Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Süni intellektin tarixi — müasir elmin inkişafı və ağıllı maşınların yaradılması texnologiyasına dair bir doktrina olaraq, insan təbiətinin erkən fəlsəfi tədqiqatlarında və dünyanı tanıma prosesində köklərə malikdir. O sonradan neyrofizioloqlar və psixoloqlar tərəfindən insan beyninin və düşüncə tərzinin işi ilə bağlı bir sıra nəzəriyyələr şəklində genişlənmişdir. Süni intellekt elminin inkişafındakı müasir mərhələ riyazi hesablama nəzəriyyəsinin əsasını – alqoritmlər nəzəriyyəsini və kompüterlərin yaradılmasıdır.
Süni intellektin tarixi qədim zamanlarda mütəxəssislər tərəfindən zəka və ya şüurla təchiz edilmiş süni varlıqların mövcudluğu haqqında miflər, hekayələr və şayiələr ilə başlamışdır. Müasir süni intellekt insan düşüncəsinin mexaniki simvollarının manipulyasiyası kimi filosoflar tərəfindən müəyyənləşdi. Bu iş 1940-cı illərdə riyazi mülahizələrin abstrakt mahiyyətinə əsaslanan və proqramlaşdırıla bilən rəqəmsal kompüterin ixtirası ilə yekunlaşdı. Bu cihaz və onun arxasında duran ideyalar bir neçə elm adamını elektron beyin yaratmaq imkanını ciddi şəkildə müzakirə etməyə ruhlandırdı.
Süni intellek tədqiqat sahəsi 1956-cı ilin yayında ABŞ-ın Dartmut Kollecinin kampusunda keçirilən seminarda yaradılmışdır. İştirak edənlər onilliklər ərzində süni intellekt tədqiqatının liderləri olacaq. Onların bir çoxu insan kimi ağıllı bir maşının az müddətdə hazırlayacaqlarını proqnozlaşdırmışdı və bu vizyonu reallaşdırmaq üçün onlara milyonlarla dollar verilmişdir.
Nəhayət, ticarət təşkilatları və tədqiqatçılar layihənin çətinliyini çox aşağı qiymətləndirərək yanıldıqlarını anladılar. 1974-cü ildə tənqidlərinə və Konqresin davamlı təzyiqlərinə cavab olaraq, ABŞ və süni intellektlə bağlı istiqamətsiz tədqiqatların maliyyələşdirilməsini dayandırdılar. Daha sonra bu hadisə "Süni intellektin qışı" kimi tanınacaqdı. Yeddi il sonra, uzaqgörən təşəbbüsü, hökumətləri və investorları süni intellektə milyardlarla dollar yatırım etməyə ruhlandırdı, lakin 1980-ci illərin sonunda sahibkarlar məyus oldular və yenidən maliyyə vəsaitlərini geri çəkdilər.
21-ci əsrin ilk onilliyində, yeni metodlar, güclü hesablama aparatları və nəhəng məlumat bazalarının yaradılması vasitəsilə avtomatlaşdırılmanın sənayedə bir çox problemləri uğurla həll etməyin nəticəsində süni intellektə investisiya və maraq kəskin şəkildə artdı.
Süni intellekt elmi
Tətbiqi bir elm olaraq "Süni intellekt" nəzəri və təcrübi hissələrə malikdir. Təcrübədə "Süni intellekt" yaratmaq problemi bir tərəfdən kompüter elmləri və kompüter texnologiyasının kəsişməsindədir – digər tərəfdən neyrofiziologiya, idrak və davranış psixologiyası ilə – digər tərəfdən. Nəzəri əsas Süni intellektin fəlsəfəsi olmalıdır, ancaq əhəmiyyətli nəticələrin əldə edilməsi ilə nəzəriyyə müstəqil əhəmiyyət qazanır. İndiyə qədər "Süni intellekt" nəzəriyyəsi və təcrübəsi riyazi, alqoritmik, robot, fizioloji və digər nəzəri fənlərdən və müstəqil əhəmiyyətə malik eksperimental texnikalardan fərqləndirilməlidir.
