Dəmir adam (film, 2008)

Bu adın digər istifadə formaları üçün bax: Dəmir adam (dəqiqləşdirmə).

Dəmir adam (ing. Iron Man) — Marvel Comics tərəfindən yaradılmış eyniadlı personajdan bəhs edən və 2008-ci ildə çəkilən Marvel Studios istehsalı super qəhrəman və fantastika filmi. "Dəmir adam" filmi Marvel Kinematoqrafiya Kainatının ilk filmidir. Filmin rejissoru Con Favro, ssenaristləri Mark Ferqu, Havk Ostbi, Art Markum və Mett Holloveydır. Filmin baş rollarında Robert Dauni, Terrens Hovard, Ceff Brices, Şon Toub və Qvinet Peltrou çıxış edir. Filmdə məşhur iş adamı və mühəndis Toni Starkın Dəmir adam zirehini hazırlaması və Dəmir adam adını alaraq superqəhrəman olmasından bəhs olunur.

Dəmir adam
Iron Man
Janr	fantastika döyüş
Əsas mövzu	terrorizm, kompüter, sənayeçi^[d], ixtiraçı, texnologiya, biznes maqnatı
Rejissor	Con Favro
Prodüserlər	Kevin Fayqi Avi Arad
İcraçı prodüserlər	Con Favro^[d], Sten Li
Əsərin müəllifləri	Sten Li Lari Liber Don Hek Cek Körbi
Ssenari müəllifləri	Mark Ferqus Havk Ostbi Art Markum Mett Hollavey
Baş rollarda	Robert Dauni Terrens Hovard Ceff Brices Şon Toub Qvinet Peltrou
Operator	Mettyu Lubatik
Bəstəkar	Ramin Cavadi
Geyim rəssamı	Laura Jean Shannon^[d], Rebecca Bentjen^[d]
Montajçı	Den Lebental^[d]
İstehsalçılar	Paramount Pictures^1 Fairview Entertinement Marvel Studios
Distribütor	Paramount Pictures, , Walt Disney Studios Motion Pictures^[d]
İlk baxış tarixi	14 aprel 2008 (Sidney premyerası) 2 may 2008 (ABŞ)
Müddət	126 dəqiqə
Büdcə	140 milyon $
Gəlir	585.174.222 $
Ölkə	ABŞ
Dil	ingilis
İl	2008
Sonrakı film	Dəmir adam 2
Rəng	rəngli
Çəkiliş yeri	{{bayraq|ABŞ} ABŞ
IMDb	ID0371746
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Filmin çəkilməsi məsələsi 1990-cı ildən başlayaraq müxtəlif vaxtlarda Universal Pictures, 20th Century Fox və New Line Cinema tərəfindən gündəmə gətirilib. 2006-cı ildə Marvel Studios Dəmir adam haqqında filmin çəkilməsi hüquqlarına sahib olub. Marvel Studios filmin istehsalı ilə məşğul olub, Paramount Pictures¹ isə filmin distribütori olub. Filmin rejissoru Con Favro seçilib. O, filmin yetərincə naturalist alınması və filmi Nyu Yorkda çəkilən bir çox super qəhrəman filmindən fərqləndirmək üçün əsas çəkiliş yeri kimi ABŞ-nin şərq sahillərini deyil, Kaliforniyanı seçib. Filmdə oynayan aktyorlar öz xüsusi dialoqları yaratmaqda azad idilər, çünki hazırlıq işlərində əsas diqqət süjetə və hekayəyə yönəlmişdi. Filmdə istifadə olunan kauçuk və metal Dəmir adam zirehləri Stenli Vinston kompaniyası tərəfindən hazırlanıb və zirehin daha effektli görsənməsi üçün CGI kompüter qrafikindən istifadə olunub.

"Dəmir adam" filminin premyerası 2008-ci ilin 14 aprelində Avstraliyanın Sidney şəhərində baş tutub. 2 may 2008-ci ildə isə kinoteatrlarda film göstərilməyə başlayıb. Film tənqidçilərdən müsbət rəy alıb. Filmin büdcəsi 140 $ ABŞ dolları olsa da, əldə olunan gəlir 585 $ ABŞ dolları olub. Robert Dauni isə oynadığı Toni Stark rolu ilə böyük diqqət toplamışdır. Amerika Film İnsitututu "Dəmir adam" filmini 2008-ci ilin ən yaxşı 10 filmindən biri kimi göstərib. Filmin davam filmləri olan "Dəmir adam 2" 7 may 2010-cu ildə, "Dəmir adam 3" 3 may 2013-cü ildə ekrana buraxılıb.

Məzmun

Dahi, milyoner, pleyboy və atasından Stark Industries şirkətinin idarəsini alan Toni Stark dostu leytenant-polkovnik Ceyms Rouds ilə birlikdə düzəltdiyi "İerixon" raketlərini nümayiş etdirmək üçün Əfqanıstana səyahət edir. Əfqanıstanda çölün ortasından keçərkən terrorçular onun da olduğu nəqliyyat karvanına hücum edirlər və Toni öz şirkətinin istehsalı olan raketlərin biri tərəfindən yaralanır. On Halqa adlı bu terrorçu qruplaşma Tonini ələ keçirib bir mağaraya aparırlar. Onunla birlikdə mağarada dustaq olan alim Yinsen onun ürəyinə doğru irəliləyən şrapnel parçalarını dayandırmaq üçün sinəsinə elektromaqnit mexanizm yerləşdirir. On Halqanın lideri Raza Toni Starka onlara "İerixon" raketini düzəldəcəyi halda azadlıq təklif edir. Toni və Yinsen bu təklifi qəbul edir, amma Razanın sözünün üstündə durmayacağını bilirlər.

Stark və Yinsen gizli şəkildə qaçmaq planı qururlar. Stark həbsxanadan qaçmaq üçün dəmir zireh hazırlamaq qərarına gəlir. Əvvəlcə özü üçün yeni reaktor hazırlayır. Zireh demək olar ki, hazır olduğu bir vaxtda On Halqa onların məqsədini anlayır. Yinsen Stark zirehi geyinənə qədər terrorçuların fikrini yayındırmaq üçün özünü qurban verir. Stark hazırladığı zirehi geyinib terrorçuları məğlub edir, onların silah-sursatlarını məhv edir və mağaradan qaçır. Uçaraq bir səhraya düşür və zirehi parçalanır. Onu uzun müddət axtaran dostu Ceyms Rouds tapıb xilas edir və evə gətirir. Geri qayıdan Stark ictimaiyyətə şirkətinin bir daha silah istehsal etməyəcəyini bildirir. Starkın atasının keçmiş həmkarı və şirkətin meneceri Obadaya Steyn Starka bu qərarının şirkəti və atasının irsini məhv edəcəyini deyir. Stark evində zirehinin daha təkmilləşdirilmiş və gücləndirilmiş versiyasını hazırlayır. Mağarada istifadə etdiyi reaktoru sinəsindən çıxarıb daha güclü reaktor taxır. Starkın şəxsi katibəsi Pepper Pots köhnə reaktordan suvenir hazırlayıb və[ Starka hədiyyə edir. Steyn onun bu layihəsi haqqında məlumat istəyir, lakin Stark hər şeyi gizli saxlayır.

Bir xeyriyyə mərasiminə qatılan Stark müxbir Kristina Everhartdan son dövrlərdə şirkətinin istehsal etdiyi silahların On Halqaya göndərildiyini və silahlardan Yinsenin vətəni olan Qulmiraya hücum etmək məqsədi ilə istifadə olunduğunu öyrənir. Stark onu da öyrənir ki, Steyn şirkətin başına keçmək istəyir. Bundan hiddətlənən Stark yeni zirehini geyinərək Yinsenin vətəni Əfqanıstana uçur və onun kəndini xilas edir. ABŞ-yə qayıdarkən ABŞ ordusuna məxsus iki F-22 Raptor tipli qırıcı təyyarə ona atəş açır. Qırıcı təyyarələr ona atəş açarkən Stark telefonla Roudsa atəş açdıqları hədəfin o olduğunu deyir. Bununla yanaşı, On Halqa Starkın zirehinin prototipinin səhradakı qalıqlarını tapır. Raza Steyn ilə görüş təşkil edir, lakin Steyn onu və qrupunu öldürüb zirehi ələ keçirir. Steyn bu qalıqlardan yeni zireh düzəltdirir. On Halqaya göndərilən digər silahlar haqqında məlumat almaq üçün Stark Pepper Potsu Steynin ofisinə göndərir və ondan şirkətin kompüter sistemini qırmasını istəyir. Pepper kəşf edir ki, Steyn On Halqanı silahla təchiz etmiş, onlara Starkı öldürməyi əmr etmiş, lakin sonra onlara xəyanət etmişdir. Pepper Steynin bu fəaliyyəti haqqında məlumat vermək üçün SHIELD cəsusu Fil Kolson ilə görüşür.

