başladı və təxminən 2 saat davam edəndən sonra 13:30 radələrində başa çatdı. Görüş zamanı Azərbaycanın Konstitusiyası və qanunları əsasında Qarabağın erməni əhalisinin reinteqrasiyası və digər məsələlər üzrə danışıq aparıldı. Ramin Məmmədov tərəfindən reinteqrasiya üzrə planlar təqdim edildi.Dağlıq Qarabağın İnformasiya Qərargahı məlumatında görüş zamanı bir sıra məsələlərin danışıldığını qeyd elədi. Görüş zamanı Qarabağın erməni əhalisini təmsil edən nümayəndə (Ermənistan tərəfi onu Dağlıq Qarabağın təmsilçisi adlandırır) danışıqlar zamanı heç bir nəticə əldə edilmədiyini qeyd elədi.Azərbaycan Prezidentinin xüsusi tapşırıqlar üzrə səfiri Elçin Əmirbəyov isə müsahibəsində bir görüşlə nəticəyə varmağın çətin olduğunu bildirdi.

Xocalı görüşü (25 sentyabr)

Tərəflər arasında növbəti görüş sentyabrın 25-də Xocalı şəhərində baş tutdu. Görüşə Azərbaycanın Qarabağ bölgəsində yaşayan erməni əhalisi ilə təmaslar üzrə məsul şəxsi Ramin Məmmədov və Qarabağ bölgəsinin erməni əhalisinin nümayəndələri qatıldı.Prezident Administrasiyasının məlumatına əsasən görüşdə sentyabrın 21-də Yevlax şəhərində danışılan məsələlərin həlli istiqamətində atılan addımlardan, xüsusilə qısa müddətdə humanitar yardımın təminatı, yanacaq təchizatı və enerji verilişinin bərpasından razılıq ifadə olundu. Ramin Məmmədov növbəti mərhələdə aparılacaq tədbirlər haqqında məlumat verdi. Bəzi yaşayış məntəqələrində tənha vəziyyətdə müəyyən edilmiş erməni əsilli yaşlı insanlara tibbi yardım göstərildiyi və onların tibb işçilərinin nəzarəti altında saxlanıldığı qeyd edildi. Beynəlxalq Qırmızı Xaç Komitəsinin nümayəndələrinin həmin şəxslərlə görüşünə şərait yaradılması, onların ailə üzvlərinə və ya müvafiq tibb müəssisələrinə təhvil verilməsi danışıldı. Azərbaycan Baş nazirinin müavini Şahin Mustafayevin sosial-humanitar, iqtisadi məsələlərin həlli üzrə rəhbəri olduğu işçi qrupun üzvlərinin cari fəaliyyət istiqamətlərini müəyyən edilməsi məqsədilə Xankəndi şəhəri də daxil olmaqla ərazidə səhiyyə xidmətləri və digər fəaliyyətlə məşğul olan müvafiq nümayəndələrlə görüşünün baş tutması və birgə işçi qrupunun yaradılması barədə razılıq əldə olundu. Görüş zamanı Xankəndi şəhəri yaxınlığında və ya Xocalı istiqamətində qurulması nəzərdə tutulan səhra hospitalında səhiyyə xidmətləri Azərbaycan və erməni əsilli tibb heyəti tərəfindən birgə aparılması ətrafında danışıqlar aparıldı. Həmçinin Azərbaycan və erməni xidmət personalı tərəfindən mobil qida təminatı xidmətinin yaradılması barədə də danışılar aparıldı. Görüşdə Azərbaycan tərəfi ağır xəstəliyi olan və ya xüsusi cərrahiyyə əməliyyatına ehtiyacı olan şəxslərə zəruri tibbi yardımın göstərilməsinə hazırlıq ifadə olundu. Bununla yanaşı, görüşdə Azərbaycan və erməni əsilli tibb işçilərindən ibarət səyyar birgə tibb briqadalarının formalaşdırılması, həmin briqadalar tərəfindən ucqar yaşayış məntəqələrində tənha və tibbi xidmətə ehtiyacı olan şəxslərə xidmət göstərilməsinin vacibliyi vurğulandı. Qarabağ iqtisadi rayonunda yaşayan erməni əsilli vətəndaş cəmiyyəti təmsilçiləri və ictimai fəalların Bakıya və ya Azərbaycanın digər şəhərlərinə səfərlərinin nəzərdə tutulduğu vurğulanıb və bu cür təşəbbüslərin vətəndaş cəmiyyəti dialoqu platformasının yaradılması, eləcə də etimad quruculuğu tədbirlərinin aparılması baxımından əhəmiyyətli olduğu qeyd edildi.

Yevlax görüşü (29 sentyabr)

Sentyabrın 29-da Yevlax şəhərində Azərbaycanın Qarabağ bölgəsində yaşayan erməni əhalisinin nümayəndələri ilə növbəti görüş baş tutdu. Görüşdə humanitar məsələlər, Qarabağın erməni əhalisinin reinteqrasiyası və bu xüsusda, Azərbaycanın təqdim etdiyi reinteqrasiya planı ətraflı danışıldı.

Erməni əhalisinin nümayəndələri humanitar yardımların göndərilməsi, yanacaq, qida ehtiyaclarının qarşılanmasına görə Azərbaycan tərəfinə minnətdarlığını bildirdi. Qarabağ iqtisadi rayonunda yaşayan erməni əhalisinin nümayəndələri Xankəndi şəhəri yaxınlığında baş vermiş yanğın zamanı Azərbaycanın müvafiq dövlət qurumlarının apardığı tədbirlərə, xüsusilə yanğının söndürülməsi, xəsarət alanlara tibbi yardımın göstərilməsi üçün zəruri tibbi ləvazimatların, dərman preparatlarının və təcili tibbi yardım avtomobillərinin əraziyə göndərilməsinə görə xüsusi minnətdarlıq ifadə elədilər. Azərbaycanın müvafiq dövlət qurumları mobil rabitə xidmətinin, televiziya və radio yayımının bərpa edilməsi istiqamətində tədbirlər görülməsi xahiş edildi. Qarabağın erməni əhalisinin ilə təmaslar üzrə müəyyən edilmiş məsul şəxs Ramin Məmmədov reinteqrasiya prosesi ilə bağlı prosedurlar və sosial xidmətlər zərfi haqqında məlumat verdi. Kommunal, təsərrüfat və digər məsələlərin yerində həll edilməsi məqsədilə Qarabağ bölgəsində sosial, humanitar, iqtisadi məsələləri üzrə yaradılmış İşçi qrupun üzvlərinin oktyabrın 2-də Xankəndi şəhərinə səfəri nəzərdə tutulduğunu qeyd edildi.

Humanitar və təxliyə məsələləri

Azərbaycanın Qarabağda yaşayan erməni əhaliyə göndərdiyi humanitar yardıma daxil olan məhsullar

Sentyabrın 22-də Azərbaycan Qarabağda yaşayan erməni əhaliyə humanitar yardım göndərdi. Fövqəladə Hallar Nazirliyinin Qarabağ Regional İdarəsinin rəisi Mirəli Feyziyev hər birinin tutumu 20 ton olan 2 ədəd avtomobilində zəruri ərzaq məhsulları, eləcə də ayrıca çörəyin olduğu 2 ədəd avtomobil yola salındığını bildirdi. Özünü Artsax adlı dövlətin prezidenti olaraq təqdim edən Samvel Şahramanyanın müşaviri David Babayan isə cümə günü Ermənistandan Laçın dəhlizi ilə Qarabağa humanitar yardımın gəlməsi ilə bağlı razılığın əldə olunduğunu qeyd elədi. O, həmçinin vəziyyətin çox ağır olduğunu vurğuladı — camaat acdır, işıq yoxdur, yanacaq yoxdur – bizdə çoxlu qaçqın var.

Hərbi əməliyyatların birinci saatlarından Rusiya Sülhməramlı Kontingenti Ağdərə rayonu, Xocalı rayonu və Xocavənd rayonundan ümumi olaraq 5000-dən çox ermənini sülhməramlıların hərbi hissələrinə təxliyə elədi.

Sentyabrın 22-də təxliyə prosesini şərh edən xüsusi tapşırıqlar üzrə səfir Edmon Marukyan "onların öz evlərinə qayıtmaq üçün real şanslarının olmadığını, Azərbaycanın beynəlxalq ictimaiyyətə yalan danışmağa davam elədiyini" bildirdi və beynəlxalq ictimaiyyət təcili tədbirlər görməyə çağırdı.

Sentyabrın 24-də Qarabağın erməni əhalisinin Ermənistana təxliyəsi prosesi başladı. 25 sentyabr saat 06:00-a olan rəsmi məlumatlara əsasən Dağlıq Qarabağdan Ermənistana 2906 insan gəldi. Onlardan 1000 nəfəri seçdiyi yaşayış yerinə gedib, 1100 nəfəri isə düşərgələrə aparılıb. Dağlıq Qarabağın insan hüquqları üzrə ombudsmanı Artaq Berqlyan baş verənləri soyqırım və nifrət siyasəti adlandırdı, Rusiya sülhməramlılarını vəzifələrinin öhdəsindən gələ bilmədiyini qeyd elədi.

25 sentyabr saat 18:00-a olan rəsmi məlumatlara əsasən isə Dağlıq Qarabağdan Ermənistana gələn insanların sayı 6650 oldu.

Sentyabrın 26-na olan rəsmi məlumatlara əsasən isə artıq Dağlıq Qarabağdan Ermənistana 19000 insanın gəldiyini bildirildi. Ermənistan Baş nazirinin müavini Tiqran Xaçatryan prosesi şərh edən zaman 19 min insanın Kornidzor istiqamətindən Ermənistana gəldiyini qeyd elədi və onların tədricən müəyyən edilmiş düşərgələrə yerləşdiriləcəyini bildirdi.

Silahların təhvil verilməsi

Sentyabrın 20-də əldə olunan razılığa əsasən erməni silahlı dəstələri silahı təhvil verməli idilər. Sentyabrın 22-də silahların bir hissəsi Rusiya Sülhməramlı Kontingentinə təhvil verildu. Sentyabrın 22-də Rusiya sülhməramlıları rəsmi məlumatında 800-dən çox atıcı silah, qumbaraatan, minaatan, ATGM və MANPADS təhvil verildiyini bildirdi.

Proses zamanı həm də Azərbaycan silahlı qüvvələri nəzarəti altına aldığı ərazilərdə xeyli sayda silah-sursatlar müəyyən elədi.

Sentyabrın 21-də Müdafiə Nazirliyi Ağdərə rayonunun Çərəkdar yaşayış məntəqəsi istiqamətində minaların zərərsizləşdirildiyini, Ağdərə rayonunun Qetavan yaşayış məntəqəsi istiqamətində isə fermanın birinin sursat anbarı məqsədilə istifadə edildiyini bildirdi.

Daha sonra Müdafiə Nazirliyi sentyabrın 22-də Ağdərə rayonunun Canyataq yaşayış məntəqəsinin yaxınlığında olan döyüş mövqeyindən, sentyabrın 23-də isə Xocavənd rayonunun Qara Kənd yaşayış məntəqəsinin yaxınlığında olan döyüş mövqeyindən video-görüntülər yaydı.

Azərbaycanın Müdafiə Nazirliyi sentyabrın 24-də məlumat yayaraq Kəlbəcər rayonu ərazisində yerləşən "Dəmirli" mis-molibden yatağında uzun illər qanunsuz fəaliyyətlə məşğul olan "Base Metals"a məxsus anbarların hərbi məqsədlər üçün istifadə olunduğu müəyyən edildiyini bildirdi. Məlumatda əraziyə baxış zamanı anbarda xeyli sayda silah və sursat tapılaraq götürüldüyü qeyd edildi və fotolar ictimaiyyətə təqdim edildi. Ardınca Azərbaycanın Müdafiə Nazirliyi Füzuli rayonunun Yuxarı Veysəlli istiqamətində müsadirə edilmiş silah-sursatların foto və videolarını ictimaiyyətə təqdim elədi. Gün ərzində nazirliyin Qarabağ bölgəsində silah-sursatın müsadirəsi prosesi ilə bağlı video və fotolar ictimaiyyətə təqdim edildi.

Sentyabrın 30-da Xocavənd rayonu ərazisində artilleriya qurğuları, Ağdərə istiqamətində silah-sursat və və döyüş vasitələri müsadirə edildi. Ağdərə istiqamətində müəyyən edilən silah-sursat anbarında xeyli sayda patron, əl qumbaraları, minaatan, müxtəlif çaplı ağır artilleriya və mərmilər və digər döyüş sursatları, həmçinin müxtəlif təyinatlı döyüş vasitələri müəyyən edilmişdi.

Sentyabrın 29-da Şuşa-Xankəndi yolunda döyüş mövqeləri müəyyən edilmişdi. Həmçinin həmin gün Tərtər və Ağdərə yaşayış məntəqələrini birləşdirən yol üzərində yerləşən döyüş mövqeyi ləğv edildi.

