Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Keçili — Azərbaycan Respublikası Naxçıvan Muxtar Respublikasının Şahbuz rayonunda kənd. Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin 7 fevral 1991-ci il tarixli, 55-XII saylı Qərarı ilə Naxçıvan Muxtar Respublikasının Şahbuz rayonunun Keçili kəndi Külüs kənd Sovetindən ayrılaraq, bu kənd mərkəz olmaqla Keçili kənd Soveti yaradılmışdır.Dəniz səviyyəsindən 3000 m hündürlükdə, rayon mərkəzindən 20 km şimalda, Zəngəzur silsiləsinin yamacında yerləşir. Əhalisi bağçılıq və heyvandarlıqla məşğuldur. Yaxınlığlnda kiçik dağ çayının sağ sahilində erkən orta əsrlərə aid Kolluq yaşayış yeri qeydə alınmışdır.
| Keçili | |
|---|---|
 | |
| Ölkə | |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Saat qurşağı | |
| Rəqəmsal identifikatorlar | |
| Poçt indeksi | AZ 7123 |
Toponimika
Keçililər - qədin türk tayfası. Mənşəcə oğuzların kayı (qayı) tayfasından idilər. XI əsrdə Səlcuq oğuzlarının tərkibində Azərbaycana gəlmişlər. Orta əsrlərdə Arazın sağ sahilində (indiki Cənubi Azərbaycanda) yaşamış Keçililər Səfəvilər dövründə Naxçıvanda məskunlaşmışlar.Şahbuz rayonunda Keçili kəndinin adı Keçililərlə bağlıdır.
Zəngəzur silsiləsinin ətəyindədir. XIX əsrə aid mənbələrdə Naxçıvan zonasında (Arazın sol sahilində) tayfa yekeçililərin yaşadığı və onların Səfəvilər dövründə kəngərlilərlə qaynayıb-qarışdığı qeyd olunmuşdur. Mənbələrdə oğuz mənşəli qayı tayfa birliyinə daxil olan qızılkeçili qolundan da bəhs edilmişdir. Türkmənlərdə yerçarı tayfasının qollarından biri də keçili adlanırdı. Keçili tayfası Türkiyədə yüryüklər arasında da qeyd olunmuşdur.
Naxçıvan əyalətində Keçili tayfası («tayfeye-keçili») adlı tayfanın yaşadığı qeyd olunmuşdur. Keçili adlı türk tayfası orta əsrlərdə Türkiyə ərazisində də yaşayırdı.V.A.Qordlevskiyə görə Səlcuqi oğuzlarının bir qolu Qızıl Keçili, digəri Çəpni adlanırdı. Keçililər Naxçıvan əyalətində Kəngərlərin bir qolu olmuşdur. Mənbədə qeyd edilir ki, keçmişdə Araz çayının sağ sahilində yaşamış bu tayfa Səfəvilər vaxtında Naxçıvan keçərək Kəngərlərə qarışmışlar. Anadolu yarımadasında Sarı Keçili tayfasının yaşaması da məlumdur.
Tarix
Keçili kəndi Şahbuz rayonu ərazisində, Zəngəzur silsiləsinin yamacında yerləşən qədim yurd yerlərindən biridir. Ərazidəki Kolluq yaşayış yeri, Dəyirman yeri, IX-XIII əsrlərə aid Xaraba Keçil kənd yeri, Keçil qəbiristanlığı və sair kimi maddi-mədəniyyət abidələri burada yaşayışın qədimdən mövcud olduğunu təsdiqləyir. Azərbaycanda məşhur olan Çınqıllı bulağı da bu kənddə yerləşir.
Faktlar sübut edir ki, XVI əsrə qədərki mənbələrdə Keçili kənd adına rast gəlinmir. Ona görə ehtimal edirik ki, həmin dövrə qədər kəndin adı Zimmi keçidi olmuş, keçili tayfası kənddə məskunlaşdıqdan sonra kəndə “Keçili” adı verilmişdir. “Zimmi keçidi” XVI-XVIII əsrlərdə Naxçıvan sancağının Dərəşahbuz nahiyəsində qeydə alınmış kənd adıdır. Nahiyədə bir-biri ilə həmsərhəd olan Nursu, Külüs, Əyrək kəndləri ilə yanaşı, adıçəkilən Zimmi keçidi kəndinin 1727-ci ildə gəliri 6737 ağça olmuşdur. Mənbələrdə Zimmi keçidi adının mənşəyinə toxunulmur, ancaq tədqiqatçıların bəziləri Keçili kənd adının mənşəyini yer səthinin quruluşu, iqlim şəraiti ilə əlaqədar keçid şəklində mənalandırırlar ki, bu mülahizə də Keçili kəndinin keçmiş adının Zimmi keçidi olması ehtimalını artırır. Zimmi keçidi adının birinci komponentinin (zimmi) mənası tam aydın deyil. Ola bilsin ki, adın bu hissəsi ərəbcə orta, ara mənasında işlənən zimn sözündən yaranmışdır. Keçid sözü isə bir yerdən başqa yerə keçmək üçün yol, keçəcək, iki dağ arasında olan dar boğaz mənasında işlənir və Zimmi keçidi adı yer səthinin quruluşu ilə bağlı dağ ortası, iki dağ arasında olan yer, məkan mənasını verir. Bir faktı qeyd edək ki, XVI əsrdən sonrakı mənbələrdə Keçili adına çox təsadüf edilir və bütün müəlliflər adın mənşəyinin tayfa adı ilə bağlı olduğunu yazırlar. Məsələn, Naxçıvana dair tarixi sənədlərdə yazılır ki, Tayifeyi-keçili adı ilə Arazın sağ sahilində yaşayan bu tayfa XVI əsrdə Səfəvilər dövründə Arazın şimalına köçmüş və Kəngərli tayfalarının tərkibinə daxil olmuşdur. Həmin sənəddə qeyd edilir ki, kəngərlilərə görə keçililəri ayrıca tayfa saymaq lazımdır. Nadir şah Kabula hücum edəndə onun qoşununun tərkibində kəngərlilər və keçililər də olmuşdur. Nadir şahın ölümündən sonra Azad xan keçililərdən ibarət bir dəstəni – 18 nəfəri qoşununa qəbul etmişdir. Arazın cənubunda yaşayan keçililər keç tayfası kimi tanınmış və Kərim Sultan adlı şəxs bu tayfaya başçılıq etmişdir. Məlumata görə, bu vəzifədən azad edilən Kərim Sultan İran şahı Kərim xan Zəndə həmin vəzifəyə qayıtmaq üçün müraciət edir və onun xahişi qəbul olunur.