Steynin alimləri Starkın düzəldə bildiyi reaktordan düzəldə bilmirlər. Buna görə Steyn Starkın evinə gedib onun sinəsindən reaktorunu götürür. Stark az qala öləcəkkən suvenir kimi saxladığı köhnə reaktor sayəsində sağ qalır. Potts və SHIELD cəsusları Steyni yaxalamaq üçün hərəkətə keçirlər, lakin Steyn yeni zirehini geyinərək onlara hücum edir. Stark onunla döyüşür, amma köhnə reaktor onun yeni zirehinin tam gücdə işləməsinə mane olur. Stark onu şirkət binasının təpəsində tələyə salır və Pottsa oradakı böyük reaktoru həddən artıq yükləməyi əmr edir. Yaranan böyük elektrik dalğası Steynin zirehini məhv edir və o ölür. Növbəti gün Toni Stark mətbuat konfransında "Dəmir adam" olduğunu təsdiqləyir.

Post-kredit səhnəsində SHIELD direktoru Nik Furi Starkın evinə gedir və ona Dəmir adamın "dünyadakı yeganə super qəhrəman olmadığını" deyir, onunla "Qisasçılar" təşəbbüsü haqqında müzakirə aparmaq istəyir.

Rollarda

Dauni 2007-ci ildə San Diego Comic-Con International-da film haqqında danışarkən.

• Robert Dauni Toni Stark / Dəmir adam rolunda.

Milyoner, biznesmen, dahi ixtiraçı və pleyboy Toni Stark Stark Industries şirkətinin CEO-su və ABŞ ordusunun əsas silah təminatçısıdır. Filmin rejissoru Favro rol üçün yeni sima seçmək istəyib, sonda komiks seriyasının fanatı olan Robert Daunini seçmişdir, çünki o, aktyorun keçmişini hiss edib və bu, onu Daunini rol üçün seçməyə məcbur etmişdir: "Robertin həyatının ən pis və ən yaxşı məqamları ictimaiyyətdə görünüb. O, daxili sabitlik tapa bilərək karyerasındakı çətinliklərə qalib gələ bilib. Bu Toni Starkdır." Favro hiss etmişdi ki, Tonini "rəğbətli axmaq", amma həmçinin hekayəni həyacanverici təsvir edə biləcək. Robert Dauni filmin çəkiliş heyətində yer aldıqdan sonra ssenaridə bəzi dəyişikliklər edib. O, filmə ssenarinin əvvəlki versiyalarında öz əksini tapmayan ciddi yumor qavrayışını gətirmişdi.

Hovard rolunu oynamaq üçün F-16 uçuş simulyatoruna minir.

• Terrens Hovard Leytenat-polkovnik Ceyms "Rodi" Rouds rolunda.

Toni Starkın dostu olan Ceyms Rouds Toninin şirkəti ilə ABŞ Hava Donanması arasında əlaqələrə nəzarət edir. Favro bu rol üçün Terrensi seçmişdi, çünki düşünmüşdü ki, filmin davam filmində o, Müharibə maşını rolunu oynaya biləcək.Terrens bu rola hazırlaşmaq üçün ilk öncə 2007-ci ilin 16 martında Nils Hava Bazasını ziyarət edib, burada pilotlarla yemək yeyib, HH-60 Pave Havk və F-22 Raptors qırıcı təyyarələrini izləyib. Rouds personajı komiksdə Toni Stark ilə qarşılaşdıqdan sonra bir az "dəcəl" olsa da, Rouds Toni Starkın macəralarının yararlı olub-olmamasına əmin deyil. Hovard deyir: "Rouds tamamilə Toni Starkın yaşadığı həyattadan diksinmişdir, lakin bir nöqtədə ağlına batmışdı ki, bəlkə bu başqa yol ola bilər. Kimin həyatı doğru yol üzərində qurulub: ciddi hərb həyatı yoxsa müstəqil həyat?".Terrens Hovard və atası Dəmir adam seriyasının fanatları idilər, çünki Hovard uşaq ikən Dəmir adam seriyalarında yer alan Ceyms Rouds (Müharibə maşını) personajı azsaylı qaradərili superqəhrəmanlardan biri idi. O, həmçinin "Sirli elm" filmindən sonra Robert Dauninin də fanatına çevrilmişdi: hər ikisi də filmin çəkilişlərində iştirak ediblər.

• Ceff Brices Obadaya Steyn rolunda.

Starkın uzun müddət özünə dost bildiyi, amma daha sonra şirkəti ələ keçirmək üçün özünə zireh düzəldib Toni ilə döyüşən Obadaya filmin mənfi personajıdır. Brices Dəmir adam seriyasını uşaq yaşlarından oxuyub, Favronun realistik və müasir yanaşmasını bəyənib. Brices bu rolu oynamaq üçün saçını kəsib, hətta saqqal buraxıb. Brices Google-də Avriya kitabı (ing. Book of Obadiah) haqqında axtarış apardıqda təəccüblənmişdir: bu kitabda qiyamət əsas mövzu idi və bu, bir növ Obadaya Steyn personajını təcəssüm etdirirdi. Filmdə əsas diqqəti Stark personajında saxlamaq üçün Bricesin çəkildiyi bir çox epizod kəsildi.

• Şon Toub Yinsen rolunda.

Yinsen Stark əsir ikən onun sinəsinə elektromaqnit mexanizm yerləşdirib həyatını xilas edib, ona ilk Dəmir adam zirehinin hazırlanmasında kömək edib.

• Qvinet Peltrou Virciniya "Pepper" Potts rolunda.

Pepper Potts Toni Starkın şəxsi katibəsi və sevgilisidir. Peltrou Marvel Comics-dən xahiş etmişdi ki, personajı dərindən analiz etmək üçün ona komikslər göndərsinlər. Peltrou personajı ağıllı və məntiqli hesab etmişdi. Aktrisa bir dəfə demişdi ki, o, filmdə "açıq-aydın olmayan seksual faktlar"ı sevir. Favro Potts ilə Toni Stark arasındakı münasibətləri 1940-cı illərin komediyası ilə sintez etmək istəmişdi.

Bundan əlavə, Faran Tair On Halqanın lideri Raza rolunda, Lesli Bibb "Vanity Fair" müxbiri Kristina Everhart və Klark Qreqq SHIELD cəsusu Fil Kolson rolunda çıxış edib. Pol Bettani isə Stark tərəfindən yaradılmış JARVIS adlı süni intellekti səsləndirib. Uil Liman açılış səhnəsində kadr arxası səslərlə məşğul olub. Post-kredits səhnəsində SHIELD direktoru Nik Furini Samuel Leroy Cekson canlandırıb. Bundan başqa Sten Li Starkın tədbirində Hyu Hefner, Con Favro Starkın cangüdəni Heppi Hoqan, film üçün gitara musiqisi də bəstələyən Tom Morello terorçu və Cim Kreymer özü kimi filmdə görünüblər. Qostfeys Killanın Starkın Dubayda olduğu qısa səhnədə yer alsa da, bu səhnə daha sonra kəsilib.

İstehsal

İstehsaldan öncəki dövr

"Biz geyimi daha da realistik göstərməyin yolunu tapmaq üçün Maykl Kraytonun tədqiqatçıları ilə işləyirdik. İdeyaya görə canlı geyim lazım idi. O, "Hörümçək-adam 2" filmində Doktor Osminoqun kostyumunun hazırlanmasında da kömək etmişdi. [...] Mandarin indoneziyalı terorçu idi və özünü varlı pleyboy kimi qələmə verirdi."

—New Line Cinema-nın təxirə salınmış filmindən.