Elmin yaranmasına fəlsəfi əsas
"Süni intellekt" anlayışı haqqında düşünmək ehtimalı Rene Dekartın "Metod haqqında danışma" (1637) əsəri ilə başlayan və bundan dərhal sonra Tomas Hobbsun "İnsan təbiəti" (1640) adlı doğulması ilə böyük təsir göstərmişdir.
Rene Dekart, heyvanın — bir növ mürəkkəb bir mexanizm olduğunu və bununla da mexaniki bir nəzəriyyə meydana gətirdiyini irəli sürdü.
Burada mexanik materializmin qədim materializmdən nə ilə fərqləndiyini, fikirlərini Aristotelin əsərlərində tutan və sonrakı Hegel dialektikası, dialektik və tarixi materializmdən (Feyerbax, Karl Marks, Fridrix Engels, Vladimir Lenin) anlamaq vacibdir. Fakt budur ki, mexaniki materializm orqanizmlərin mexanik mənşəyinə yönəlmişdir, qədim materializm təbiətin mexanik mənşəyinə yönəldilmiş, dialektik və tarixi materializm isə mexanizmin cəmiyyətdəki təzahürlərinə istinad etmişdir.
Buna görə də aydındır ki, orqanizmdəki mexanist təbiəti dərk etmədən, hətta ən ibtidai mənada da süni intellekt haqqında bir anlayışdan danışa bilmərik. Mexanist təbiətin və cəmiyyətin varlığı süni intellekt sahəsindən kənara çıxır və ciddi şəkildə danışmaq zəruri şərt deyildir.
Elmin yaranmasının texnoloji əsasları
1623-cü ildə Vilhelm Şikard (alm. Wilhelm Schickard) ilk mexaniki rəqəmsal kompüter qurdu, ardınca Blez Paskal (1643) və Leybnits (1671). Leybnits eyni zamanda müasir ikili say sistemini təsvir edən bir ilk olmasına baxmayaraq bir çox böyük elm adamı vaxtaşırı bu sistemi əvvəlcə bəyənmişdi. 1832-ci ildə kollec müşaviri ağılın qabiliyyətlərini artırmaq üçün elmi metod və cihazların işlənməsi prinsipini irəli sürdü və inşaat kompüter elmləri tarixində ilk dəfə perforasiya edilmiş kartlardan istifadə edən bir sıra "ağıllı maşınlar" təklif etdi. XIX əsrdə Çarlz Bebbic və Ada Lavleys bir proqramlaşdırıla bilən mexaniki kompüterdə çalışdılar.
Elmin yaranması
1910–1913-cü illərdə Bertran Rassel və Vaytxed, rəsmi məntiqdə inqilab edən Riyaziyyat Prinsiplərini nəşr etdilər. 1941-ci ildə Konrad Tsuze ilk işləmə proqramı ilə idarə olunan kompüteri qurdu. və , 1943-cü ildə sinir şəbəkələrinin əsasını qoyan Əsəb fəaliyyətində təsəvvür edilən fikirlərin məntiqi (ing. A Logical Calculus of the Ideas Immanent in Nervous Activity) hesablamasını nəşr etdi.
İstinadlar
- Kaplan, Andreas; Haenlein, Michael. "Siri, Siri, in my hand: Who's the fairest in the land? On the interpretations, illustrations, and implications of artificial intelligence". Business Horizons. 62. 2019: 15–25. doi:10.1016/j.bushor.2018.08.004.
- Newquist, 1994. səh. 143–156
- Newquist, 1994. səh. 144–152
- W. S. Anglin and J. Lambek, The Heritage of Thales, Springer, 1995, ISBN 0–387-94544-X online 2015-05-12 at the Wayback Machine
- Bacon, Francis The Advancement of Learning, Book 6, Chapter 1, 1605. Online here. 2017-03-18 at the Wayback Machine
- "Интеллектуальные машины". 2011-10-18 tarixində . İstifadə tarixi: 2014-12-15.