Mənbələrdə Keçili tayfa adı keçili, qızılkeçili, sarıkeçili variantlarında təqdim olunur və tayfanın yayılma arealları da göstərilir. Məsələn, İ.Şopen XIX əsrdə İrəvan quberniyasının Sərdarabad nahiyəsində iki Keçili, Naxçıvan qəzasında isə bir Keçili kəndinin varlığını təsdiqləyir. A.V.Qordlevski qızılkeçililərin oğuzların qayı tayfasına mənsub olduğunu yazır. Bu adın məna açımı ilə bağlı heç bir tədqiqat aparmayan K.N.Smirnov Keçili sözünün mənşəyini səhv olaraq keçi/ keçiçilik sözü ilə əlaqələndirir. Q.Məşədiyev belə hesab edir ki, Keçili türkmənlərin tərkibində ayrıca tayfa olmuşdur. Çox güman ki, oğuz-türkmən tayfası olan yürüklərin sarıkeçili qolu da bu tayfa adı ilə əlaqədardır.
Bu müəlliflərdən fərqli olaraq, Q.Qeybullayev keçililəri kəngərlilərin bir qolu hesab edir və Şahbuz rayonundakı Keçili kəndinin Plankənd adlandırıldığını da yazır. Ancaq qeyd etmək lazımdır ki, Plankənd Şahbuz rayonundakı Keçili kəndinin yox, əsası Naxçıvanın Keçili kəndindən köçən ailələr tərəfindən qoyulmuş Şəmkir rayonundakı Keçili kəndinin adıdır. Mənbələrin məlumatına görə, XVII əsrdə Şahbuz nahiyəsinin Keçili kəndindən bir qrup ailə Şəmkir rayonuna köçmüş və məskunlaşdıqları kəndə Keçili adını vermişlər. 1954-cü ildə həmin kənd planlı surətdə köhnə ərazidən bir qədər aralıda (indiki yerində) salındığı üçün Plankənd adlandırılmış, 1994-cü ildə kəndin adı yenidən Keçili kimi rəsmiləşdirilmişdir.
Yuxarıdakı xülasədən aydın olur ki, Səfəvilərin hakimiyyəti dövründə Arazın şimalına köçüb Naxçıvanda məskunlaşan tayifeyi-keçili Kəngərli tayfaları ilə qaynayıb-qarışmış, təbiətin gözəl guşəsində özlərinə yurd-yuva salmış qədim soykökümüzü qoruyub saxlayan türk tayfalarından biridir. Bu adın paralelləri Şəmkir, Zəngilan, Zaqatala rayonlarında, Gəncə şəhərində, Türkiyə, İran, Türkmənistan və Gürcüstanda da mövcuddur.
Tarixi mənbələrdə qeyd olunur ki, islam dinini müharibəsiz və sülh şəraitində, mehribanlıqla qarşılayan kənd sakinləri sonralar islamın yayılmasında da mühüm rol oynayıblar. Kənd əhalisi adət-ənənələrə, dini dəyərlərə, milli soy kökə bağlı insanlar olublar. Keçili kəndinin say-seçmə oğulları Şah İsmayılın, Şah Abbasın, Nadir şahın ordusunda da xidmət etmiş, şücaətlə vuruşmuşlar. Hətta Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin qurulmasında da yaxından iştirak edən Keçili kəndinin oğulları sonralar, Bolşevik hökuməti qurulduqdan sonra təqib olunmağa başlamışlar.1918-20–ci illərdə xain ermənilərin terror dəstəsi olan daşnaklar Naxçıvanda amansız qırğınlar törədərkən Keçili kəndinin qəhrəman oğulları daşnaklara elə dərs vermişlər ki,ermənilər Babək rayonunun Vayxır kənd ərazisindəki Qızıl boğaz adlanan ərazidə kütləvi qırğın verərək geri qayıtmışlar.
Sovet rejiminə qarşı ilk dəfə mübarizəyə başlayan bölgələrdən biri də məhz Keçili kəndinin insanları olub. Kolxoz quruculuğu və kollektivləşmə illərində var-dövləti əlindən alınan, adət-ənənəsi, milli dəyərləri, şərəf və ləyaqəti xaçpərəst tapdağı altında qalan sadə kənd camaatı silaha sarılaraq sovet hökumətinə qarşı böyük bir hərəkata başlamışlar. Bu hərəkat tarixə Qaçaq hərəkatı kimi düşüb. Üsyançı dəstəyə Keçili kəndinin say-seçmə oğulları başçılıq edib və bu hərəkata sonralar Naxçıvan Muxtar Respublikanın bütün bölgələrindən gəlib qoşulanlar olub. Bu qaçaq hərəkatına gənc yaşlarından igidliyi ilə ad çıxaran Qaçaq Quşdan, sərrast atıcılığı ilə fərqlənən Kalba Süleyman, Kalba Bilal, Orucalı, Dəli Məhərrəm, Kalba Səyyad rəhbərlik ediblər. Bundan başqa dəstə üzvlərinin sırasında , Qasımalı,Əbülfəz ,Qəni,Kalba Abbas, Fətalı kimi igid oğullar da yer alıblar. Amma 1934-cü ilin payızında sovet hökuməti bu üsyanı çox amansızlıqla yatırmış, ədalət, müstəqillik, azadlıq istəyən insanların çoxunu isə vətən xaini adıyla Şahbuz qəsəbəsinin mərkəzində güllələmişlər. Represiyya illərində Keçili kəndindən 50-yə yaxın ailə Qazaxıstanın cənubuna Taldı-Kurqan vilayətinə, o cümlədən, Yevlax rayonuna, Gədəbəyə sürgün edilmişdir. Bu mübarizədən sonra kənd əhalisi öz yaralarını sağaltmaq üçün başqa yol seçmişlər. Bu yol isə elmdən, təhsildən, məktəbdən keçirdi.