1990-cı ilin aprelində Universal Pictures bir Dəmir adam filmi çəkmək hüququ əldə edir. Stüard Qordona kiçik büdcəli Dəmir adam filminin çəkilməsi işi tapşırılir, amma 1996-cı ilin fevralında Dəmir adam filmi çəkmək hüququna 20th Century Fox yiyələnir.1997-ci ilin yanvarında Nikolas Keyc,1998-ci ilin sentyabrında Tom Kruz filmin baş rolunda oynamaq istədiyini ifadə edir. Ceff Vintar və Sten Li film üçün ssenari yazırlar. Vintar ssenaridə Dəmir adamın mənşəyinə yeni istiqamət verir, filmin baş antiqəhrəmanı kimi MODOK-u nəzərdə tutur. 20th Century Fox istehsal prezidenti Tom Rotman belə filmin çəkilməsinə razılıq verir. 1999-cu ilin mayında Cefri Keynə Li və Vintarın ssenarisini yenidən işləmək tapşırılır. Həmin ilin oktyabr ayında Kventin Tarantino filmin rejissoru olur. Amma 1999-cu ilin dekabr ayında 20th Century Fox filmin çəkiliş hüquqlarını New Line Cinema kino şirkətinə satılır. Vintar və Linin ssenrasini yaxşı yazılsa da, 20th Century Fox bu qərarının səbəbi kimi Marvel super qəhrəmanları ilə bağlı xeyli layihələrinin olduğunu, "hamısının üzərində işləyə bilməyəcəklərini" göstərir.2000-ci ilin iyulunda Ted Elliot, Terri Rossio və Tim Makkinlis New Line Cinema üçün yeni Dəmir adam filmi ssenarisi yazmağa başlayırlar. Makkinli filmdə Nik Furinin kameo görüntüsünün olmasını istəmişdir.2001-ci ilin iyununda New Line Cinema Dəmir adam personajının fanatı Coss Uidon ilə filmin rejissoru olması üçün danışıqlara başlayır.2002-ci ilin dekabrında Makkinlis filmin ssenarisini tamamlayır.2004-cü ilin dekabrında New Line Cinema filmin 2006-cı ildə tamamlanmasına və rejissorunun Nik Kassavetis olmasına qərar verir. Filmin ssenariləri Alfred Qou, Devid Heyter və Mils Miller tərəfindən təkmilləşdirilir. Filmin ssenarisində Dəmir adamın Müharibə maşını olmuş atası Hovard Starka qarşı mübarizə aparması nəzərdə tutulmuşdu.

Filmin çəkilişi bağlı nəticəsiz qalan iki ilin ardından New Line Cinema Nik Kassavetis ilə yaşanan fikir ayrılığı üzündən filmin çəkiliş hüquqlarını Marvel Studios-a qaytarır.2005-ci ilin noyabrında Marvel Studios film üzərində yenidən işləməyə başlayır və Dəmir adam personajından bəhs edəcək ilk filmin çəkiləcəyini açıqlayır. Filmin prodüserlərindən biri Ceremi Latçman deyir: "Biz təxminən 30-a yaxın yazıçı ilə görüşmüşdük".

Çəkilişlərə hazırlıq

2006-cı ilin aprelində Con Favro filmin rejissoru təyin olunmuşdur. Favro Marvel prodüseri Avi Arad ilə birlikdə başqa filmi üzərində işləmək istəmişdi. Onlar daha əvvəl "Daredevil" filmi üzərində birlikdə işləmişdilər. Favro bu işi əldə etməsini pəhrizlə qeyd etmiş və bir neçə funt arıqlamışdır. Direktor Ceyms Bond personajından və "Robot-polis" filmindən ilham alaraq "Dəmir adam" filmində siyasəsi ambisiyalı "casus filmi" yaratmağa imkan tapmışdır. Con Favro öz filmin çəkilişləri zamanı "Betmen başlayır" filmindən ilham aldığını qeyd etmişdir. Favro istəyirdi ki, filmdə dünyanın fikirləşdiyindən daha qarışıq olduğunu öyrənən yetkin insandan bəhs olunsun. Orijinal komiksdə Dəmir adamın mənşəyi Vyetnam müharibəsi ilə əlaqəli olsa da, Favro bunu Əfqanıstan müharibəsi ilə əvəz etmişdir, çünki filmi "köhnələşdirmək" istəməmişdir. Art Markum və Mett Hollovay film üçün ssenari yazmağa başlamışdırlar. Eyni zamanda Mark Ferqus və Havk Ostbi başqa ssenari yazmışdırlar. Sonda Favro hər iki qrupun yazdığı ssenarilər əsasında ortaq ssenari çıxartmış, Con Avqust isə yekun ssenarini təkmilləşdirmişdir. Con Favro həm də ssenarinin tərtib edilməsi üçün bəzi komiksçilərdən — Mark Millar, Brayan Maykl Bendis, Co Keseda, Tom Brivut, Aksel Alonso və Ralf Makçiodan dəstək almışdır. Favro film çəkilişlərinin başlanmasına qədər SpaceX-in qurucusu İlon Mask ilə görüşmüşdür. Dauni demişdi ki, İlon bir növ "Toni"dir.

Film üçün baş düşmən seçmək çətin idi. Favro daha çox Mandarin variantı üzərində dayanırdı, amma Mark Milların məsləhətindən sonra daha realistik bir şey tapmaq istəmişdir. Favro davam filmlərində Mandarin personajına yer vermək qərarına gəlmişdir. Con Favro Mandarini "Üzüklərin hökmdarı"ndakı Souron və ya "Ulduz müharibələri"ndəki Palpatin personajı ilə müqayisə edirdi. Favro Dəmir adamın böyük və güclü bir düşmənlə üzləşməsini istəyirdi. Buna görə də Bricesin filmin aktyor heyətinə qatılmasından sonra filmin baş düşmənin Obadaya Sten olması qərarlaşdırılmışdır. Əslində isə Obadaya Sten personajı davam filmləri üçün nəzərdə tutulmuşdu.Ssenarinin ilkin variantında hətta baş düşmən kimi Qırmızı dinamo göstərilmişdi. Favro filmdə Marvel Studiosun gələcək filmləri haqqında bəzi detallara yer verməyi vacib hesab etmişdir. Məsələn, filmin bir səhnəsində Starkın emalatxanasında Kapitan Amerikanın qalxanını görmək mümkündür, bu, 2011-ci ildə çəkiləcək "Birinci qisasçı" filminə bir istinad idi. Bundan başqa, filmdə Dəmir adamın vuruşduğu iki qırıcı təyyarə "Whiplash 1" və "Whiplash 2" adlanırdı və bu rejissorun davam filmində baş düşmən kimi Qamçını (ing. Whiplash) nəzərdə tutduğunu göstərirdi. Filmin post-kredits səhnəsinin ssenarisi Brayan Maykl Bendis tərəfindən yazılmış və həmin səhnədə Nik Furi rolunu Samuel Cekson ifa etmişdir.

Çəkilişlər

Produksiya keçmiş Hughes Company şirkətinin Kaliforniya ştatının Los-Anceles şəhərinin La Plaza məhəlləsində yerləşən keçmiş studiyalarında cəmlənmişdir. Hovard Hyuz komiks seriyasının yaranmasında əsas ilham mənbəyi idi və film istehsalçıları Hughes H-4 Hercules-in inşa olduğu yerin Dəmir adamın Mark III zirehini hazırladığı yer olduğu təsadüfünü qeyd edirlər. Con Favro komiksə uyğun olaraq filmin ABŞ-nin şərq sahillərində çəkilməsini rədd etmişdir, çünki bir çox super qəhrəman filminin orada çəkilmişdir. Filmin çəkilişləri 12 mart 2007-ci ildə başlamışdır. Çəkilişlərin ilk həftəsi Starkın Əfqanıstandakı əsirliyinə həsr olunmuşdur.Starkın əsir saxlandığı mağaranın ölçüləri 150-200 metr idi. Mağarada istifadə olunan folkliftlər çəkiliş heyətinə rahat işləməyə imkan verirdi. İstehsal dizayneri Maykl Riva Əfqanıstanda bir Taliban döyüşçüsünün görüntülərini görmüşdür və onun soyuq nəfəslə danışdığını müşahidə etmişdir. Mağaraların soyuq olmasına baxmayaraq, Riva mağaralara kondisioner sistemi yerləşdirmişdir. Riva həmçinin Dauninin məsləhətini nəzərə alaraq Starkın saxlandığı həbsxanada bəzi obyektləri əvəzləyicisi ilə əvəz etməyə çalışmışdır. Məsələn, filmin bir səhnəsində corabdan çay hazırlamaq üçün istifadə olduğunu görmək mümkündür.Starkın əsir saxlandığı səhnələr Lon Paynda, digər Əfqanıstan səhnələri Olança qum təpəliklərində çəkilmişdir. Olançada çəkiliş heyəti 2 gün saatda 60–100 km sürətlə əsən küləklə mübarizə aparmalı olmuşdular. Edvards Hərbi Hava Bazasındakı çəkilişlər aprelin ortalarında başlamış və 2 mayda başa çatmışdır.Starkın evinin xaricdən görüntüsünü çəkmək üçün Kaliforniyanın Malibu şəhərindəki Dyum burnundan istifadə olunmuşdur.Starkın evinin interyeri Playa Vistada tikilmişdir, burada Favro və Riva Starkın evinin daha az futurist görünməsinə çalışmışlar. Çəkilişlər 25 iyun 2007-ci ildə Nevadanın Las-Veqas şəhərinin Caesars Palace otelində tamamlanmışdır. İlk dəfə döyüş filmi çəkən Con Favro qeyd etmişdir: "Mən cədvəl üzrə olduğuma görə şokdayam. Mən düşünmüşdüm ki, biz çoxlu çətinliklə qarşılaşacayıq". O qeyd etmişdir ki, filmi çəkən çəkiliş heyəti işində çox yaxşı idi.

