Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
 | Bu məqalə Qazax şəhəri haqqındadır. Digər mənalar üçün Qazax (dəqiqləşdirmə) səhifəsinə baxın. |
Qazax — Azərbaycanda şəhər, Azərbaycan Respublikasının Qazax rayonunun inzibati mərkəzi.
| Şəhər | |
| Qazax | |
|---|---|
 | |
| Ölkə | |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Əsası qoyulub | 1909 |
| Sahəsi |
|
| Mərkəzin hündürlüyü | 381 ± 1 m |
| Saat qurşağı | |
| Əhalisi | |
| Əhalisi |
|
| Rəqəmsal identifikatorlar | |
| Poçt indeksi | AZ 3500 |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Tarixi
Qazax vaxtilə oymaq, sultanlıq, sonralar isə qəza mərkəzi olmuşdur. 1909-cu ildən şəhər statusu almış, hazırda isə rayon mərkəzidir. Ehtimallara görə Qazaxın əsası VIII əsrdə ərəb sərkərdəsi Mərvan ibn Məhəmməd tərəfindən qoyulmuşdur. Bu yer haqqında VII əsr hadisələri ilə əlaqədar "" (Kasaq) kimi ərəb tarixçisi əl-Kufi (IX əsr) də məlumat vermişdir. Toponim özündə qıpçaq mənşəli "qazax" etnik birliyinin adını əks etdirir. Lakin qıpçaqların bir hissəsi bu zonaya sonralar da gəlmişdir. XI–XII əsrlərdə gürcü çarlarının hərbi qüvvə kimi istifadə etmək məqsədilə Şimali Qafqazdan Şərqi Gürcüstana kütləvi surətdə qıpçaq ailələri köçürdükləri məlumdur. Təkcə 1118–1120-ci illərdə gürcü carı 45 minlik süvari ordusu olan 225 min qıpcağı Gürcüstanda yerləşdirmişdi. Türkdilli əhali sayca çoxluq təşkil etdiyi üçün Şərqi Gürcüstan XI–XIII əsr gürcü mənbələrində Didi Türkoba (Böyük Türk obası) adlanırdı. Görünür, həmin türkdilli qıpçaqların əksəriyyəti qazaxlar olmuşlar. Bunu Azərbaycanın şimalında və Gürcüstan, Ermənistan ərazilərində yayılmış qazax etnik birliyinə aid etnotoponimlər də sübut edir.
XV əsrin sonlarında Qazax sultanlığı yaradılmışdır. Səfəvilər dövründə Qazax sultanlığı Qarabağ bəylərbəyliyinə daxil idi.
Qazax sultanlığının hakimləri sultan titulu daşıyırdılar və irsi hakimiyyətə malik idilər. Qazax sultanlığına 3 nəsil rəhbərlik etmişdir. 1-ci nəslə "Qazaxlı" və ya "Alqazaxlı" deyilən Şıxlinskilər aiddir
Osmanlı sultanı III Əhmədin (1703–1730) dövründə qazaxlılar osmanlıların tərəfinə keçdiyinə görə səfəvilər yenidən Qazaxı geri alarkən "Qazaxlı" tayfasını rəhbərlikdən azad etmiş, onların əvəzinə iranlı Sübhanverdi xan adlı sərkərdəni Qazaxa sultan təyin etmişlər. Bununla da II feodal sülaləsinə Sübhanverdi xan başçılıq etmişdir.
Həmin dövrdə Qazax sultanlığı hələ Qarabağ bəylərbəyliyinə tabe idi. 1736-cı ildə Nadir şah Muğanda özünü şah elan etdi. Lakin Qarabağ bəylərbəyi Uğurlu xan Ziyad oğlu onun hakimiyyətinə öz etirazını bildirdi. Bu səbəbdən Nadir şah taxta əyləşdikdən sonra Gəncə xanının nüfuzunu zəiflətmək üçün Qazax, Şəmşədil və Borçalı mahallarını Kaxetiya çarlığına verdi. Bundan sonra Kaxetiya çarı II İraklinin fərmanı ilə 1774-cü ildə Qazax sultanlığına rəhbərliyə Salahlıda bəylik edən Kosa Mirzalı ağanın nəslindən olan Pənah ağa rəhbər təyin edildi. Bununla III feodal sülaləsinin hakimiyyəti başladı.
