Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
 | Bu məqalə Xocavənd rayonu haqqındadır. Şəhər üçün Xocavənd səhifəsinə baxın. |
Xocavənd rayonu — Azərbaycan Respublikasında inzibati – ərazi vahidi. İnzibati mərkəzi Xocavənd şəhəridir.
| Rayon | |
| Xocavənd rayonu | |
|---|---|
|
| |
| Ölkə | |
| Daxildir | Qarabağ |
| İnzibati mərkəz | Xocavənd |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Yaradılıb | 26 noyabr 1991 |
| Sahəsi |
|
| Hündürlük | 575 m |
| Əhalisi | |
| Əhalisi |
|
| Rəqəmsal identifikatorlar | |
| ISO kodu | AZ-XVD |
| Telefon kodu | 994 26 |
| Poçt indeksi | AZ 2801 |
| Avtomobil nömrəsi | 28 |
| Rəsmi sayt | |
 | |
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Rayon mərkəzi 2 oktyabr 1992-ci il tarixində Ermənistan Silahlı Qüvvələrinın tərəfindən işğal edilmişdir.
Azərbaycan Silahlı Qüvvələri tərəfindən 2020-ci ilin oktyabr ayının 9-da rayonun Hadrut qəsəbəsi, Qoçbəyli, Sor kəndi, 14-də Qırmızıqaya, Məlikcanlı, Tağaser, 15-də Edilli, Edişə, Bulutan, Dağdöşü, Düdükçü, Çiraquz, 16-da Xırmancıq, Ağbulaq (Edilli), Axullu, 20-də Ağcakənd, Mülküdərə, Daşbaşı, Günəşli, Çinarlı, 23-də Dolanlar, Bünyadlı, noyabrın 7-də Ataqut, Hünərli, 9-da Ağdam, Arpagədik, Quşçular, Məmməddərə, Susanlıq, Domi, Binədərəsi, Tuğ, Akaku, Azıx, Cilən, Mets Tağlar, Dərəkənd (Xocavənd), Salakətin, Şahyeri, Şexer, Zoğalbulaq, Arakül, Tağavard, Böyük Tağavard, Zərdanaşen, Petrosaşen, Çaylaqqala, Köhnə Tağlar, Şəhər kəndləri işğaldan azad edilmişdir.
10 noyabr 2020-ci il tarixli üçtərəfli bəyanata uyğun olaraq Xocavənd şəhəri, Qırmızı Bazar qəsəbəsi, Ağbulaq (Gavahın), Ağkənd, Amaras, Arpadüzü, Avdur, Cəmiyyət, Cütcü, Çağadüz, Çartar, Çörəkli, Əmiranlar, Gavahın, Güneyçartar, Güneyxırman, Heşan, Xanoba, Xərxan, kənd Xocavənd, Kəndxurd, Kiş, Kuropatkino, Qağartsi, Qaradağlı, Qarakənd, Qarazəmi, Qarıtəpə, Qarqar, Quzeyçartar, Quzeyxırman, Quzumkənd, Mirikənd, Muğanlı, Müşkapat, Sos, Şıx Dursun, Yemişcan, Yenikənd, Zavadıx kəndləri Rusiya Sülhməramlı kontingentinin nəzarəti altında olub.
19 sentyabr 2023-cü ildə aparılan lokal xarakterli antiterror əməliyyatları nəticəsində qalan ərazilər də Azərbaycanın suverenliyinə keçmişdir.
Tarixi
Xocavənd adlı yaşayış məntəqəsinin adı 1823-cü il Qarabağ Vilayətinin vergi dəftərlərində keçir. Əhalisi köçəri Azərbaycanlılardan təşkil olunduğu açıq-aşkar yazılıb. Xocavənd rayonunun 1923-cü ilədək adı Aşağı Qaranlıq olmuşdur. Oykonimin birinci komponenti yaşayış məntəqəsinin coğrafi movqeyi ilə bağlıdır. Məntəqə adını ərazidəki Qaranlıq dağından almışdır. Ərazidə eyniadlı çay da vardır. Ermənistan ərazisindəki Martuni rayonunun adı da 1946-cı ilədək Aşağı Qaranlıq olmuşdur.
26 noyabr 1991-ci ildə DQMV ləğv edilərək Martuni və Hadrut rayonlarının bazası əsasında Xocavənd rayonu yaradılmışdır. Rayonun ümumi sahəsi 1458 km², əhalisi 41.725 (o cümlədən azərbaycanlılar – 10.648) nəfərdir. Rayonda 1 şəhər (Xocavənd şəhəri-rayon məkəzi), 2 iri qəsəbə (Qırmızı Bazar və Hadrut), 81 kənd var. Olduqca əlverişli coğrafi mövqeyə və şəraitə malik Xocavənd rayonu Ağdam, Ağcabədi, Füzuli, Cəbrayıl, Qubadlı, Laçın, Şuşa, Xocalı rayonları ilə həmsərhəddir.
1988-ci ilin fevralından başlayan Qarabağ müharibəsində Xocavənd rayonu 145 şəhid (onların 13 nəfəri qadın, 13 nəfəri uşaqdır) vermişdir. 2 oktyabr 1992-ci il tarixdə Xocavənd şəhəri Ermənistan Silahlı Qüvvələri tərəfindən işğal olunmuşdur.
| Kənd adı | İşğal tarixi | İşğaldan azad olunma tarixi |
|---|---|---|
| Tuğ | 30.10.1991 | 9.11.2020 |
| Salakətin | 30.10.1991 | 9.11.2020 |
| Xocavənd | 19.11.1991 | 10.11.2020 |
| Axullu | 09.01.1992 | 20.10.2020 |
| Qaradağlı | 17.02.1992 | 10.11.2020 |
| Muğanlı | 02.10.1992 | 10.11.2020 |
| Əmiralılar | 02.10.1992 | 10.11.2020 |
| Kuropatkino | 02.10.1992 | 10.11.2020 |
| Günəşli | 23.07.1993 | 20.10.2020 |
| Arakül | 20.08.1993 | 20.10.2020 |
4 oktyabr 2013-cü ildə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı ilə Xocavənd Rayon Prokurorluğu yaradılmışdır.