Coğrafiyası
Keçili kəndi Şahbuz rayonunun 22 kəndindən biridir. Kənd Zəngəzur dağının ətəyində 39.22 dərəcə şimal enliyi və 45.43 dərəcə şərq uzunluğunda və mütləq hündürlüyü 1880 metr yüksəkilikdə yerləşir. Ərazinin Yayı quraq keçən soyuq iqlimi vardır. Ərazidə səth hissəsində aşağı pliosen yaşlı süxurlar üstünlük təşkil edir. Zəif parçalanmış maili duzənliklərdə dağ-cəmən-çimli ibtidai torpaqlar uzərində şırımlı topal və taxılkimilər. Bu landşaft Qışlaq, Məzrəsuyal, Kecili duzu və Sarıdağ maili duzənliklərini əhatə edir. Cavan - altında paleogenin cokmə, neogenin puskurmə suxurları yayılmış və maili duzlərin səthi ideal şəkildə duzəlmişdir. Onların ətraf yamacları isə kəskin parcalanmışdır. Maili duzənliklərin səthində yayılmış suxurlar icərisində iri daşlar vardır. Həmin alluvial-fluvioqliasial mənşəli cokuntulər Şahbuz və Nursu çaylarının fəaliyyəti, eləcə də qədimdə baş vermiş buzlaşma nəticəsində yaranmışdır. Kənd hər tərəfdən dağ silsilələri ilə əhatə olunmuşdur. Keçili kəndinin şimal-şərqində Qaramabulaq təbii mərzi və kəndinin şimal-şərqində Üçqardaş dağı vardır.
Florası əsasən kolluqlardır ki, burada çoxlu cır badam, alma, armud, alça və sair yetişir. Calaq vasitəsilə onlardan yeni, quraqlığa davamlı və məhsuldar meyvə növləri almaq mümkündür. Kəndətrafı və həyətyanı torpaq sahələrində çiyələk, kartof, heyvanlar üçün yem bitkiləri, meyvə və tərəvəz əkilir. Kənddə xeyli insan arı ailələri saxlayır. Çaydaşları uzərində inkişaf etmiş dağ-cəmən ibtidai cimli torpaqlarda qalın cəmən bitkiləri bitmişdir. Burada şırımlı topal və taxılkimilərlə yanaşı, seyrək hallarda gəvən, kəklikotu, yemişan kolları, tək-tək itburnu kolları vardır. Kolluqlar əsasən şumlanmış səthlərin aralarında qalmışdır. Qədimdən surulmuş sahələrdə sudduyən, qanqallar ustunluk təşkil edir. Kecili və Məzrəsuyal duzləri indi müasir texnika ilə becərilir. Bu duzlərdə yuz hektarlarla sahələrdə taxıl əkilir. Qalan sahələrdən bicənək və məhsuldar otlaqlar kimi istifadə edilir. Keçili düzündə 300 hektaradək əlverişli relyefə malik olan, lakin istifadə edilməyən münbit torpaq sahəsi vardır. Həmin sahələr su ilə təmin edilərsə, xaşa, kartof əkmək və ya meyvə bağları salıb bol məhsul götürmək olar.
Keçili kəndi ölkə üzrə təbii fəlakətlər baş vermə ehtimalı olan ərazilərdəndir. Belə ki, burada 2011-ci ilin may ayında torpaq sürüşməsi nəticəsində 12-dən çox mənzilə zərər dəymişdir. Təbii fəlakətlərin fəsadları aradan qaldırıldıqdan sonra qəzalı evlərin yerinə yenisi tikilib sakinlərə təhvil verilmişdir. Külüs və Keçili kəndləri arasında yeni yaşayış məntəqəsi salınmış və ərazi “Yeni Keçili” adlandırılmışdır. Ümumiyyətlə, mənbələrdə keçili toponimi keçi saxlanan yer kimi izah edirlər. Əslində isə Keçililər Kəngərlilərin bir qolu olmaqla etnotoponimdir.
Əhalisi
Keçili kəndində 1.702 nəfər (2005-ci ilin statistik məlumatına əsasən) türk dilli oğuzlar yaşayır. Keçili kəndində 6 tayfa yaşayırdı.
- Hacılı tayfası - 40 ailəni,
- Əşkaflı tayfası - 30 ailəni,
- Sofulu tayfası - 20 ailəni,
- Alməmmədli tayfası - 30 ailəni,
- Zeynalxanlı tayfası - 17 ailəni
- Qızıllı tayfası - 12 ailəni birləşdirirdi.
- Hacı Ələkbər tayfası 12 ailəni birləşdirir.
- Duzdagın ziyarətgah piri
- Tapın piri,
- Ərəzinmülkü piri,
- Sultanbudu piri,
- Yarğanın başı piri,
Ziyalılar və tarixi şəxsiyyətlər
Keçili kəndinin yetirdiyi ziyalıların siyahısında 70-ə yaxın , onlarla elm adamı, alim, 50-yə yaxın həkim, yüzlərlə müəllim, mühəndis, jurnalist, səfir, diplomat və müxtəlif peşə sahibləri vardır. ABŞ-də, Avropanın bir çox ölkəsində, MDB məkanında xüsusəndə Rusiya və Qazaxıstanda, o cümlədən Türkiyədə yaşayan Keçillilərin əksəriyyətini ziyalılar təşkil edir. Həmçinin Keçili kəndinin ziyalılarının sırasında çox nadir sayılan peşə sahibləri, gen mühəndisindən kompüter mütəxəssisinə, hətta gəmiçiyə qədər bir çox dəyərli və qiymətli peşə sahibləri vardır.Keçili kəndi haqqında daha geniş məlumatları kəndin tarixindən və müasir həyatından bəhs edən kitablardan öyrənə bilərik .Bu kitabların sırasında Eynalı bəy Sultanovun heykayələr kitabı,Ziya Bünyadovun Qırmızı terror,Güllü Məmmədovanın Qaçaq Quşdan povesti,Sadiq Sadiqovun Tarixin qan yaddaşı oçerklər toplusu ,Dilsuz Dünyamalıyevin Ağrılı talelər povesti ,Həmid Arzulunun Qaçaq Quşdan romanları vardır.