1752-ci ildə Qazax sultanlığı II İraklini məğlub edən Şəki xanlığına birləşdirildi, Şəki xanı Hacı Çələbinin vəfatından sonra yenidən II İraklinin vassallığına keçdi. 1801-ci ildə Qazax sultanlığı Qərbi Gürcüstanın təkibində Rusiyaya birləşdirildi. 1819-cu ildə sultanlıq ləğv edilərək distansiyaya çevrildi. 1867-ci il dekabrın 9-da Yelizavetpol quberniyasının tərkibində Qazax qəzasına çevrilmişdir. Qazax qəzası indiki Tovuz, Ağstafa, Qazax rayonlarını və sovet dövründə Ermənistana verilmiş keçmiş Azərbaycan torpaqları olan Dilican dərəsi və Göyçə gölünə qədər əraziləri əhatə edirdi. 1929-cu ildə Qazax qəzası ləğv olunmuşdur. 1930-cu il avqustun 8-də Qazax rayonu yaradılmış, 1939-cu il yanvarın 24-də bir hissəsi yeni yaradılan Ağstafa rayonuna verilmişdir. 1959-cu il dekabrın 4-də Ağstafa rayonu Qazax rayonundan ayrılmışdır. 1982-ci ildə Qazax rayonunun İncədərə yaylası, Kəmərli, Aslanbəyli və Qaymaqlı kəndlərinin ərazilərinin hissələri, 1986-cı ildə Qazax rayonunun 2500 hektarlıq otlaq əraziləri Ermənistan tərəfindən müxtəlif adlar altında zəbt edilmişdir.
Qarabağ müharibəsi dövründə Ermənistan Azərbaycanla həmsərhəd bütün bölgələrə hücum etmişdir. Bu bölgələrdən biri də Qazax rayonu idi. Ermənistan artıq 1990-cı ildə martın 23-dən 24-ə keçən gecə qabaqcadan təşkil edilən plan əsasında Bağanıs Ayrım kəndinə hücum edərək kəndi işğal etmişlər. 1992-ci ilin aprel ayında isə ermənilər hücum edərək rayonun daha iki kəndini, Barxudarlı və Soflu kəndlərini işğal etdilər. Daha sonrakı illərdə ermənilər Qazaxın daha dörd kəndini işğal etdilər. İşğal olunan kəndlər Aşağı Əskipara, Xeyrimli, Qızılhacılı, Yuxarı Əskipara kəndləridir.
25 yanvar 2016-cı ildə A. R. Müdafiə Nazirliyi Qazax rayonu ilə Ermənistanın Noyemberyan yaşayış məntəqəsi arasındakı ərazidə yerləşən Odundağ yüksəkliyinin Azərbaycan ordusunun nəzarətinə keçməsi haqqında məlumat yayıb.
Mədəniyyəti
Qazax rayonunda dünya, ölkə və yerli əhəmiyyətli 112 tarixi abidə var. Onlardan 54-ü arxeoloji, 46-sı memarlıq, 7-si monumental-tarixi abidə, 5-i dekorativ-tətbiqi incəsənt abidəsidir.
Qazaxda 112 abidə var. Bunlar — Damcılı mağara düşərgəsi,(Paleolit dövrü)Alban məbədi(6-cı əsr), Qırmızı kürpü(12-ci əsr) və s
Coğrafiyası və iqlimi
Qazax rayonu Azərbaycanın şimal-qərbində yerləşir. Gürcüstan Respublikası ilə 9 km, Ermənistan Respublikası ilə isə 168 km məsafədə həmsərhəddir. Ərazisi 701 m²-dir.
Mülayim qış və isti yay. Orta aylıq temperatur yanvarda 0–6°С, iyunda isə 18–25°С. Qış quraq keçir. İllik yağıntı 350–700 mm-dir.
Əhalisi
Qazax rayonu Türk mənşəli bir bölgədir. "Kitabi-Dədə Qorqud" adlı möhtəşəm və əzəmətli dastanda Qazax rayonunun adı çəkilməsə də belə, buna baxmayaraq, dastanda baş verən hadisələr məhz Qazax rayonunda da cərəyan etmişdir. Qazaxlılar milli mənsubiyyət baxımından əsl türklərdir. Ümumiyyətlə, şərəfli Türk millətinə xas olan bütün ali və müsbət keyfiyyətlər sırf Qazax insanlarının xarakteristikasında cəmləşmişdir. Məsələn, sözübütövlük, kişilik, mərdlik, igidlik, el-obaya sevgi, torpağa və adət-ənənələrə bağlılıq və s. Qazax əhalisi Azərbaycan türklərinə məxsus olan bütün milli mədəniyyəti, adət-ənənələri, mentaliteti, milli-mənəvi dəyərləri bu gün də yaşatmaqdadırlar.
AzStat-ın 1 yanvar 2019-cu il tarixinə olan məlumatına əsasən Qazax şəhərinin əhalisi 28 min nəfərdir.