Dialoq səhnələrində bir çox improvizasiya olmuşdur. Çünki filmin çəkilişləri başlayarkən ssenari hələ tamamlanmamışdı (çəkiliş heyəti diqqətini əsasən hekayəni anlaşılan etməyə yönəltmişdi). Favro etiraf etmişdi ki, improvizasiyalar filmi təbiidən çox duyğulu edə bilərdi. Bəzi səhnələri çəkmək üçün iki kameradan istifadə olunmuşdur. Çəkilişlər zamanı bir səhnə bir neçə dəfə çəkilmişdir, Dauni hər dəfə yeni bir şey yoxlamaq istəmişdir.Starkın mətbuat konfransını döşəmədə oturmuş vəziyyətdə keçirməsi ideyası Dauniyə məxsus idi.Dauni "İerixon" raketlərinin təqdimatında Stark üçün nitq hazırlamışdır. Brayan Maykl Bendis kameo səhnəsində Nik Furi üçün 3 səhifəlik dialoq yazmışdır, çəkiliş heyətinin fikrincə bu, filmin ən yaxşı dialoqu idi. Kameo səhnəsini gizli saxlamaq üçün skelet çəkiliş heyətindən istifadə olunmuşdur, lakin bir neçə gün sonra internetdə bu mövzu ilə bağlı şayiələr peyda olmuşdur. Marvel Studios prezidenti Kevin Fayqinin müdaxiləsi ilə fanatların intizarını saxlamaq və sürpriz etmək üçün səhnə bütün sınaq nəşrlərindən yığışdırılmışdır.

İstehsaldan sonra

"Dəmir tacir" zirehinin maketi.

Favro filmin inandırıcı olması üçün zirehin üç mərhələdə hazırlanmasını göstərmək istəmişdir.Komiks seriyasının fanatı Stenli Vinston və onun şirkəti zirehin və metal versiyalarını hazırlamışdır. Onlar daha əvvəl Favro ilə "Zatura" filmində birlikdə işləmişdilər. Favronun effektlərlə bağlı əsas narahatçılığı kompüter generasiyalı geyim ilə real geyim arasında keçidin real görünməyəcəyi ilə bağlı idi. Vizual effektlər ABŞ-nin Industrial Light & Magic kampaniyasına tapşırılmışdır, lakin The Orphanage və The Embassy Visual Effects kampaniyaları da filmin vizual effektlərinə töhfə vermişdir; Favro "Karib dənizinin quldurları: Dünyanın sonu" və "Transformerlər" filmlərini izlədikdən sonra Industrial Light & Magic kampaniyasına güvənmişdir. Filmdə görünən ilk zireh olan Mark I-in dizaynı elə qurulmuşdur ki, tamaşaçılar onun ehtiyat hissələrindən hazırlandığını anlasınlar. Zirehin kürək hissəsi önə nisbətən daha az zirehləndirilib, çünki Stark hücumlarını öndən həyata keçirir. Bu, həmçinin Stenin zirehinin dizaynının xəbərçisi idi. Zirehin əvvəlcə 41 kiloqramlıq versiyası hazırlanmışdır, lakin kaskadyorun içində özünü rahat hiss etməməsi narahatlıq doğurmuşdur (baxmayaraq ki, zirehə zərər dəyməmişdir). Zireh elə dizayn olunub ki, hərdən ancaq onun üst yarısını geyinmək mümkün olsun.The Embassy Visual Effects kompaniyası Mark I-in rəqəmsal versiyasını hazırlamışdır.Stan Winston Studios filmin əsas antiqəhrəmanı Obadaya Sten üçün hündürlüyü 3 metr, ağırlığı 360 kiloqram olan "Dəmir tacir" (Obadaya Sten) adlı zirehin animatronik versiyasını düzəltmişdir. Obadaya Sten filmin əvvəllərində özünü və Starkı "Dəmir taciri" adlandırsa da, filmdə bu zirehin bu cür adlanması heç vaxt aktual olmamışdır. Animatronikin qolunu hərəkətə gətirmək üçün 5 operatora ehtiyac var idi və animatronikin gəzdiyini göstərmək üçün onu xüsusi mexanizmdə tikmişdilər. Bəzi səhnələr üçün zirehin maketindən istifadə olunmuşdur.

Mark II zirehi təyyarə prototipini xatırladır, hətta zirehin arxasında iki kiçik qanadcıq yerləşir.Dəmir adam komikslərində fəaliyyət göstərmiş Adi Qranov illüstrator Fil Saunders ilə birlikdə Mark III zirehinin dizaynını hazırlamışdır. Qranovun dizaynı film üçün əsas ilhamverici ünsur olmuşdur və o, işini Con Favronun rəsmi MySpace səhifəsində təqdim etdikdən sonra filmin idarə heyətinə gətirilmişdir. Saunders onun dizaynını sadələşdirmiş, onu daha məxfi etmişdir. Bəzən Dauni mo-kap üçün zirehin ancaq dəbilqəsini, əlcəklərini və sinə hissəsini geyinmişdir. Mark III-ün uçuş səhnələrinə animasiya tədbiq olunmuşdur. Dəmir adam ilə F-22 Raptor tipi qırıcı təyyarələr arasında baş vermiş döyüş səhnəsini çəkmək üçün havaya kameralar buraxılmış və kameralar əsasında obyektivlərdə görünəcək səhnələr üçün məlumatlar edilmişdir. Uçuşun fizikası daha dəqiq öyrənmək üçün paraşütçülər şaquli aerodinamik borusunda uçarkən çəkilmişdir. Fil Saunders Müharibə maşınının zirehi üçün konsept-art yaratmışdır və onu filmdə görünməsi üçün nəzərdə tutmuşdur. Lakin çəkilişlərə hazırlıq dövründə ssenaridə dəyişiklik edildiyindən bu plan baş tutmamışdır. Saundersin dediyinə görə onlar Müharibə maşını zirehini Mark IV adlandırmağa hazırlaşırdılar: "Bu zirehi Toni Stark final döyüş səhnəsində də geyinə bilərdi".

Musiqi

Əsas məqalə: Dəmir adam (film musiqisi)

Dəmir adam komikslərinin fanatı, hətta komiksin 1970-ci ilə aid nəşrlərini hələ də saxlayan bəstəkar Ramin Cavadi 1990-cı ilin əvvələrindən metal musiqi sahəsi ilə məşğul olur. Cavadi əsasən filmin montajından sonra işləsə də, filmin tizerini gördükdən sonra işləməyə başlamışdır. Con Favro film üçün "heavy" gitara musiqisi istəmişdir və Ramin Cavadi orkestra uyğunlaşdırılana qədər musiqi aləti ilə musiqi bəstələmişdir. Bəstəkar demişdir ki, Dauninin performansı bir neçə Dəmir adam melodiyasına (onun müxtəlif əfvali-ruhiyyələrinə görə) təsir etmişdir (məsələn, Starkın pleyboy leytmotivi). Cavid qeyd etmişdir ki, filmdə ən çox bəyəndiyi Dəmir adam melodiyaları "həddini bildir"dir, çünki " onun ritmik quruluşu ona uyğundur. Musiqi daha çox maşın kimidir". Digər melodiyalar isə "çox da personaja uyğun deyil". "Rage Against the Machine" və "Audioslave" musiqi qruplarının üzvü Tom Morello gitara ifası ilə film musiqisinə töhfə vermişdir.

Yayımlanması

Filmin premyerası 14 aprel 2008-ci ildə Avstraliyanın Sidney şəhərinin Corc küçəsindəki Greater Union kinoteatrında baş tutmuşdur. ABŞ-də isə 2 may 2008-ci ildə göstərilməyə başlanmışdır. Beynəlxalq şəkildə yayımlanması 30 aprel 2008-ci il tarixində başlamışdır.

Marketinq

Dauni Mexiko şəhərində filmin təqdiamtında iştirak edərkən.

Marvel və Paramount "Transformerlər" filmi üçün tətbiq olunan marketinq kampaniyasından istifadə etdilər.2008-ci ilin mayında Sega çoxlu platformalar üçün "Iron Man" videooyun hazırlamışdır. Bu, filmin rəsmi videooyunudur. Robert Dauni, Hovard və Taub filmdəki rollarını bu videooyunda təkrar etdilər. Filmin 30 saniyəlik ilk spotu Super Boul XLII-in fasiləsində nümayiş etdirilmişdir.ABŞ-də 6.400 7-Eleven mağazası filmin tanıdılmasında kömək etmişdir, LG Group isə Paramount ilə əməkdaşlıq etmişdir. Hasbro film əsasında Titanium adam və Halkbaster kimi oyuncaq zirehlər hazırlamışdır. Beynəlxalq səviyyədə Burger King və Audi şirkətləri filmi reklam etmişdir. Con Favro Maykl Beyin "Transformerlər" filmi üçün etdiyi kimi festfud reklamlarında rejissorluq etmişdir. Filmdə Toni Starkın Audi R8 markalı avtomobil sürdüyü və Əfqanıstandan qayıtdıqdan sonra Burger King-dən aldığı çizburqerləri yediyi səhnələri görmək mümkündür. Filmdə Audi S6, Audi S5 və Audi Q7 SUV markalı avtomobillər də görünmüşdür.Audi General Motors-un "Transformerlər" filmi üçün etdiyi kimi ayrıca sayt açmışdır. Oracle Corporation da öz saytında filmi reklam etmişdir.Marvel Comics tərəfindən film ilə əlaqədar bir neçə komiks nəşr olunmuşdur.