- Musa Məhərrəmov (2-ci dünya müharibəsinin iştirakçısı və kəndin ilk ziyalısı)
- Qaşdar Əliyev (təbiətşünas alim)
- Dilsiz Dünyamalıyev -(əməkdar müəllim )
- Hilal Quliyev-(müəllim)
- İsa Məhərrəmov- hüquqşünas
- Vahid Gülmalıyev-həkim,nevroloq
- Qaçaq Quşdan-(30-cu illərdə bolşevik hökumətinə qarşı üsyan edən hərəkatın lideri).
- Kalba Süleyman-(həmin hərəkatın başçısı).
- Dəli Məhərrəm,Qəni, Kalba Abbas, Fətalı(Keçili qacaq hərəkatında şəhid olan qəhrəmanlar)
- Oruc Kərimov- (Tanınmış iqtisadçı,Şair)
- Rəsul Cəfərov -(alim)
- Sahib Gülmalıyev- (həkim, cərrah)
- Eldar Mikayılov -(xalçaçı rəssam)
- Qoçəli Dünyamalıyev -(həkim)
- Mirzə Əsgərov -(həkim)
- Süleyman Abdullayev -(hüquqşünas)
- Qasım Məmişov- (hüquqşünas)
- Müzəffər Əsgərov-(Naxçıvan MR Dövlət Televiziya və Radio Verlişləri Komitəsinin baş redaktoru)
- Məmmədalı Dünyamalıyev- (alim)
- İbrahim Gülmalıyev (kəndin ilk orta məktəb müəllimlərindən biri)
- Mustafa Cəfərov -(həkim)
- Elsəvər Dünyamalıyev- ( Azərbaycan Respublikasının Əməkdar Jurnalisti)
- Daşqın Qəmbərov -(alim )
- Ülvi Dünyamalıyev -(hüquqşünas)
- -( biologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent)
- Qasım Əsgərov- (polis polkovniki)
- Mənsur Əsgərov -(İş adamı, “Çınqıllı bulaq MMC-nin rəhbəri)
- Hafiz Dünyamalıyev- (hüquqşünas)
- Dünyamalı Dünyamalıyev- (həkim)
- Cənnət Əliyev (Keçmiş sovet məkanında ilk milyoner,
- İntiqam Fətullayev -(kardiocərrah)
- Həsən Məmmədov-(Azərbaycanın , Tacikistan Respublikasında səlahiyyətli səfiri)
- Uzel Gülmalıyev-(Dövlət Gömrük Komitəsinin Akademiyası adlı yerdə müəllim)
- Məhərrəm Məhərrəmov- (əməkdar müəllim)
- Dilqəm Məmmədov- rekonstriktiv-plastik cərrah.
- Asim Novruzov- Stomatoloq həkim.
Turizm
Şahbuz rayonunun Keçili kəndində kənd turizminin inkişafı üçün tədbirlər görülür. Öz füsunkar təbiəti, qədim adət-ənənələri və tarixi-mədəni zənginlikləri ilə Şahbuz kəndlərinin bu baxımdan böyük potensialı vardır. Keçilidə yaradılmış müasir infrastruktur, bu kənddə əhalinin yaşayış səviyyəsinin yüksəldilməsi, istehsal olunan yüksək keyfiyyətli kənd təsərrüfatı məhsulları, yeni tikilmiş villatipli evlər kənd turizminin inkişafı üçün əlverişli imkanlar yaradır. Kənddə istirahət etmək istəyən turistlər üçün minimum şərait yaradılması ilə turizm mövsümü ərzində yaxşı gəlirlər əldə etmək mümkündür. Bu həm ailə büdcəsi gəlirlərinin artması, eyni zamanda Naxçıvan Muxtar Respublikanın tanıdılması baxımından əhəmiyyət kəsb edir.
Kənd yaşıl turizmi və bu sahədə gəlirlərin formalaşdırılması Naxçıvan Muxtar Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi Aparatının Turizm şöbəsinin baş məsləhətçisi Əkbər Novruzov turizm ehtiyatlarından istifadə etməklə gəlirlərin formalaşdırılması, əhalinin bu sahədə və gələcəkdə istirahətini kənddə keçirmək istəyən turistlərin sayının artmasına imkan yaradacaq.
Şahbuz rayonunun Keçili kəndinin turizm potensialı Şahbuz Rayon Mədəniyyət və Turizm Şöbəsinin müdiri Sabiq İmanov və Naxçıvan Muxtar Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi Aparatının Turizm şöbəsinin müdiri Piri Nağıyev Naxçıvan Muxtar Respublikanın kənd turizminin kənd yaşıl turizmi potensialından səmərəli istifadə etməyə böyük köməklik edirlər.
Naxçıvan Turizm İnformasiya Mərkəzinin direktoru Gülnarə Sadiqova mərkəzin kənd yaşıl turizmin, Şahbuz rayonu kəndlərinin turizm potensialının tanıdılması üçün mərkəzdə geniş informasiya ehtiyatları vardır. Artıq Şahbuz rayonu istiqamətində Naxçıvan-Şahbuz-Batabat və Naxçıvan-Şahbuz-Ağbulaq turist marşrutları işlənilib hazırlanır.
İstinadlar
- Azərbaycan Respublikasının inzibati - ərazi bölgüsü. Məlumat toplusu. Bakı – 2013. 488 səh
- "Naxçıvan Muxtar Respublikasının inzibati ərazi bölgüsündə qismən dəyişikliklər edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin 7 fevral 1991-ci il tarixli, 55-XII saylı Qərarı". 2018-11-11 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-08-21.