10 noyabr 2020-ci ilə qədər Xocavənd rayonunun Hadrut qəsəbəsi və 34 kəndi işğal azad edilmişdir.
10 noyabr 2020-ci il tarixdə imzalanmış atəşkəsə əsasən Xocavənd rayonunun şimal hissəsi (keçmiş Martuni rayonu) müvəqqəti olaraq Rusiya Sülhməramlı qüvvələrinin nəzarətinə verilmişdir.
19–20 sentyabr 2023-cü il tarixlərində Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin anti-terror tədbirləri nəticəsində Xocavənd rayonu Azərbaycanın nəzarətinə qayıtmışdır.
Qarabağ iqtisadi rayonuna daxil olan işğaldan azad edilmiş ərazilərdə (Şuşa rayonu istisna olmaqla) Azərbaycan Respublikası Prezidentinin xüsusi nümayəndəsinin müavini, Prezidentin Xocavənd rayonu üzrə səlahiyyətli nümayəndəsi Əli Zeynalovdur.
Tarixi abidələr
Украшение из меди.jpg
Qədim yaşayış məskənlərindən sayılan Xocavəndin ərazisi təbii sərvətlərlə – tikinti materialları və faydalı qazıntılarla, meşə zolaqları və şirin su ehtiyatları ilə zəngindir. Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyindən verilən məlumata görə, Xocavənd rayonunun Qırmızıbazar qəsəbəsində diametri 600 sm, hündürlüyü 25 m olan 1 ədəd 1000 və 1 ədəd 2000 il yaşlı Şərq çinarları qədim təbiət abidəsi kimi qorunurdu. Rayonun Qarakənd kəndində "Qırmızı kitab"a düşən, üçüncü dövrün relikt növü olan, orta diametri 24 sm, hündürlüyü 12 metr, yaşı 100 illik azat ağacları da mühafizə edilirdi. Rayonun Tuğ kəndinin 5 km-də V əsrə aid "Alban" kilsəsi", Tuğ kəndi ərazisində XII–XVII əsrlərə aid "Alban" kilsələri, I–V əsrlərə aid "Alban" qəbiristanlıqları, Salaketin kəndi ərazisində yerləşən "Dəmrov" ocağı, "Dağdağan" ocağı, Xocavənd kəndi ərazisində yerləşən "Cicim" ocağı, Qaradağlı kəndi ərazisində qədim "Alban" qəbiristanlığı, Bəhrəmli kəndi ərazisində yerləşən "Bəhmənli" piri, Muğanlı kəndində yerləşən "Seyid Rza" kumbəzi, Qaradağlı kəndi ərazisində "Yel" piri erməni işğalcıları tərəfindən vəhşicəsinə dağıdılmışdır.
Azərbaycanı qədim yaşayış məskəni kimi dünyada tanıdan abidələrdən biri, dəniz səviyyəsindən 900 metr hündürlükdə yerləşən, uzunluğu 190 metr, əhəng daşları oksfordkimeric dövrünə aid olan Azıx mağarası Xocavəndin Füzuli rayonuna yaxın, Azıx kəndinin 1 kilometr cənubi-şərqində yerləşir. Həmin rayonun Mets-Tağlar kəndindən cənubda, dəniz səviyyəsindən 850 m hündürlükdə yerləşən, uzunluğu 22 metr, əhəng daşları oksfordkimeric dövrünə aid olan Tağlar mağarası da tarixi abidə kimi xüsusi əhəmiyyətə malikdir. Xocavənd ərazisində istifadəyə yararlı yeraltı su ehtiyatlarını qiymətləndirmək məqsədilə bir vaxtlar kompleks hidrogeoloji tədqiqatlar aparılıb. Nəticədə 9 perspektiv sahə seçilib və həmin sahələr üzrə IV dövr, Təbaşir və Yura sulu komplekslərinin 83 min kubmetr/gün həcmində yeraltı su ehtiyatları aşkarlanıb. Bundan başqa bulaq axımı moduluna əsasən 7,34 min kubmetr/gün həcmdə yeraltı su ehtiyatları hesablanıb. Beləliklə, rayonun ərazisində istifadəyə yararlı yeraltı sular 90,34 min kubmetr/gün təşkil edir.
İşğal altında olan Xocavəndin ərazisi bütövlükdə ekoloji terrora məruz qalıb. Azıx mağarasını ermənilər silah anbarına çeviriblər. Rayonun ərazisində yerləşən və ümumi sahəsi 25,5 min hektar olan meşədəki palıd ağacları qırılaraq daşınıb, Xonaşen çayının kənarlarında bitən təbii meşə isə tamamilə məhv edilib. Xocavəndin Yelli Gədik sahəsində Füzuliyə gedən yolun sağ və sol tərəflərində avtomobil yollarının mühafizəsi məqsədilə əkilən ağaclar da kəsilib.