Media

20 sentyabr 2008-ci ildə Şimali Amerikada, 27 oktyabr 2008-ci ildə Avropada film Blu-ray diski şəklində yayımlanmışdır.DVD satışları uğurlu keçmişdir, ilk həftədə 4 milyondan çox nüsxə satılmış və 93 milyon ABŞ dollarından çox gəlir əldə edilmişdir. Ümumilikdə isə 9 milyon nüsxə satılmış və satışlardan $160 milyon ABŞ dolları əldə olunmuşdur (Blu-ray daxil olmamaqla). Filmin səhnələrinin birində, Starkın Dəmir adam olduğundan söhbət açan qəzetdə yer alan şəkilə görə həvəskar fotoqraf Ronni Adams şəklindən icazəsiz istifadə etdiyinə görə Marvel və Paramount Pictures-i məhkəməyə vermişdir. Walmart-ın xüsusi buraxılışında "Dəmir adam: Zirehli macəralar" cizgi serialının anonsunu görmək olar.

Film həmçinin 10 diskdən ibarət "Marvel Cinematic Universe: Phase One – Avengers Assembled" disk komplektinə də daxil edilmişdir. Bu disk komplektində Marvel Kinematoqrafiya Kainatının birinci fazasına daxil olan bütün filmlər yer alır. Disk komplekti 2 aprel 2013-cü ildə yayımlanmışdır.

Qiymətləndirmə

Gəlir

"Dəmir adam" filmi ABŞ-də 318,4 $, digər ölkələrdə 266,8 $ gəlir əldə etmişdir. Ümumilikdə əldə olunan gəlir isə 585,1 $ olmuşdur.

Şimali Amerika

Film açılış həftəsində ABŞ və Kanadanın 4.105 kinoteatrında göstərilmiş və 98.618.668 $ gəlir əldə etmiş, bu göstəriciyə görə 11-ci yerə qədər yüksəlmiş,kinoteatr kassalarında 1-ci yerdə göstərilmişdir. Həmçinin film ilk həftəsində göstərildiyi kinoteatrların sayına görə ümumilikdə 9-cu yerə yüksəlmişdir. 2008-ci ildə ilk həftəsində ən çox gəlir gətirən filmlər siyahısında isə "İndiana Cons və Kristal kəllə krallığı" və "Qara cəngavər" filmlərindən sonra 3-cü yerdə olmuşdur. İlk günündə isə film 35,7 milyon $ gəlir əldə etmişdir və bu göstəriciyə görə 13-cü yerə qədər irəliləmişdir."Dəmir adam" "Hörümçək-adam" filmindən sonra ikinci ən yaxşı qeyri-davam, ümumilikdə isə dördüncü ən yaxşı super qəhrəman premyera filmidir. Film ikinci həftəsində ABŞ və Kanadada 51,1 milyon $ gəlirlə № 1 film olmuşdur və ikinci həftəsində əldə etdiyi gəlirə görə ən yaxşı 13-cü film, qeyri-davam filmləri arasında isə ən yaxşı 5-ci film kimi göstərilmişdir.18 iyun 2008-ci ildə "Dəmir adam" filminin ABŞ kinoteatrlarında əldə etdiyi gəlir 300 milyon dolları keçmişdir.

Tənqidçilərin mövqeyi

Rotten Tomatoes rəy aqqreqatorundan Cen Yamatonun filmin 107 rəy əsasında 95% müsbət göstərici əldə etməsini açıqlamasından sonra “Dəmir adam” filmi 2008-ci ilin mayında “ilin ən yaxşı rəy almış filmi” elan edilmiş və bu mövqeyini 2010-cu ilin yanvarına kimi qoruyub saxlaya bilmişdir. “Rotten Tomatoes” saytı 266 rəyə əsaslanan 94% müsbət rəy əsasında filmə 7.7/10 reytinqi vermişdir. Sayt tənqidçilərinin ortaq rəyində isə deyilir: “Rejissor Con Favro və filmin əsas ulduzu Robert Dauni elə maraqlı və yüksək təsir gücünə malik film ərsəyə gətirmişlər ki, hətta komiks həvəskarı olmayan şəxsləri belə özünə cəlb etməyə qadirdir.”Metacritic isə 38 rəy əsasında filmə orta normal səviyyədə 79 bal verir.

“” jurnalından Todd MakKarti filmi “təmiz enerji, stilistik cilalanma və geniş əyləndirici xüsusi effektlərə malik feeriya” adlandırır. “The Hollywood Reporter”dən Kirk Hanikatt filmi yüksək qiymətləndirsə də, qeyd edir ki, “Dəmir adamın müxtəlif prototipləri arasında klimatik döyüş, həmçinin Toninin kostyumdan istifadəni necə öyrənməsi məsələsi məyusluq doğurur.” “Newsday”dən Frenk Lavisi filmi tərifləyərək qeyd edir ki, “emosional həqiqət [...] mükəmməl aktyor seçimi və düzgün təqdim olunan super-elm” filmi yenilənərək təqdim edilən yaxşı materiala çevirmişdir.“The New York Times”dan A.O.Skott filmi “qeyri-adi dərəcədə yaxşı super qəhrəman filmi. Və ya ən azı super qəhrəman filmlərinin malik olduqları problemlərin qeyri-ənənəvi yolla həll edildiyi film” adlandırır. “Dark Horizons”dan Qart Franklin deyir ki, “mükəmməl dekorasiya və texnika filmin məzmununa incə şəkildə uyğunlaşdırılmışdır”, daha sonra isə “Robert Dauni rejissor Con Favro ilə birlikdə filmin yüksəlməsində böyük rol oynamışlar. Nəticədə orijinal, asan qəbul edilən tünd dramatik stilistika və müharibəyə qarşı ruha malik yaxşı döyüş filmi meydana çıxmışdır.”

“New York” jurnalından Devid Edelşteyn filmi “mifyaratma mərhələsində mühüm gövdə” adlandırır və vurğulayır ki, “ [...] Favreu ən azı filmin birinci yarısında komiks filmlərinin stilləşdirilmiş adrlarından uzaq durmağa çalışmışdır. O, hadisələri o qədər reallaşdırır ki, izləyicilər hərbi triller izlədiklərini düşünürlər.”“” jurnalından Devid Denbi filmə mənfi rəy verərək “film boyunca depressiv ruh hiss olunur [...] Qvinet Peltrou gözlərini geniş açaraq və lirik mimikaları ilə Starkın onu sevən lakin etiraf edə bilməyən ənənəvi qız yoldaşı rolunu yaxşı calandıra bilmir” deyə qeyd edir. “IGN”dən Todd Gilkrist Daunini “filmdəki ən yaxşı şey” adlandırır və deyir ki, “o, avtopilot rejiminə qoyulmuş, süjetə lazım olan inkişaf, obrazın detalları və hekayənin tamamlanmasını təmin edən funksiyadır”.“Bright Lights Film Journal”dan Kristobal Katalanın fikrincə filmdə heç bir mədəniyyət elementi yoxdur, o, yazır ki, “Dəmir adam filmi daha çox pleyboy fantaziyasını xatırladır; bu kontekstsiz təqdim edən ABŞ xarici siyasətidir [... və] yüksək nəql xüsusiyyəti və rejissor işi ilə, bu dəfə də Hollivudun məşhur olduğu qadın düşmanlığı və anti-müsəlman əhvali-ruhiyyə təbliğ edilir.”