- Naxcıvan Ensiklopediyası. s.222
- Naxçıvan Ensiklopediyası. s.222
- Azərbaycan toponimləri. Bakı,1999. s.282.
- Передняя Азиe в документах. Кн. I, Нахичеванские рукописные документы. XVII-XIX вв. Тифлис, 1936, с. 44.
- Гордлевский А.А. Соч. т. III, с. 109.
- Naxçıvan sancağlnln müfəssəl dəftəri, s. 27.
- Передняя Азия в документах. Кн. I. Нахичеванские рукописные документы , с. 49.
- Еремеев Д.Е. Юрюки. М., 1969, с. 10.
- http://serqqapisi.az/index.php/humanitar/m-d-niyy-t/1667-kaendlaerimizin1111-tarikhi-vae-adlar-hazhzh-nda-nae-bilirikəndlərimizin[ölü keçid] tarixi və adları haqqında nə bilirik?
- Sadiq Sadiqov Tarixin qan yaddaşı
- Ziya Bünyadov Qırmızı terror
- Güllü Məmmədova Qaçaq Quşdan
- Feyruz Bağırov "Nuh yurduna ziyarət" Naxçıvan-2008 s.50
Xarici keçidlər
- Ermənilərin köçürülməsinə qarşı Naxçıvanda Keçili üsyanı
- Şahbuz rayonunun Keçili kəndində yeni sosial obyektlər istifadəyə verilmişdir
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu adin diger istifade formalari ucun bax Kecili Kecili Azerbaycan Respublikasi Naxcivan Muxtar Respublikasinin Sahbuz rayonunda kend Azerbaycan Respublikasi Ali Sovetinin 7 fevral 1991 ci il tarixli 55 XII sayli Qerari ile Naxcivan Muxtar Respublikasinin Sahbuz rayonunun Kecili kendi Kulus kend Sovetinden ayrilaraq bu kend merkez olmaqla Kecili kend Soveti yaradilmisdir Deniz seviyyesinden 3000 m hundurlukde rayon merkezinden 20 km simalda Zengezur silsilesinin yamacinda yerlesir Ehalisi bagciliq ve heyvandarliqla mesguldur Yaxinliglnda kicik dag cayinin sag sahilinde erken orta esrlere aid Kolluq yasayis yeri qeyde alinmisdir Kecili39 22 17 sm e 45 43 03 s u Olke AzerbaycanTarixi ve cografiyasiSaat qursagi UTC 04 00Reqemsal identifikatorlarPoct indeksi AZ 7123KeciliToponimikaKecililer qedin turk tayfasi Mensece oguzlarin kayi qayi tayfasindan idiler XI esrde Selcuq oguzlarinin terkibinde Azerbaycana gelmisler Orta esrlerde Arazin sag sahilinde indiki Cenubi Azerbaycanda yasamis Kecililer Sefeviler dovrunde Naxcivanda meskunlasmislar Sahbuz rayonunda Kecili kendinin adi Kecililerle baglidir Zengezur silsilesinin eteyindedir XIX esre aid menbelerde Naxcivan zonasinda Arazin sol sahilinde tayfa yekecililerin yasadigi ve onlarin Sefeviler dovrunde kengerlilerle qaynayib qarisdigi qeyd olunmusdur Menbelerde oguz menseli qayi tayfa birliyine daxil olan qizilkecili qolundan da behs edilmisdir Turkmenlerde yercari tayfasinin qollarindan biri de kecili adlanirdi Kecili tayfasi Turkiyede yuryukler arasinda da qeyd olunmusdur Kecili kendinde yeni salinmis yol jpg Naxcivan eyaletinde Kecili tayfasi tayfeye kecili adli tayfanin yasadigi qeyd olunmusdur Kecili adli turk tayfasi orta esrlerde Turkiye erazisinde de yasayirdi V A Qordlevskiye gore Selcuqi oguzlarinin bir qolu Qizil Kecili digeri Cepni adlanirdi Kecililer Naxcivan eyaletinde Kengerlerin bir qolu olmusdur Menbede qeyd edilir ki kecmisde Araz cayinin sag sahilinde yasamis bu tayfa Sefeviler vaxtinda Naxcivan kecerek Kengerlere qarismislar Anadolu yarimadasinda Sari Kecili tayfasinin yasamasi da melumdur TarixKecili kendi Sahbuz rayonu erazisinde Zengezur silsilesinin yamacinda yerlesen qedim yurd yerlerinden biridir Erazideki Kolluq yasayis yeri Deyirman yeri IX XIII esrlere aid Xaraba Kecil kend yeri Kecil qebiristanligi ve sair kimi maddi medeniyyet abideleri burada yasayisin qedimden movcud oldugunu tesdiqleyir Azerbaycanda meshur olan Cinqilli bulagi da bu kendde yerlesir Faktlar subut edir ki XVI esre qederki menbelerde Kecili kend adina rast gelinmir Ona gore ehtimal edirik ki hemin dovre qeder kendin adi Zimmi kecidi olmus kecili tayfasi kendde meskunlasdiqdan sonra kende Kecili adi verilmisdir Zimmi kecidi XVI XVIII esrlerde Naxcivan sancaginin Deresahbuz nahiyesinde qeyde alinmis kend adidir Nahiyede bir biri ile hemserhed olan Nursu Kulus Eyrek kendleri ile yanasi adicekilen Zimmi kecidi kendinin 1727 ci ilde geliri 6737 agca olmusdur Menbelerde Zimmi kecidi adinin menseyine toxunulmur ancaq tedqiqatcilarin bezileri Kecili kend adinin menseyini yer sethinin qurulusu iqlim seraiti ile elaqedar kecid seklinde menalandirirlar ki bu mulahize de Kecili kendinin kecmis adinin Zimmi kecidi olmasi ehtimalini artirir Zimmi kecidi adinin birinci komponentinin zimmi menasi tam aydin deyil Ola bilsin ki adin bu hissesi erebce orta ara menasinda islenen zimn sozunden yaranmisdir Kecid sozu ise bir yerden basqa yere kecmek ucun yol kececek iki dag arasinda olan dar bogaz menasinda islenir ve Zimmi kecidi adi yer sethinin qurulusu ile bagli dag ortasi