- "Изобретения Корсакова". 2015-11-22 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-02-26.
Ədəbiyyat
- Поспелов Д.А., Осипов Г.С. Прикладная семиотика (Новости искусственного интеллекта). 1999. 9–35.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Suni intellektin tarixi muasir elmin inkisafi ve agilli masinlarin yaradilmasi texnologiyasina dair bir doktrina olaraq insan tebietinin erken felsefi tedqiqatlarinda ve dunyani tanima prosesinde koklere malikdir O sonradan neyrofizioloqlar ve psixoloqlar terefinden insan beyninin ve dusunce terzinin isi ile bagli bir sira nezeriyyeler seklinde genislenmisdir Suni intellekt elminin inkisafindaki muasir merhele riyazi hesablama nezeriyyesinin esasini alqoritmler nezeriyyesini ve komputerlerin yaradilmasidir Suni intellektin tarixi qedim zamanlarda mutexessisler terefinden zeka ve ya suurla techiz edilmis suni varliqlarin movcudlugu haqqinda mifler hekayeler ve sayieler ile baslamisdir Muasir suni intellekt insan dusuncesinin mexaniki simvollarinin manipulyasiyasi kimi filosoflar terefinden mueyyenlesdi Bu is 1940 ci illerde riyazi mulahizelerin abstrakt mahiyyetine esaslanan ve proqramlasdirila bilen reqemsal komputerin ixtirasi ile yekunlasdi Bu cihaz ve onun arxasinda duran ideyalar bir nece elm adamini elektron beyin yaratmaq imkanini ciddi sekilde muzakire etmeye ruhlandirdi Suni intellek tedqiqat sahesi 1956 ci ilin yayinda ABS in Dartmut Kollecinin kampusunda kecirilen seminarda yaradilmisdir Istirak edenler onillikler erzinde suni intellekt tedqiqatinin liderleri olacaq Onlarin bir coxu insan kimi agilli bir masinin az muddetde hazirlayacaqlarini proqnozlasdirmisdi ve bu vizyonu reallasdirmaq ucun onlara milyonlarla dollar verilmisdir Nehayet ticaret teskilatlari ve tedqiqatcilar layihenin cetinliyini cox asagi qiymetlendirerek yanildiqlarini anladilar 1974 cu ilde tenqidlerine ve Konqresin davamli tezyiqlerine cavab olaraq ABS ve suni intellektle bagli istiqametsiz tedqiqatlarin maliyyelesdirilmesini dayandirdilar Daha sonra bu hadise Suni intellektin qisi kimi taninacaqdi Yeddi il sonra uzaqgoren tesebbusu hokumetleri ve investorlari suni intellekte milyardlarla dollar yatirim etmeye ruhlandirdi lakin 1980 ci illerin sonunda sahibkarlar meyus oldular ve yeniden maliyye vesaitlerini geri cekdiler 21 ci esrin ilk onilliyinde yeni metodlar guclu hesablama aparatlari ve neheng melumat bazalarinin yaradilmasi vasitesile avtomatlasdirilmanin senayede bir cox problemleri ugurla hell etmeyin neticesinde suni intellekte investisiya ve maraq keskin sekilde artdi Suni intellekt elmiEsas meqale Suni intellekt Tetbiqi bir elm olaraq Suni intellekt nezeri ve tecrubi hisselere malikdir Tecrubede Suni intellekt yaratmaq problemi bir terefden komputer elmleri ve komputer texnologiyasinin kesismesindedir diger terefden neyrofiziologiya idrak ve davranis psixologiyasi ile diger terefden Nezeri esas Suni intellektin felsefesi olmalidir ancaq ehemiyyetli neticelerin elde edilmesi ile nezeriyye musteqil ehemiyyet qazanir Indiye qeder Suni intellekt nezeriyyesi ve tecrubesi riyazi