Mükafat və nominasiyalar

Mükafatlar
Mükafat	Tarix	Kateqoriya	Qəbul edən və ya namizəd	Nəticə	İst.
MTV Film Mükafatı	1 iyun 2008	İndiyə qədər ən yaxşı yay filmi	Dəmir adam	Qazandı
	4 avqust 2008	Seçim filmi — Macəra	Dəmir adam	Namizəd
		Seçim film aktyoru: Macəra	Robert Dauni
		Seçim filmi aktrisası: Macəra	Qvinet Peltrou
		Seçim filmi cinayətkarı	Ceff Brices
Skrim mükafatı	18 oktyabr 2008	Elmi fantastik film və ya teleserialda ən yaxşı aktrisa	Qvinet Peltrou	Namizəd
Xalqın Seçimi Mükafatı	7 yanvar 2009	Sevimli film	Dəmir adam	Namizəd
		Sevimli kişi döyüş filmi ulduzu	Robert Dauni
		Sevimli kişi film ulduzu	Robert Dauni
		Sevimli super qəhrəman	Robert Dauni Dəmir adam kimi
ABŞ Aktyorlar Gildiyası Mükafatı	25 yanvar 2009	Ən yaxşı kaskadyor ansamblı		Namizəd
USC Scripter Award	30 yanvar 2009	Ən yaxşı ssenarist	Mark Ferqus və Havk Ostbi; Art Markum və Mett Hollavey	Namizəd
Britaniya Akademiya Film mükafatı	8 fevral 2009	Ən yaxşı vizual effektlər	Şeyn Mahan, Con Nelson, Ben Snou	Namizəd
Qremmi mükafatı	8 fevral 2009	Ən yaxşı film və ya teleserial musiqisi	Ramin Cavadi	Namizəd
VEC mükafatı	21 fevral 2009	Ən yaxşı futuristik effekt	Dəmir adam	Namizəd
		İlin ən yaxşı vizual effekti	Dəmir adam
		Filmdə görkəmli animasiya personajı	Dəmir adam
		Filmdə görkəmli modellər	Zirehgeydirmə maşını
		Filmdə görkəmli kompozisiya	HUD Compositing
Oskar mükafatı	22 fevral 2009	Ən yaxşı vizual effektlər	Con Nelson, Ben Snou, Dan Sudik və Şeyn Mana	Namizəd
		Ən yaxşı səs redaktəsi	Frank Eulner və Kristofer Boys
Kids' Choice Awards	28 mart 2009	Sevimli film	Dəmir adam
İmperiya mükafatı	29 mart 2009	Ən yaxşı film	Dəmir adam	Namizəd
		Ən yaxşı aktyor	Robert Dauni
		Ən yaxşı elmi-fantastika/fantastika/superqəhrəman filmi	Dəmir adam
Taurus World Stunt Awards	16 may 2009	Ən yaxşı uğur	Dəmir adam	Qazandı
		Ən yaxşı tryuk koordinatoru	Tomas R. Harper, Fil Nilson, Keyt Uoulard	Namizəd
		Ən yaxşı yanğın tryuku	Mayk Castus, Damien Moreno, Timoti P. Trella	Qazandı
MTV Film Mükafatı	31 may 2009	Ən yaxşı film	Dəmir adam	Namizəd
		Ən yaxşı kişi performansı	Robert Dauni
Saturn mükafatı	25 iyun 2009	Ən yaxşı elmi-fantastika filmi	Dəmir adam	Qazandı
		Ən yaxşı aktyor	Robert Dauni
		Ən yaxşı aktrisa	Qvinet Peltrou	Namizəd
		Ən yaxşı köməkçi aktyoru	Ceff Brices
		Ən yaxşı rejissor	Con Favro	Qazandı
		Ən yaxşı ssenari	Mark Ferqus & Havk Ostbi və Art Marcum və Mett Hollovey	Namizəd
		Ən yaxşı musiqi	Ramin Cavadi
		Ən yaxşı xüsusi effektlər	Dəmir adam
Hüqo mükafatı	6-10 avqust 2009	Ən yaxşı dramatik təqdimat	Dəmir adam	Namizəd

və Riçard Korlis "Dəmir adam" filmini 2008-ci ildə ən sevdikləri film adlandırmışdılar. Film həmçinin Amerika Film İnstitutu tərəfindən 2008-ci ilin ən yaxşı 10 filmindən biri seçilmiş,"Empire" jurnalının "Bütün dövrlərin ən yaxşı 500 filmi" siyahısına düşmüşdür. Həmçinin "Empire" jurnalı Toni Stark personajını "Bütün dövrlərin ən yaxşı 100 film personajı"ndan biri kimi göstərmişdir.Dəmir adam personajı həm də Fandomania.com saytının "Ən yaxşı 100 personaj" siyahısına da salınmışdır (37-ci yer).

Davam filmləri

Dəmir adam 2

"Dəmir adam" filminin davam filmi olan "Dəmir adam 2" filmi ABŞ-də 7 may 2010-cu il tarixində göstərilməyə başlanmışdır. Bu filmin də baş rolunda Robert Dauni oynamış, rejissorluğunu Con Favro etmişdir. Film üçün ssenarini Castin Teru yazmışdır. Polkovnik Rouds rolunda Terrens Hovardın əvəzinə Don Çidl çıxış etmişdir. Don Çidl həm də filmdə Müharibə maşını kimi görünmüşdür. Qvinet Peltrou Pepper Potts rolunda, Mikki Rurk filmin baş düşməni İvan Vanko rolunda, Sem Rokuel Castin Hammer rolunda, Skarlet Yohansson SHIELD cəsusu Qara dul rolunda və Samuel Cekson SHIELD direktoru Nik Furi rolunda çıxış etmişdir.

Dəmir adam 3

3 may 2013-cü ildə Disney, Marvel Studios və Paramount Pictures tərəfindən hazırlanmış "Dəmir adam 3" filmi göstərilməyə başlanmışdır. Favro 2010-cu ilin dekabrında "Möcüzəvi Krallıq" filminə görə 3-cü Dəmir adam filminin rejissoru olmayacağını bildirmişdir, lakin "Dəmir adam 3" filmində Heppi Hoqan rolunda görünmüşdür. Onun əvəzinə filmin rejissoru Şeyn Bleyk olmuş, ssenarini Dru Pirs yazmışdır.Robert Dauni yenə Toni Stark rolunda, Qvinet Peltrou yenə Pepper Pots rolunda və Don Çidl yenə Polkovnik Rouds rolunda görünmüşdür. Don Çidl həm də Dəmir vətənpərvər rolunda çıxış etmişdir. Qay Pirs Aldrix Killian rolunu, Ben Kinqsli isə Mandarin rolunu ifa etmişdir.

Qeydlər

1. ^ 2013-cü ildə filmin distribütor hüquqları Paramount Pictures-dən The Walt Disney Studios-a keçib.