iki dag arasinda olan yer mekan menasini verir Bir fakti qeyd edek ki XVI esrden sonraki menbelerde Kecili adina cox tesaduf edilir ve butun muellifler adin menseyinin tayfa adi ile bagli oldugunu yazirlar Meselen Naxcivana dair tarixi senedlerde yazilir ki Tayifeyi kecili adi ile Arazin sag sahilinde yasayan bu tayfa XVI esrde Sefeviler dovrunde Arazin simalina kocmus ve Kengerli tayfalarinin terkibine daxil olmusdur Hemin senedde qeyd edilir ki kengerlilere gore kecilileri ayrica tayfa saymaq lazimdir Nadir sah Kabula hucum edende onun qosununun terkibinde kengerliler ve kecililer de olmusdur Nadir sahin olumunden sonra Azad xan kecililerden ibaret bir desteni 18 neferi qosununa qebul etmisdir Arazin cenubunda yasayan kecililer kec tayfasi kimi taninmis ve Kerim Sultan adli sexs bu tayfaya basciliq etmisdir Melumata gore bu vezifeden azad edilen Kerim Sultan Iran sahi Kerim xan Zende hemin vezifeye qayitmaq ucun muraciet edir ve onun xahisi qebul olunur Menbelerde Kecili tayfa adi kecili qizilkecili sarikecili variantlarinda teqdim olunur ve tayfanin yayilma areallari da gosterilir Meselen I Sopen XIX esrde Irevan quberniyasinin Serdarabad nahiyesinde iki Kecili Naxcivan qezasinda ise bir Kecili kendinin varligini tesdiqleyir A V Qordlevski qizilkecililerin oguzlarin qayi tayfasina mensub oldugunu yazir Bu adin mena acimi ile bagli hec bir tedqiqat aparmayan K N Smirnov Kecili sozunun menseyini sehv olaraq keci kecicilik sozu ile elaqelendirir Q Mesediyev bele hesab edir ki Kecili turkmenlerin terkibinde ayrica tayfa olmusdur Cox guman ki oguz turkmen tayfasi olan yuruklerin sarikecili qolu da bu tayfa adi ile elaqedardir Bu muelliflerden ferqli olaraq Q Qeybullayev kecilileri kengerlilerin bir qolu hesab edir ve Sahbuz rayonundaki Kecili kendinin Plankend adlandirildigini da yazir Ancaq qeyd etmek lazimdir ki Plankend Sahbuz rayonundaki Kecili kendinin yox esasi Naxcivanin Kecili kendinden kocen aileler terefinden qoyulmus Semkir rayonundaki Kecili kendinin adidir Menbelerin melumatina gore XVII esrde Sahbuz nahiyesinin Kecili kendinden bir qrup aile Semkir rayonuna kocmus ve meskunlasdiqlari kende Kecili adini vermisler 1954 cu ilde hemin kend planli suretde kohne eraziden bir qeder aralida indiki yerinde salindigi ucun Plankend adlandirilmis 1994 cu ilde kendin adi yeniden Kecili kimi resmilesdirilmisdir Yuxaridaki xulaseden aydin olur ki Sefevilerin hakimiyyeti dovrunde Arazin simalina kocub Naxcivanda meskunlasan tayifeyi kecili Kengerli tayfalari ile qaynayib qarismis tebietin gozel gusesinde ozlerine yurd yuva salmis qedim soykokumuzu qoruyub saxlayan turk tayfalarindan biridir Bu adin paralelleri Semkir Zengilan Zaqatala rayonlarinda Gence seherinde Turkiye Iran Turkmenistan ve Gurcustanda da movcuddur Tarixi menbelerde qeyd olunur ki islam dinini muharibesiz ve sulh seraitinde mehribanliqla qarsilayan kend sakinleri sonralar islamin yayilmasinda da muhum rol oynayiblar Kend ehalisi adet enenelere dini deyerlere milli soy koke bagli insanlar olublar Kecili kendinin say secme ogullari Sah Ismayilin Sah Abbasin Nadir sahin ordusunda da xidmet etmis sucaetle vurusmuslar Hetta Azerbaycan Xalq Cumhuriyyetinin qurulmasinda da yaxindan istirak eden Kecili kendinin ogullari sonralar Bolsevik hokumeti qurulduqdan sonra teqib olunmaga baslamislar 1918 20 ci illerde xain ermenilerin terror destesi olan dasnaklar Naxcivanda amansiz qirginlar torederken Kecili kendinin qehreman ogullari dasnaklara ele ders vermisler ki ermeniler Babek rayonunun Vayxir kend erazisindeki Qizil bogaz adlanan erazide kutlevi qirgin vererek geri qayitmislar Sovet rejimine qarsi ilk defe mubarizeye baslayan bolgelerden biri de mehz Kecili kendinin insanlari olub Kolxoz quruculugu ve kollektivlesme illerinde var dovleti elinden alinan adet enenesi milli deyerleri seref ve leyaqeti xacperest tapdagi altinda qalan sade kend camaati silaha sarilaraq sovet hokumetine qarsi boyuk bir herekata baslamislar Bu herekat tarixe Qacaq herekati kimi dusub Usyanci desteye Kecili kendinin say secme ogullari basciliq edib ve bu herekata sonralar Naxcivan Muxtar Respublikanin butun bolgelerinden gelib qosulanlar olub Bu qacaq herekatina genc yaslarindan igidliyi ile ad cixaran Qacaq Qusdan serrast aticiligi ile ferqlenen Kalba Suleyman Kalba Bilal Orucali Deli Meherrem Kalba Seyyad rehberlik edibler Bundan basqa deste uzvlerinin sirasinda Qasimali Ebulfez Qeni Kalba Abbas Fetali kimi igid ogullar da yer aliblar Amma 1934 cu ilin payizinda sovet hokumeti bu usyani cox amansizliqla yatirmis edalet