Texniki problemlərə görə qrafiklər müvəqqəti olaraq söndürülüb. |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Görkəmli şəxsləri
- Molla Pənah Vaqif (1717–1797) — görkəmli Azərbaycan şairi və ictimai—siyasi xadim.
- Molla Vəli Vidadi (1707–1809) — görkəmli Azərbaycan şairi.
- Səməd Vurğun (1906–1956) — Azərbaycanın ilk xalq şairi, dramaturq, akademik, Yeni dövr Azərbaycan poeziyasının və müasir Azərbaycan dilinin banisi.
- Mirzə Adıgözəl bəy (1780–1848) — tarixçi, ilk "Qarabağnamə" əsərinin müəllifi.
- Əliağa Şıxlinski (1865–1943) — AXC—nin Hərb nazirinin müavini, general—leytenant, rus artilleriyasının " Allahı", Azərbaycan Milli Ordusunun qurucusu.
- Osman Sarıvəlli (1905–1990) — Azərbaycanın xalq şairi.
- Mehdi Hüseyn (1909–1964) — Azərbaycanın xalq yazıçısı.
- Mirvarid Dilbazi (1912–2001) — Azərbaycanın ilk qadın xalq şairi.
- Məqsud Şeyxzadə (1908–1967) — Özbəkistanın xalq şairi, dramaturq , müasir Özbək ədəbiyyatının banisi.
- İsmayıl Şıxlı (1919–1995) — Azərbaycanın xalq yazıçısı.
- Hüseyn Arif (1924–1992) — Azərbaycanın xalq şairi.
- Yusif Səmədoğlu (1935–1998) — Azərbaycanın xalq yazıçısı.
- Vaqif Səmədoğlu (1939–2015) — Azərbaycanın xalq şairi.
- İsa Muğanna (1928–2014) — Azərbaycanın xalq yazıçısı.
- Nəriman Həsənzadə (1931) — Azərbaycanın xalq şairi.
- Vidadi Babanlı (1927) — Azərbaycan yazıçısı.
- Nüsrət Kəsəmənli (1946–2003) — Azərbaycan şairi.
- Teymur Bünyadov (1928–2022) — akademik, tarixçi— etnoqraf.
- Rasim Əfəndiyev (1928–2010) — akademik, sənətşünas.
- İlyas Abdullayev (1913–1985) — akademik, bioloq.
- Qaçaq Kərəm (1860–1910) — Azərbaycanın xalq qəhrəmanı.qəhrəmanı.
- Aslan Aslanov (1925–1995) — akademik.
- Tahir İsayev (1922–2001) — İtaliyanın Milli Qəhrəmanı.
- Davud Paşayev (1940–2010) — Rusiyanın Milli Qəhrəmanı, Rusiya dövlət atom gəmiqayırması zavodunun baş direktoru və prezidenti.
- Müseyib Allahverdiyev (1909–1969) — Sovet İttifaqı Qəhrəmanı.
- Müseyib Dilbazi (1923–2011) — Böyük Vətən Müharibəsi Qəhrəmanı.
- Qalib bəy Vəkilov (1898–1937) — Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti ordusunun general—mayoru.
- Mustafa bəy Vəkilov (1896–1965) — Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin Daxili işlər naziri.
- İbrahim ağa Vəkilov (1853–1934) — general, ilk azərbaycanlı hərbi topoqraf.
- İbrahim ağa Usubov (1872–1920) — Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti ordusunun general— mayoru, diviziya komandiri.
- Cavad bəy Şıxlinski (1874–1959) — rus, İran ordusunda xidmət etmiş Cümhuriyyət ordusunun general—mayoru.
- İbrahim Rəhimov (1849–1927) — Həkim diplomu almış ilk azərbaycanlı, ilk azərbaycanlı psixiatr—həkim, həkim—humanist, ictimai xadim.
- Fərrux ağa Qayıbov (1891–1916) — ilk azərbaycanlı hərbi təyyarəçi
- Mustafa ağa Vəkilov (1899–1943) — ilk azərbaycanlı hüquq elmləri doktoru, professor.
- Əhməd Seyidov (1892–1977) — ilk azərbaycanlı pedaqoji elmlər doktoru, professor.
- Sona Vəlixan (1883–1982) — İlk oftalmoloq qadın (1933), İlk Tibb elmləri doktoru elmi dərəcəsinə layiq olan ilk azərbaycanlı qadın olmuşdur.
- Mustafa Hacıqasımov (1883–1969) — ilk azərbaycanlı cərrah—ginekoloq.