İstinadlar

1. "Iron Man (2008)". . 2012-03-09 tarixində . İstifadə tarixi: 27 sentyabr 2015.
2. Amerika Film İnstitutu. 1967.
3. Kit B. Marvel Studios outlines slew of superhero titles (ing.). // The Hollywood Reporter / J. Min LA: Penske Media Corporation, 2006. ISSN 0018-3660
4. Vejvoda, Jim. "The Unknown Iron Man". IGN. May 24, 2006. March 13, 2014 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 oktyabr 2015. (#invalid_param_val)
5. Bowles, Scott. "First look: Downey forges a bond with 'Iron Man' role". USA Today. April 27, 2007. March 23, 2013 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: March 23, 2013. (#invalid_param_val)
6. Hewitt, Chris. "Super Fly Guy". . April 2008: 66–72.
7. Quint. "Quint visits the IRON MAN production offices! Art! Favreau speaks about sequels (?!?), casting and more!!!". . February 9, 2007. September 27, 2012 tarixində . İstifadə tarixi: 2 oktyabr 2015.
8. Rolfsen, Bruce. "Iron Man pilot to hit big screen". . March 21, 2007. July 20, 2012 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 oktyabr 2015. (#apostrophe_markup)
9. Shapiro, Marc. "Pumping Iron". . April 2008. 47–50.
10. Worley, Rob M. "Iron Man: Terrence Howard lives the dream". Comics2Films. April 22, 2008. July 23, 2012 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 oktyabr 2015.
11. Rotten, Ryan. "Iron Man: The Set Visit — Terrence Howard". . April 1, 2008. March 23, 2016 tarixində . İstifadə tarixi: 2 oktyabr 2015.
12. "Iron Man Production Notes". SciFi Japan. April 30, 2008. March 28, 2013 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 oktyabr 2015. (#invalid_param_val)
13. Adler, Shawn. "Iron Man Co-Writers Discuss Their Favorite Deleted Scenes, Plus An Exclusive DVD Bonus Clip". MTV Splash Page. September 30, 2008. October 3, 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 2 oktyabr 2015.
14. Harris, Scott. "'Iron Man 3': 7 Things You May Have Missed the First Time Around". Next Movie. May 6, 2013. March 14, 2016 tarixində . İstifadə tarixi: 2 oktyabr 2015.
15. Redding, Jordan. "Iron Man 2008". . December 11, 2014. December 27, 2014 tarixində . İstifadə tarixi: 2 oktyabr 2015.
16. Douglas, Edward. "Gwyneth Paltrow Plays Pepper Potts". . May 1, 2008. May 4, 2009 tarixində . İstifadə tarixi: 2 oktyabr 2015I.
17. Ebert, Roger. "Iron Man (PG-13)". . June 1, 2008. March 23, 2013 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 oktyabr 2015. (#invalid_param_val)
18. "Iron Man Award Ceremony Narrator". Behind The Voice Actor. June 8, 2014 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 oktyabr 2015. (#invalid_param_val)
19. Itzkoff, Dave. "Modern Marvel". The New York Times. March 25, 2011. October 10, 2017 tarixində . İstifadə tarixi: October 21, 2015.
20. Goldman, Eric. "Stan Lee's Further Superhero Adventures". IGN. May 4, 2007. səh. 3. March 15, 2014 tarixində . İstifadə tarixi: 2 oktyabr 2015.
21. Dellaverson, Carlo. "Cramer In Iron Man". CNBC. May 2, 2008. March 5, 2016 tarixində . İstifadə tarixi: May 8, 2008.
22. . . May 6, 2008. May 10, 2008 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 oktyabr 2015.
23. Douglas, Edward. "Exclusive: An In-Depth Iron Man Talk with Jon Favreau". SuperheroHype.com. April 29, 2008. February 28, 2013 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 oktyabr 2015. (#invalid_param_val)
24. Ferrante, Anthony C. . February 15, 2007. October 11, 2007 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 oktyabr 2015.
25. Ryan, James. "Bam! Pow! Heroes take over the silver screen". . April 14, 1990.
26. Smith, Andrew. "Gen X kids not bad on screen". . February 18, 1996.
27. "Film Clips Column". . January 3, 1997.
28. Radford, Bill. "Big screen gaining new ground as venue for comics creations". . September 6, 1998.
29. . Comics2Film. May 3, 2006 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 oktyabr 2015.
30. Vice, Jeff. "Comic books poised for film incarnations". . October 3, 1999.
31. Smith, Andrew. "Superheroes lining up for millennium movie debuts". . December 26, 1999.
32. Epstein, Warren. "X-guys could muscle up more Marvelous screen fare". . July 9, 2000.
33. Richey, Rodney. "Warner Bros. goes Bat to the Future". . September 25, 2000.
34. Elder, Robert K. "All work and lots of slay". Chicago Tribune. June 1, 2001.
35. Garcia, Chris. "A firsthand look at Secondhand". . December 6, 2002.
36. "Nick Cassavetes to Direct New Line Cinema and Marvel's Iron Man". New Line Cinema. December 10, 2004. November 14, 2006 tarixində . İstifadə tarixi: 13 oktyabr 2015.
37. El Chavo. "Iron Man by Alfred Gough & Miles Millar, Revisions By David Hayter". Latino Review. April 24, 2006. February 5, 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 13 oktyabr 2015.
38. Fritz, Ben. "Marvel steels itself for Iron". Variety. November 2, 2005. October 28, 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 13 oktyabr 2015.
39. Ambrose, Tom. "The Man in the Iron Mask". . July 26, 2007: 69.
40. Marvel Studios: Building A Cinematic Universe (Documentary). Blu-Ray. 2012.
41. Kit, Borys. "Marvel Studios outlines slew of superhero titles". The Hollywood Reporter. April 28, 2008. October 11, 2007 tarixində . İstifadə tarixi: 22 noyabr 2015. (#apostrophe_markup)
42. "Ultimate Superhero Preview". . September 29, 2006. 90, 230. (#apostrophe_markup)
43. Vespe, Eric. "Quint goes one on one with Jon Favreau about IRON MAN at Comic-Con!!!". . July 28, 2007. September 29, 2007 tarixində . İstifadə tarixi: 22 noyabr 2015.
44. Ferris, Glen. . . April 29, 2008. February 8, 2012 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 22 noyabr 2015. (#apostrophe_markup)
45. . "Jon Favreau talks Iron Man". Comics2Film. June 21, 2006. May 5, 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 22 noyabr 2015.
46. Jensen, Jeff. "Iron Man: Summer's first Marvel?". Entertainment Weekly. April 17, 2008. March 28, 2013 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 22 noyabr 2015.
47. . "Lying in the Gutters Volume 2 Column 156". . May 6, 2008. October 8, 2012 tarixində . İstifadə tarixi: 22 noyabr 2015.
48. Ashlee, Vance. "Elon Musk's Space Dream Almost Killed Tesla". Bloomberg. May 15, 2015. March 25, 2016 tarixində . İstifadə tarixi: 22 noyabr 2015.
49. Worley, Rob M. "Iron Man: Favreau on films, fans, and Fin Fang Foom". Comics2Film. September 8, 2007. September 30, 2007 tarixində . İstifadə tarixi: 22 noyabr 2015.
50. "Part 2 of Quint's interview with Jon Favreau! IRON MAN 2, Stark's alcoholism, Empire Strikes Back and THE AVENGERS!". . October 29, 2008. November 3, 2008 tarixində . İstifadə tarixi: October 21, 2015.
51. Raab, Scott. "May God Bless and Keep Robert Downey Jr". . February 21, 2007. January 14, 2014 tarixində . İstifadə tarixi: 27 noyabr 2015.
52. "Funding Initiated for Iron Man Movie". . February 28, 2007. March 2, 2007 tarixində . İstifadə tarixi: 27 noyabr 2015.
53. Favreau, Jon. "Jon Favreau on Iron Man filming". . March 19, 2007. March 22, 2007 tarixində . İstifadə tarixi: 27 noyabr 2015.
54. "Flying with the stars". . April 6, 2007. March 28, 2013 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 27 noyabr 2015.
55. Miles, Donna. "Edwards team stars in Iron Man superhero movie". . May 2, 2007. May 26, 2012 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 27 noyabr 2015.
56. . "Iron Man Movie Update!". Comingsoon.net. June 25, 2007. June 29, 2007 tarixində . İstifadə tarixi: 27 noyabr 2015.
57. Allsletter, Rob. "Iron Man's Jon Favreau". Comics Continuum. March 3, 2008. June 8, 2014 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 27 noyabr 2015. (#invalid_param_val)
58. . Entertainment Weekly. May 5, 2008. October 12, 2014 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 27 noyabr 2015.
59. Rotten, Ryan. "Iron Man: The Set Visit — Jon Favreau". . April 1, 2008. April 2, 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 30 noyabr 2015.
60. Andrews, Marke. "Vancouver's visual effects makers bulk up". The Vancouver Sun. Canada. April 11, 2008. December 20, 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 30 noyabr 2015.
61. "Who Designed the Iron Man Suit?". . May 6, 2007. May 8, 2007 tarixində . İstifadə tarixi: 30 noyabr 2015.
62. Vespe, Eric. "Quint visits ILM with Jon Favreau and sees some IRON MAN stuff!!". . April 21, 2008. April 23, 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 30 noyabr 2015.
63. Giardina, Carolyn. "'Iron Man' crew had desired effects". The Hollywood Reporter. May 5, 2008. March 10, 2015 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 noyabr 2015. (#invalid_param_val)
64. Sciretta, Peter. "Iron Man: Official War Machine Concept Art". Slash Film. October 21, 2008. November 15, 2009 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: October 21, 2015.
65. (Italian). Comicus. April 6, 2008. July 22, 2011 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2015.
66. "Iron Man Aussie Premiere Pics". . April 14, 2008. April 20, 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 30 noyabr 2015.
67. "IRON-CLAD DATE: MAY 2, 2008". Marvel.com. June 23, 2006. March 1, 2014 tarixində . İstifadə tarixi: February 6, 2014.
68. Sciretta, Peter. "Iron Man NOT Coming Early". /Film. March 12, 2008. February 22, 2014 tarixində . İstifadə tarixi: 30 noyabr 2015.
69. Stanley, T. L. "Tie-ins: LG, BK, 7-Eleven To Pump Paramount's Iron Man". . January 7, 2008. January 13, 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 30 oktyabr 2015.
70. Geddes, Ryan. "Iron Man Film Cast To Voice Game". IGN. March 20, 2008. March 10, 2015 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 oktyabr 2015. (#invalid_param_val)