musteqillik azadliq isteyen insanlarin coxunu ise veten xaini adiyla Sahbuz qesebesinin merkezinde gullelemisler Represiyya illerinde Kecili kendinden 50 ye yaxin aile Qazaxistanin cenubuna Taldi Kurqan vilayetine o cumleden Yevlax rayonuna Gedebeye surgun edilmisdir Bu mubarizeden sonra kend ehalisi oz yaralarini sagaltmaq ucun basqa yol secmisler Bu yol ise elmden tehsilden mektebden kecirdi CografiyasiKecili cayi jpg Kecili kendi Sahbuz rayonunun 22 kendinden biridir Kend Zengezur daginin eteyinde 39 22 derece simal enliyi ve 45 43 derece serq uzunlugunda ve mutleq hundurluyu 1880 metr yuksekilikde yerlesir Erazinin Yayi quraq kecen soyuq iqlimi vardir Erazide seth hissesinde asagi pliosen yasli suxurlar ustunluk teskil edir Zeif parcalanmis maili duzenliklerde dag cemen cimli ibtidai torpaqlar uzerinde sirimli topal ve taxilkimiler Bu landsaft Qislaq Mezresuyal Kecili duzu ve Saridag maili duzenliklerini ehate edir Cavan altinda paleogenin cokme neogenin puskurme suxurlari yayilmis ve maili duzlerin sethi ideal sekilde duzelmisdir Onlarin etraf yamaclari ise keskin parcalanmisdir Maili duzenliklerin sethinde yayilmis suxurlar icerisinde iri daslar vardir Hemin alluvial fluvioqliasial menseli cokuntuler Sahbuz ve Nursu caylarinin fealiyyeti elece de qedimde bas vermis buzlasma neticesinde yaranmisdir Kend her terefden dag silsileleri ile ehate olunmusdur Kecili kendinin simal serqinde Qaramabulaq tebii merzi ve kendinin simal serqinde Ucqardas dagi vardir Florasi esasen kolluqlardir ki burada coxlu cir badam alma armud alca ve sair yetisir Calaq vasitesile onlardan yeni quraqliga davamli ve mehsuldar meyve novleri almaq mumkundur Kendetrafi ve heyetyani torpaq sahelerinde ciyelek kartof heyvanlar ucun yem bitkileri meyve ve terevez ekilir Kendde xeyli insan ari aileleri saxlayir Caydaslari uzerinde inkisaf etmis dag cemen ibtidai cimli torpaqlarda qalin cemen bitkileri bitmisdir Burada sirimli topal ve taxilkimilerle yanasi seyrek hallarda geven keklikotu yemisan kollari tek tek itburnu kollari vardir Kolluqlar esasen sumlanmis sethlerin aralarinda qalmisdir Qedimden surulmus sahelerde sudduyen qanqallar ustunluk teskil edir Kecili ve Mezresuyal duzleri indi muasir texnika ile becerilir Bu duzlerde yuz hektarlarla sahelerde taxil ekilir Qalan sahelerden bicenek ve mehsuldar otlaqlar kimi istifade edilir Kecili duzunde 300 hektaradek elverisli relyefe malik olan lakin istifade edilmeyen munbit torpaq sahesi vardir Hemin saheler su ile temin edilerse xasa kartof ekmek ve ya meyve baglari salib bol mehsul goturmek olar Kecili kendi olke uzre tebii felaketler bas verme ehtimali olan erazilerdendir Bele ki burada 2011 ci ilin may ayinda torpaq surusmesi neticesinde 12 den cox menzile zerer deymisdir Tebii felaketlerin fesadlari aradan qaldirildiqdan sonra qezali evlerin yerine yenisi tikilib sakinlere tehvil verilmisdir Kulus ve Kecili kendleri arasinda yeni yasayis menteqesi salinmis ve erazi Yeni Kecili adlandirilmisdir Umumiyyetle menbelerde kecili toponimi keci saxlanan yer kimi izah edirler Eslinde ise Kecililer Kengerlilerin bir qolu olmaqla etnotoponimdir EhalisiKecili kendinde 1 702 nefer 2005 ci ilin statistik melumatina esasen turk dilli oguzlar yasayir Kecili kendinde 6 tayfa yasayirdi Hacili tayfasi 40 aileni Eskafli tayfasi 30 aileni Sofulu tayfasi 20 aileni Almemmedli tayfasi 30 aileni Zeynalxanli tayfasi 17 aileni Qizilli tayfasi 12 aileni birlesdirirdi Haci Elekber tayfasi 12 aileni birlesdirir Duzdagin ziyaretgah piri Tapin piri Erezinmulku piri Sultanbudu piri Yarganin basi piri Ziyalilar ve tarixi sexsiyyetlerKecili kendinin yetirdiyi ziyalilarin siyahisinda 70 e yaxin onlarla elm adami alim 50 ye yaxin hekim yuzlerle muellim muhendis jurnalist sefir diplomat ve muxtelif pese sahibleri vardir ABS de Avropanin bir cox olkesinde MDB mekaninda xususende Rusiya ve Qazaxistanda o cumleden Turkiyede yasayan Kecillilerin ekseriyyetini ziyalilar teskil edir Hemcinin Kecili kendinin ziyalilarinin sirasinda cox nadir sayilan pese sahibleri gen muhendisinden komputer mutexessisine hetta gemiciye qeder bir cox deyerli ve qiymetli pese sahibleri vardir Kecili kendi haqqinda daha genis melumatlari kendin tarixinden ve muasir heyatindan behs eden kitablardan oyrene bilerik Bu kitablarin sirasinda Eynali bey Sultanovun heykayeler kitabi Ziya Bunyadovun Qirmizi terror Gullu Memmedovanin Qacaq Qusdan povesti Sadiq Sadiqovun Tarixin qan yaddasi ocerkler toplusu Dilsuz Dunyamaliyevin Agrili taleler povesti Hemid Arzulunun Qacaq Qusdan romanlari vardir