- Ktişvəng monastırı — Tuğ kəndi
- Ktiş qalası — Tuğ kəndi
- Müqəddəs Stefan kilsəsi — Tuğ kəndi
- Müqəddəs Məryəm kilsəsi — Tuğ kəndi
- Müqəddəs İohann kilsəsi — Tuğ kəndi
- Dizaq məliklərinin sarayı — Tuğ kəndi
- Yeddi qapı monastırı — Susanlıq kəndi
- Xutudərə monastırı — Binə kəndi
- Qırmızı kilsə — Binə kəndi
- Müqəddəs İohann monastırı — Böyük Tağlar kəndi
- Tağlar mağarası — Böyük Tağlar kəndi
- Azıx mağarası — Azıx kəndi
- Müqəddəs Məryəm kilsəsi — Zoğalbulaq kəndi
- Küratağ qalası — Düdükçü kəndi
- Müqəddəs Tanrı anası kilsəsi — Zakirli kəndi
- Katarovəng monastırı — Ziyarət dağının zirvəsi, Çaylaqqala kəndi
- Müqəddəs Məryəm kilsəsi — Ərəkül kəndi
- Ağ xaç kilsəsi — Vəng kəndi
- Müqəddəs Tanrı anası kilsəsi — Tağaser kəndi
- Müqəddəs Məryəm kilsəsi — Tağaser kəndi
- Amaras monastırı — Sos kəndi
- Müqəddəs Qriqoris kilsəsi — Zavadıq kəndi
- Mavas monastırı — Gavahın kəndi
- Müqəddəs Yelisey monastırı — Çartar kəndi
- Müqəddəs tərcüməçilər kilsəsi — Qağartsi kəndi
- Bri kilsəsi — Çörəkli kəndi
- Müqəddəs Tanrı anası kilsəsi — Çörəkli kəndi
Ermənistan tərəfindən işğalın nəticələri
Xocavənd rayonu 1992-ci il oktyabrın ayının 2-də Ermənistan silahlı birləşmələri və onların havadarları tərəfindən işğal edilib. İşğal nəticəsində rayonun azərbaycanlılar yaşayan 10 kəndində 1723 yaşayış evi ermənilər tərəfindən yandırılaraq əmlakları talan edilib, 47 sənaye, 144 kənd təsərrüfatı obyekti dağıdılaraq viran edilib. Erməni vandalları tərəfindən 17 təhsil müəssisəsi, 4 məktəbəqədər tərbiyə ocağı, 32 səhiyyə müəssisəsi, 59 mədəniyyət obyekti, 10 tarixi abidə dağıdılıb. Rayonun infrastrukturuna aid olan 12 rabitə qovşağı, 341 km avtomobil yolları, 32 körpü, 42 su anbarı və 316 km su kəməri xətti dağıdılıb, talan edilərək yararsız hala salınıb. İşğal nəticəsində vurulmuş maddi, mənəvi ziyanla barəbər, rayonun bitki və meşə örtüyünə də böyük miqdarda zərər dəyib. Belə ki, rayonun 1202 ha meşə sahəsindəki qiymətli ağac növləri qırılaraq məhv edilib. Bunu eliyən isə Erməni separatçılarıdır
Xocavəndlilər 13 nəfəri qadın, 13 nəfəri uşaq olmaqla 145 nəfər şəhid verib, rayon sakinlərindən 300 nəfərdən çox insan sağlamlığını itirib və ya əlil olub, 243 uşaq valideynlərindən birini, 68 qadın həyat yoldaşını itirib. Müxtəlif dövrlərdə girov götürülmüş 110 nəfər dinc sakinlərdən 49 nəfəri əsir və girovluqda olarkən erməni terroru və vəhşiliyinin qurbanı olub, bir ailədən olan 3 uşaq hər iki valideynini itirib.
Ermənistan silahlı qüvvələri 2017-ci il fevralın 24–25-nə keçən gecə böyük strateji əhəmiyyət daşıyan Nərgiztəpəni işğal etmək üçün hücuma keçiblər. Azərbaycan Silahlı Qüvvələri (qarşı keçirdiyi əməliyyat) zamanı düşmənin atəş mövqelərinə və cəmləşmə nöqtələrinə qarşı müvafiq cavab tədbirləri həyata keçirib.
Coğrafi mövqeyi
Rayon ərazisi Qarabağ silsiləsində yerləşir. Şuşa rayonu ilə sərhəddə Böyük –Kirs (2725 m) zirvəsi yüksəlir, şərqdə maili düzənliklər üstünlük təşkil edir. Yura, təbaşir, Neogen çöküntüləri yayılır.
İqlimi
İnzibati rayonda qışı quraq keçən mülayim-isti iqlim tipi yaranır və şərqdə yayı quraq keçən mülayim- isti iqlim tipi ilə əvəz olunur. Yanvarın orta temperaturu — 2 °C –dən — 5 °C–yə qədər, iyul da isə 20 °C –dən 24 °C –yə qədərdir. Yağıntıların orta illik miqdarı 400–800 mm-dir.
Daxili sular
Rayonun çaylarıdan Köndələn, İşğan, Qozlu, Quru çayları Araz hövzəsinə aiddir, Həkəri çayının bəzi qolları burdan başlayır.
Landşaft
Şabalıdı və qəhvəyi dağ-meşə torpaqları yayılmışdır.
Flora
Bitki örtüyündə kolluqlar və enliyarpaq meşələr üstünlük təşkil edir.
Faydalı qazıntıları
üzlük daşı, tikinti daşı.
Qəsəbələr / Kəndlər
Rayon 1 şəhər, 2 şəhər tipli qəsəbə və 81 kənddən ibarətdir: Qaradağlı, Xocavənd, Əmiranlar, Muğanlı, Kuropatkino, Haxulu, Salakətin, Günəşli, Xətai, məşhur Tuğ kəndi və s.