- Məmmədrza ağa Vəkilov (1864–1944) — Azərbaycan səhiyyənsinin ilk təşkilatçılarından biri, Azərbaycanda ilk poliklinika xidmətinin təşkilatçısı.
- Məqsəd Qocamanov (1960) — geodeziya və kartoqrafiya sahəsi üzrə ilk və yeganə azərbaycanlı elmlər doktoru.
- Camal Əhmədov (1928–1999) — ədəbiyyatın metodikası üzrə ilk azərbaycanlı elmlər doktoru.
- Məmmədəli Hüseynov (1922–1994) — arxeoloq, paleontoloq , Azıx paleolit düşərgəsinin ilk tədqiqatçısı.
- Nigar Şıxlinskaya (1878–1931) — ilk azərbaycanlı ali təhsilli və ilk tibb bacısı olan qadın olmuşdur.
- Xədicə Qayıbova (1893–1938) — ilk azərbaycanlı pianoçu qadın.
- Qeysər Kaşıyeva (1893–1972) — ilk azərbaycanlı rəssam qadın.
- Nigar Usubova (1914–1995) — incəsənət sahəsi üzrə elmi işi müdafiə edən ilk azərbaycanlı qadın.
- Zəhra Cəfərova (1924–2005) — ilk azərbaycanlı qadın orqan ifaçısı.
- Badisəba Köçərli (1881–1954) — Azərbaycanlı xeyriyyəçi, pedaqoq, maarifçi, Azərbaycanda ilk uşaq evinin yaradıcısı.
- Mədinə Qiyasbəyli (1889–1938)- Azərbaycan maarif xadimi, jurnalist, tərcüməçi, ilk azərbaycanlı pedaqoq qadın.
- Leyla Vəkilova (1927–1999) — ilk balet artistlərindən biri, SSRİ xalq artisti.
- Əminə Dilbazi (1919–2010) — rəqqasə, Azərbaycanın xalq artisti.
- Malik Mansurov (1961) — Azərbaycan tarzəni, Azərbaycanın xalq artisti.
- Elşən Mansurov (1962) — Azərbaycan musiqiçisi, kamança ifaçısı, Azərbaycanın xalq artisti.
- Həmidə Ömərova (1957) — Azərbaycanın xalq artisti.
- Leyla Şıxlinskaya (1947) — Azərbaycanın xalq artisti.
- Lətifə Əliyeva (1944) — Azərbaycanın xalq artisti.
- Ülviyyə Hacıbəyova (1960) — Azərbayacan pianoçusu və bəstəkarı, Azərbaycanın xalq artisti.
- Elmira Hüseynova (1933–1995) — heykəltaraş, Azərbaycanın əməkdar rəssamı.
- Nabat Səmədova (1950) — rəssam, Azərbaycanın əməkdar rəssamı.
- Baba Mahmudoğlu (1940–2006) — xanəndə, Azərbaycanın xalq artisti.
- Sabir Məmmədov (1968) — aktyor, Azərbaycanın xalq artisti.
- Həmid Vəkilov (1949–2020) — məşhur novator tarzən, Azərbaycanın əməkdar artisti.
- Hacırəhim ağa Vəhidi (1822–1874) — sufi dünyagörüşlü şair olmuşdur.
- Muxtar Hacıyev (1876–1938) — 1921-ci ildə Azərbaycan Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinin ilk sədri seçilmişdir.
- Sayad Zeynalov (1886–1942) — "Müqəddəs Georgi" ordeninin bütün dörd dərəcəsi ilə təltif olunmuş yeganə azərbaycanlı hərbçi.
- Nazim Əfəndiyev (1926–1998) — professor, Respublikanın əməkdar həkimi.
- Ədalət Nəsibov (1939) — saz ustası, əməkdar incəsənət xadimi, Prezident təqaüdçüsü.
- Şamoy Çobanov (1965–1990) — Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı.
- Alı Mustafayev (1952–1991) — Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı.
- İlqar İsmayılov (1959–1992) — Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı.
- Firudin Şamoyev (1962–1992) — Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı.
- Rafiq Alıcanov (1965–1993) — Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı.
- Əjdər Babayev (1950–1995) — Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı.
- Mərifət Nəsibov (1972–1992) — Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı.
- Aqil Musayev (1974–1994) — Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı.
- Nicad Bədəlov — Vətən Müharibəsi Qəhrəmanı.
-
![image]()
Əminə Dilbazi, Azərbaycan rəqqasəsi 1919
İqtisadiyyatı
Qazax rayonunda 8 iri və orta müəssisə, 13 tibb müəssisəsi, 110 mədəniyyət ocağı, 47 orta ümumtəhsil məktəbi, 31 məktəbəqədər uşaq müəssisəsi, 2 texniki, orta ixtisas və peşə məktəbi, 2 ali təhsil müəssisəsi fəaliyyət göstərir.