Qrup	Silah	Müsadirə edilib
		25.09	26.09	26.09	27.09	27.09	28.09	28.09	29.09	29.09	30.09
Silahlar	Atıcı silahlar	797	909	909	1105	1132	1132	1151	1151	2215	2585
	Qumbaraatanlar							84	84	216	224
	Top və haubitsalar	—						16	16	42	53
	Minaatanlar							39	39	59	63
	Tank əleyhinə silahlar							22	22	37	54
	HHM silahları							132	133	133	135
Texnika	Zirehli texnika	22	22	22	22	26	26	18	18	20	22
	Avtomobil texnikası	75	75	75	125	125	125	120	136	173	174
	Qoşqular	21	21	21	21	21	21	21	21	21	21
	Yardımçı texnika	—						5	5	9	9
Döyüş sursatları	Raketlər	175225	251308	251308	425375	434295	434295	984	984	984	1685
	Top və haubitsa mərmiləri							2722	2722	2760	4956
	Zenit top mərmiləri							2627	2627	2627	2627
	Minaatan mərmilər							6653	6653	6653	12305
	Qumbaralar							2266	2266	2333	5419
	Əl qumbaraları							1368	1368	1419	3036
	Patronlar							652842	652842	657552	1976068
	Digər sursatlar							2132	2132	2165	5751
Cihazlar	Optik cihazlar	81	154	164	223	231	231	216	216	261	280
	Digər cihazlar							31	31	35	37
Təchizat	Fərdi təchizat vasitələri	1440	1674	1674	2721	2732	2732	677	677	710	997
	Müxtəlif silahların qurğuları							8	8	9	15
	Digər təchizat vasitələri							2076	2076	2226	2260
İstinadlar:

Nəzarət altına alınan ərazilər

Sentyabrın 24-də KİV-lərdə Azərbaycan silahlı qüvvələrinin hərbçilərinin Ağdərə şəhərinə girişində lentə alınan videoları yayıldı. Videoda hərbçinin şəhər girişində olan lövhəyə Azərbaycan bayrağını sancması nümayiş olundu.

Separatçıların həbsi

Əsas məqalə: Qarabağda vəzifə tutan separatçıların həbsi

Sentyabrın 27-dən başlayaraq Laçın dövlət sərhədindən buraxılış məntəqəsində Dövlət Sərhəd Xidmətinin hərbi qulluqçuları tərəfindən Azərbaycan ərazisinə qeyri-qanuni gələn qondarma separatçıların həbsinə başnanıldı. Həbs edilənlər sırasında qondarma "Dağlıq Qarabağın Dövlət naziri" vəzifəsində çalışmış 1968-ci il təvəllüdlü Ruben Karlenoviç Vardanyan, qondarma "Dağlıq Qarabağın Müdafiə Ordusu Komandanının birinci müavini", Ermənistan silahlı qüvvələrinin hərbi qulluqçusu, general-mayor ali hərbi rütbəsində xidmət edən 1971-ci il təvəllüdlü və qondarma "Dağlıq Qarabağın müdafiə naziri" vəzifəsində çalışmış 1965-ci il təvəllüdlü Lyova Henrixi Mnatsakanyan idilər. Onlar barəsində Dövlət Təhlükəsizliyi Xidmətinin İstintaq İdarəsi tərəfindən Cinayət Məcəlləsinin müxtəlif maddələri ilə — əsasən 214–1, 214.2.1, 214.2.2, 214.2.3, 228.3, 279.3 və 318.1-ci maddələrlə cinayət işi açıldı və barələrində həbs tədbirləri seçildi.

Mövqelər

Azərbaycan tərəfi

Azərbaycanın Xarici İşlər Nazirliyi sentyabrın 19-da Xocavənddə mina terroru nəticəsində dinc şəxslərin və Daxili İşlər Nazirliyinin polislərinin ölümü barədə açıqlama vermişdir. Açıqlamada "bölgədə sülhün təmin edilməsi üçün Ermənistanın və onun yaratdığı qondarma rejimin hərbi təxribatları və törətdiyi terror hadisələrini qətiyyətlə pislənməli və onların qarşısı alınmalı" olduğu qeyd edilmiş və 2020-ci ildən indiyə qədər ümumi olaraq mina qurbanlarının sayının 314 nəfərə çatdığı, onlardan 61 nəfərin həyatını itirdiyi vurğulanmışdır.

İnsan hüquqları üzrə ombudsman Səbinə Əliyeva (solda) "Ermənistanın mina xəritələrini təhvil verməməsinin bu dövlətin günahsız insanların qətlində maraqlı olduğunu, beynəlxalq humanitar hüququn normalarına etinasız münasibətini bir daha sübut elədiyini" bildirmişdir. Xüsusi tapşırıqlar üzrə səfir Elçin Əmirbəyov (sağda) isə "Qarabağda olan qanunsuz silahlılar hər gün yüzlərlə insanımızın həyatına ciddi təhdid törətdiyini, üç ilə yaxındır həmin ərazidə 10 minə yaxın qeyri-qanuni silahlısının mövcud olduğunu" qeyd eləmişdir.

Xarici İşlər Nazirliyi gün ərzində verdiyi növbəti bəyanatında "bölgədə sülh və sabitliyə nail olmağın yeganə yolunun erməni silahlı qüvvələrinin Azərbaycanın Qarabağ bölgəsindən qeyd-şərtsiz və tamamilə çıxarılması, qondarma rejimin buraxılması" olduğunu bildirmişdir.

Sentyabrın 19-da axşam saatlarında Azərbaycan Prezidentinin Administrasiyası bəyanat yayaraq Azərbaycanın Qarabağ bölgəsində yaşayan erməni insanların nümayəndələri ilə Yevlaxda görüşə hazır olduğunu, antiterror tədbirlərinin dayandırılması üçün qanunsuz erməni silahlı dəstələri ağ bayraq qaldırmalı, bütün silahlar təhvil verilməli, qanunsuz rejimin isə özünü buraxmalı olduğu bildirimişdir.

Azərbaycan Prezidentinin xüsusi tapşırıqlar üzrə nümayəndəsi Elçin Əmirbəyovun müsahibəsi zamanı "Qarabağda olan qanunsuz silahlılar hər gün yüzlərlə insanımızın həyatına ciddi təhdid törətdiyini, üç ilə yaxındır həmin ərazidə 10 minə yaxın qeyri-qanuni silahlısının mövcud olduğunu" bildirmişdir.

Azərbaycanın İnsan hüquqları üzrə ombudsmanı Səbinə Əliyeva sentyabrın 19-da bəyanat yayaraq "Azərbaycan tərəfinin işğaldan azad edilmiş ərazilərimizdə basdırılmış minaların düzgün xəritələrini dəfələrlə tələb etməsinə baxmayaraq, Ermənistanın bu xəritələri təhvil verməməsinin bu dövlətin günahsız insanların qətlində maraqlı olduğunu, beynəlxalq humanitar hüququn normalarına etinasız münasibətini bir daha sübut elədiyini" bildirmişdir.

Azərbaycan Milli Məclisinin deputatı, parlamentin Hüquq siyasəti və dövlət quruculuğu Komitəsinin üzvüAzay Quliyev hadisələri şərh edən zaman Azərbaycanın əsas hədəfiniz qanunsuz hərbi birləşmələrin Qarabağdan çıxarılması, orada yaşayan erməni əhalinin siyahıya alınması və reinteqrasiya prosesini başlamaq üçün lazımi digər addımların atılması olduğunu qeyd eləmişdir.Azərbaycan Milli Məclisinin deputatlarından Səttar Möhbalıyev"antiterror tədbirlərinin Azərbaycanın tam suveren haqqı" olduğunu qeyd eləmişdir, Aydın Mirzəzadə"antiterror tədbirlərinin məqsədinin Qarabağda olan erməni hərbi hədəflərinin sıradan çıxarılması" olduğunu, Soltan Məmmədov isə "heç bir dövlətin öz ərazisində qanunsuz silahlı birləşmələrin mövcudluğu ilə razılaşa bilməyəcəyini" vurğulamışdır.Azərbaycan Milli Məclisinin deputatı, Yeni Azərbaycan Partiyası (YAP) İdarə Heyətinin üzvü Rəşad Mahmudov hadisələrlə bağlı "bölgə terrorçu hərbi birləşmələrdən təmizlənmədən nə quruculuq prosesi, nə də sülh ola bilməz" şərhini vermişdir.

Qərbi Azərbaycan İcması sentyabrın 19-da bəyanat yayaraq "Ermənistan iqtidarının beynəlxalq hüquqa əməl etməli, öz ordusunun qalıqlarını Azərbaycanın suveren ərazisindən çıxarmalı, qanunsuz erməni silahlı dəstələri tərsilah edilməli və xunta rejimi ləğv olunmalı." olduğunu bildirmişdir.

Sentyabrın 19-da Azərbaycanda fəaliyyət göstərən 23 siyasi partiya birgə bəyanat imzalamışdır. Bəyanatda siyasi partiyaların "Azərbaycan prezidenti İlham Əliyevə Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün təmin olunması, erməni silahlı birləşmələrinin təxribatlarının qarşısının alınması üçün aparılan siyasətə və verdiyi hərbi əmrə dəstəyi, onun ətrafında sıx birləşmələri" ifadə olunmuşdur. Bəyanatı üç siyasi partiya — Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyası, Müsavat Partiyası və REAL Partiyası imzalamamışdır. Bununla belə Arif Hacılı (Müsavat Partiyası sədri) və İlqar Məmmədov (REAL Partiyası sədri) özlərinin rəsmi sosial media hesablarında hərbi əməliyyatlara dəstəyini ifadə eləmişdir. AXCP sədri Əli Kərimli isə dövlət rəhbərliyini bu antiterror əməliyyatlardan yayınmağa çağırmış və bunun Üçüncü Qarabağ müharibəsinə yol aça biləcəyini vurğulamışdır.

İlham Əliyev xalqa müraciəti zamanı görülən tədbirlər nəticəsində Azərbaycanın öz suverenliyini bərpa elədiyini qeyd eləmişdir

Sentyabrın 20-də Azərbaycanın Xarici İşlər Nazirliyində Prezident Administrasiyasının Xarici siyasət məsələləri şöbəsinin müdiri Hikmət Hacıyev, xarici işlər nazirinin müavini və Azərbaycan Prezidentinin xüsusi tapşırıqlar üzrə səfiri Elçin Əmirbəyov birdə brifinqi baş tutmuşur. Brifinq zamanı Hikmət Hacıyev "Qarabağın erməni əhalisinin sosial-iqtisadi inteqrasiyası Azərbaycanın daxili məsələsi" olduğunu və "Ermənistan ilə Azərbaycan arasında münasibətlərin normallaşdırılmasının tərəfdarı" olduğunu bildirmişdir. Azərbaycanın antiterror tədbirləri aparmağa məcbur olduğunu qeyd eləmişdir.Elçin Əmirbəyov isə "Ermənistan və Azərbaycan arasında sülhə nail olmaq istəyənlərin qərəzli yanaşmalardan uzaq durmalı" olduğunu vurğulamışdır.

Sentyabrın 20-də, axşam saat 20:30 radələrində Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin xalqa müraciəti yayımlanmışdır. Müraciəti zamanı o, əvvəlcə İkinci Qarabağ müharibəsindən sonra 300-dən çox Azərbaycan vətəndaşı mina terrorunun qurbanı olduğunu qeyd eləmişdir. Hərbi əməliyyatlarla bağlı İlham Əliyev əvvəlcə görülən tədbirlər nəticəsində Azərbaycan öz suverenliyini bərpa elədiyini qeyd eləmişdir və özü tərəfindən hərbi birləşmələrə Qarabağda dinc əhalinin qorunmalı olması ilə bağlı ciddi tapşırıq verdiyini qeyd eləmişdir. Hərbi əməliyyatlar zamanı Azərbaycan Ordusunun şəxsi heyəti sırasından ölən və yaralananların olduğunu bildirən İlham Əliyev erməni silahlı birləşmələrinin mövqelərdən çıxarılma prosesinə artıq başlandığını bildirmişdir. Ardınca "Qarabağın Azərbaycan ərazisi olduğunu və bunu bütün dünyanın tanıdığını" qeyd edən İlham Əliyev bölgədə yeni vəziyyətin yaranmasının labüd olduğunu və Qarabağda yaşayan erməni əhalisinin ən qısa müddətdə yaxşılığa doğru dönüşünü görəcəyinə əminliyini vurğulamışdır.

Sentyabrın 25-də Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğanın Naxçıvan səfəri zamanı Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev hərbi əməliyyatları şərh edən zaman bunları bildirdi:

Beş gün bundan əvvəl Azərbaycan öz suverenliyini tam təmin etmişdir. Əgər üç il bundan əvvəl İkinci Qarabağ müharibəsi nəticəsində Azərbaycan işğala son qoymuşdursa, bu il aprelin 23-də Laçın istiqamətində Azərbaycan-Ermənistan sərhədində sərhəd-buraxılış məntəqəsini qoymaqla ərazi bütövlüyünü tam bərpa etmişdirsə, beş gün əvvəl Azərbaycan suverenliyini tam təmin etmişdir, bərpa etmişdir. 24 saat ərzində, ondan da az müddətdə aparılan antiterror tədbirləri nəticəsində Azərbaycan ərazisində fəaliyyət göstərən qanunsuz Ermənistan ordusu təslim oldu, bizim şərtlərimizi qəbul etdi və beləcə, Azərbaycan öz dövlət suverenliyini tam təmin etmişdir.

İlham Əliyev. 25 sentyabr 2023-cü il, Naxçıvan şəhəri

Ermənistan və Dağlıq Qarabağ tərəfi

Ermənistan Baş naziri Nikol Paşinyan sentyabrın 19-da hadisələri şərh edən zaman Azərbaycanın Dağlıq Qarabağda hərbi əməliyyatların başlanması ilə bağlı Rusiya Federasiyasına rəsmi məlumat verməsinin və rusiyalı tərəfdaşlardan İrəvana bu barədə məlumatın verilməməsinin qəribə olduğunu bildirdi. Həmçinin Paşinyan hərbi əməliyyatların olmasından istifadə edib legitim iqtidarı yıxmağa çağırışlarla bağlı vətəndaşlara müraciət elədi və bu avantürislərə uymamağa səslədi.

