Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Preskriptivizm (linqvistika) — dilçilikdə (lingvistika) və dilin istifadəsi ilə bağlı olan sahələrdə, dilin necə istifadə edilməli olduğuna dair qaydalar təyin edən yanaşma. Bu yanaşmaya əsaslanan dil mütəxəssisləri və ya dil qaydalarını təyin edənlər, dilin "doğru" və ya "səhv" yollarını müəyyən edərək, müəyyən bir dili standartlaşdırmaq və onun düzgün istifadəsini təmin etmək məqsədini güdürlər. Preskriptivizm fərdi və ya sosial baxımdan qəbul edilən "düzgün" dil formalarını tərifləyir və istifadəçiləri bu formalarla məhdudlaşdırmağa çalışır. Əsasən qrammatika, tələffüz, leksika və yazılı dildə hansı formaların "düzgün" olduğu ilə bağlı qaydalar verir.
Preskriptivizmin xüsusiyyətləri
Preskriptiv yanaşma dilin qrammatik, sintaktik və üslubi qaydalarını ciddi şəkildə müəyyən edir və onlara uyğun şəkildə dilin istifadə edilməsini tələb edir. Məsələn, müəyyən ifadələr və ya qrammatik strukturlar "yanlış" hesab edilə bilər və "düzgün" formalarla əvəz olunmalıdır. Preskriptivistlər dilin vahid bir standart forması olmalı olduğunu iddia edirlər. Onlar tez-tez dilin standart formalarını müdafiə edir və dialektləri və ya qeyri-standart formaları tənqid edirlər. Preskriptiv yanaşma dilin zamanla dəyişməsinə qarşı çıxır və ənənəvi olaraq qəbul edilən formaların qorunub saxlanılmasını dəstəkləyir. Onlar dilin "korlanmaması" və ya "dəyişməməsi" üçün qaydalar tətbiq edirlər. Bu yanaşma dilin normativ xarakter daşıdığını və müəyyən qaydalara uyğunlaşdırılmalı olduğunu vurğulayır. Məsələn, məktəblərdə və rəsmi yazışmalarda preskriptiv qaydalarla müəyyən edilmiş düzgün yazı və nitq formaları tədris edilir.
Preskriptivizm və Deskriptivizm arasındakı fərq
Preskriptivizm dilin necə istifadə edilməli olduğuna dair qaydalar verir, dilin "doğru" və ya "yanlış" yollarını müəyyən edir. Deskriptivizm isə dilin necə istifadə edildiyini obyektiv şəkildə təsvir edir və dilin təbii dəyişikliklərinə açıq yanaşır. Deskriptivistlər dilin heç bir formada "səhv" və ya "düzgün" olmadığını, dilin sosial və mədəni kontekstə görə dəyişdiyini qeyd edirlər.
Preskriptivizmin tənqidləri
Preskriptiv yanaşma dilin təbii inkişafını məhdudlaşdıra bilər və dilin təbii olaraq zamanla dəyişən canlı bir sistem olduğunu nəzərə almaya bilər. Dialektlərin və qeyri-standart dil formalarının bu yanaşma ilə bəzən aşağılanması sosial ədalətsizliklə nəticələnə bilər, çünki dil müxtəlif qrupların kimliklərinin bir hissəsidir. Deskriptivistlərə görə, dilin preskriptiv qaydalarla məhdudlaşdırılması dilin dinamikasını və sosial variasiyasını təhrif edir. Preskriptivizm dilin "düzgün" və "yanlış" istifadəsini təyin etmək və dilin müəyyən qaydalara uyğun olaraq istifadəsini təmin etmək məqsədi güdən bir yanaşmadır. Bu yanaşma tədris və rəsmi dil mühitlərində geniş istifadə olunsa da, dilin təbii inkişafını və müxtəlifliyini məhdudlaşdırdığına dair tənqidlərə də məruz qalır.