İstinadlar
- Hafiz Heydərov. ( (az.)). az.apa.az. 2016-01-25. 2016-01-25 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-01-25.
- Azərbaycan Respublikasının Dövlət Statistika Komitəsi 2016-03-09 at the Wayback Machine: Qazax şəhəri 2020-10-13 at the Wayback Machine
- Rusiya imperiyası əhalisinin siyahıya alınması (1897).
- SSRİ əhalisinin siyahıya alınması (1926).
- SSRİ əhalisinin siyahıya alınması (1939).
- .
- SSRİ əhalisinin siyahıya alınması (1970).
- SSRİ əhalisinin siyahıya alınması (1979).
- SSRİ əhalisinin siyahıya alınması (1989).
- "Həmidə Ömərovanın karantində doğum günü". 2023-07-18 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-07-18.
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqale Azerbaycanda yerlesen seher haqqindadir Qazax demonimli eyniadli millet ucun baxin Qazaxlar Bu meqale Qazax seheri haqqindadir Diger menalar ucun Qazax deqiqlesdirme sehifesine baxin Qazax Azerbaycanda seher Azerbaycan Respublikasinin Qazax rayonunun inzibati merkezi SeherQazax41 05 36 sm e 45 21 58 s u Olke AzerbaycanTarixi ve cografiyasiEsasi qoyulub 1909Sahesi 10 km Merkezin hundurluyu 381 1 mSaat qursagi UTC 04 00EhalisiEhalisi 28 000 nef 2019 Reqemsal identifikatorlarPoct indeksi AZ 3500Qazax Vikianbarda elaqeli mediafayllarTarixiQazax vaxtile oymaq sultanliq sonralar ise qeza merkezi olmusdur 1909 cu ilden seher statusu almis hazirda ise rayon merkezidir Ehtimallara gore Qazaxin esasi VIII esrde ereb serkerdesi Mervan ibn Mehemmed terefinden qoyulmusdur Bu yer haqqinda VII esr hadiseleri ile elaqedar Kasaq kimi ereb tarixcisi el Kufi IX esr de melumat vermisdir Toponim ozunde qipcaq menseli qazax etnik birliyinin adini eks etdirir Lakin qipcaqlarin bir hissesi bu zonaya sonralar da gelmisdir XI XII esrlerde gurcu carlarinin herbi quvve kimi istifade etmek meqsedile Simali Qafqazdan Serqi Gurcustana kutlevi suretde qipcaq aileleri kocurdukleri melumdur Tekce 1118 1120 ci illerde gurcu cari 45 minlik suvari ordusu olan 225 min qipcagi Gurcustanda yerlesdirmisdi Turkdilli ehali sayca coxluq teskil etdiyi ucun Serqi Gurcustan XI XIII esr gurcu menbelerinde Didi Turkoba Boyuk Turk obasi adlanirdi Gorunur hemin turkdilli qipcaqlarin ekseriyyeti qazaxlar olmuslar Bunu Azerbaycanin simalinda ve Gurcustan Ermenistan erazilerinde yayilmis qazax etnik birliyine aid etnotoponimler de subut edir XV esrin sonlarinda Qazax sultanligi yaradilmisdir Sefeviler dovrunde Qazax sultanligi Qarabag beylerbeyliyine daxil idi Qazax sultanliginin hakimleri sultan titulu dasiyirdilar ve irsi hakimiyyete malik idiler Qazax sultanligina 3 nesil rehberlik etmisdir 1 ci nesle Qazaxli ve ya Alqazaxli deyilen Sixlinskiler aiddir Osmanli sultani III Ehmedin 1703 1730 dovrunde qazaxlilar osmanlilarin terefine kecdiyine gore sefeviler yeniden Qazaxi geri alarken Qazaxli tayfasini rehberlikden azad etmis onlarin evezine iranli Subhanverdi xan adli serkerdeni Qazaxa sultan teyin etmisler Bununla da II feodal sulalesine Subhanverdi xan basciliq etmisdir Hemin dovrde Qazax sultanligi hele Qarabag beylerbeyliyine tabe idi 1736 ci ilde Nadir sah Muganda ozunu sah elan etdi Lakin Qarabag beylerbeyi Ugurlu xan Ziyad oglu onun hakimiyyetine oz etirazini bildirdi Bu sebebden Nadir sah taxta eylesdikden sonra Gence xaninin nufuzunu zeifletmek ucun Qazax Semsedil ve Borcali mahallarini Kaxetiya