alqoritmik robot fizioloji ve diger nezeri fenlerden ve musteqil ehemiyyete malik eksperimental texnikalardan ferqlendirilmelidir Elmin yaranmasina felsefi esas Suni intellekt anlayisi haqqinda dusunmek ehtimali Rene Dekartin Metod haqqinda danisma 1637 eseri ile baslayan ve bundan derhal sonra Tomas Hobbsun Insan tebieti 1640 adli dogulmasi ile boyuk tesir gostermisdir Rene Dekart heyvanin bir nov murekkeb bir mexanizm oldugunu ve bununla da mexaniki bir nezeriyye meydana getirdiyini ireli surdu Burada mexanik materializmin qedim materializmden ne ile ferqlendiyini fikirlerini Aristotelin eserlerinde tutan ve sonraki Hegel dialektikasi dialektik ve tarixi materializmden Feyerbax Karl Marks Fridrix Engels Vladimir Lenin anlamaq vacibdir Fakt budur ki mexaniki materializm orqanizmlerin mexanik menseyine yonelmisdir qedim materializm tebietin mexanik menseyine yoneldilmis dialektik ve tarixi materializm ise mexanizmin cemiyyetdeki tezahurlerine istinad etmisdir Buna gore de aydindir ki orqanizmdeki mexanist tebieti derk etmeden hetta en ibtidai menada da suni intellekt haqqinda bir anlayisdan danisa bilmerik Mexanist tebietin ve cemiyyetin varligi suni intellekt sahesinden kenara cixir ve ciddi sekilde danismaq zeruri sert deyildir Elmin yaranmasinin texnoloji esaslari1623 cu ilde Vilhelm Sikard alm Wilhelm Schickard ilk mexaniki reqemsal komputer qurdu ardinca Blez Paskal 1643 ve Leybnits 1671 Leybnits eyni zamanda muasir ikili say sistemini tesvir eden bir ilk olmasina baxmayaraq bir cox boyuk elm adami vaxtasiri bu sistemi evvelce beyenmisdi 1832 ci ilde kollec musaviri agilin qabiliyyetlerini artirmaq ucun elmi metod ve cihazlarin islenmesi prinsipini ireli surdu ve insaat komputer elmleri tarixinde ilk defe perforasiya edilmis kartlardan istifade eden bir sira agilli masinlar teklif etdi XIX esrde Carlz Bebbic ve Ada Lavleys bir proqramlasdirila bilen mexaniki komputerde calisdilar Elmin yaranmasi1910 1913 cu illerde Bertran Rassel ve Vaytxed resmi mentiqde inqilab eden Riyaziyyat Prinsiplerini nesr etdiler 1941 ci ilde Konrad Tsuze ilk isleme proqrami ile idare olunan komputeri qurdu ve 1943 cu ilde sinir sebekelerinin esasini qoyan Eseb fealiyyetinde tesevvur edilen fikirlerin mentiqi ing A Logical Calculus of the Ideas Immanent in Nervous Activity hesablamasini nesr etdi IstinadlarKaplan Andreas Haenlein Michael Siri Siri in my hand Who s the fairest in the land On the interpretations illustrations and implications of artificial intelligence Business Horizons 62 2019 15 25 doi 10 1016 j bushor 2018 08 004 Newquist 1994 seh 143 156 Newquist 1994 seh 144 152 W S Anglin and J Lambek The Heritage of Thales Springer 1995 ISBN 0 387 94544 X online 2015 05 12 at the Wayback Machine Bacon Francis The Advancement of Learning Book 6 Chapter 1 1605 Online here 2017 03 18 at the Wayback Machine Intellektualnye mashiny 2011 10 18 tarixinde Istifade tarixi 2014 12 15 Izobreteniya Korsakova 2015 11 22 tarixinde Istifade tarixi 2020 02 26 EdebiyyatPospelov D A Osipov G S Prikladnaya semiotika Novosti iskusstvennogo intellekta 1999 9 35