Ermənistan Xarici İşlər Nazirliyi sentyabrın 19-da baş verən hadisələrlə bağlı bəyanat yaydı. Bəyanatda Azərbaycan tərəfinin təqdim etdiyi tezislərin (DQR Müdafiə Ordusunun ləğvi, Artsaxın dövlət qurumlarının ləğv edilməsi) regionda yeni hərbi əməliyyatlara, Dağlıq Qarabağda təmizləməyə hazırlıqlara bənzədiyini vurğulandı. XİN Azərbaycanın Dağlıq Qarabağ xalqına qarşı növbəti genişmiqyaslı təcavüzə başladığını bildirdi və Azərbaycanın cəzasızlıq hissini rəhbər tutaraq açıq formada təcavüzə görə məsuliyyəti öz üzərinə götürdüyüdə qeyd edildi.

Ermənistanın xüsusi tapşırıqlar üzrə səfiri Edmon Marukyan özünün X bloqunda Azərbaycanın daha bir hərbi cinayət törətdiyini, dinc əhalini, müdafiəsiz insanları qətlə yetirdiyini bildirdi. O, həmçinin Azərbaycanın Artsaxa qarşı apardığı və Müdafiə Nazirliyinin "antiterror tədbirləri" adlandırdığı genişmiqyaslı hərbi əməliyyatlar zamanı şəhər və yaşayış məntəqələrinin intensiv atəşə tutulduğunu bildirdi.

Ermənistanın xarici işlər naziri Ararat Mirzoyev BMT TŞ-nın sentyabrın 21-də baş tutan iclası zamanı "artıq münaqişənin tərəflərinin olmadığını, müharibəni törədənlərin və müharibənin qurbanlarının olduğunu" bildirdi.

Ermənistanın insan hüquqları üzrə ombudsmanı Anahit Manasyan sentyabrın 19-da bəyanatla çıxış elədi. Azərbaycan silahlı qüvvələrinin dinc əhalinin yaşayış məntəqələrinə qarşı törətdiyi hərbi təcavüzü müasir insan hüquqlarının müdafiəsi sisteminin əsası olan bütün dəyərlərin pozulması olaraq adlandırdı. O, beynəlxalq ictimaiyyəti və insan hüquqlarını müdafiə eləməyə və səlahiyyəti olan şəxslərin təcili addımlar atmağa çağırdı.

Ermənistan Parlamentinin deputatı Tiqran Abramyan hadisələri şərh edən zaman Paşinyanın Artsax iqtidarına "zərbələr" endirməsi üçün öz resurslarından istifadə elədiyini bildirdi.Parlamentin "Ermənistan" qrupundan olan deputatı Armen Rüstəmyan isə Ermənistan iqtidarının Artsaxı Azərbaycan ərazisi olaraq tanımaq siyasəti məhvə gətirib çıxardığını bildirdi.

Dağlıq Qarabağın insan hüquqları üzrə ombudsmanı Geğam Stepanyan hadisələri soyqırım adlandırdı.

BMT, Avropa Şurası, ATƏT və qərb təsisatları

BMT TŞ-da Azərbaycanla bağlı baş tutan dinləmələr zamanı çıxış edən Azərbaycan xarici işlər naziri Ceyhun Bayramov (solda) "Ermənistanın təxribatçı addımlarının sülh danışıqlarını xoş məramla aparmadığını nümayiş etdirdiyini" bildirdi. Ermənistanın xarici işlər naziri Ararat Mirzoyan isə (sağda) "İndi artıq münaqişə tərəfləri yoxdur, cinayəti törədənlər var və qurbanlar var:" mesajını verdi.

• BMT TŞ: Sentyabrın 21-də BMT TŞ-da Azərbaycanla bağlı dinləmələr baş tutdu. Dinləmələr zamanı Almaniya, Fransa və Malta Ermənistana, Türkiyə isə Azərbaycana dəstəyini ifadə elədi. BƏƏ, Çin və Rusiya isə neytral mövqe nümayiş elədi. İclasda çıxış edən Birləşmiş Ərəb Əmirliyinin dövlət naziri Əhməd Əli Əl-Sayeğ "BƏƏ-nin Rusiyanın vasitəçiliyi ilə dünən regionda əldə edilmiş razılığı alqışladığını və bunun bütün maraqlı tərəflərin hərbi əməliyyatlar yolunu tutmamaq qərarına gəldiyini təsdiq elədiyini" bildirdi və "bu gün Azərbaycanın Yevlax şəhərində Qarabağın erməni əhalisi ilə baş tutan görüşünün və mübahisələrin nizamlanmasına yardım edəcəyinə ümidvar" olduğunu vurğulandıRusiyanın BMT yanında daimi nümayəndəsinin birinci müavini Dmitri Polyansi isə Rusiyanın Azərbaycan tərəfinin sülhməramlıların ölümünün araşdırılması ilə bağlı bəyanatını nəzərə aldığını bildirdi. Çinin BMT-də daimi nümayəndəsinin müavini Qen Şuan "Ermənistan və Azərbaycan arasında dialoqun beynəlxalq sabitliyin maraqlarına uyğun" olduğunu bildirdi. O, həmçinin Ermənistan və Azərbaycanın qonşu olduğunu və bir-birindən qaçmayaraq dialoq aparmağın vacibliyini vurğuladı.Türkiyənin BMT-də nümayəndəsi Burah Ağçapar isə "Azərbaycanın antiterror tədbirləri aparmasından başqa yolunun qalmadığını" qeyd elədi və Azərbaycana dəstədiyini bildirdi.Almaniyanın xarici işlər naziri Annalena Berbo isə çıxışı zamanı Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün və suverenliyinin şübhə altına alınmamalı olduğunu bildirdi, ardınca isə Azərbaycanın Qarabağda yaşayan hər uşaq, hər insan qarşısında məsuliyyət daşıdığını qeyd elədi.Fransa xarici işlər naziri Katrin Kalonna isə çıxışı zamanı Azərbaycanın bu hərbi əməliyyatları əvvəlcədən planlamadığının inandırıcı olmadığını bildirdi və Azərbaycanın ərazi bütövlüyününün mübahisə mövzusu olmadığını, amma Azərbaycanın Qarabağın erməni əhalisinin öz yurdunda hüquqlarına, tarixinə və mədəniyyətinə hörmət mühitində yaşamalı olduğunu vurğuladı.Birləşmiş Ştatların BMT-də səfiri Linda Tomas-Qrinfild isə Azərbaycanın öz silahlı qüvvələrini beynəlxalq hüquq normalarına ciddi riayət etməyə borclu olduğunu qeyd elədi. İclasın sonunda Azərbaycanın xarici işlər naziri Ceyhun Bayramov və Ermənistanın xarici işlər naziri Ararat Mirzoyev çıxış elədi.
• Avropa Şurası: Avropa Şurasının Baş Katibi Mariya Peyçinoviç Buriç baş verən hadisələrlə bağlı bəyanat yaydı. Mariya Peyçinoviç Buriç əvvəlcə BMT Baş Assambleyası çərçivəsində Azərbaycanın xarici işlər naziri ilə görüşdə Qarabağ bölgəsində hərbi əməliyyatların bərpa olunması ilə bağlı xəbərlərdən ciddi narahatlığını bildirdi. Daha sonra "onsuz da regionda çətin humanitar böhrandan əziyyət görən günahsız, müdafiəsiz dinc əhalinin yenidən gücdən istifadənin dözülməz olduğunu" qeyd edildi və Azərbaycanı hərbi əməliyyatları dərhal dayandırmağa çağırdı. "Silahlarımızı yerə qoymağın, gərginliyi azaltmağın və dialoqa başlamağın vaxtı çatıb." olduğunu bildirən Mariya Peyçinoviç Buriç yalnız bütün tərəflərin qatılımı ilə mənalı, qeyd-şərtsiz dialoq alternativi olmayan davamlı sülhə gətirib çıxara biləcəyini vurğuladı.
• Sentyabrın 19-da BMT Baş Assambleyasının 78-ci iclası zamanı Azərbaycanın xarici işlər naziri Ceyhun Bayramov və ATƏT Baş Katibi Helqa Şmid arasında görüş olmuşdur və baş verən hadisələrlə bağlı danışıqlar aparılmışdır.
• Human Rights Watch: Human Rights Watch (HRW) hərbi əməliyyatlardan sonra Qarabağda humanitar vəziyyətlə bağlı narahatlıq ifadə elədi. Human Rights Watch sentyabrın 23-də yaydığı bəyanatda Azərbaycan iqtidarını Qarabağın erməni əhalisinin humanitar ehtiyaclarını təmin eləməsi üçün təcili addımlar atmağa çağırdı.
• Freedom House: Freedom House sentyabrın 19-da X bloqunda hadisələri şərh edən zaman "Regionda demoqrafiyanın vəziyyətinin zorla dəyişdirilməsi cəhdini qeyri-qanunidir" adlandırdı və bunun qəbuledilməz olduğunu bildirdi. Həmçinin Freedom House olaraq beynəlxalq ictimaiyyəti Dağlıq Qarabağın dinc əhalisini qorumağa, regionda insanlığa qarşı cinayətlərin qarşısını almağa və Azərbaycan iqtidarını zərərə görə məsuliyyətə cəlb etməyə çağırırdı.

Digər

Rəsmi qaydada mövqeyini bildirən dövlətlər:
 •      Azərbaycan
 •      Ermənistan və qondarma Dağlıq Qarabağ
 •      Azərbaycanı ittiham edənlər
 •      Azərbaycana dəstəyini ifadə edənlər
 •      Neytral mövqe bildirənlər

• Rusiya: Sentyabrın 20-də Rusiya Federasiyasının Prezidenti Vladimir Putin Çinin xarici işlər naziri Van İ ilə görüşü əsnasında rəsmi Azərbaycan və Ermənistanla sıx təmasda olduğunu, Qarabağ ətrafında vəziyyətin sülh məcrasına yönələcəyinə ümidvar olduğunu bildirmişdir.
• Rusiya Federasiyası Xarici İşlər Nazirliyinin rəsmisi Mariya Zaharova brifinqdə çıxış zamanı tərəfləri vəziyyətin nizama salınması üçün razılaşmaları yerinə yetirməyə və təxribata yol verməməyə çağırmışdır.Mariya Zaharova həmçinin Qarabağ probleminin sülh yolu ilə həlli üzrə bütün addımların 2020–2022-ci illərdə Rusiya, Azərbaycan və Ermənistan liderlərinin qəbul etdiyi üçtərəfli bəyanatlar çərçivəsində olduğunu bildirmişdir və Rusiya tərəfinin münaqişə tərəflərini hərbi əməliyyatları dərhal dayandırmağa və siyasi nizamlanma yoluna qayıtmağa çağırmışdır.
• Rusiya Federasiyası Dövlət Dumasının sədri hadisələri şərh edən zaman Qarabağda olan vəziyyət Azərbaycanın daxili işi olduğunu bildirmişdir və Qarabağda yaşayan dinc əhalinin hüququnun təmin edilməsinin vacibliyini vurğulamışdır.
• Rusiya Federasiyası Dövlət Dumasının Müdafiə Komitəsinin sədri Andrey Kartapolov "Qarabağda olan Rusiya sülhməramlı qüvvələrinin proseslərə müdaxilə etmə mandatının olub-olmaması" ilə bağlı sualına cavab olaraq "Qarabağda olan Rusiya sülhməramlılarının özləri üçün heç bir təhdid olmadığı müddətdə silahdan istifadə etmə hüquqlarının olmadığını" bildirmişdir.Rusiya Federasiyası Dövlət Dumasının digər üzvü Dmitri Savelyev isə hadisələri şərh edən zaman "Rusiyanın hər zaman sülh şərtləri üçün Azərbaycan və Ermənistana yardım eləməyə hazır olduğunu, amma Yerevanın üzərinə götürdüyü öhdəliyi yerinə yetirməyə hazır olmadığını" bildirmişdir.
• Türkiyə: Sentyabrın 19-da günorta saatlarında Türkiyənin milli müdafiə naziri Yaşar Gülər Azərbaycan müdafiə naziri Zakir Həsənova zəng eləmişdir və Azərbaycanın yanında olduğunu bildirmişdir. Ardınca isə Türkiyə Silahlı Qüvvələrinin Baş Qərargah rəisi Mətin Gürağ Azərbaycan Ordusunun Baş Qərargah rəisi Kərim Vəliyevə zəng eləmişdir və əməliyyatın gedişi ilə marağlanmışdır.
• Hərbi əməliyyatların olduğu günlərdə Birləşmiş Ştatlarda BMT Baş Assambleyasının 78-ci iclası baş tutmuşdur. Sentyabrın 19-da iclasda çıxış edən Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan ""Ermənistanın başda Zəngəzur dəhlizinin açılması olmaqla verdiyi sözləri yerinə yetirməsini gözləyidiyini, artıq hamının Qarabağın Azərbaycan torpağı olduğunu qəbul elədiyini, bundan başda bir statusun zorla qəbul etdirilməsi əsla qəbul olunmayacağını" bildirmişdir. Bundan sonra Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev sosial media hesablarında "əziz qardaşıma BMT Baş Assambleyasında çıxışınız zamanı Azərbaycana verdiyi dəstəyə görə minnətdarlığımı bildirirəm" paylaşımı eləmişdir.
• Sentyabrın 19-da Türkiyə Xarici İşlər Nazirliyi rəsmi bəyanatla çıxış eləmişdir. Bəyanatda "2020-ci il Qarabağ müharibəsinin başa çatmasından ötən üç il ərzində hazırda olan vəziyyətlə əlaqədar daim ifadə etdiyi legitim və haqlı narahatlıqların aradan qaldırılmaması nəticəsində Azərbaycan suveren ərazilərində zəruri tədbirlər aparmaq məcburiyyətində qalması" qeyd olunmuşdur və "Azərbaycan ilə Ermənistan arasında bu günə qədər həssaslıqla aparılan əhatəli danışıqlar prosesinin nəticəyönümlü olması istiqamətində davamlılığının təmin edilməsinin bölgədə sülhün, rifahın və davamlı sabitliyin təsis olunması üçün yeganə yol olduğuna inam" vurğulanmışdır. Həmin gün həm də xarici işlər nazirləri Ceyhun Bayramov və Hakan Fidan Birləşmiş Ştatlarda BMT Baş Assambleyasının 78-ci iclası zamanı görüşü olmuşdur.
• Türkiyənin xarici işlər naziri Hakan Fidan sentyabrın 23-də hərbi əməliyyatları şərh edən zaman Azərbaycan suverenliyini qorumaq məqsədilə Qarabağda antiterror tədbirləri apardığını bildirdi.

Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan (solda) BMT Baş Assambleyasının 78-ci iclasında Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü qoruması üçün atdığı addımlara dəstəyini ifadə elədi. Fransa Prezidenti Emmanuel Makron (sağda) isə Azərbaycanı Dağlıq Qarabağda yaşayan ermənilərin hüquqlarına hörmət eləməyə çağırdı

• Fransa: Sentyabrın 20-də Fransa Prezidenti Emmanuel Makron və Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev arasında telefon danışığı oldu. Söhbət zaman Emmanuel Makron Azərbaycanın Dağlıq Qarabağda silah tətbiq eləməsini pislədi, bunun humanitar böhranı daha da dərinləşdirdiyini və daimi sülhü sual altına qoduğunu bildirdi. Emmanuel Makron həm də Azərbaycanı Dağlıq Qarabağda yaşayan ermənilərin hüquqlarına hörmət eləməyə çağırdı.Fransanın xarici işlər naziri Katrin Kolonna sentyabrın 21-də Azərbaycanı Dağlıq Qarabağda yaşan ermənilərin hüquqlarına hörmət eləməyə çağırdı.
• Almaniya: Almaniyanın Federal Kansleri Olaf Şolts hadisələri şərh edən zaman hərbi əməliyyatların dərhal dayandırılmalı olduğunu bildirdi. Olaf Şolts həm də bütün problemlərin sülh yolu ilə, qarşılıqlı razılaşdırılma əsasında həll olunmalılı olduğunu qeyd elədi.Almaniyanın xarici işlər naziri Annalenna Berbo hadisələri şərh edən zaman Azərbaycanı dərhal Dağlıq Qarabağda hərbi əməliyyatları dayandırmağa çağırdı.
• İran: İran Prezidenti İbrahim Rəisi sentyabrın 22-də Tehranda baş tutan hərbi parad zamanı çıxışında "Qarabağ Azərbaycana məxsusdur, amma ermənilərin hüquqlarına hörmət edilməli" olduğunu qeyd elədi. Sentyabrın 19-da İranın Xarici İşlər Nazirliyi rəsmi nümayəndəsi Naser Kənani Tehranda baş tutan brifinq zamanı "İranın Qarabağı Azərbaycanın bir hissəsi olaraq tanıdığını və bu bölgənin məsələləri, o cümlədən əhalinin hüquqünun bu çərçivədə həll edilməli" olduğunu bildirmişdir. Həmçinin İranın regionda baş verən hadisələri diqqətlə izləyir və tərəfləri sülhə dəvət elədiyi vurğulanmışdır.
• ABŞ: Sentyabrın 19-da ABŞ Dövlət Katibi Entoni Blinken Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevə zəng eləmişdir. Entoni Blinken yaranmış vəziyyətlə bağlı narahatlığını ifadə eləmişdir, sülhün əldə olunmasına çağırmışdır və Azərbaycan tərəfinin Qarabağ bölgəsində yaşayan erməni əhalisinin nümayəndələri arasında birbaşa dialoqun ABŞ tərəfindən dəstələndiyini bildirmişdir.ABŞ Senatının üzvü Bob Mendes sentyabrın 21-də X bloqunda hadisələri şərh edən zaman "İlham Əliyevi dərhal məsuliyyətə cəlb eləməyə çağırdı" və Dağlıq Qarabağ ermənilərinə dəstəyini ifadə elədi.
• Argentina: Argentina Prezidenti Alberto Fernandes sentyabrın 20-də BMT Baş Assambleyasının 78-ci iclası zamanı Azərbaycanı Dağlıq Qarabağda hərbi əməliyyatları dayandırmağa çağırdı.
• Özbəkistan: Özbəkistan Senatı sədrinin birinci müavini Sodiq Safoyev Azərbaycana və onun apardığı hərbi əməliyyatına dəstəyini ifadə elədi və Azərbaycanın Dağlıq Qarabağda ərazi bütövlüyünü və ədaləti bərpa elədiyini qeyd elədi.
• Albaniya: Albaniyanın xarici işlər naziri İqli Həsəni həm Azərbaycan, həm də Ermənistanı dinc əhalinin müdafiəsinə, yaşayış məntəqələrinin qorunub saxlanmasına diqqət eləməyə çağırdı. O, həmçinin tərəfləri dialoqa və hər hansı bir gərginliyin qarşısını almağa və problemin sülh yolu ilə həllinə çağırdı.
• Avstriya: Avstriya Xarici İşlər Nazirliyi sentyabrın 19-da Cənubi Qafqazda vəziyyətin gərginləşməsindən narahat olduğunu bildirdi və Avstriya olaraq Azərbaycanı hərbi əməliyyatları dərhal dayandırmağa çağırdığını, gərginliyin azaldılmasının zəruri olduğunu bildirdi.
• Belarus: Belarus Xarici İşlər Nazirliyi sentyabrın 19-da Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin bütün tərəflərini dərhal tədbirlər görməyə çağırdı və Belarusun Cənubi Qafqaz regionunda sülh və sabitliyə nail olmaq üçün bütün mövcud formatlarda səy göstərməyə hazır olduğunu qeyd elədi. Belarus Xarici İşlər Nazirliyi mövcud formatlar çərçivəsində rasional və əsaslandırılmış dialoq yoluna qayıtmağın zəruri olduğunu da bildirdi.
• Belçika: Belçika xarici işlər naziri Xəccə Labib hadisələri X bloqundan şərh elədi. Dağlıq Qarabağda baş verən hadisələri diqqətlə izlədiyini qeyd edən Xəccə Labib sülhə aparan yeganə məqbul yolun dialoq olduğunu bildirdi. O, həm də tərəfləri gərginliyi yumşaltmağa və əhalinin rifahını nəzərə alan siyasi həllə çağırdı.
• Braziliya: Braziliyanın Xarici İşlər Nazirliyi hərbi əməliyyatlardı narahatlıqla izlədiyini bəyan elədi və Avropa İttifaqı, ABŞ və Rusiyanın vasitəçiliyi ilə həm Azərbaycan, həm də Ermənistan tərəfini dinc dialoqa çağırdı.
• Estoniya: Estoniya xarici işlər naziri Marqus Saxna sentyabrın 20-də Qarabağda baş verənləri diqqətlə izlədiyini və çərşənbə axşamı səhər azərbaycanlıların minalara məruz qalması ilə bağlı daxil olan xəbərlərin çox narahatedici olduğunu qeyd elədi. O, bununla belə, hərbi əməliyyatların vəziyyəti daha da gərginləşdirəcəyini, Estoniyabın Azərbaycanı hərbi əməliyyatları dayandırmağa və sülh yolu ilə həll etməyə çağırdığını qeyd elədi.
• İrlandiya: İrlandiya Xarici İşlər Nazirliyi Azərbaycanın hərbi əməliyyatını pislədiyini və tərəfləri dərhal həqiqi və hərtərəfli dialoqa çağırdığını bildirdi.

Kanadanın xarici işlər naziri Melanie Coli (solda) Azərbaycanı dərhal dayandırmağa hərbi əməliyyatları çağırdı. Türkiyənin xarici işlər naziri Hakan Fidan (sağda) isə Azərbaycan suverenliyini qorumaq məqsədilə Qarabağda antiterror tədbirləri apardığını bildirdi.

• Kanada: Kanadanın xarici işlər naziri Melanie Coli Azərbaycanın hərbi müdaxiləsindən ciddi narahatlığını ifadə elədi və hərbi əməliyyatları dərhal dayandırmağa çağırdı. O, həmçinin Azərbaycan iqtidarından Dağlıq Qarabağın dinc əhalisinin rifahına təhdid yaradan hər hansı addım və fəaliyyətdən uzaq durmağı xahiş elədi və Qarabağda hərbi əməliyyatı "əsaslandırılmaz", Laçın dəhlizinin bağlanmasını isə "qanunsuz" adlandırdı.
• Kipr: Kiprin Xarici İşlər Nazirliyi rəsmi Kiprin Azərbaycanı dərhal gərginliyi azaltmağa çağırdı və ermənilərin yaşadığı Dağlıq Qarabağa qarşı davam edən genişmiqyaslı hərbi təcavüzünü qəti formada pislədiyini bildirdi.
• Litva: Litvanın xarici işlər naziri Qabrielyus Landsberqis özünün rəsmi X bloqunda hadisələri şərh edən zaman Azərbaycanın başlatdığı hərbi əməliyyatın beynəlxalq ictimaiyyətin uzunmüddətli sülhü təmin eləmə səylərinə ziyan vurduğunu qeyd elədi və Litvanın dərhal hərbi əməliyyatları dayandırmağa və Azərbaycanın Qarabağda yaşayan ermənilərlə arasında dialoqa başlamağa çağırdığını bildirdi. O, həm də münaqişənin yeganə həlli yolunun sülh şəraitində birgəyaşayış olduğunu vurğuladı.
• Lüksemburq: Lüksemburqun xarici işlər naziri Jan Asselborn Azərbaycanın Dağlıq Qarabağda hərbi əməliyyatını ən pis formada pislədiyini və Azərbaycan beynəlxalq hüquqa əməl eləməyə çağırdı. O, həmçinin əhalinin yaşadığı ərazilərdə hərbi əməliyyatlar dərhal dayandırılmalı və dinc əhalinin həyatı qorunmalı olduğunu da vurğuladı.
• Niderland: Niderlandın xarici işlər naziri Han Bruins Slot hadisələri şərh edən zaman Hollandiya hərbi əməliyyatları dərhal dayandırmağa və Dağlıq Qarabağ erməniləri ilə dialoqu bərpa etməyə çağırdığını bildirdi. O, həmçinin Azərbaycanın Dağlıq Qarabağa hücumları ilə bağlı son dərəcə narahatedici xəbərlər aldığını və bundan yalnızca dinc əhalinin əziyyətinə səbəb olacağını vurğuladı.
• Norveç: Norveç Xarici İşlər Nazirliyi Azərbaycanın davamlı güc tətbiqi nəticəsində Dağlıq Qarabağ əhalisinin regiondan təmizlənməsi məcburiyyətində qala biləcəyini bildirdi və bunun da humanitar faciələrə gətirib çıxara biləcəyini qeyd elədi. XİN həmçinin nəyin bahasına olursa-olsun belə bir faciənin qarşısını alınmalı olduğunu və regionun erməni əhalisinin rifahının təmin edilməsinin Azərbaycanın üzərinə düşdüyünü vurğuladı.
• Pakistan: Pakistan Xarici İşlər Nazirliyinin rəsmi nümayəndəsi Mumtaz Zəhra Bəluç brifinq zamanı Pakistanın mina partlayışları nəticəsində baş vermiş insan tələfatı ilə əlaqədar Azərbaycan xalqına və dövlətinə səmimi başsağlığı verdyini və Pakistan Azərbaycanın suverenliyi və ərazi bütövlüyünə sarsılmaz dəstəyini ifadə elədi. O, həmçinin Azərbaycanın öz suverenliyi və ərazi bütövlüyü ilə bağlı haqlı iddiaları bütün tərəflər tərəfindən qəbul olunacağı və bunun bölgədə davamlı sülhə yol açacağını qeyd elədi.
• Polşa: Polşa Xarici İşlər Nazirliyi Dağlıq Qarabağda baş verənlərdən narahat olduğunu bildirdi və Azərbaycanı hərbi əməliyyatları dayandırmağa çağırdı.
• Yaponiya: Yaponiyanın xarici işlər naziri Yo Kamihava bəyanatında Yaponiyanın Dağlıq Qarabağda vəziyyətin son vaxtlar pisləşməsindən dərin narahatlığını ifadə edildi və təcavüzə dərhal son qoymağa çağırış edildi.
• Çin: Çinin BMT yanında daimi nümayəndəsinin müavini Qenq Şuanq Çinin vəziyyəti diqqətlə izlədiyini və Rusiyanın vasitəçiliyi ilə əldə edilmiş razılığın həm Azərbaycan, həm də Ermənistan tərəfindən qorunub saxlanılacağına ümid etdiyini bildirdi. O, həmçinin münaqişə zamanı həyatını itirən beş rus sülhməramlısına görə təəssüfləndiyini də qeyd elədi.
• Ekvador: Ekvadorun BMT yanında nümayəndəsi Andres Efren Montavlo Sosa hərbi əməliyyatı qətiyyətlə pislədiyini bildirdi və beynəlxalq hüquq və beynəlxalq humanitar hüquqa zidd olaraq hərbi gücdən istifadə üçün heç bir bəhanənin olmadığını vurğuladı. O, tərəfləri dialoqu və danışıqları bərpa etməyə çağırdı.
• Mozambik: Mozambikin BMT yanında nümayəndəsi Domingos Estevao Fernandes münaqişə ilə bağlı narahatlığını ifadə elədi və həyatını itirənlərin ailələrinə başsağlığı verdi. O, həm Azərbaycan, həm də Ermənistan tərəfini 10 noyabr 2020-ci ildə və 20 sentyabr 2023-cü ildə qəbul olunan razılaşmalarına əməl etməyə çağırdı.
• Qabon: Qabonun BMT yanında nümayəndəsi Edviq Kumbi Missambo 2020-ci il müharibəsinə qayıtmamaq üçün hər şeyin edilməli olduğunu vurğuladı və həm Azərbaycanı, həm də Ermənistanı əldə olunan razılaşmasına əməl etməyə və humanitar personalın ehtiyacı olan əhaliyə məhdudiyyətsiz çıxışını asanlaşdırmağa çağırdı.
• Qana: Qananın BMT nümayəndəsi Karolin Abena Anima Opponq-Ntiri bölgədədə olan həssas sülh xatırladı olduğunu və həyatını itirən dinc insanların ailələrinə və həyatını itirən Rusiya sülhməramlılarına başsağlığı verdi.
• Qazaxıstan: Qazaxıstanın Azərbaycanda olan səfiri Alim Bayel müsahibəsi zamanı Azərbaycan tərəfinin Qarabağın erməni əhalisinin nümayəndələri ilə görüşün aparılması ilə bağlı təşəbbüsünü alqışladığını, həmçinin yaranmış vəziyyətin Azərbaycanın beynəlxalq səviyyədə tanınan sərhədləri çərçivəsində sülh dialoqu yolu ilə qısa zamanda həll olunmasına ümid elədiyini bildirmişdir.