carligina verdi Bundan sonra Kaxetiya cari II Iraklinin fermani ile 1774 cu ilde Qazax sultanligina rehberliye Salahlida beylik eden Kosa Mirzali aganin neslinden olan Penah aga rehber teyin edildi Bununla III feodal sulalesinin hakimiyyeti basladi 1752 ci ilde Qazax sultanligi II Iraklini meglub eden Seki xanligina birlesdirildi Seki xani Haci Celebinin vefatindan sonra yeniden II Iraklinin vassalligina kecdi 1801 ci ilde Qazax sultanligi Qerbi Gurcustanin tekibinde Rusiyaya birlesdirildi 1819 cu ilde sultanliq legv edilerek distansiyaya cevrildi 1867 ci il dekabrin 9 da Yelizavetpol quberniyasinin terkibinde Qazax qezasina cevrilmisdir Qazax qezasi indiki Tovuz Agstafa Qazax rayonlarini ve sovet dovrunde Ermenistana verilmis kecmis Azerbaycan torpaqlari olan Dilican deresi ve Goyce golune qeder erazileri ehate edirdi 1929 cu ilde Qazax qezasi legv olunmusdur 1930 cu il avqustun 8 de Qazax rayonu yaradilmis 1939 cu il yanvarin 24 de bir hissesi yeni yaradilan Agstafa rayonuna verilmisdir 1959 cu il dekabrin 4 de Agstafa rayonu Qazax rayonundan ayrilmisdir 1982 ci ilde Qazax rayonunun Incedere yaylasi Kemerli Aslanbeyli ve Qaymaqli kendlerinin erazilerinin hisseleri 1986 ci ilde Qazax rayonunun 2500 hektarliq otlaq erazileri Ermenistan terefinden muxtelif adlar altinda zebt edilmisdir Qarabag muharibesi dovrunde Ermenistan Azerbaycanla hemserhed butun bolgelere hucum etmisdir Bu bolgelerden biri de Qazax rayonu idi Ermenistan artiq 1990 ci ilde martin 23 den 24 e kecen gece qabaqcadan teskil edilen plan esasinda Baganis Ayrim kendine hucum ederek kendi isgal etmisler 1992 ci ilin aprel ayinda ise ermeniler hucum ederek rayonun daha iki kendini Barxudarli ve Soflu kendlerini isgal etdiler Daha sonraki illerde ermeniler Qazaxin daha dord kendini isgal etdiler Isgal olunan kendler Asagi Eskipara Xeyrimli Qizilhacili Yuxari Eskipara kendleridir 25 yanvar 2016 ci ilde A R Mudafie Nazirliyi Qazax rayonu ile Ermenistanin Noyemberyan yasayis menteqesi arasindaki erazide yerlesen Odundag yuksekliyinin Azerbaycan ordusunun nezaretine kecmesi haqqinda melumat yayib MedeniyyetiQazax rayonunda dunya olke ve yerli ehemiyyetli 112 tarixi abide var Onlardan 54 u arxeoloji 46 si memarliq 7 si monumental tarixi abide 5 i dekorativ tetbiqi incesent abidesidir Qazaxda 112 abide var Bunlar Damcili magara dusergesi Paleolit dovru Alban mebedi 6 ci esr Qirmizi kurpu 12 ci esr ve s mescidCografiyasi ve iqlimiQazax rayonu Azerbaycanin simal qerbinde yerlesir Gurcustan Respublikasi ile 9 km Ermenistan Respublikasi ile ise 168 km mesafede hemserheddir Erazisi 701 m dir Mulayim qis ve isti yay Orta ayliq temperatur yanvarda 0 6 S iyunda ise 18 25 S Qis quraq kecir Illik yaginti 350 700 mm dir EhalisiQazax rayonu Turk menseli bir bolgedir Kitabi Dede Qorqud adli mohtesem ve ezemetli dastanda Qazax rayonunun adi cekilmese de bele buna baxmayaraq dastanda bas veren hadiseler mehz Qazax rayonunda da cereyan etmisdir Qazaxlilar milli mensubiyyet baximindan esl turklerdir Umumiyyetle serefli Turk milletine xas olan butun ali ve musbet keyfiyyetler sirf Qazax insanlarinin xarakteristikasinda cemlesmisdir Meselen sozubutovluk kisilik merdlik igidlik el obaya sevgi torpaga ve adet enenelere bagliliq ve s Qazax ehalisi Azerbaycan turklerine mexsus olan butun milli medeniyyeti adet eneneleri mentaliteti