Musa Meherremov 2 ci dunya muharibesinin istirakcisi ve kendin ilk ziyalisi Qasdar Eliyev tebietsunas alim Dilsiz Dunyamaliyev emekdar muellim Hilal Quliyev muellim Isa Meherremov huquqsunas Vahid Gulmaliyev hekim nevroloq Qacaq Qusdan 30 cu illerde bolsevik hokumetine qarsi usyan eden herekatin lideri Kalba Suleyman hemin herekatin bascisi Deli Meherrem Qeni Kalba Abbas Fetali Kecili qacaq herekatinda sehid olan qehremanlar Oruc Kerimov Taninmis iqtisadci Sair Resul Ceferov alim Sahib Gulmaliyev hekim cerrah Eldar Mikayilov xalcaci ressam Qoceli Dunyamaliyev hekim Mirze Esgerov hekim Suleyman Abdullayev huquqsunas Qasim Memisov huquqsunas Muzeffer Esgerov Naxcivan MR Dovlet Televiziya ve Radio Verlisleri Komitesinin bas redaktoru Memmedali Dunyamaliyev alim Ibrahim Gulmaliyev kendin ilk orta mekteb muellimlerinden biri Mustafa Ceferov hekim Elsever Dunyamaliyev Azerbaycan Respublikasinin Emekdar Jurnalisti Dasqin Qemberov alim Ulvi Dunyamaliyev huquqsunas biologiya uzre felsefe doktoru dosent Qasim Esgerov polis polkovniki Mensur Esgerov Is adami Cinqilli bulaq MMC nin rehberi Hafiz Dunyamaliyev huquqsunas Dunyamali Dunyamaliyev hekim Cennet Eliyev Kecmis sovet mekaninda ilk milyoner Intiqam Fetullayev kardiocerrah Hesen Memmedov Azerbaycanin Tacikistan Respublikasinda selahiyyetli sefiri Uzel Gulmaliyev Dovlet Gomruk Komitesinin Akademiyasi adli yerde muellim Meherrem Meherremov emekdar muellim Dilqem Memmedov rekonstriktiv plastik cerrah Asim Novruzov Stomatoloq hekim TurizmSahbuz rayonunun Kecili kendinde kend turizminin inkisafi ucun tedbirler gorulur Oz fusunkar tebieti qedim adet eneneleri ve tarixi medeni zenginlikleri ile Sahbuz kendlerinin bu baximdan boyuk potensiali vardir Kecilide yaradilmis muasir infrastruktur bu kendde ehalinin yasayis seviyyesinin yukseldilmesi istehsal olunan yuksek keyfiyyetli kend teserrufati mehsullari yeni tikilmis villatipli evler kend turizminin inkisafi ucun elverisli imkanlar yaradir Kendde istirahet etmek isteyen turistler ucun minimum serait yaradilmasi ile turizm movsumu erzinde yaxsi gelirler elde etmek mumkundur Bu hem aile budcesi gelirlerinin artmasi eyni zamanda Naxcivan Muxtar Respublikanin tanidilmasi baximindan ehemiyyet kesb edir Kend yasil turizmi ve bu sahede gelirlerin formalasdirilmasi Naxcivan Muxtar Respublikasi Medeniyyet ve Turizm Nazirliyi Aparatinin Turizm sobesinin bas meslehetcisi Ekber Novruzov turizm ehtiyatlarindan istifade etmekle gelirlerin formalasdirilmasi ehalinin bu sahede ve gelecekde istirahetini kendde kecirmek isteyen turistlerin sayinin artmasina imkan yaradacaq Sahbuz rayonunun Kecili kendinin turizm potensiali Sahbuz Rayon Medeniyyet ve Turizm Sobesinin mudiri Sabiq Imanov ve Naxcivan Muxtar Respublikasi Medeniyyet ve Turizm Nazirliyi Aparatinin Turizm sobesinin mudiri Piri Nagiyev Naxcivan Muxtar Respublikanin kend turizminin kend yasil turizmi potensialindan semereli istifade etmeye boyuk komeklik edirler Naxcivan Turizm Informasiya Merkezinin direktoru Gulnare Sadiqova merkezin kend yasil turizmin Sahbuz rayonu kendlerinin turizm potensialinin tanidilmasi ucun merkezde genis informasiya ehtiyatlari vardir Artiq Sahbuz rayonu istiqametinde Naxcivan Sahbuz Batabat ve Naxcivan Sahbuz Agbulaq turist marsrutlari islenilib hazirlanir IstinadlarAzerbaycan Respublikasinin inzibati erazi bolgusu Melumat toplusu Baki 2013 488 seh Naxcivan Muxtar Respublikasinin inzibati erazi bolgusunde qismen deyisiklikler edilmesi haqqinda Azerbaycan Respublikasi Ali Sovetinin 7 fevral 1991 ci il tarixli 55 XII sayli Qerari 2018 11 11 tarixinde Istifade tarixi 2022 08 21 Naxcivan Ensiklopediyasi s 222 Naxcivan Ensiklopediyasi s 222 Azerbaycan toponimleri Baki 1999 s 282 Perednyaya Azie v dokumentah Kn I Nahichevanskie rukopisnye dokumenty XVII XIX vv Tiflis 1936 s 44 Gordlevskij A A Soch t III s 109 Naxcivan sancaglnln mufessel defteri s 27 Perednyaya Aziya v dokumentah Kn I Nahichevanskie rukopisnye dokumenty s 49 Eremeev D E Yuryuki M 1969 s 10 http serqqapisi az index php humanitar m d niyy t 1667 kaendlaerimizin1111 tarikhi vae adlar hazhzh nda nae bilirikendlerimizin olu kecid tarixi ve adlari haqqinda ne bilirik Sadiq Sadiqov Tarixin qan yaddasi Ziya Bunyadov Qirmizi terror Gullu Memmedova Qacaq Qusdan Feyruz Bagirov Nuh yurduna ziyaret Naxcivan 2008 s 50Xarici kecidlerErmenilerin kocurulmesine qarsi Naxcivanda Kecili usyani Sahbuz rayonunun Kecili kendinde yeni sosial obyektler istifadeye verilmisdirKecili kendinde yaylaq jpgHemcinin baxKecili Semkir Kecili Susuz Kecili Serdarabad