71. Graser, Marc. "Studios suit up for Super Bowl". Variety. December 19, 2007. February 24, 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 30 oktyabr 2015.
72. Douglas, Edward. "Hasbro Previews G.I. Joe, Hulk, Iron Man, Indy & Clone Wars". . February 17, 2008. February 18, 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 30 oktyabr 2015.
73. Graser, Marc. "Iron Man rides with Audi". Variety. July 25, 2007. August 27, 2007 tarixində . İstifadə tarixi: 30 oktyabr 2015.
74. Gorman, Steve. ""Iron Man" gets heavy start at box office". Reuters. May 3, 2008. October 6, 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 30 oktyabr 2015.
75. . 2008-05-05 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 oktyabr 2015.
76. Tobin, Paul. "Paul Tobin on Iron Man: Fast Friends". Newsarama. October 20, 2008. July 20, 2014 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 oktyabr 2015. (#invalid_param_val)
77. Ault, Susanne. "Iron Man to kick off fourth quarter". Video Business. May 5, 2008. July 25, 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 21 noyabr 2015.
78. "Movie Iron Man — DVD Sales". The-Numbers.com. October 31, 2008. July 23, 2014 tarixində . İstifadə tarixi: 21 noyabr 2015.
79. Paris, Arthur J. "It just keeps on getting better and better for Iron Man". Rediff India Abroad. October 15, 2008. August 25, 2009 tarixində . İstifadə tarixi: 21 noyabr 2015.
80. Kemp, Cal. . Collider. September 17, 2008. October 17, 2012 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 21 noyabr 2015.
81. "Iron Man DVD (Review)". Comics Worth Reading. October 5, 2008. July 7, 2012 tarixində . İstifadə tarixi: October 21, 2015.
82. Lee, Jason. "'Marvel Cinematic Universe' 10-disc Blu-ray set announced". HD-Report. June 6, 2012. November 3, 2012 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 21 noyabr 2015. (#invalid_param_val)
83. Breznican, Anthony. "Briefcase lawsuit delays Marvel's 'Phase One' box set until next spring -- EXCLUSIVE". . September 6, 2012. September 6, 2012 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 21 noyabr 2015. (#invalid_param_val)
84. "Biggest Openings at the Box Office". . 2007-03-09 tarixində . İstifadə tarixi: 24 oktyabr 2015.
85. "Iron Man (2008) — Weekend Box Office Results". . 2008-12-19 tarixində . İstifadə tarixi: 24 oktyabr 2015.
86. "Movies With the Widest Openings at the Box Office". . 2012-06-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 24 oktyabr 2015.
87. . . 2007-10-16 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 24 oktyabr 2015.
88. Germain, David. "Marvel turns Iron Man into gold with $100M-plus debut". Forbes. Associated Press. May 4, 2008. May 8, 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 24 oktyabr 2015.
89. "Top Weekends:2nd-12th". . May 11, 2008. February 1, 2010 tarixində . İstifadə tarixi: 24 oktyabr 2015.
90. "Iron Man (2008)". . 2008-12-16 tarixində . İstifadə tarixi: J24 oktyabr 2015.
91. DiOrio, Carl. . NewsDaily. June 19, 2008. June 27, 2008 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 24 oktyabr 2015.
92. Yamato, Jen. "Iron Man is the Best-Reviewed Movie of 2008!". Rotten Tomatoes. IGN/Newscorp. May 1, 2008. December 1, 2014 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2015. as of today, Iron Man sits at 95 percent on the Tomatometer with 107 reviews counted.
93. "Iron Man (2008) 2018-03-28 at the Wayback Machine". Rotten Tomatoes. Retrieved July 19, 2015.
94. "Iron Man (2008): Reviews". Metacritic. CBS Interactive. 2010-04-18 tarixində . İstifadə tarixi: 29 noyabr 2015.
95. McCarthy, Todd. "Iron Man". Variety. April 25, 2008. May 3, 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 29 noyabr 2015.
96. Honeycutt, Kirk. "Iron Man". The Hollywood Reporter. April 28, 2008. April 30, 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 29 noyabr 2015. (#apostrophe_markup)
97. Lovece, Frank. "Iron Man". Newsday. April 30, 2008. May 5, 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 29 noyabr 2015.
98. Scott, A. O. "Iron Man (2008)". The New York Times. May 2, 2008. May 31, 2013 tarixində . İstifadə tarixi: 29 noyabr 2015.
99. Franklin, Garth. "Review: "Iron Man"". . May 2, 2008. July 29, 2012 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2015.
100. Edelstein, David. "A Hero for Our Times". . April 25, 2008. May 6, 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 29 noyabr 2015.
101. Denby, David. "Unsafe". The New Yorker. May 5, 2008. May 1, 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 29 noyabr 2015.
102. Gilchrist, Todd. . IGN. April 29, 2008. May 5, 2008 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2015.
103. Giraldez Catalan, Cristobal. ""Heckuva Job, Tony!" Racism and Hegemony Rage in Iron Man". . July 31, 2008. November 18, 2015 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2015. (#invalid_param_val)
104. Keck, William. "MTV Movie Awards full of pomp, promotion". USA Today. June 2, 2008. April 21, 2021 tarixində . İstifadə tarixi: December 18, 2015.
105. "2008 Teen Choice Awards winners and nominees". Los Angeles Times. June 17, 2008. September 12, 2008 tarixində . İstifadə tarixi: August 6, 2013.
106. Seijas, Casey. "Comics Take Over '2008 Scream Awards' As Nominees Announced". . September 15, 2008. December 24, 2015 tarixində . İstifadə tarixi: December 18, 2015.
107. "People's Choice Awards — 2009 Nominees & Winners". People's Choice Awards. March 30, 2016 tarixində . İstifadə tarixi: December 18, 2015.
108. "'Doubt' Tops SAG Pack". . December 18, 2008. April 21, 2021 tarixində . İstifadə tarixi: December 18, 2015.
109. King, Susan. "USC Scripter Award nominations announced". Los Angeles Times. January 7, 2009. April 21, 2021 tarixində . İstifadə tarixi: December 18, 2015.
110. "Bafta Film Awards 2009: The winners". BBC. February 8, 2009. February 18, 2009 tarixində . İstifadə tarixi: December 18, 2015.
111. Seijas, Casey. "'The Dark Knight', 'Iron Man' Rock The Grammy Nominations". . December 4, 2008. March 15, 2016 tarixində . İstifadə tarixi: December 18, 2015.
112. "Iron Man Leads Visual Effects Society Awards Nominations". GamesRadar. April 21, 2021 tarixində . İstifadə tarixi: December 18, 2015.
113. "Academy Award winners and nominees". CNN. February 22, 2009. February 24, 2009 tarixində . İstifadə tarixi: 15 oktyabr 2015.
114. "Oscars.com — 81st Academy Award winners". 2010-01-18 tarixində . İstifadə tarixi: 15 oktyabr 2015.
115. . Nick KCA Press. February 6, 2009. February 22, 2009 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 oktyabr 20159.
116. "Kid's Choic Awards 2009 – The Winners". Nick.com. 2009-03-12 tarixində . İstifadə tarixi: 15 oktyabr 2015.
117. . . August 14, 2011 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 noyabr 2015.
118. . . November 6, 2011 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 noyabr 2015.
119. . . November 6, 2011 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 noyabr 2015.
120. "'Doubt' Tops SAG Pack". . December 8, 2015 tarixində . İstifadə tarixi: December 18, 2015.
121. "MTV's 2009 Movie Award Nominations Are Packed With Comic Book Nods". . May 4, 2009. December 24, 2015 tarixində . İstifadə tarixi: December 18, 2015.
122. . . 2014-09-13 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 oktyabr 2015.
123. . . 2009-07-11 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 oktyabr 2015.
124. "2009 Hugo Awards". . May 7, 2011 tarixində . İstifadə tarixi: December 18, 2015.
125. . . Chicago Sun-Times. December 5, 2008. February 20, 2013 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 21 oktyabr 2015.
126. . . TIME. December 9, 2008. December 10, 2008 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 21 oktyabr 2015.
127. "AFI Awards 2008". . March 10, 2015 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 21 oktyabr 2015. (#invalid_param_val)
128. "Empire's The 500 Greatest Movies of All Time". . 2012-10-16 tarixində . İstifadə tarixi: 21 oktyabr 2015.
129. . . 2011-09-05 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 21 oktyabr 2015.
130. "The 100 Greatest Fictional Characters". Fandomania.com. 2010-06-20 tarixində . İstifadə tarixi: 21 oktyabr 2015.
131. Ward, Kate. "Iron Man 3 to come to theaters in 2013"". Entertainment Weekly. October 18, 2010. November 15, 2010 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: October 21, 2015. (#apostrophe_markup)
132. Sneider, Jeff. "No Favreau? 10 Directors Who Could Take Over Iron Man 3". . December 14, 2010. December 15, 2010 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: October 21, 2015.
133. and Mike Fleming. "Shane Black To Direct Marvel's 'Iron Man 3'". Deadline.com. February 17, 2011. July 3, 2014 tarixində . İstifadə tarixi: October 21, 2015.
134. Tadena, Nathalie. . The Wall Street Journal. 2013-09-26 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 27 sentyabr 2015.
135. Finke, Nikki. "Disney Completes Purchase of Marvel Home Entertainment Distribution Rights". Deadline Hollywood. July 2, 2013. November 22, 2013 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 27 sentyabr 2015.
136. Palmeri, Christopher. "Disney Buys Rights to Four Marvel Movies From Viacom's Paramount". Bloomberg. July 2, 2013. 2014-04-21 tarixində . İstifadə tarixi: 27 sentyabr 2015.

Həmçinin bax

Xarici keçidlər

Vikianbarda Dəmir adam ilə əlaqəli mediafayllar var.

• marvel.com/movies/movie/19/iron_man — Dəmir adam rəsmi saytı
• Dəmir adam — Internet Movie Database saytında.

• Dəmir adam saytında
• Dəmir adam AllMovie saytında