İtkilər

Azərbaycan tərəfi

Əsas məqalə: Antiterror əməliyyatında şəhid olan Azərbaycan hərbçilərinin siyahısı

Hərbi əməliyyatlar zamanı şəhid olan Azərbaycan Ordusunun hərbçilərinin 2-ci Şəhidlər Xiyabanında olan məzarları

Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin şəxsi heyəti sırasında 202 hərbi qulluqçu şəhid oldu, 511 hərbi qulluqçusu isə yaralandı. Erməni silahlı dəstələrinin hücumları zamanı isə Azərbaycanın dinc əhalisi arasında 1 nəfər həyatını itirdi, 2 nəfər isə yaralandı.

Azərbaycanın Müdafiə Nazirliyinin rəhbər heyəti sentyabrın 24-də hərbi əməliyyatlar zamanı yaralanan və hospitalda müalicə olunan hərbi qulluqçularla görüşdü.Müdafiə Nazirliyinin susqunluğunu qoruduğu günlərdə Meydan TV apardığı araşdırmalara əsasən döyüşlər zamanı Azərbaycan Ordusunun şəxsi heyətindən azı 200 nəfər həyatını itirdiyini bildirdi.

Azərbaycanın Müdafiə Nazirliyi 27 sentyabr 2023-cü ildə Anım Günündə şəhidlərin siyahısını ictimaiyyətə təqdim elədi. Hərbi əməliyyatlar zamanı Müdafiə Nazirliyinin 180 hərbi qulluqçusunun şəhid olduğu qeyd edildi. Həmçinin hərbi əməliyyatlar zamanı Daxili İşlər Nazirliyi Daxili Qoşunlarının 12 hərbi qulluqçusu da şəhid olduğunu bildirdi. 11 nəfərin şəxsiyyəti isə müayinələr aparıldıqdan sonra müəyyənləşdiriləcəyi qeyd edildi.Səhiyyə Nazirliyi ümumi olaraq hərbi əməliyyatlar zamanı 511 hərbi qulluqçunun yaralandığını bildirdi.

Sentyabrın 19-da Ermənistan silahlı qüvvələrinin birləşmələri tərəfindən Şuşa şəhərinin iri çaplı silahlardan, o cümlədən minaatanlardan atəşə tutululması nəticəsində Şuşa Şəhər Dövlət Qoruğu İdarəsinin Mənzil-Kommunal və Təmir Xidmətinin mühəndisi, 1967-ci il təvəllüdlü Fərhadov Vidadi Aydın oğlu aldığı qəlpə yarası xəsarətindən həyatını itirdi. Həmin gün Baş Prokurorluq həm də Ağdam rayonunun iri çaplı silahlardan, o cümlədən minaatanlardan atəşə tutularaq törədilən terror hücumu nəticəsində ərazidə bərpa quruculuq işləri aparan ekskavator operatoru 1992-ci il təvəllüdlü Həsənov Mehman Fikrət oğlunun yaralandığını qeyd elədi. Sentyabrın 22-də saat 12:00 radələrində Şuşada bərpa-quruculuq işləri aparan 1965-ci il təvəllüdlü dinc şəxs Şuşa rayonunun Xəlfəli ərazisində buldozerlə iş görən zaman yolda basdırılmış minanın partlaması nəticəsində xəsarət aldı.

Hərbi münaqişələrdə tərəflərin hərbi texnika üzrə itkilərini açəq mənbə məlumatları əsasında araşdıran niderlandlı Oryx bloqeri döyüşlər nəticəsində Azərbaycan tərəfinin cəmi 2 texnika itirdiyini yazıb. Bunlar məhv edilmiş 1 ədəd T-72 tankı və 1 ədəd Ural-4320 markalı yük maşını olub. Erməni tərəfinin itkiləri isə 99 ədəd texnika olub. Bunlar 4 ədəd T-72 tankı (hamısı ələ keçirilib), 3 ədəd MT-LB zirehli döyüş maşını (hamısı ələ keçirilib), 5 ədəd BMP-2 piyada döyüş maşını (hamısı ələ keçirilib), 3 ədəd 120 mm-lik M75 minaatan (1-i məhv edilib, 2-si ələ keçirilib), 29 ədəd artilleriya topu (6-sı məhv edilib, 23-ü ələ keçirilib), 4 ədəd qərargah və kommunikasiya stansiya maşınları (1-i məhv edilib, 3-ü ələ keçirilib), 4 ədəd hava hücumundan müdafiə sistemi (hamısı ələ keçirilib), 2 ədəd hava hücumundan müdafiə üçün köməkçi sistemlər (hamısı ələ keçirilib), 2 ədəd döyüş dronu (hamısı ələ keçirilib), 43 ədəd zirehli maşın (10-u məhv edilib, 33-ü ələ keçirilib). Ələ keçirilən hərbi texnikalar Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin istifadəsinə verilib.

Dağlıq Qarabağ tərəfi

Dağlıq Qarabağın insan hüquqları üzrə ombudsmanı sentyabrın 20-də son 2 gün ərzində Dağlıq Qarabağda gedən döyüşlər zamanı 200 nəfərin həyatını itirdiyini, ən azı 400 nəfərin yaralandığını qeyd elədi. Tibb müəssisələrində müalicə alan yaralıların bir çoxunun vəziyyəti ağır və ya son dərəcə ağır qiymətləndirilir. Dağlıq Qarabağın insan hüquqları üzrə ombudsmanının sentyabrın 19-da olan məlumatına görə irimiqyaslı döyüşlər nəticəsində 7 dinc şəxs həyatını itirdi, 36 nəfər isə yaralandı.

Geğam Stepanyan sentyabrın 20-də, saat 21:30-a olan məlumatlara əsasən Dağlıq Qarabağda artıq azı 200 nəfərin həyatını itirdiyini qeyd elədi. 5-i uşaq olmaqla isə 10 dinc şəxsin ölümü də təsdiqləndi. 40-ı dinc şəxs (onlardan 13-ü uşaq olmaqla) olmaqla 400-dən çox insan yaralandı. Dağlıq Qarabağın İnsan Hüquqları üzrə Ombudsman Aparatı itkin düşənlərin də olduğunu və onların taleyinə aydınlıq gətirdiyini bildirdi.

Dağlıq Qarabağda Tibb Müəssisəsinin rəhbəri Mher Musayelyan müsahibəsində xəstəxanada 197 yaralının müalicə aldığını bildirdi və "45 faizə yaxınının vəziyyətini ağır, 15 faizinin vəziyyətini isə son dərəcə ağır" olaraq qiymətləndirdi.

Dağlıq Qarabağın İnsan Hüquqları üzrə Ombudsman Aparatı sentyabrın 22-də X bloqunda son 2 gün ərzində Artsaxın İnsan Hüquqları Müdafiəçisi İdarəsinə və digər əlaqədar dövlət orqanlarına itkin düşmüş ailə üzvlərinin və qohumlarının tapılması ilə bağlı 600-dən çox zəng və müraciət daxil olduğunu bildirdi.

Daxildə baş verənlər

Azərbaycanda

Sentyabrın 19-da Azərbaycanın Rəqəmsal İnkişaf və Nəqliyyat Nazirliyi yanında Elektron Təhlükəsizlik Xidməti (ETX) Azərbaycan ərazisində "Tik-Tok" sosial şəbəkəsinin fəaliyyətinə müvəqqəti məhdudiyyət tətbiq edildiyini bildirdi.Daxili İşlər Nazirliyinin mətbuat xidmətinin rəisi Elşad Hacıyev sentyabrın 19-dan Daxili İşlər Nazirliyinin şəxsi heyətinin Azərbaycanın bütün ərazisində gücləndirilmiş iş rejimində fəaliyyət göstərməyə başladığını qeyd elədi. Həmin gün həm də Baş Prokurorluq media nümayəndələrinə müraciət elədi və "Terrorçuluğa qarşı mübarizə haqqında" Azərbaycanın Qanununa əsasən terror əleyhinə aparılan əməliyyatlar zamanı terror hadisələri barəsində ictimaiyyətə məlumatlar əməliyyat qərargahının rəhbərinin və ya əməliyyat qərargahının ictimaiyyətlə əlaqələr üzrə məsul nümayəndəsinin müəyyən etdiyi formada və həcmdə verilməli olduğunu bildirdi. Terror hadisələri, eləcə də terror əleyhinə əməliyyatlarla bağlı yayılması qadağan edilən məlumatın internet informasiya ehtiyatında yerləşdirilməsi inzibati xəta hesab ediləcəyi də müraciətdə vuğurlandı. Sentyabrın 20-də Daxili İşlər Nazirliyinin mətbuat xidmətinin rəisi Elşad Hacıyev brifinq zamanı polislər tərəfinən sosial medialarda lüzumsuz, əsassız yalan informasiya yayan 10-a yaxın mənbəni müəyyən edildiyini, həmin şəxslər dəvət olunaraq onlarla söhbətlər aparıldığını bildirdi.

Ermənistanda

Əsas məqalə: Ermənistan etirazları (2023)

19 sentyabrda yüzlərlə etirazçı İrəvan dövlət binaları qarşısında mitinqlərə başladı. Etirazçılar Baş nazir Nikol Paşinyanın Azərbaycana qarşı yumşaq davrandığını və Dağlıq Qarabağ mövzusunda zəif olduğunu irəli sürdülər. Paşinyan bunu dövlət çevrilişi adlandırdı və vəzifəsindən uzaqlaşdırılması haqqında çağırışları qınadı. O. "biz müəyyən şəxslərin, müəyyən qüvvələrin Ermənistan dövlətinə zərbə vurmasına şans verməyəcəyini" bildirdi. Mitinqlər zamanı etirazçılar və polislər arasımda toqquşmalar oldu. İğtişaşlar zamanı 30-dan çox insanın yaralandığı bildirildi. Həmçinin 84 nəfər iğtişaşlar zamanı saxlanıldı.

Sentyabrın 19-da İrəvan şəhərində Rusiya Federasiyasının səfirliyi qarşısında mitinq baş tutdu. Etirazçılar səfirliyin binasına daxil olmağa çalışan zaman Rusiya səfirliyini mühafizə edən polislərlə etirazçılar əlbəyaxa oldu. Etirazçılar Rusiya səfirliyinin binasını mühasirəyə aldı. Bu hadisə ilə bağlı Rusiyanın İrəvanda olan səfirliyi Ermənistan Xarici İşlər Nazirliyinə nota göndərdi. Qarşıdurma nəticəsində 16-sı polis olmaqla 34 nəfər yaralandı.

İstintaq işləri

Azərbaycanın Dövlət Təhlükəsizliyi Xidməti sentyabrın 19-da Əhmədbəyli-Füzuli-Şuşa yolunun 58-ci Kilometrliyində mina partlayışı nəticəsində 2 şəxsin ölməsi ilə bağlı daxil olmuş məlumat əsasında araşdırmalar başlandığı bildirdi. Məlumata əsasən DTX-nın İstintaq Baş İdarəsində Cinayət Məcəlləsinin 214.2.1, 214.2.2, 214.2.3, 120.2.1, 120.2.4, 120.2.7, 120.2.10, 120.2.11, 120.2.12, 228.3 və digər maddələri ilə cinayət işi başlanıldı.