milli menevi deyerleri bu gun de yasatmaqdadirlar AzStat in 1 yanvar 2019 cu il tarixine olan melumatina esasen Qazax seherinin ehalisi 28 min neferdir Texniki problemlere gore qrafikler muveqqeti olaraq sondurulub Il Sayi1897 1 7691926 2 9901939 6 590 Il Sayi1959 9 2211970 13 0871979 15 585 Il Sayi1989 19 0452010 20 9002019 28 000Gorkemli sexsleriMolla Penah Vaqif 1717 1797 gorkemli Azerbaycan sairi ve ictimai siyasi xadim Molla Veli Vidadi 1707 1809 gorkemli Azerbaycan sairi Semed Vurgun 1906 1956 Azerbaycanin ilk xalq sairi dramaturq akademik Yeni dovr Azerbaycan poeziyasinin ve muasir Azerbaycan dilinin banisi Mirze Adigozel bey 1780 1848 tarixci ilk Qarabagname eserinin muellifi Eliaga Sixlinski 1865 1943 AXC nin Herb nazirinin muavini general leytenant rus artilleriyasinin Allahi Azerbaycan Milli Ordusunun qurucusu Osman Sarivelli 1905 1990 Azerbaycanin xalq sairi Mehdi Huseyn 1909 1964 Azerbaycanin xalq yazicisi Mirvarid Dilbazi 1912 2001 Azerbaycanin ilk qadin xalq sairi Meqsud Seyxzade 1908 1967 Ozbekistanin xalq sairi dramaturq muasir Ozbek edebiyyatinin banisi Ismayil Sixli 1919 1995 Azerbaycanin xalq yazicisi Huseyn Arif 1924 1992 Azerbaycanin xalq sairi Yusif Semedoglu 1935 1998 Azerbaycanin xalq yazicisi Vaqif Semedoglu 1939 2015 Azerbaycanin xalq sairi Isa Muganna 1928 2014 Azerbaycanin xalq yazicisi Neriman Hesenzade 1931 Azerbaycanin xalq sairi Vidadi Babanli 1927 Azerbaycan yazicisi Nusret Kesemenli 1946 2003 Azerbaycan sairi Teymur Bunyadov 1928 2022 akademik tarixci etnoqraf Rasim Efendiyev 1928 2010 akademik senetsunas Ilyas Abdullayev 1913 1985 akademik bioloq Qacaq Kerem 1860 1910 Azerbaycanin xalq qehremani qehremani Aslan Aslanov 1925 1995 akademik Tahir Isayev 1922 2001 Italiyanin Milli Qehremani Davud Pasayev 1940 2010 Rusiyanin Milli Qehremani Rusiya dovlet atom gemiqayirmasi zavodunun bas direktoru ve prezidenti Museyib Allahverdiyev 1909 1969 Sovet Ittifaqi Qehremani Museyib Dilbazi 1923 2011 Boyuk Veten Muharibesi Qehremani Qalib bey Vekilov 1898 1937 Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti ordusunun general mayoru Mustafa bey Vekilov 1896 1965 Azerbaycan Xalq Cumhuriyyetinin Daxili isler naziri Ibrahim aga Vekilov 1853 1934 general ilk azerbaycanli herbi topoqraf Ibrahim aga Usubov 1872 1920 Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti ordusunun general mayoru diviziya komandiri Cavad bey Sixlinski 1874 1959 rus Iran ordusunda xidmet etmis Cumhuriyyet ordusunun general mayoru Ibrahim Rehimov 1849 1927 Hekim diplomu almis ilk azerbaycanli ilk azerbaycanli psixiatr hekim hekim humanist ictimai xadim Ferrux aga Qayibov 1891 1916 ilk azerbaycanli herbi teyyareci Mustafa aga Vekilov 1899 1943 ilk azerbaycanli huquq elmleri doktoru professor Ehmed Seyidov 1892 1977 ilk azerbaycanli pedaqoji elmler doktoru professor Sona Velixan 1883 1982 Ilk oftalmoloq qadin 1933 Ilk Tibb elmleri doktoru elmi derecesine layiq olan ilk azerbaycanli qadin olmusdur Mustafa Haciqasimov 1883 1969 ilk azerbaycanli cerrah ginekoloq Memmedrza aga Vekilov 1864 1944 Azerbaycan sehiyyensinin ilk teskilatcilarindan biri Azerbaycanda ilk poliklinika xidmetinin teskilatcisi Meqsed Qocamanov 1960 geodeziya ve kartoqrafiya sahesi uzre ilk ve yegane azerbaycanli elmler doktoru Camal Ehmedov 1928 1999 edebiyyatin metodikasi uzre ilk azerbaycanli