Əhalisi
| İllər | Cəmi əhalinin sayi, min nəfər | o cümlədən: | Bütün əhaliyə nisbətən, faizlə | ||
| şəhər yerləri | kənd yerləri | şəhər yerləri | kənd yerləri | ||
| 2000 | 8 032.8 | 4 116.4 | 3 916.4 | 51.2 | 48.8 |
| 2001 | 8 114.3 | 4 167.2 | 3 947.1 | 51.4 | 48.6 |
| 2002 | 8 191.3 | 4 219.7 | 3 971.6 | 51.5 | 48.5 |
| 2003 | 8 269.1 | 4 273.7 | 3 995.4 | 51.7 | 48.3 |
| 2004 | 8 349.0 | 4 403.6 | 3 945.4 | 52.7 | 47.3 |
| 2005 | 8 447.3 | 4 477.6 | 3 969.7 | 53.0 | 47.0 |
| 2006 | 8 553.0 | 4 565.7 | 3 987.3 | 53.4 | 46.6 |
| 2007 | 8 665.9 | 4 636.6 | 4 029.3 | 53.5 | 46.5 |
| 2008 | 8 779.8 | 4 733.6 | 4 046.2 | 53.9 | 46.1 |
| 2009 | 8 896.9 | 4 818.3 | 4 078.6 | 54.2 | 45.8 |
| 2010 | 8 997.4 | 4 866.6 | 4 130.8 | 54.1 | 45.9 |
| 2011 | 9 111.1 | 4 829.5 | 4 281.6 | 53.0 | 47.0 |
'Doğum, ölüm və təbii artım'
| İllər | Nəfər | əhalinin hər 1000 nəfərinə | ||||
| Doğulanlar | Ölənlər | Təbii artım | Doğulanlar | Ölənlər | Təbii artım | |
| 2000 | 116 994 | 46 701 | 70293 | 14.8 | 5.9 | 8.9 |
| 2001 | 110 356 | 45 284 | 65072 | 13.8 | 5.7 | 8.1 |
| 2002 | 110 715 | 46 522 | 64193 | 13.8 | 5.8 | 8.0 |
| 2003 | 113 467 | 49 001 | 64466 | 14.0 | 6.0 | 8.0 |
| 2004 | 131 609 | 49 568 | 82041 | 16.1 | 6.1 | 10.0 |
| 2005 | 141 901 | 51 962 | 89939 | 17.2 | 6.3 | 10.9 |
| 2006 | 148 946 | 52 248 | 96698 | 17.8 | 6.2 | 11.6 |
| 2007 | 151 963 | 53 655 | 98308 | 18.0 | 6.3 | 11.7 |
| 2008 | 152 086 | 52 710 | 99376 | 17.8 | 6.2 | 11.6 |
| 2009 | 152 139 | 52 514 | 99625 | 17.2 | 5.9 | 11.3 |
| 2010 | 165 643 | 53 580 | 112 063 | 18.5 | 6.0 | 12.5 |
| ərazi | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| cəmi | kişi | qadın | ||||
| nəfər | faiz | nəfər | faiz | nəfər | faiz | |
| Xocavənd rayonu | 41468 | 100,0 | 16904 | 100,0 | 24564 | 100,0 |
| Şəhər əhalisi | 15161 | 36,56 | 5778 | 34.18 | 9383 | 38.20 |
| Kənd əhalisi | 26307 | 63,44 | 11126 | 65.82 | 15181 | 61.80 |
İqtisadi xarakteristikası
Xocavənd rayonu əsasən kənd təsərrüfatı rayonudur. Üzümü və yaşıl mərməri ilə məşhur olan rayonda əsas təsərrüfat sahələri heyvandarlıq, üzümçülük, quşçuluq, taxılçılıq, bostançılıq və tərəvəzçilikdir. Rayonda arpa, buğda, qarğıdalı, soğan, kartof, yem çuğunduru və bostan-tərəvəz bitkiləri yetişdirilir. Rayon ərazisində Bağırxan, Qırmızı Bazar, Mədə Bulağı, Baba Bulağı, Ballı Bulaq və s. onlarla istirahət zonaları var.
Görkəmli şəxslər
- — ictimai siyasi xadim .
- Cavad bəy Məlik-Yeqanov – Lənkəran şəhərinin general-qubernatoru, Həmkarlar İttifaqları Təşkilatının banilərindən biri, Parlamentin üzvü, müsəlman fəhlələrinin həmkarlar ittifaqının yaradıcısı. Azərbaycan Milli Şurasının üzvü kimi Azərbaycanın Müstəqilliyi haqqında İstiqlal Bəyannaməsinə imza atmışdı. Dizaq mahalı məlikləri Məlikyeqanovların nəslindəndir.
- Xudadat bəy Məlik-Aslanov – Azərbaycan Demokratik Cümhuriyyətinin Dəmir Yolları naziri, texnika elmləri doktoru, professor.
- Mir Mehdi Xəzani – məşhur "Qarabağnamə"lərdən birinin müəllifi, tarixçi, şair.
- İbad Hüseynov – Azərbaycan Milli Qəhrəmanı, müharibə veteranı.
İstinadlar
Bu məqalədəki istinadlar müvafiq ilə göstərilməlidir. |
- https://www.stat.gov.az/source/demoqraphy/ap/az/population_2019.zip.
- Описание Карабагской провинции, составленное в 1823 году, Тифлис, 1866, p
- "Azərbaycan toponimlərinin ensiklopedik lüğəti". İki cilddə. I cild. Bakı, "Şərq-Qərb", 2007.