Sentyabrın 19-da Şuşa şəhəri istiqamətində 1967-ci il təvəllüdlü Fərhadov Vidadi Aydın oğlunun həyatını itirməsi ilə bağlı Azərbaycan Baş Prokurorluğu tərəfindən Cinayət Məcəlləsinin 120.2.11, 120.2.12, 214.2.1, 214.2.3, 279.3-cü və digər maddələrilə cinayət işi başlamışdı. Həmçinin həmin gün Ağdam rayonu istiqamətində bərpa quruculuq işləri aparan 1992-ci il təvəllüdlü mülki şəxs Həsənov Mehman Fikrət oğlunun yaralanması ilə bağlı da Azərbaycan Baş Prokurorluğu tərəfindən 29, 120.2.11, 29, 120.2.12, 214.2.1, 214.2.3, 279.3-cü və digər maddələrilə də cinayət işi başlandı.

Qeydlər

1. Ermənistan tərəfi Azərbaycanın işğal edilən ərazilərində qurulan qondarma Dağlıq Qarabağ dövlətini Artsax olaraq adlandırır

Həmçinin bax

• Azərbaycan–Ermənistan sərhəd toqquşması (aprel, 2023)
• Azərbaycan–Ermənistan sərhəd toqquşması (may, 2023)

İstinadlar

1. "Azerbaijan Says Aims For 'Peaceful Reintegration' Of Karabakh Armenians". 2023-09-23 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-11-02.
2. President.az. "İlham Əliyev və Prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğan mətbuata bəyanatlarla çıxış ediblər". www.president.az (az.). 2023-09-20. 2023-09-25 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
3. Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi (AZƏRTAC). "Ermənistan silahlı qüvvələrinin birləşmələrinin təxribatı nəticəsində Azərbaycanın 2 hərbi qulluqçusu yaralanıb - VİDEO". www.azertag.az (az.). 2023-09-20. 2023-09-20 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
4. Azərbaycanın Müdafiə Nazirliyinin rəsmi internet səhifəsi. "Ermənistan silahlı qüvvələri artilleriya qurğularından mövqelərimizi atəşə tutur". www.mod.gov.az (az.). 2023-09-20. 2023-09-20 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
5. Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi (AZƏRTAC). "Müdafiə Nazirliyi Qarabağda həyata aparılan antiterror tədbirləri ilə əlaqədar növbəti brifinq baş tutub - VİDEO". www.azertag.az (az.). 2023-09-20. 2023-09-20 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
6. Prezident Kitabxanası. "Azərbaycan Prezidentinin İşlər İdarəsinin Prezident Kitabxanası // Xronoligiya – 20 YANVARA APARAN YOL" (PDF). www.files.preslib.az (az.). 2022-08-04. 2023-08-30 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 02.08.2022.
7. Prezident Kitabxanası. "Azərbaycan Prezidentinin İşlər İdarəsinin Prezident Kitabxanası // Xronoligiya – Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsi" (PDF). www.files.preslib.az (az.). 2022-08-04. 2023-08-30 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 02.08.2022.
8. President.az (Azərbaycan Prezidentinin rəsmi saytı). "İlham Əliyev xalqa müraciət edib". www.president.az (az.). 2022-08-04. 2023-08-30 tarixində . İstifadə tarixi: 02.08.2022.
9. Dövlət Sərhəd Xidməti. "Dövlət Sərhəd Xidmətinin Məlumatı". www.dsx.gov.az (az.). 2022-08-04. 2023-08-30 tarixində . İstifadə tarixi: 02.08.2022.
10. Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi (AZƏRTAC). "Füzuli rayonunda ağır yol-nəqliyyat hadisəsi baş verib, 3 polis həyatını itirib". www.azertag.az (az.). 2023-09-20. 2023-09-20 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
11. Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi (AZƏRTAC). "Xocavənddə avtomobil minaya düşüb, sürücü və sərnişin ölüb". www.azertag.az (az.). 2023-09-20. 2023-09-20 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
12. Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi (AZƏRTAC). "Xocavənddə baş verən partlayışla bağlı cinayət işi başlanılıb". www.azertag.az (az.). 2023-09-20. 2023-09-20 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
13. Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi (AZƏRTAC). "AAYDA Xocavəndə baş verən partlayışla bağlı məlumat yayıb". www.azertag.az (az.). 2023-09-20. 2023-09-19 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
14. Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi (AZƏRTAC). "Əhmədbəyli-Füzuli-Şuşa avtomobil yolunda erməni terroru - FOTO". www.azertag.az (az.). 2023-09-20. 2023-09-19 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
15. Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi (AZƏRTAC). "Daxili İşlər Nazirliyinin polislərinə qarşı törədilmiş terror hadisəsi ilə bağlı cinayət işi açılıb". www.azertag.az (az.). 2023-09-20. 2023-09-20 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
16. Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi (AZƏRTAC). "Xocavənddə baş verən terror hadisəsi zamanı həyatını itirən DİN polislərinin sayı 4-ə çatıb". www.azertag.az (az.). 2023-09-20. 2023-09-20 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
17. Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi (AZƏRTAC). "Ordumuzun Ağdam istiqamətində mövqeləri atəşə tutulub, cavab tədbirləri görülüb". www.azertag.az (az.). 2023-09-20. 2023-09-20 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
18. Azərbaycanın Müdafiə Nazirliyinin rəsmi internet səhifəsi. "Ağdam istiqamətində mövqelərimiz atəşə tutulub". www.mod.gov.az (az.). 2023-09-20. 2023-09-20 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
19. Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi (AZƏRTAC). "Müdafiə Nazirliyi: Gədəbəy istiqamətində mövqelərimiz atəşə tutulub - VİDEO". www.azertag.az (az.). 2023-09-20. 2023-09-20 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
20. Azərbaycanın Müdafiə Nazirliyinin rəsmi internet səhifəsi. "Gədəbəy istiqamətində mövqelərimiz atəşə tutulub". www.mod.gov.az (az.). 2023-09-20. 2023-09-20 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
21. Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi (AZƏRTAC). "Müdafiə Nazirliy: Qanunsuz erməni silahlıları sərnişin təyyarəsinə qarşı növbəti dəfə radiomaneələr tətbiq edib VİDEO". www.azertag.az (az.). 2023-09-20. 2023-09-20 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
22. Azərbaycanın Müdafiə Nazirliyinin rəsmi internet səhifəsi. "Müdafiə Nazirliyinin məlumatı". www.mod.gov.az (az.). 2023-09-20. 2023-09-19 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
23. Azərbaycanın Müdafiə Nazirliyinin rəsmi internet səhifəsi. "Ermənistan silahlı qüvvələrinin birləşmələrinin təxribatı nəticəsində 2 hərbi qulluqçumuz yaralanıb". www.mod.gov.az (az.). 2023-09-20. 2023-09-20 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
24. Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi (AZƏRTAC). "Azərbaycan Konstitusiya quruluşunun bərpa edilməsi məqsədilə Qarabağda antiterror tədbirlərinə başlayıb - VİDEO". www.azertag.az (az.). 2023-09-20. 2023-09-20 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
25. Azərbaycanın Müdafiə Nazirliyinin rəsmi internet səhifəsi. "Müdafiə Nazirliyinin məlumatı". www.mod.gov.az (az.). 2023-09-20. 2023-09-19 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
26. Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi (AZƏRTAC). "Ermənistan silahlı qüvvələri artilleriya qurğularından mövqelərimizi atəşə tutur VİDEO". www.azertag.az (az.). 2023-09-20. 2023-09-20 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
27. Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi (AZƏRTAC). "Azərbaycan Ordusunun mövqeləri intensiv atəşə tutulur VİDEO". www.azertag.az (az.). 2023-09-20. 2023-09-20 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
28. Azərbaycanın Müdafiə Nazirliyinin rəsmi internet səhifəsi. "Azərbaycan Ordusunun mövqeləri intensiv atəşə tutulur". www.mod.gov.az (az.). 2023-09-20. 2023-09-20 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
29. Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi (AZƏRTAC). "Azərbaycan Müdafiə Nazirliyi: Dinc əhali hədəfə alınmır VİDEO". www.azertag.az (az.). 2023-09-20. 2023-09-20 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
30. Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi (AZƏRTAC). "Müdafiə Nazirliyi: Dinc əhali hədəfə alınmır". www.azertag.az (az.). 2023-09-20. 2023-09-20 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
31. Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi (AZƏRTAC). "Müdafiə Nazirliyi: Legitim hərbi hədəflər dəqiq silahlarla hədəfə alınır və sıradan çıxarılır". www.azertag.az (az.). 2023-09-20. 2023-09-20 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
32. Azərbaycanın Müdafiə Nazirliyinin rəsmi internet səhifəsi. "Müdafiə Nazirliyinin məlumatı". www.mod.gov.az (az.). 2023-09-20. 2023-09-20 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
33. Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi (AZƏRTAC). "Azərbaycan Müdafiə Nazirliyi Qarabağın erməni əhaliyə müraciət edib". www.azertag.az (az.). 2023-09-20. 2023-09-20 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
34. Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi (AZƏRTAC). "Anar Eyvazov: Ermənistan silahlı qüvvələrinin uzunmüddətli atəş nöqtələri dəqiq silahların tətbiqi ilə sıradan çıxarılır - VİDEO". www.azertag.az (az.). 2023-09-20. 2023-09-20 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
35. Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi (AZƏRTAC). "Anar Eyvazov: Son bir neçə ayda Azərbaycan Ordusunun mövqelərinin atəşə tutulması gərginliyin artmasına səbəb olub". www.azertag.az (az.). 2023-09-20. 2023-09-20 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
36. Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi (AZƏRTAC). "Antiterror tədbirləri barədə Rusiya Sülhməramlı Kontingentinin Komandanlığı və Türkiyə-Rusiya Birgə Monitorinq Mərkəzi məlumatlandırılıb". www.azertag.az (az.). 2023-09-20. 2023-09-20 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
37. Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi (AZƏRTAC). "Müdafiə Nazirliyi: Ermənistan silahlı qüvvələrinin 60-dan çox döyüş mövqeyi Ordumuzun nəzarətindədir". www.azertag.az (az.). 2023-09-20. 2023-09-20 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
38. Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi (AZƏRTAC). "Ermənistan silahlı qüvvələri birləşmələrinə məxsus növbəti artilleriya qurğusu sərrast atəşlə məhv edilib - VİDEO". www.azertag.az (az.). 2023-09-20. 2023-09-23 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
39. Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi (AZƏRTAC). "MN: Silahlı Qüvvələrimiz dəqiq silahların tətbiqi ilə yalnız legitim hərbi hədəfləri zərərsizləşdirir". www.azertag.az (az.). 2023-09-20. 2023-09-23 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
40. Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi (AZƏRTAC). "Ermənistan silahlı qüvvələrinin birləşmələrinə məxsus növbəti döyüş mövqeyi ehtiyat sursatla birgə zərərsizləşdirilib - VİDEO". www.azertag.az (az.). 2023-09-20. 2023-09-23 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
41. Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi (AZƏRTAC). "Ermənistan silahlı qüvvələrinin birləşmələrinə məxsus növbəti artilleriya qurğuları zərərsizləşdirilib VİDEO". www.azertag.az (az.). 2023-09-20. 2023-09-23 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
42. Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi (AZƏRTAC). "Antiterror tədbirləri uğurla davam edir - VİDEO". www.azertag.az (az.). 2023-09-20. 2023-09-23 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
43. Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi (AZƏRTAC). "Ermənistan silahlı qüvvələri birləşmələrinin strateji əhəmiyyətli möqtələrdə yerləşən hərbi hədəfləri məhv edilir - VİDEO". www.azertag.az (az.). 2023-09-20. 2023-09-23 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
44. Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi (AZƏRTAC). "Ermənistan silahlılarına məxsus 6 ədəd "Ural" hərbi avtomobil qənimət olaraq götürüb". www.azertag.az (az.). 2023-09-20. 2023-09-23 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
45. Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi (AZƏRTAC). "Anar Eyvazov: Ermənistan silahlı qüvvələrinə məxsus xeyli sayda silah-sursat qənimət olaraq götürülüb". www.azertag.az (az.). 2023-09-20. 2023-09-20 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
46. Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi (AZƏRTAC). "Anar Eyvazov: Ermənistan silahlı qüvvələrinin birləşmələrini silahı yerə qoymağa və təslim olmağa çağırırıq VİDEO". www.azertag.az (az.). 2023-09-20. 2023-09-23 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
47. Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi (AZƏRTAC). "Məlumat vərəqələri antiterror tədbirlərinin aparıldığı ərazidə paylanılır". www.azertag.az (az.). 2023-09-20. 2023-09-23 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
48. Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi (AZƏRTAC). "Anar Eyvazov: Antiterror tədbirlərinin dayandırılması barədə razılıq əldə olunub". www.azertag.az (az.). 2023-09-20. 2023-09-20 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
49. Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi (AZƏRTAC). "Azərbaycan Prezidentinin Administrasiyasının açıqlaması". www.azertag.az (az.). 2023-09-20. 2023-09-23 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
50. Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi (AZƏRTAC). "Prezident Administrasiyası: Sentyabrın 21-də Qarabağın erməni əhalisinin nümayəndələri ilə Yevlaxda görüş baş tutacaq". www.azertag.az (az.). 2023-09-20. 2023-09-23 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
51. Новостной Канал Первого. "Азербайджанская сторона нарушила соглашение от 20 сентября и применила огнестрельное оружие в пригороде Степанакерт". www.1lurer.am (rus). 2023-09-22. 2023-09-23 tarixində . İstifadə tarixi: 22.09.2023.
52. Новостной Канал Первого. "С территорий, прилегающих к Степанакерту, азербайджанские вооруженные силы стреляют из различных видов стрелкового оружия: МВД НК". www.1lurer.am (rus). 2023-09-22. 2023-09-23 tarixində . İstifadə tarixi: 22.09.2023.
53. Новостной Канал Первого. "В результате нарушения режима прекращения огня, по предварительной информации, в селе Атерк погиб мирный житель: Артак Бегларян". www.1lurer.am (rus). 2023-09-22. 2023-09-23 tarixində . İstifadə tarixi: 22.09.2023.
54. Krutikov, Yevgeniy. "Niyə Ermənistan istəmədən Qarabağı verdi". ВЗГЛЯД.РУ (rus). 2023-10-10 tarixində . İstifadə tarixi: 9 oktyabr 2023.
55. Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi (AZƏRTAC). "Müdafiə Nazirliyi: Rusiya Sülhməramlı Kontingentinə məxsus avtomobil atəşə tutulub, ölənlər var". www.azertag.az (az.). 2023-09-20. 2023-09-23 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
56. РБК. "Захарова заявила, что миротворцы в Карабахе приняли удар ради мира". www.rbc.кг (rus). 2023-09-20. 2023-09-20 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
57. Новостной Канал Первого. "Алиев извинился перед Путиным в связи с гибелью 20 сентября российских военнослужащих в Нагорном Карабахе". www.1lurer.am (rus). 2023-09-22. 2023-09-23 tarixində . İstifadə tarixi: 22.09.2023.
58. Azərbaycan Prezidentinin rəsmi internet səhifəsi. "İlham Əliyevlə Rusiya Federasiyasının Prezidenti Vladimir Putin arasında telefon danışığı olub". www.president.az (az.). 2023-09-20. 2023-09-23 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
59. Deutsche Welle. "Баку извинился за гибель российских миротворцев в Карабахе". www.dw.com (rus). 2023-09-20. 2023-09-23 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
60. Информационное Агентство URA. "Командир корпуса ВС Азербайджана отстранен после гибели россиян в Карабахе". www.ura.news (rus). 2023-09-20. 2023-09-23 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
61. Новостной Канал Первого. "Подозреваемые в гибели российских миротворцев в Нагорном Карабахе арестованы". www.1lurer.am (rus). 2023-09-22. 2023-09-23 tarixində . İstifadə tarixi: 22.09.2023.
62. Milli.az xəbər saytı. "8 rus hərbçisinin ölümünə görə Korpus Komandiri işdən çıxarıldı". www.milli.az (az.). 2023-09-20. 2023-09-20 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
63. Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi (AZƏRTAC). "Qarabağın erməni əhalisinin nümayəndələri görüş üçün Yevlaxa gedirlər VİDEO". www.azertag.az (az.). 2023-09-20. 2023-09-23 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
64. Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi (AZƏRTAC). "Qarabağın erməni əhalisinin nümayəndələri görüş üçün Yevlaxa gəliblər VİDEO". www.azertag.az (az.). 2023-09-20. 2023-09-23 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
65. Новостной Канал Первого. "В Евлахе началась встреча представителей Нагорного Карабаха и Азербайджана". www.1lurer.am (rus). 2023-09-22. 2023-09-23 tarixində . İstifadə tarixi: 22.09.2023.
66. Новостной Канал Первого. "В Евлахе завершилась встреча представителей Нагорного Карабаха и Азербайджана". www.1lurer.am (rus). 2023-09-22. 2023-09-23 tarixində . İstifadə tarixi: 22.09.2023.
67. Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi (AZƏRTAC). "Qarabağın erməni icmasının nümayəndələri ilə Yevlaxda baş tutan görüş başa çatıb YENİLƏNİB VİDEO". www.azertag.az (az.). 2023-09-20. 2023-09-23 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
68. Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi (AZƏRTAC). "Azərbaycan Prezidentinin Administrasiyasının açıqlaması VİDEO". www.azertag.az (az.). 2023-09-20. 2023-09-21 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
69. Новостной Канал Первого. "Обсужден ряд вопросов, представляющих взаимную важность: Информационный штаб о встрече в Евлахе". www.1lurer.am (rus). 2023-09-22. 2023-09-23 tarixində . İstifadə tarixi: 22.09.2023.
70. Новостной Канал Первого. "Представитель Нагорного Карабаха заявил, что после встречи в Евлахе не было достигнуто окончательного соглашения". www.1lurer.am (rus). 2023-09-22. 2023-09-23 tarixində . İstifadə tarixi: 22.09.2023.
71. Report İnformasiya Agentliyi. "Xocalıda Qarabağın erməni əhalisinin nümayəndələri ilə növbəti görüş başa çatıb - YENİLƏNİB". www.report.az (rus). 2023-09-22. 2023-09-28 tarixində . İstifadə tarixi: 22.09.2023.
72. Modern.az İnformasiya Agentliyi. "Xocalı görüşündə nələrdən danışıldı... - Razılıq əldə olunub". www.modern.az (az.). 2023-09-22. 2023-09-28 tarixində . İstifadə tarixi: 22.09.2023.
73. Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi (AZƏRTAC). "Azərbaycan Prezidentinin Administrasiyasının məlumatı". www.azertag.az (az.). 2023-09-22. İstifadə tarixi: 22.09.2023.
74. Report İnformasiya Agentliyi. [URLURL "ОTBD"] (#bad_url). www.report.az (az.). 2023-09-22. İstifadə tarixi: 22.09.2023.
75. The Voice of America. "Azərbaycan Qarabağda yaşayan erməni əlahiyə humanitar yardım göndərib". www.amerikaninsesi.org (az.). 2023-09-22. 2023-09-26 tarixində . İstifadə tarixi: 22.09.2023.
76. Новостной Канал Первого. "Российские миротворцы обеспечили продовольствием и жильем 5000 человек". www.1lurer.am (rus). 2023-09-22. 2023-09-23 tarixində . İstifadə tarixi: 22.09.2023.
77. Новостной Канал Первого. "Международное сообщество должно принять срочные меры: Марукян". www.1lurer.am (rus). 2023-09-22. 2023-09-23 tarixində . İstifadə tarixi: 22.09.2023.
78. Panorama Armenia. "Правительство РА: Из Нагорного Карабаха в Армению прибыли 2906 вынужденных переселенцев". www.panorama.am (rus). 2023-09-22. İstifadə tarixi: 22.09.2023.
79. ArmInfo Information Company. "В Армению из Нагорного Карабаха уже прибыли 2906 вынужденных переселенцев". www.arminfo.am (rus). 2023-09-22. 2023-09-26 tarixində . İstifadə tarixi: 22.09.2023.
80. Радио Свобода. "В Армению прибыли уже более 6,5 тысяч жителей Нагорного Карабаха". www.svoboda.org (rus). 2023-09-22. 2023-09-26 tarixində . İstifadə tarixi: 22.09.2023.
81. Panorama Armenia. "Тигран Хачатрян: КПП в Корнидзоре пересекли 19000 арцахцев, свыше 2500 из них уже находятся в местах пребывания". www.panorama.am (rus). 2023-09-22. İstifadə tarixi: 22.09.2023.
82. Armen Press. "В Армению из Нагорного Карабаха прибыли 19 тысяч вынужденных переселенцев". www.armenpress.am (rus). 2023-09-22. İstifadə tarixi: 22.09.2023.
83. Новостной Канал Первого. "Под контролем российских военнослужащих началась сдача вооружения и боеприпасов подразделений армии обороны Нагорного Карабаха: МО РФ". www.1lurer.am (rus). 2023-09-22. 2023-09-23 tarixində . İstifadə tarixi: 22.09.2023.
84. Azərbaycanın Müdafiə Nazirliyinin rəsmi internet səhifəsi. "Azərbaycanın Qarabağ bölgəsində minalar zərərsizləşdirilir". www.mod.gov.az (az.). 2023-09-20. 2023-09-24 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
85. Azərbaycanın Müdafiə Nazirliyinin rəsmi internet səhifəsi. "Qetavan yaşayış məntəqəsi ərazisində olan dinc təyinatlı evdə sursat anbarı müəyyən olunub - VİDEO". www.mod.gov.az (az.). 2023-09-20. 2023-09-24 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
86. Azərbaycanın Müdafiə Nazirliyinin rəsmi internet səhifəsi. "Tərtər rayonu Canyataq yaşayış məntəqəsinin yaxınlığında döyüş mövqeyi - VİDEO". www.mod.gov.az (az.). 2023-09-20. 2023-09-24 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
87. Azərbaycanın Müdafiə Nazirliyinin rəsmi internet səhifəsi. "Xocavənd rayonunun Qara Kənd yaşayış məntəqəsi yaxınlığında döyüş mövqeyi - VİDEO". www.mod.gov.az (az.). 2023-09-20. 2023-09-24 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
88. Azərbaycanın Müdafiə Nazirliyinin rəsmi internet səhifəsi. "Kəlbəcərdə qanunsuz fəaliyyət göstərən "Base Metals"in ərazisində silah-sursat tapılıb - VİDEO". www.mod.gov.az (az.). 2023-09-20. İstifadə tarixi: 20.09.2023.
89. Azərbaycanın Müdafiə Nazirliyinin rəsmi internet səhifəsi. "Yuxarı Veysəlli istiqamətində müsadirə edilmiş silah-sursat - VİDEO". www.mod.gov.az (az.). 2023-09-20. İstifadə tarixi: 20.09.2023.
90. Azərbaycanın Müdafiə Nazirliyinin rəsmi internet səhifəsi. "Qarabağ bölgəsində silah-sursatın müsadirəsi prosesi davam edir - VİDEO". www.mod.gov.az (az.). 2023-09-20. İstifadə tarixi: 20.09.2023.
91. Azərbaycanın Müdafiə Nazirliyinin rəsmi internet səhifəsi. "Xocavənd rayonu ərazisində müsadirə edilən artilleriya qurğularının videogörüntüləri - VİDEO". www.mod.gov.az (az.). 2023-09-20. İstifadə tarixi: 20.09.2023.
92. Azərbaycanın Müdafiə Nazirliyinin rəsmi internet səhifəsi. "Növbəti silah-sursat Ağdərə ərazisində müsadirə edilib - VİDEO". www.mod.gov.az (az.). 2023-09-20. 2023-10-04 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
93. Azərbaycanın Müdafiə Nazirliyinin rəsmi internet səhifəsi. "Şuşa-Xankəndi yolunda döyüş mövqeləri - VİDEO". www.mod.gov.az (az.). 2023-09-20. İstifadə tarixi: 20.09.2023.
94. Azərbaycanın Müdafiə Nazirliyinin rəsmi internet səhifəsi. "Qarabağ bölgəsində döyüş mövqeləri və dayaq məntəqələri ləğv edilir - VİDEO". www.mod.gov.az (az.). 2023-09-20. İstifadə tarixi: 20.09.2023.
95. Azərbaycanın Müdafiə Nazirliyinin rəsmi internet səhifəsi. [BOBO "URL"] (#bad_url). www.mod.gov.az (az.). 2023-09-20. İstifadə tarixi: 20.09.2023.
96. Azərbaycanın Müdafiə Nazirliyinin rəsmi internet səhifəsi. "Qarabağ bölgəsində müsadirə edilmiş döyüş vasitələri, silah və sursat - SİYAHI". www.mod.gov.az (az.). 2023-09-20. 2023-09-26 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
97. Azərbaycanın Müdafiə Nazirliyinin rəsmi internet səhifəsi. "Qarabağ bölgəsində müsadirə edilmiş döyüş vasitələri, silah və sursat - SİYAHI". www.mod.gov.az (az.). 2023-09-20. 2023-10-04 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
98. Azərbaycanın Müdafiə Nazirliyinin rəsmi internet səhifəsi. "Qarabağ bölgəsində müsadirə edilmiş döyüş vasitələri, silah və sursat - SİYAHI". www.mod.gov.az (az.). 2023-09-20. 2023-10-04 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
99. Azərbaycanın Müdafiə Nazirliyinin rəsmi internet səhifəsi. "Qarabağ bölgəsində müsadirə edilmiş döyüş vasitəsi, silah və sursat - SİYAHI". www.mod.gov.az (az.). 2023-09-20. 2023-10-03 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
100. Azərbaycanın Müdafiə Nazirliyinin rəsmi internet səhifəsi. "Qarabağ bölgəsində müsadirə edilmiş döyüş vasitəsi, silah və sursat - SİYAHI". www.mod.gov.az (az.). 2023-09-20. 2023-10-04 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
101. Azərbaycanın Müdafiə Nazirliyinin rəsmi internet səhifəsi. "Qarabağ bölgəsində müsadirə edilmiş döyüş vasitəsi, silah və sursat - SİYAHI". www.mod.gov.az (az.). 2023-09-20. 2023-10-04 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
102. Azərbaycanın Müdafiə Nazirliyinin rəsmi internet səhifəsi. "Qarabağ bölgəsində müsadirə edilmiş döyüş vasitəsi, silah və sursat - SİYAHI". www.mod.gov.az (az.). 2023-09-20. 2023-10-04 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
103. Azərbaycanın Müdafiə Nazirliyinin rəsmi internet səhifəsi. "Qarabağ bölgəsində müsadirə edilmiş döyüş vasitəsi, silah və sursat - SİYAHI". www.mod.gov.az (az.). 2023-09-20. 2023-10-04 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
104. Azərbaycanın Müdafiə Nazirliyinin rəsmi internet səhifəsi. "Qarabağ bölgəsində müsadirə edilmiş döyüş vasitələri, silah və sursat - SİYAHI". www.mod.gov.az (az.). 2023-09-20. 2023-10-04 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
105. Azərbaycanın Müdafiə Nazirliyinin rəsmi internet səhifəsi. "Qarabağ bölgəsində müsadirə edilmiş döyüş vasitələri, silah və sursat - SİYAHI". www.mod.gov.az (az.). 2023-09-20. 2023-10-04 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