elmler doktoru Memmedeli Huseynov 1922 1994 arxeoloq paleontoloq Azix paleolit dusergesinin ilk tedqiqatcisi Nigar Sixlinskaya 1878 1931 ilk azerbaycanli ali tehsilli ve ilk tibb bacisi olan qadin olmusdur Xedice Qayibova 1893 1938 ilk azerbaycanli pianocu qadin Qeyser Kasiyeva 1893 1972 ilk azerbaycanli ressam qadin Nigar Usubova 1914 1995 incesenet sahesi uzre elmi isi mudafie eden ilk azerbaycanli qadin Zehra Ceferova 1924 2005 ilk azerbaycanli qadin orqan ifacisi Badiseba Kocerli 1881 1954 Azerbaycanli xeyriyyeci pedaqoq maarifci Azerbaycanda ilk usaq evinin yaradicisi Medine Qiyasbeyli 1889 1938 Azerbaycan maarif xadimi jurnalist tercumeci ilk azerbaycanli pedaqoq qadin Leyla Vekilova 1927 1999 ilk balet artistlerinden biri SSRI xalq artisti Emine Dilbazi 1919 2010 reqqase Azerbaycanin xalq artisti Malik Mansurov 1961 Azerbaycan tarzeni Azerbaycanin xalq artisti Elsen Mansurov 1962 Azerbaycan musiqicisi kamanca ifacisi Azerbaycanin xalq artisti Hemide Omerova 1957 Azerbaycanin xalq artisti Leyla Sixlinskaya 1947 Azerbaycanin xalq artisti Letife Eliyeva 1944 Azerbaycanin xalq artisti Ulviyye Hacibeyova 1960 Azerbayacan pianocusu ve bestekari Azerbaycanin xalq artisti Elmira Huseynova 1933 1995 heykeltaras Azerbaycanin emekdar ressami Nabat Semedova 1950 ressam Azerbaycanin emekdar ressami Baba Mahmudoglu 1940 2006 xanende Azerbaycanin xalq artisti Sabir Memmedov 1968 aktyor Azerbaycanin xalq artisti Hemid Vekilov 1949 2020 meshur novator tarzen Azerbaycanin emekdar artisti Hacirehim aga Vehidi 1822 1874 sufi dunyagoruslu sair olmusdur Muxtar Haciyev 1876 1938 1921 ci ilde Azerbaycan Merkezi Icraiyye Komitesinin ilk sedri secilmisdir Sayad Zeynalov 1886 1942 Muqeddes Georgi ordeninin butun dord derecesi ile teltif olunmus yegane azerbaycanli herbci Nazim Efendiyev 1926 1998 professor Respublikanin emekdar hekimi Edalet Nesibov 1939 saz ustasi emekdar incesenet xadimi Prezident teqaudcusu Samoy Cobanov 1965 1990 Azerbaycanin Milli Qehremani Ali Mustafayev 1952 1991 Azerbaycanin Milli Qehremani Ilqar Ismayilov 1959 1992 Azerbaycanin Milli Qehremani Firudin Samoyev 1962 1992 Azerbaycanin Milli Qehremani Rafiq Alicanov 1965 1993 Azerbaycanin Milli Qehremani Ejder Babayev 1950 1995 Azerbaycanin Milli Qehremani Merifet Nesibov 1972 1992 Azerbaycanin Milli Qehremani Aqil Musayev 1974 1994 Azerbaycanin Milli Qehremani Nicad Bedelov Veten Muharibesi Qehremani Emine Dilbazi Azerbaycan reqqasesi 1919IqtisadiyyatiQazax rayonunda 8 iri ve orta muessise 13 tibb muessisesi 110 medeniyyet ocagi 47 orta umumtehsil mektebi 31 mektebeqeder usaq muessisesi 2 texniki orta ixtisas ve pese mektebi 2 ali tehsil muessisesi fealiyyet gosterir IstinadlarHafiz Heyderov az az apa az 2016 01 25 2016 01 25 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2016 01 25 Azerbaycan Respublikasinin Dovlet Statistika Komitesi 2016 03 09 at the Wayback Machine Qazax seheri 2020 10 13 at the Wayback Machine Rusiya imperiyasi ehalisinin siyahiya alinmasi 1897 SSRI ehalisinin siyahiya alinmasi 1926 SSRI ehalisinin siyahiya alinmasi 1939 SSRI ehalisinin siyahiya alinmasi 1970 SSRI ehalisinin siyahiya alinmasi 1979 SSRI ehalisinin siyahiya alinmasi 1989 Hemide Omerovanin karantinde dogum gunu 2023 07 18 tarixinde Istifade tarixi 2023 07 18 Xarici kecidlerVikianbarda Qazax ile elaqeli mediafayllar var