- . 2012-03-26 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-08-02.
- "Xocavənd Rayon Prokurorluğunun və Bakı şəhəri Pirallahı Rayon Prokurorluğunun yaradılması haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 4 oktyabr 2013-cü il tarixli Sərəncamı". 2021-10-26 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-11-15.
- "FHN və DİN Hadrutda yanğın təhlükəsizliyi barədə birgə tədbir keçirib - FOTO". 2022-10-03 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-10-01.
- "Hadrutda Ailə Sağlamlıq Mərkəzi fəaliyyətə başlayıb". 2022-10-03 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-10-01.
- Гусейнов, 1985
- . 2012-10-03 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-09-30.
- "Arxivlənmiş surət". 2021-10-22 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-02-25.
Xarici keçidlər
- -də Xocavənd rayonu
- Embassy of the Republic of Azerbaijan to the Hellenic Republic 2015-02-20 at the Wayback Machine: Armenian aggression against Azerbaijan 2016-07-23 at the Wayback Machine
- Xocavəndi ermənilərdən təmizləmək planının iflası — uğursuz əməliyyat…
- "Nurəddin Sadıxov uğurlu Xocavənd əməliyyatını yarımçıq dayandırdı" – Keçmiş briqada komandiri ilə MÜSAHİBƏ
Həmçinin bax
- Xocavənd rayonunun abidələri
- Xocavənd əməliyyatı (1997)
- Xocavənd rayonunda kütləvi məzarlıqlar
- Qaradağlı qətliamı
- Qarakənd faciəsi
 | Xocavənd rayonu ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqale Xocavend rayonu haqqindadir Seher ucun Xocavend sehifesine baxin Xocavend rayonu Azerbaycan Respublikasinda inzibati erazi vahidi Inzibati merkezi Xocavend seheridir RayonXocavend rayonu40 01 51 sm e 47 25 20 s u Olke AzerbaycanDaxildir QarabagInzibati merkez XocavendTarixi ve cografiyasiYaradilib 26 noyabr 1991Sahesi 1 458 km Hundurluk 575 mEhalisiEhalisi 43 871 nef 2019 Reqemsal identifikatorlarISO kodu AZ XVDTelefon kodu 994 26Poct indeksi AZ 2801Avtomobil nomresi 28Resmi sayt Vikianbarda elaqeli mediafayllarSusa qezasi 1 yanvar 1903 cu iller xeritesi Xocavend 1823 cu il Qarabag kameral defterlerinde Rayon merkezi 2 oktyabr 1992 ci il tarixinde Ermenistan Silahli Quvvelerinin terefinden isgal edilmisdir Azerbaycan Silahli Quvveleri terefinden 2020 ci ilin oktyabr ayinin 9 da rayonun Hadrut qesebesi Qocbeyli Sor kendi 14 de Qirmiziqaya Melikcanli Tagaser 15 de Edilli Edise Bulutan Dagdosu Dudukcu Ciraquz 16 da Xirmanciq Agbulaq Edilli Axullu 20 de Agcakend Mulkudere Dasbasi Gunesli Cinarli 23 de Dolanlar Bunyadli noyabrin 7 de Ataqut Hunerli 9 da Agdam Arpagedik Quscular Memmeddere Susanliq Domi Binederesi Tug Akaku Azix Cilen Mets Taglar Derekend Xocavend Salaketin Sahyeri Sexer Zogalbulaq Arakul Tagavard Boyuk Tagavard Zerdanasen Petrosasen Caylaqqala Kohne Taglar Seher kendleri isgaldan azad edilmisdir 10 noyabr 2020 ci il tarixli ucterefli beyanata uygun olaraq Xocavend seheri Qirmizi Bazar qesebesi Agbulaq Gavahin Agkend Amaras Arpaduzu Avdur Cemiyyet Cutcu Cagaduz Cartar Corekli Emiranlar Gavahin Guneycartar Guneyxirman Hesan Xanoba Xerxan kend Xocavend Kendxurd Kis Kuropatkino Qagartsi Qaradagli Qarakend Qarazemi Qaritepe Qarqar Quzeycartar Quzeyxirman Quzumkend Mirikend Muganli Muskapat Sos Six Dursun Yemiscan Yenikend Zavadix kendleri Rusiya Sulhmeramli kontingentinin nezareti altinda olub 19 sentyabr 2023 cu ilde aparilan lokal xarakterli antiterror emeliyyatlari neticesinde qalan eraziler de Azerbaycanin suverenliyine kecmisdir TarixiXocavend adli yasayis menteqesinin adi 1823 cu il Qarabag Vilayetinin vergi defterlerinde kecir Ehalisi koceri Azerbaycanlilardan teskil olundugu aciq askar yazilib Xocavend rayonunun 1923 cu iledek adi Asagi Qaranliq olmusdur Oykonimin birinci komponenti yasayis menteqesinin cografi movqeyi ile baglidir Menteqe adini erazideki Qaranliq dagindan almisdir Erazide eyniadli cay da vardir Ermenistan erazisindeki Martuni rayonunun adi da 1946 ci iledek Asagi Qaranliq olmusdur 26 noyabr 1991 ci ilde DQMV legv edilerek Martuni ve Hadrut rayonlarinin bazasi esasinda Xocavend rayonu yaradilmisdir Rayonun umumi sahesi 1458 km ehalisi 41 725 o cumleden azerbaycanlilar 10 648 neferdir Rayonda 1 seher Xocavend seheri