106. Sputnik Azərbaycanca. "Azərbaycan bayrağı Ağdərədən asıldı - VİDEO". www.sputnik.az (az.). 2023-09-20. 2023-09-28 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
107. Axar.az xəbər portalı. "Ağdərədə Azərbaycan bayrağı qaldırıldı - Video". www.axar.az (az.). 2023-09-20. 2023-09-24 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
108. Turan İnformasiya Agentliyi. "Azərbaycan əsgərləri Ağdərəyə nəzarət edirlər". www.turan.az (az.). 2023-09-20. İstifadə tarixi: 20.09.2023.
109. Qafqazinfo.az xəbər portalı. "Bu da Ağdərə... - Video". www.qafqazinfo.az (az.). 2023-09-20. 2023-09-24 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
110. Oxu.az xəbər portalı. "Ağdərədə Azərbaycan bayrağı qaldırıldı - VİDEO". www.oxu.az (az.). 2023-09-20. 2023-09-24 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
111. Dövlət Sərhəd Xidmətinin rəsmi internet səhifəsi. "Dövlət Sərhəd Xidmətinin məlumatı". www.dsx.gov.az (az.). 2023-09-20. 2023-09-27 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
112. Dövlət Sərhəd Xidmətinin rəsmi internet səhifəsi. "Dövlət Sərhəd Xidmətinin məlumatı". www.dsx.gov.az (az.). 2023-09-20. 2023-09-29 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
113. Report İnformasiya Agentliyi. "DTX: "Ruben Vardanyan təqsirləndirilən şəxs qismində məsuliyyətə cəlb olunub"". www.report.az (az.). 2023-09-20. 2023-09-29 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
114. Azəri Press Agentliyi. "Ruben Vardanyan barəsində 4 aylıq həbs tədbiri seçilib". www.apa.az (az.). 2023-09-20. 2023-09-29 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
115. Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi (AZƏRTAC). "Xarici İşlər Nazirliyi: Sülhün təmini üçün Ermənistanın və onun yaratdığı qondarma rejimin törətdiyi terror hadisələrinin qarşısı alınmalıdır". www.azertag.az (az.). 2023-09-20. 2023-09-20 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
116. Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi (AZƏRTAC). "Azərbaycan XİN Qarabağda olan qanunsuz erməni silahlılarının təxribatlarına qarşı cavab tədbirləri barədə bəyanat yayıb". www.azertag.az (az.). 2023-09-20. 2023-09-20 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
117. Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi (AZƏRTAC). "Azərbaycan Prezidentinin Administrasiyasının açıqlaması VİDEO". www.azertag.az (az.). 2023-09-20. 2023-09-20 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
118. Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi (AZƏRTAC). "Azərbaycan Prezidentinin Administrasiyasının açıqlaması". www.azertag.az (az.). 2023-09-20. 2023-09-20 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
119. Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi (AZƏRTAC). "Elçin Əmirbəyov: Qarabağda olan qanunsuz silahlılar hər gün yüzlərlə insanımızın həyatına ciddi təhdid törədir". www.azertag.az (az.). 2023-09-20. 2023-09-23 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
120. Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi (AZƏRTAC). "Ombudsman beynəlxalq ictimaiyyəti Ermənistanın mina terroruna mövqe verməyə çağırıb". www.azertag.az (az.). 2023-09-20. 2023-09-20 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
121. Azərbaycanın Milli Məclisinin rəsmi internet səhifəsi. "QULİYEV Azay Əjdər oğlu". www.meclis.gov.az (az.). 2023-09-20. 2022-11-08 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
122. Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi (AZƏRTAC). "Hədəfimiz qanunsuz hərbi birləşmələrin Qarabağdan çıxarılmasıdır - RƏY". www.azertag.az (az.). 2023-09-20. 2023-09-20 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
123. Azərbaycanın Milli Məclisinin rəsmi internet səhifəsi. "MÖHBALIYEV Səttar Suliddin oğlu". www.meclis.gov.az (az.). 2023-09-20. 2022-07-07 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
124. Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi (AZƏRTAC). "Azərbaycanın apardığı antiterror tədbirləri onun tam suveren haqqıdır – Rəy". www.azertag.az (az.). 2023-09-20. 2023-09-20 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
125. Azərbaycanın Milli Məclisinin rəsmi internet səhifəsi. "MİRZƏZADƏ AYDIN BÖYÜKKİŞİ oğlu". www.meclis.gov.az (az.). 2023-09-20. 2022-07-07 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
126. Azərbaycanın Milli Məclisinin rəsmi internet səhifəsi. "MƏMMƏDOV Soltan Teymur oğlu". www.meclis.gov.az (az.). 2023-09-20. 2021-05-21 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
127. Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi (AZƏRTAC). "Aydın Mirzəzadə: Antiterror tədbirlərinin məqsədi Qarabağda olan erməni hərbi hədəflərin sıradan çıxarılmasıdır". www.azertag.az (az.). 2023-09-20. 2023-09-20 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
128. Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi (AZƏRTAC). "Soltan Məmmədov: Heç bir dövlət öz ərazisində qanunsuz silahlı birləşmələrin mövcudluğu ilə razılaşa bilməz". www.azertag.az (az.). 2023-09-20. 2023-09-23 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
129. Azərbaycanın Milli Məclisinin rəsmi internet səhifəsi. "MAHMUDOV Rəşad Məmmədqulu oğlu". www.meclis.gov.az (az.). 2023-09-20. 2023-06-06 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
130. Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi (AZƏRTAC). "Bölgə terrorçu hərbi birləşmələrdən təmizlənmədən nə quruculuq prosesi, nə də sülh ola bilməz". www.azertag.az (az.). 2023-09-20. 2023-09-23 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
131. Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi (AZƏRTAC). "Qərbi Azərbaycan İcması: Erməni silahlı dəstələri tərsilah edilməli və xunta rejimi ləğv olunmalıdır". www.azertag.az (az.). 2023-09-20. 2023-09-20 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
132. Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi (AZƏRTAC). "Azərbaycanın apardığı antiterror tədbirlərinə siyasi partiyaların DƏSTƏK BƏYANATI". www.azertag.az (az.). 2023-09-20. 2023-09-20 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
133. Azerbaijan Neüs xəbər saytı. "Əli Kərimlidən başqa müxalifət liderləri antiterror əməliyyatlarını dəstəyini ifadə edib". www.anews.az (az.). 2023-09-20. 2023-09-20 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
134. Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi (AZƏRTAC). "Hikmət Hacıuev: Qarabağın erməni əhalisinin sosial-iqtisadi inteqrasiyası Azərbaycanın daxili məsələsidir". www.azertag.az (az.). 2023-09-20. 2023-09-20 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
135. Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi (AZƏRTAC). "Hikmət Hacıyev: Ermənistan ilə Azərbaycan arasında münasibətlərin normallaşdırılmasının tərəfdarıyıq". www.azertag.az (az.). 2023-09-20. 2023-09-20 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
136. Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi (AZƏRTAC). "Fariz Rzayev: Azərbaycan antiterror tədbirləri aparmağa məcbur oldu VİDEO". www.azertag.az (az.). 2023-09-20. 2023-09-20 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
137. Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi (AZƏRTAC). "Elçin Əmirbəyov: Ermənistan və Azərbaycan arasında sülhə nail olmaq istəyənlər qərəzli yanaşmalardan uzaq durmalıdır". www.azertag.az (az.). 2023-09-20. 2023-09-20 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
138. Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi (AZƏRTAC). "Prezident İlham Əliyev: İkinci Qarabağ müharibəsindən sonra 300-dən çox Azərbaycan vətəndaşı mina terrorunun qurbanı olub". www.azertag.az (az.). 2023-09-20. 2023-09-20 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
139. Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi (AZƏRTAC). "Prezident İlham Əliyev: Antiterror tədbirləri nəticəsində Azərbaycan öz suverenliyini bərpa etmişdir". www.azertag.az (az.). 2023-09-20. 2023-09-20 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
140. Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi (AZƏRTAC). "Prezident: Mənim tərəfimdən hərbi birləşmələrimizə Qarabağda dinc əhalinin qorunmalı olması ilə bağlı ciddi tapşırıq verilmişdi". www.azertag.az (az.). 2023-09-20. 2023-09-23 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
141. Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi (AZƏRTAC). "Prezident İlham Əliyev: Şəhidlərimizin əziz xatirəsi qəlbimizdə əbədi yaşayacaq". www.azertag.az (az.). 2023-09-20. 2023-09-23 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
142. Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi (AZƏRTAC). "Prezident: Qanunsuz erməni silahlı birləşmələrinin mövqelərdən çıxarılma prosesi başlamışdır". www.azertag.az (az.). 2023-09-20. 2023-09-23 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
143. Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi (AZƏRTAC). "Prezident İlham Əliyev: Qarabağ Azərbaycan ərazisidir və bunu bütün dünya tanıyır". www.azertag.az (az.). 2023-09-20. 2023-09-23 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
144. Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi (AZƏRTAC). "Prezident İlham Əliyev: Bölgəmizdə yeni vəziyyətin yaranması labüddür". www.azertag.az (az.). 2023-09-20. 2023-09-23 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
145. Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi (AZƏRTAC). "Prezident: Qarabağda yaşayan erməni əhalisi ən qısa müddətdə yaxşılığa doğru dönüşünü görəcəyimizə əminəm - VİDEO". www.azertag.az (az.). 2023-09-20. 2023-09-23 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
146. Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi (AZƏRTAC). "Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev xalqa müraciət edib YENİLƏNİB-2 VİDEO". www.azertag.az (az.). 2023-09-20. 2023-09-23 tarixində . İstifadə tarixi: 20.09.2023.
147. Arm Info Information Company. "Баку дал старт наземной операции по этнической чистке армян Нагорного Карабаха - Пашинян". www.arminfo.info (rus). 2023-09-22. 2023-09-25 tarixində . İstifadə tarixi: 22.09.2023.
148. Arm Info Information Company. "Из различных мест звучат призывы вплоть до совершения переворота: Пашинян призвал граждан воздержаться от авантюризма". www.arminfo.info (rus). 2023-09-22. 2023-09-25 tarixində . İstifadə tarixi: 22.09.2023.
149. Arm Info Information Company. "Ереван обвинил Баку в подготовке почвы для новой военной эскалации в регионе и этнических чисток в Арцахе". www.arminfo.info (rus). 2023-09-22. İstifadə tarixi: 22.09.2023.
150. Arm Info Information Company. "Ереван: Азербайджан развязал очередную крупномасштабную агрессию против народа Арцаха, стремясь завершить политику этнической чистки". www.arminfo.info (rus). 2023-09-22. 2023-09-25 tarixində . İstifadə tarixi: 22.09.2023.
151. Arm Info Information Company. "Очередь за США: Марукян призвал Вашингтон остановить этнические чистки в Нагорном Карабахе". www.arminfo.info (rus). 2023-09-22. 2023-09-25 tarixində . İstifadə tarixi: 22.09.2023.
152. www.youtube.com ( YouTube portalı / İCTİMAİ TV səhifəsi. "BMT TŞ-da Azərbaycanla bağlı iddialar danışılır [1:12:10-1:12:30]". www.youtube.com (az.). 2023-09-22. 2023-09-21 tarixində . İstifadə tarixi: 22.09.2023.
153. Arm Info Information Company. "Омбудсмен РА: военная агрессия, развязанная ВС Азербайджана, искажает все ценности, лежащие в основе современной системы защиты прав человека". www.arminfo.info (rus). 2023-09-22. 2023-09-25 tarixində . İstifadə tarixi: 22.09.2023.
154. Arm Info Information Company. "Оппозиционер: власти Армении используют свои ресурсы для нанесения ударов по нынешним властям Арцаха". www.arminfo.info (rus). 2023-09-22. İstifadə tarixi: 22.09.2023.
155. Arm Info Information Company. "Депутат НС РА: Никол Пашинян должен публично отказаться от намерения признать Арцах частью территории Азербайджана". www.arminfo.info (rus). 2023-09-22. 2023-09-25 tarixində . İstifadə tarixi: 22.09.2023.
156. Новостной Канал Первого. "Это геноцид, не более того: Омбудсмен Нагорного Карабаха". www.1lurer.am (rus). 2023-09-22. 2023-09-23 tarixində . İstifadə tarixi: 22.09.2023.
157. Report İnformasiya Agentliyi. "BƏƏ-nin dövlət naziri: "Cənubi Qafqazda sülhün qorunması vacibdir"". www.report.az (az.). 2023-09-22. 2023-09-21 tarixində . İstifadə tarixi: 22.09.2023.
158. Report İnformasiya Agentliyi. "Rusiya Azərbaycanın sülhməramlıların ölümünün araşdırılması ilə bağlı bəyanatını nəzərə alıb". www.report.az (az.). 2023-09-22. 2023-09-21 tarixində . İstifadə tarixi: 22.09.2023.