İstinadlar
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Preskriptivizm linqvistika dilcilikde lingvistika ve dilin istifadesi ile bagli olan sahelerde dilin nece istifade edilmeli olduguna dair qaydalar teyin eden yanasma Bu yanasmaya esaslanan dil mutexessisleri ve ya dil qaydalarini teyin edenler dilin dogru ve ya sehv yollarini mueyyen ederek mueyyen bir dili standartlasdirmaq ve onun duzgun istifadesini temin etmek meqsedini gudurler Preskriptivizm ferdi ve ya sosial baximdan qebul edilen duzgun dil formalarini terifleyir ve istifadecileri bu formalarla mehdudlasdirmaga calisir Esasen qrammatika teleffuz leksika ve yazili dilde hansi formalarin duzgun oldugu ile bagli qaydalar verir DilcilikDunya dilleriFonologiya Morfologiya Sintaksis Semantika Praqmatika Koqnitiv dilcilik Generativ linqvistikaDeskriptiv linqvistikaAntropoloji linqvistika Tekamul linqvistikasi etimologiya Fonetika SosiolinqvistikaTetbiqi dilcilikKomputer dilciliyi Kriminalistika Dilin menimsenilmesi Dil qiymetlendirmesi Dil inkisafi Preskriptivizm Antropoloji linqvistika Neyrolinqvistika Psixolinqvistika StilistikaDigerleriEdebiyyat Linqvistik tipologiya Linqvistikanin tarixi Linqvistlerin siyahisi Dunya dilleribrPreskriptivizmin xususiyyetleriPreskriptiv yanasma dilin qrammatik sintaktik ve uslubi qaydalarini ciddi sekilde mueyyen edir ve onlara uygun sekilde dilin istifade edilmesini teleb edir Meselen mueyyen ifadeler ve ya qrammatik strukturlar yanlis hesab edile biler ve duzgun formalarla evez olunmalidir Preskriptivistler dilin vahid bir standart formasi olmali oldugunu iddia edirler Onlar tez tez dilin standart formalarini mudafie edir ve dialektleri ve ya qeyri standart formalari tenqid edirler Preskriptiv yanasma dilin zamanla deyismesine qarsi cixir ve enenevi olaraq qebul edilen formalarin qorunub saxlanilmasini destekleyir Onlar dilin korlanmamasi ve ya deyismemesi ucun qaydalar tetbiq edirler Bu yanasma dilin normativ xarakter dasidigini ve mueyyen qaydalara uygunlasdirilmali oldugunu vurgulayir Meselen mekteblerde ve resmi yazismalarda preskriptiv qaydalarla mueyyen edilmis duzgun yazi ve nitq formalari tedris edilir Preskriptivizm ve Deskriptivizm arasindaki ferqPreskriptivizm dilin nece istifade edilmeli olduguna dair qaydalar verir dilin dogru ve ya yanlis yollarini mueyyen edir Deskriptivizm ise dilin nece istifade edildiyini obyektiv sekilde tesvir edir ve dilin tebii deyisikliklerine aciq yanasir Deskriptivistler dilin hec bir formada sehv ve ya duzgun olmadigini dilin sosial ve medeni kontekste gore deyisdiyini qeyd edirler Preskriptivizmin tenqidleriPreskriptiv yanasma dilin tebii inkisafini mehdudlasdira biler ve dilin tebii olaraq zamanla deyisen canli bir sistem oldugunu nezere almaya biler Dialektlerin ve qeyri standart dil formalarinin bu yanasma ile bezen asagilanmasi sosial edaletsizlikle neticelene biler cunki dil muxtelif qruplarin kimliklerinin bir hissesidir Deskriptivistlere gore dilin preskriptiv qaydalarla mehdudlasdirilmasi dilin dinamikasini ve sosial variasiyasini tehrif edir Preskriptivizm dilin duzgun ve yanlis istifadesini teyin etmek ve dilin mueyyen qaydalara uygun olaraq istifadesini temin etmek meqsedi guden bir yanasmadir Bu yanasma tedris ve resmi dil muhitlerinde genis istifade olunsa da dilin tebii inkisafini ve muxtelifliyini mehdudlasdirdigina dair tenqidlere de meruz qalir IstinadlarKristal David Dilcilik ve Fonetika Lugeti 6th Blekvell 2008 seh 384 ISBN 978 1 4051 5296 9 Metyu Piter Huqo Qisa Oksford Dilcilik Lugeti 2007 seh 316 ISBN 978 0 19 920272 0 Dilde Purizm nedir Speech Culture Boyuk Sovet Ensiklopediyasi 3rd 1970 1979