rayon mekezi 2 iri qesebe Qirmizi Bazar ve Hadrut 81 kend var Olduqca elverisli cografi movqeye ve seraite malik Xocavend rayonu Agdam Agcabedi Fuzuli Cebrayil Qubadli Lacin Susa Xocali rayonlari ile hemserheddir 1988 ci ilin fevralindan baslayan Qarabag muharibesinde Xocavend rayonu 145 sehid onlarin 13 neferi qadin 13 neferi usaqdir vermisdir 2 oktyabr 1992 ci il tarixde Xocavend seheri Ermenistan Silahli Quvveleri terefinden isgal olunmusdur Xocavend rayonunun isgal olunmus kendleri Kend adi Isgal tarixi Isgaldan azad olunma tarixiTug 30 10 1991 9 11 2020Salaketin 30 10 1991 9 11 2020Xocavend 19 11 1991 10 11 2020Axullu 09 01 1992 20 10 2020Qaradagli 17 02 1992 10 11 2020Muganli 02 10 1992 10 11 2020Emiralilar 02 10 1992 10 11 2020Kuropatkino 02 10 1992 10 11 2020Gunesli 23 07 1993 20 10 2020Arakul 20 08 1993 20 10 2020 4 oktyabr 2013 cu ilde Azerbaycan Respublikasi Prezidentinin Serencami ile Xocavend Rayon Prokurorlugu yaradilmisdir 10 noyabr 2020 ci ile qeder Xocavend rayonunun Hadrut qesebesi ve 34 kendi isgal azad edilmisdir 10 noyabr 2020 ci il tarixde imzalanmis ateskese esasen Xocavend rayonunun simal hissesi kecmis Martuni rayonu muveqqeti olaraq Rusiya Sulhmeramli quvvelerinin nezaretine verilmisdir 19 20 sentyabr 2023 cu il tarixlerinde Azerbaycan Silahli Quvvelerinin anti terror tedbirleri neticesinde Xocavend rayonu Azerbaycanin nezaretine qayitmisdir Qarabag iqtisadi rayonuna daxil olan isgaldan azad edilmis erazilerde Susa rayonu istisna olmaqla Azerbaycan Respublikasi Prezidentinin xususi numayendesinin muavini Prezidentin Xocavend rayonu uzre selahiyyetli numayendesi Eli Zeynalovdur Tarixi abideler Xocavend rayonu Azix kendi yaxinliginda yerlesen ve Azerbaycan erazisinde en qedim insan meskeni Azix magarasindan askarlanmis Paleolitin Asel medeniyyeti dovrune aid Azixantropun alt cene sumuyu Milli Azerbaycan Tarixi Muzeyi Xocavend rayonu Dolanlar kendi erazisinde yerlesen Son Tunc Erken Demir dovrune aid nekropoldan askarlanmis maral buynuzu formali mis bezek Milli Azerbaycan Tarixi Muzeyi Ukrashenie iz medi jpg Qedim yasayis meskenlerinden sayilan Xocavendin erazisi tebii servetlerle tikinti materiallari ve faydali qazintilarla mese zolaqlari ve sirin su ehtiyatlari ile zengindir Ekologiya ve Tebii Servetler Nazirliyinden verilen melumata gore Xocavend rayonunun Qirmizibazar qesebesinde diametri 600 sm hundurluyu 25 m olan 1 eded 1000 ve 1 eded 2000 il yasli Serq cinarlari qedim tebiet abidesi kimi qorunurdu Rayonun Qarakend kendinde Qirmizi kitab a dusen ucuncu dovrun relikt novu olan orta diametri 24 sm hundurluyu 12 metr yasi 100 illik azat agaclari da muhafize edilirdi Rayonun Tug kendinin 5 km de V esre aid Alban kilsesi Tug kendi erazisinde XII XVII esrlere aid Alban kilseleri I V esrlere aid Alban qebiristanliqlari Salaketin kendi erazisinde yerlesen Demrov ocagi Dagdagan ocagi Xocavend kendi erazisinde yerlesen Cicim ocagi Qaradagli kendi erazisinde qedim Alban qebiristanligi Behremli kendi erazisinde yerlesen Behmenli piri Muganli kendinde yerlesen Seyid Rza kumbezi Qaradagli kendi erazisinde Yel piri ermeni isgalcilari terefinden vehsicesine dagidilmisdir Azerbaycani qedim yasayis meskeni kimi dunyada tanidan abidelerden biri deniz seviyyesinden 900 metr hundurlukde yerlesen uzunlugu 190 metr eheng daslari oksfordkimeric dovrune aid olan Azix magarasi Xocavendin Fuzuli rayonuna yaxin Azix kendinin 1 kilometr cenubi serqinde yerlesir Hemin rayonun Mets Taglar kendinden cenubda deniz seviyyesinden 850 m hundurlukde yerlesen uzunlugu 22 metr eheng daslari oksfordkimeric dovrune aid olan Taglar magarasi da tarixi abide kimi xususi ehemiyyete malikdir Xocavend erazisinde istifadeye yararli yeralti su ehtiyatlarini qiymetlendirmek meqsedile bir vaxtlar kompleks hidrogeoloji tedqiqatlar aparilib Neticede 9 perspektiv sahe secilib ve hemin saheler uzre IV dovr Tebasir ve Yura sulu komplekslerinin 83 min kubmetr gun hecminde yeralti su ehtiyatlari askarlanib Bundan basqa bulaq aximi moduluna esasen 7 34 min kubmetr gun hecmde yeralti su ehtiyatlari hesablanib Belelikle rayonun erazisinde istifadeye yararli yeralti sular 90 34 min kubmetr gun teskil edir Isgal altinda olan Xocavendin erazisi butovlukde ekoloji terrora meruz qalib Azix magarasini ermeniler silah anbarina ceviribler Rayonun erazisinde yerlesen ve umumi sahesi 25 5 min hektar olan mesedeki palid agaclari qirilaraq dasinib Xonasen cayinin kenarlarinda biten tebii mese ise tamamile mehv edilib Xocavendin Yelli Gedik sahesinde Fuzuliye geden yolun sag ve sol tereflerinde avtomobil yollarinin muhafizesi meqsedile ekilen agaclar da kesilib Ktisveng monastiri Tug kendi Ktis qalasi Tug kendi Muqeddes Stefan kilsesi Tug kendi Muqeddes Meryem kilsesi Tug kendi Muqeddes Iohann kilsesi Tug kendi Dizaq meliklerinin sarayi Tug kendi Yeddi qapi monastiri Susanliq kendi Xutudere monastiri Bine kendi Qirmizi kilse Bine kendi Muqeddes Iohann monastiri Boyuk Taglar kendi Taglar magarasi Boyuk Taglar kendi Azix magarasi Azix kendi Muqeddes Meryem kilsesi Zogalbulaq kendi Kuratag qalasi Dudukcu kendi Muqeddes Tanri anasi kilsesi Zakirli kendi Kataroveng monastiri Ziyaret daginin zirvesi Caylaqqala kendi Muqeddes Meryem kilsesi Erekul kendi Ag xac kilsesi Veng kendi Muqeddes Tanri anasi kilsesi Tagaser kendi Muqeddes Meryem kilsesi Tagaser kendi Amaras monastiri Sos kendi Muqeddes Qriqoris kilsesi Zavadiq kendi Mavas monastiri Gavahin kendi Muqeddes Yelisey monastiri Cartar kendi Muqeddes tercumeciler kilsesi Qagartsi kendi Bri kilsesi Corekli kendi Muqeddes Tanri anasi kilsesi Corekli kendiAzix magarasi Yeddi qapi monastiri Amaras monastiri Ktisveng monastiri Muqeddes Iohann kilsesi Muqeddes Meryem kilsesi Ermenistan terefinden isgalin neticeleri Xocavend rayonu 1992 ci il oktyabrin ayinin 2 de Ermenistan silahli birlesmeleri ve onlarin havadarlari terefinden isgal edilib Isgal neticesinde rayonun azerbaycanlilar yasayan 10 kendinde 1723 yasayis evi ermeniler terefinden yandirilaraq emlaklari talan edilib 47 senaye 144 kend teserrufati obyekti dagidilaraq viran edilib Ermeni vandallari terefinden 17 tehsil muessisesi 4 mektebeqeder terbiye ocagi 32 sehiyye muessisesi 59 medeniyyet obyekti 10 tarixi abide dagidilib Rayonun infrastrukturuna aid olan 12 rabite qovsagi 341 km avtomobil yollari 32 korpu 42 su anbari ve 316 km su kemeri xetti dagidilib talan edilerek yararsiz hala salinib Isgal neticesinde vurulmus maddi menevi ziyanla bareber rayonun bitki ve mese ortuyune de boyuk miqdarda zerer deyib Bele ki rayonun 1202 ha mese sahesindeki qiymetli agac novleri qirilaraq mehv edilib Bunu eliyen ise Ermeni separatcilaridir Xocavendliler 13 neferi qadin 13 neferi usaq olmaqla 145 nefer sehid verib rayon sakinlerinden 300 neferden cox insan saglamligini itirib ve ya elil olub 243 usaq valideynlerinden birini 68 qadin heyat yoldasini itirib Muxtelif dovrlerde girov goturulmus 110 nefer dinc sakinlerden 49 neferi esir ve girovluqda olarken ermeni terroru ve vehsiliyinin qurbani olub bir aileden olan 3 usaq her iki valideynini itirib Ermenistan silahli quvveleri 2017 ci il fevralin 24 25 ne kecen gece boyuk strateji ehemiyyet dasiyan Nergiztepeni isgal etmek ucun hucuma kecibler Azerbaycan Silahli Quvveleri qarsi kecirdiyi emeliyyat zamani dusmenin ates movqelerine ve cemlesme noqtelerine qarsi muvafiq cavab tedbirleri heyata kecirib Cografi movqeyiRayon erazisi Qarabag silsilesinde yerlesir Susa rayonu ile serhedde Boyuk Kirs 2725 m zirvesi yukselir serqde maili duzenlikler ustunluk teskil edir Yura tebasir Neogen cokuntuleri yayilir Iqlimi Inzibati rayonda qisi quraq kecen mulayim isti iqlim tipi yaranir ve serqde yayi quraq kecen mulayim isti iqlim tipi ile evez olunur Yanvarin orta temperaturu 2 C den 5 C ye qeder iyul da ise 20 C den 24 C ye qederdir Yagintilarin orta illik miqdari 400 800 mm dir Daxili sular Rayonun caylaridan Kondelen Isgan Qozlu Quru caylari Araz hovzesine aiddir Hekeri cayinin bezi qollari burdan baslayir Landsaft Sabalidi ve qehveyi dag mese torpaqlari yayilmisdir Flora Bitki ortuyunde kolluqlar ve enliyarpaq meseler ustunluk teskil edir Faydali qazintilari uzluk dasi tikinti dasi Qesebeler KendlerRayon 1 seher 2 seher tipli qesebe ve 81 kendden ibaretdir Qaradagli Xocavend Emiranlar Muganli Kuropatkino Haxulu Salaketin Gunesli Xetai meshur Tug kendi ve s EhalisiEsas meqaleler Azerbaycan ehalisinin siyahiyaalinmasi 1999 ve Azerbaycan ehalisinin siyahiyaalinmasi 2009 Iller Cemi ehalinin sayi min nefer o cumleden Butun ehaliye nisbeten faizle seher yerleri kend yerleri seher yerleri kend yerleri 2000 8 032 8 4 116 4 3 916 4 51 2 48 82001 8 114 3 4 167 2 3 947 1 51 4 48 62002 8 191 3 4 219 7 3 971 6 51 5 48 52003 8 269 1 4 273 7 3 995 4 51 7 48 32004 8 349 0 4 403 6 3 945 4 52 7 47 32005 8 447 3 4 477 6 3 969 7 53 0 47 02006 8 553 0 4 565 7 3 987 3 53 4 46 62007 8 665 9 4 636 6 4 029 3 53 5 46 52008 8 779 8 4 733 6 4 046 2 53 9 46 12009 8 896 9 4 818 3 4 078 6 54 2 45 82010 8 997 4 4 866 6 4 130 8 54 1 45 92011 9 111 1 4 829 5 4 281 6 53 0 47 0 Dogum olum ve tebii artim Iller Nefer ehalinin her 1000 neferine Dogulanlar Olenler Tebii artim Dogulanlar Olenler Tebii artim 2000 116 994 46 701 70293 14 8 5 9 8 92001 110 356 45 284 65072 13 8 5 7 8 12002 110 715 46 522 64193 13 8 5 8 8 02003 113 467 49 001 64466 14 0 6 0 8 02004 131 609 49 568 82041 16 1 6 1 10 02005 141 901 51 962 89939 17 2 6 3 10 92006 148 946 52 248 96698 17 8 6 2 11 62007 151 963 53 655 98308 18 0 6 3 11 72008 152 086 52 710 99376 17 8 6 2 11 62009 152 139 52 514 99625 17 2 5 9 11 32010 165 643 53 580 112 063 18 5 6 0 12 5erazicemi kisi qadinnefer faiz nefer faiz nefer faizXocavend rayonu 41468 100 0 16904 100 0 24564 100 0Seher ehalisi 15161 36 56 5778 34 18 9383 38 20Kend ehalisi 26307 63 44 11126 65 82 15181 61 80Iqtisadi xarakteristikasiXocavend rayonu esasen kend teserrufati rayonudur Uzumu ve yasil mermeri ile meshur olan rayonda esas teserrufat saheleri heyvandarliq uzumculuk qusculuq taxilciliq bostanciliq ve terevezcilikdir Rayonda arpa bugda qargidali sogan kartof yem cugunduru ve bostan terevez bitkileri yetisdirilir Rayon erazisinde Bagirxan Qirmizi Bazar Mede Bulagi Baba Bulagi Balli Bulaq ve s onlarla istirahet zonalari var Gorkemli sexsler ictimai siyasi xadim Cavad bey Melik Yeqanov Lenkeran seherinin general qubernatoru Hemkarlar Ittifaqlari Teskilatinin banilerinden biri Parlamentin uzvu muselman fehlelerinin hemkarlar ittifaqinin yaradicisi Azerbaycan Milli Surasinin uzvu kimi Azerbaycanin Musteqilliyi haqqinda Istiqlal Beyannamesine imza atmisdi Dizaq mahali melikleri Melikyeqanovlarin neslindendir Xudadat bey Melik Aslanov Azerbaycan Demokratik Cumhuriyyetinin Demir Yollari naziri texnika elmleri doktoru professor Mir Mehdi Xezani meshur Qarabagname lerden birinin muellifi tarixci sair Ibad Huseynov Azerbaycan Milli Qehremani muharibe veterani IstinadlarBu meqaledeki istinadlar muvafiq istinad sablonlari ile gosterilmelidir https www stat gov az source demoqraphy ap az population 2019 zip Opisanie Karabagskoj provincii sostavlennoe v 1823 godu Tiflis 1866 p Azerbaycan toponimlerinin ensiklopedik lugeti Iki cildde I cild Baki Serq Qerb 2007 2012 03 26 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2012 08 02 Xocavend Rayon Prokurorlugunun ve Baki seheri Pirallahi Rayon Prokurorlugunun yaradilmasi haqqinda Azerbaycan Respublikasi Prezidentinin 4 oktyabr 2013 cu il tarixli Serencami 2021 10 26 tarixinde Istifade tarixi 2013 11 15 FHN ve DIN Hadrutda yangin tehlukesizliyi barede birge tedbir kecirib FOTO 2022 10 03 tarixinde Istifade tarixi 2022 10 01 Hadrutda Aile Saglamliq Merkezi fealiyyete baslayib 2022 10 03 tarixinde Istifade tarixi 2022 10 01 Gusejnov 1985 2012 10 03 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2012 09 30 Arxivlenmis suret 2021 10 22 tarixinde Istifade tarixi 2017 02 25 Xarici kecidler de Xocavend rayonu Embassy of the Republic of Azerbaijan to the Hellenic Republic 2015 02 20 at the Wayback Machine Armenian aggression against Azerbaijan 2016 07 23 at the Wayback Machine Xocavendi ermenilerden temizlemek planinin iflasi ugursuz emeliyyat Nureddin Sadixov ugurlu Xocavend emeliyyatini yarimciq dayandirdi Kecmis briqada komandiri ile MUSAHIBEHemcinin baxXocavend rayonunun abideleri Xocavend emeliyyati 1997 Xocavend rayonunda kutlevi mezarliqlar Qaradagli qetliami Qarakend faciesi Xocavend rayonu ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin