Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalədə heç bir məlumatın mənbəsi . |
Müstəqil Dövlətlər Birliyi — keçmiş SSRİ ölkələrinin əksəriyyətinin birləşdiyi dövlətlərarası birlik. Qərargahı Minsk şəhərində yerləşir. Təşkilat, 8 dekabr 1991-ci ildə yaradılmışdır.
| Müstəqil Dövlətlər Birliyi MDB | |
|---|---|
azərb. Müstəqil Dövlətlər Birliyi | |
 | |
 | |
 | |
| Növü | Regional |
| Yaranma tarixi | 8 dekabr 1991 |
| Rəsmi dili | rus dili |
| Mərkəzi | Minsk |
| Qurucusu | |
| Sədr | |
| www.cisstat.com | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Yaranma tarixi
İlkin dövrdə 3 dövlət- Rusiya, Ukrayna, Belarusiya tərəfindən qurulmuşdur. MDB-nin qurulması haqqında ilkin razılıq 1991-ci il dekabrın 8-də qəbul edilmişdir. Bu dövlətlər SSRİ-nin dağılmasının (SSRİ faktiki olaraq 25 dekabr 1991-ci il Qorbaçovun istefasından sonra dağıldı) labüdlüyünü anlayır və öz aralarında sonralar siyasi, iqtisadi, mədəni əlaqələri genişləndirmək üçün bu qurumu təşkil etdilər. Həmçinin MDB SSRİ-nin "mədəni dağılmasını", onun mülklərinin keçmiş İttifaq ölkələri arasında paylaşdırmaq üçün təşkil edilmişdi.
Daha sonralar Azərbaycan, Ermənistan, Qazaxıstan, Qırğızıstan, Moldaviya, Tacikistan, Türkmənistan, Özbəkistan 21 dekabr 1991-ci ildə Alma-Atada Rusiya, Ukrayna və Belarusiya ilə birlikdə MDB-yə qoşulmaq haqqında razılığa gəldilər.
Azərbaycan Parlamenti bu qərarı yalnız 1993-cü ilin sentyabrında ratifikasiya etdi və MDB-nin tam hüquqlu üzvü oldu.
1993-cü ilin oktyabrında MDB-yə üzv qəbul edilən Gürcüstan 2008-ci ilin avqust ayında Rus ordusunun Gürcüstana daxil olmasından sonra həmin qurumun üzvlüyündən çıxdı.
Türkmənistan 2005-ci ildən MDB-də müşahidəçi kimi fəaliyyət göstərir.
MDB-yə daxil olmuş dövlətlərin əhalisinin sayı 2006-cı ildə 280 mln. nəfərə bərabər olmuşdur.
Ukrayna 2014-cü ilin mart ayında Rus ordusunun Krıma daxil olmasından sonra həmin qurumun üzvlüyündən çıxdı.
- Nizamnaməsi
1993-cü ildə, MDB-nin Nizamnaməsi qəbul edilmişdir. Nizamnamədə dövlətlərin aşağıdakı birgə fəaliyyət sahələri vurğulanır:
- İnsan hüquq və azadlıqlarının təmin olunması;
- Xarici siyasət fəlaiyyətinin əlaqələndirlməsi;
- Ümumi iqtisadi məkanın formalaşdırılmasında, nəqliyyat və rabitə sahələrində əməkdaşlığın inkişaf etdirilməsi;
- Əhalinin sağlamlığının və ətraf mühitin qorunması;
- Sosial və immiqrasiya siyasəti məsələləri;
- Mütəşəkkil cinayətkarlıqla mübarizə;
- Müdafiə siyasətində və xarici sərhədlərin mühafizəsində əməkdaşlıq.
MDB-nin Nizamnaməsinə görə, təşkilata yeni üzvlərin qəbul edilməsi üzvlərin birgə razılığı ilə əldə edilir.
Üzvlük
| Üzv dövlətlər | |||
|---|---|---|---|
| Dövlətlər | Qoşulmaq haqqında razılıq | Nizamnamənin təsdiqlənməsi | Qeydlər |
 Azərbaycan | 24 sentyabr 1993 | 24 sentyabr 1993 | |
 Belarus | 10 dekabr 1991 | 18 yanvar 1994 | Qurucu dövlət |
 Ermənistan | 18 fevral 1992 | 16 mart 1994 | Qurucu dövlət |
 Qazaxıstan | 23 dekabr 1991 | 20 aprel 1994 | Qurucu dövlət |
 Qırğızıstan | 6 mart 1992 | 12 aprel 1994 | Qurucu dövlət |
 Moldova | 8 aprel 1994 | 15 aprel 1994 | |
 Özbəkistan | 4 yanvar 1992 | 9 fevral 1994 | Qurucu dövlət |
 Rusiya | 12 dekabr 1991 | 20 iyul 1993 | Qurucu dövlət |
 Tacikistan | 26 iyun 1993 | 4 avqust 1993 | |
| Əlaqəli dövlətlər | |||
 Türkmənistan | 26 dekabr 1991 | Təsdiqləməyib | Qurucu dövlət. 2005-ci ildən əlaqəli dövlət. |
| Keçmiş üzv dövlətlər | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Ölkə | Qoşulmaq haqqında razılıq | Nizamnamənin təsdiqlənməsi | Çəkilmə | Qüvvəyə minməsi | Qeydlər |
 Ukrayna | 10 Dekabr 1991 | Təsdiqləməyib | 2014 | 2014 | |
 Gürcüstan | 3 Dekabr 1993 | 19 Aprel 1994 | 18 Avqust 2008 | 18 Avqust 2009 | |
Müstəqil Dövlətlər Birliyinin strukturu
- MDB-nin Nizamnamə orqanları:
- Dövlət başçıları şurası;
- Hökumət başçıları şurası;
- Xarici işlər nazirləri şurası;
- Müdafiə nazirləri şurası;
- Sərhəd qoşunları komandanları şurası;
- Parlamentlərarası Assambleya;
- İqtisadi Məhkəmə
- MDB-nin İcraçı orqanları:
- İqtisadi şura;
- Birliyin üzv dövlətlərinin daimi səlahiyyətli nümayəndələrinin Şurası;
- İcraçı komitə.
- MDB sahələrarası əməkdaşlıq orqanları:
- Anti-terror Mərkəzi;
- Dövlətlərarası Bank;
- Dövlətlərarası statistika komitəsi;
- Standartlaşdırma, metrologiya və sertifikasiya üzrə dövlətlərarası şura;
- Təbii və texnogen xarakterli fövqəladə hallar üzrə dövlətlərarası şura;
- Anti-inhisar siyasəti üzrə dövlətlərarası şura;
- Əmək, miqrasiya və əhalinin sosial müdafiəsi üzrə məşvərətçi şura;
- Rabitə sahəsində məlumatlandırma üzrə dövlətlərin əlaqələndirmə şurası;
- Elektro-enetji şurası;
- Aviasiya və hava məkanının istifadə edilməsi üzrə dövlətlərarası şura;
- Birliyin üzv ölkələrinin statistik xidmətlərinin rəhbərləri şurası;
- Birliyin gömrük xidmətlərinin rəhbərləri şurası və s.
Dövlət başçıları şurası
MDB-nin ali orqanıdır. Burada bütün dövlətlər yüksək səviyyədə təmsil olunurlar və birliyin ən vacib məsələləri müzakirə olunur. Şura ildə iki dəfə görüş keçirir. Hər-hansı bir dövlətin təşəbbüsü ilə növbədənkənar iclaslar çağrıla bilər. Dövlət başçıları şurası, aşağıdakı məsələlərə dair qərarlar qəbul edir: MDB-nin nizamnaməsində dəyişikliklər edilməsi, birliyin yeni orqanlarının yaradılması, MDB sturukturunun optimallaşdırılması, orqanların fəaliyyətinin təkmilləşdirilməsi, MDB orqanlarının fəaliyyəti haqqında hesabatların dinlənilməsi, orqanlara rəhbərlərin təyin edilməsi və s. Dövlət başçılarının şurasının qərarları ümumi həmrəylik - konsensus yolu ilə qəbul edilir. Hər hansı bir dövlət, hər hansı bir məsələdə maraqlı olmadığını qeyd edə bilər və bu qərarların qəbul edilməsinə təsir etməyəcək. Birlik çərçivəsində dövlətlərarası əlaqələrin əsas hüquqi bazası kimi, üzv dövlətlər arasında bağlanmış ikitərəfli və çoxtərəfli müqavilələr çıxış edir. MDB orqanlarına sədrlik, 1999-cu ildən etibarən hər üzv dövlət tərəfindən növbə ilə həyata keçrilir (maksimum 1 il müddətinə). Sədrdən əvvəlki sədr və sonrakı sədr onun müavinləri qismində çıxış edir.
Hökumət başçıları şurası
bu orqan üzv dövlətlərin icraedici hakimiyyətinin orqanlarının iqtisadi, sosial və digər qarşılıqlı maraq kəsb edən sahələrində əməkdaşlığını əlaqələndirir. Hökumət başçıları şurası, ildə 4 dəfə iclas keçirir. Növbədənkənar iclaslar da istisna deyildir. Burada da qərarlar, konsensus yolu ilə qəbul edilir. Dövlət başçıları şurası və hökumət başçıları şurası birgə iclaslar keçirə bilər. Bu orqanların iş rejimi prosedur qaydalarında göstərilmişdir. Hər iki şuranın iclasları bir qayda olaraq Minks şəhərində keçirilir. Hər iki şura həm daimi, həm də müvəqqəti əsasda işçi və köməkçi orqanlar yarada bilərlər. Bu orqanların fəaliyyətində, üzv dövlətlərin nümayəndələri iştirak edir. Onların fəaliyyətinə ekspert və müşavirlər də cəlb edilə bilər. Hökumət başçıları şurası aşağıdakı məsələlərə dair qərarlar qəbul edir: dövlət başçıları şurasının tapşırıqlarının həyata keçirilməsi, İqtisadi birliyin yaradılması haqqında müqavilədə qeyd olunmuş şərtlərin həyata keçirilməsi, sənayenin, kənd təsərrüfatının və iqtisadiyyatın digər sahələrinin inkişafına yönəldilmiş birgə proqramların qəbul edilməsi, nəqliyyat, rabitə və enerji sistemlərinin inkişafı, tarif, maliyyə-kredit və vergi siyasətində əməkdaşlıq, elmi-texnoloji məkanın yaradılmasına yönəldilmiş mexanizmlərin işlənib hazırlanması, birliyin yeni orqanlarının yaradılması, birliyin orqanlarının fəaliyyətinin maliyyə təminatı və s.
Xarici işlər nazirləri şurası
bu orqan dövlət başçıları şurası və hökumət başçıları şurasının qərarları əsasında, üzv dövlətlərin xarici siyasət fəaliyyətinin əlaqələndirilməsini həyata keçirir, buraya həmçinin, bu dövlətlərin beynəlxalq təşkilatlarda iştirakı da daxildir. Şura, dünya siyasətində ümumi maraq kəsb edən məsələlər üzrə məşvərətlər təşkil edir. Xarici işlər nazirləri şurası, dövlət başçıları şurası tərəfindən 1993-cü il sentyabr ayının 24-də təsis edilmişdir. 1999-cu ilin aprelində qəbul edilmiş qərara görə, Xarici işlər nazirləri şurası yuxarıdakı orqanların iclasları olmayan zaman əsas icraedici orqan hesab edilir və onların tapşırığı ilə qərarlar qəbul edir. Xarici işlər nazirləri şurasının əsas vəzifələri: dövlət və hökumət başçılarının şuralarının qərarlarının yerinə yetirilməsini təşkil etmək, birliyin üzv dövlətlərinə öz xarici siyasətlərini həyata keçirməkdə yardım olmaq, diplomatik xidmətlərin qarşılıqlı əlaqələrinə kömək etmək, birliyin üzv ölkələrinin humanitar və hüquqi əməkdaşlığının inkişafına yardım olmaq, birlikdə sülh və stabilliyin yaranmasına, mübahisələrin və münaqişələrin sülh yolu ilə həll olunması yollarının axtarılması, dostluq, mehriban qonşuluq və qarşılıqlı beynəlxalq əməkdaşlığa yardım və s.
Əlaqələndirici-məşvərətçi komitə
birliyin daimi əsasda fəaliyyət göstərən icraedici və əlaqələndirici orqanıdır. Komitə, birlik çərçivəsində əməkdaşlıq məsələləri üzrə təkliflər işləyib hazırlayır və daxil edir, sosial-iqtisadi əlaqələrin inkişaf etdirilməsinə yardım edir, iqtisadi əlaqələrin konkret istiqamətləri üzrə razılaşmaların həyata keçrilməsinə yardım edir, yuxarıda adları çəkilən orqanların iclaslarına təqdim edilmək üçün sənədlərin layhələrini hazırlayan ekspert və nümayəndələrin görüşlərini təşkil edir, birliyin digər orqanlarının fəaliyyətinə yardım edir. Komitə hər üzv ölkədən iki nəfər olmaqla, daimi səlahiyyətli nümayəndələrdən və kordinatordan ibarətdir.
Müdafiə nazirləri şurası və Birləşmiş Silahlı Qüvvələrin baş komandanlığı
Müdafiə nazirləri şurası, dövlət başçıları şurasının hərbi siyasət və hərbi quruculuq məsələləri üzrə köməkçi orqandır. Birləşmiş Silahlı qüvvələrin baş komandanlığı, birləşmiş silahlı qüvvələr üzərində və eləcə də hərbi müşahidəçilər, birlikdə sülhün qorunması üzrə kollektiv qüvvələr üzərində nəzarəti həyata keçirir. Müdafiə nazirləri şurası, 1992-ci il fevral ayının 14-də təsdiq edilmişdir. Bu orqana Ermənistan, Qazaxıstan, Rusiya, Tacikistan, Özbəkistan və 1993-cü ildən isə Qırğızıstan qoşulmuşdur. 1994-cü ildə, Müdafiə nazirləri şurası haqqında yeni sənəd qəbul olunmuşdur və bura Azərbaycan, Belarus və Gürcüstan da qoşulmuşdur. 2000-ci ildə isə, Gürcüstan bu orqanda olan fəaliyyətini dayandırmışdır. Hazırda Müdafiə nazirləri şurasının üzvü deyildir: Gürcüstan, Moldova, Türkmənistan, Ukrayna.
Sərhəd qoşunları komandanlığı şurası
Bu orqan dövlət başçıları şurasının qərarı ilə 1992-ci ildə yaradılmışdır və Ermənistan, Belarus, Qırğızıstan, Qazaxıstan, Moldova, Rusiya, Tacikistan, Türkmənistan və Özbəkistan bu quruma üzv olmuşlar. Bu orqan, üzv dövlətlərin xarici sərhədlərinin müdafiəsi və bu sərhəflərdə stabilliyin təmin olunması məsələlərini tənzimləyir.
İqtisadi məhkəmə
birlik çərçivəsində iqtisadi öhdəliklərinin həyata keçriliməsini təmin etmək məqsədilə fəaliyyət göstərir. İqtisadi məhkəmə, iqtisadi öhdəliklərin yerinə yetrilməsi zamanı yaranan mübahisələri həll edir. Məhkəmə, digər mübahisələri araşdıra bilər. Məhkəmə Minsk şəhərində yerləşir. 1992-ci ildə qəbul olunmuş məhkəmənin statusu haqqında razılaşmada, məhkəmənin səlahiyyətləri, quruluşu və fəaliyyəti göstərilmişdir. İqtisadi məhkəmə, aşağıdakı dövlətlərarası iqtisadi mübahisələri nizamlayır:
- Dövlət başçıları şurası, hökumət başçıları şurası və digər institutların qərarlarında nəzərdə tutulmuş iqtisadi öhdəliklərin həyata keçirilməsi zamanı yaranan münaqişələr;
- Müqavilələrin yerinə yetrilməsi zamanı ortaya çıxan mübahisələr və s.
Mübahisələrə üzv dövlətlərdən biri tərəfindən ərizə daxil olduqdan sonra baxılır. Tərəflər yalnız üzv dövlətlər ola bilər. 2004-cü ildə, Avrasiya İB və MDB arasında müqavilə imzalanmışdır. Müqaviləyə əsasən, İqtisadi Məhkəmə həm də, Avrasiya İB-nin Məhkəməsi funksiyasını yerinə yetirir. Məhkəmədə hər ölkədən bir hakim təmsil edilir. Hakimlərin fəaliyyət müddəti 10 ildir. İqtisadi Məhkəmənin Plenumu - onun ali kolleqial orqanıdır. Məhkəmənin üzvləri Ermənistan, Belarus, Qazaxıstan, Qırğızıstan, Moldova, Rusiya, Tacikistan, Özbəkistandır. Buna görə də hakimlər, məhz bu ölkələrdən təmsil olunurlar.
İnsan hüquqları komissiyası
birliyin məşvərətçi orqanıdır və insan hüquqları üzrə öhdəliklərin yerinə yetrilməsinə nəzarət edir. Komissiyada hər dövlətdən nümayəndələr iştirak edir.
Parlamentlərarası Assambleya
bu orqan parlamentlərarası məşvərətlər keçirir, birlik çərçivəsində əməkdaşlıq məsələlərini müzakirə edir, milli parlamentlərin fəaliyyəti sahəsində birgə təkliflər işləyib hazırlayır. Parlamentlərarası assambleya, parlament nümayəndəliklərindən ibarətdir. Assambleyanın fəaliyyətini, Assambleya Şurası təşkil edir. PA, Sankt-Peterburq şəhərində yerləşir, 1992-ci ildə yaranmışdır. Bu quruma ilk üzv olan dövlətlər Ermənistan, Belarus, Qazaxıstan, Qırğızıstan, Rusiya, Tacikistan və Özbəkistan idilər. Assambleya qarşılıqlı maraq kəsb edən müxtəlif məsələlərin müzakirəsi, layihə və sənədlərin baxılması üçün məşvərətçi struktur kimi yaradılmışdır. 1993-1995-ci illərdə, Parlamentlərarası Assambleyaya Azərbaycan, Gürcüstan, Moldova üzv olmuşlar. 1999-cu ildə Ukrayna bu quruma üzv olmuşdur. 1995-ci ildə, Azərbaycan, Ermənistan, Belarus, Gürcüstan, Qazaxıstan, Qırğızıstan, Rusiya və Tacikistan Parlamentlərarası Assambleya haqqında Konvensiya imzaladılar. 1997-ci ildə, konvensiyaya Moldova da qoşulmuşdur. Bu konvensiyaya əsasən, Parlamentlərarası Assambleya dövlətlərarası orqan kimi tanınmışdır. Assambleyada ən çox müzakirə olunan məsələlərdən biri MDB dövlətlərinin milli qanunvericiliklərinin yaxınlaşdırılmasıdır. MDB PA, BMT və ATƏT-lə birgə regional münaqişələrin sülh yolu ilə həlli prosesində də iştirak edir: , Dnestryanı münaqişə, Abxaziya və s. Məhz MDB PA nəticəsində, 1994-cü ildə Bişkek protokolu imzalanmışdır ki, bu protokola görə Azərbaycanla Ermənistan arasında atəşkəs elan olunmuşdur. 1999-cu ildə, MDB PA Şimali Qafqazda - Çeçenistan, İnquşetiya, Dağıstanda işləmişdir və antiterror əməliyyatlarına dair məlumatlar toplamışdır. MDB PA, digər beynəlxalq parlament təşkilatları ilə də əlaqələr qurur. Bu əlaqələr hüquqi baza ilə möhkəmlənir: Məsələn, 1997-ci ildə, MDB PA və Avropa Şurası Parlament Assambleyası (AŞPA) arasında, 1998-ci ildə isə MDB PA və ATƏT PA arasında əməkdaşlıq haqqında müqavilə imzalanmışdır. Həmçinin, analoji müqavilələr Qara Dəniz İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatı PA, Mərkəzi Amerika Parlamenti ilə də bağlanmışdır.
MDB-nin işçi dili rus dilidir.
Maliyyələşdirmə:
Birliyin orqanlarının fəaliyyətinin maliyyələşdirilməsi xərcləri, dövlətlərin üzvlük haqları hesabına ödənilir. Üzv dövlətlər, öz nümayəndə heyətlərinin xərclərini özləri ödəməlidir.
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
- MDB İcraiyyə Komitəsi – Исполнительный комитет СНГ (Главная)
- – Интернет-справочник стран СНГ
- Müstəqil Dövlətlər Birliyinin rəsmi saytı (ingilis dilində)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqalede hec bir melumatin menbesi gosterilmemisdir Lutfen etibarli menbeler elave etmekle meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Qerez yaradan menbesiz hisseler muzakiresiz siline biler Musteqil Dovletler Birliyi kecmis SSRI olkelerinin ekseriyyetinin birlesdiyi dovletlerarasi birlik Qerargahi Minsk seherinde yerlesir Teskilat 8 dekabr 1991 ci ilde yaradilmisdir Musteqil Dovletler Birliyi MDBazerb Musteqil Dovletler Birliyi erm Անկախ Պետությունների Համագործակցություն belar Sadruzhnasc Nezalezhnyh Dzyarzhay qaz Tәuelsiz Memleketter Dostastygy qirg Kozkarandysyz mamleketterdin sherikteshtigi mold Comunitatea Statelor Independente rus Sodruzhestvo Nezavisimyh Gosudarstv tac Ittiҳodi Davlatҳoi Mustakil turkm Garassyz Dowletlerin Arkalasygy ozb Mustaqil Davlatlar Hamdo stligiNovu RegionalYaranma tarixi 8 dekabr 1991Resmi dili rus diliMerkezi MinskQurucusu Rusiya Sovet Federativ Sosialist RespublikasiUkrayna Sovet Sosialist RespublikasiBelorusiya Sovet Sosialist RespublikasiSedrwww cisstat com Vikianbarda elaqeli mediafayllarMDB olkeleriPoct markasi 2001 Poct markasi 2011 Yaranma tarixiIlkin dovrde 3 dovlet Rusiya Ukrayna Belarusiya terefinden qurulmusdur MDB nin qurulmasi haqqinda ilkin raziliq 1991 ci il dekabrin 8 de qebul edilmisdir Bu dovletler SSRI nin dagilmasinin SSRI faktiki olaraq 25 dekabr 1991 ci il Qorbacovun istefasindan sonra dagildi labudluyunu anlayir ve oz aralarinda sonralar siyasi iqtisadi medeni elaqeleri genislendirmek ucun bu qurumu teskil etdiler Hemcinin MDB SSRI nin medeni dagilmasini onun mulklerinin kecmis Ittifaq olkeleri arasinda paylasdirmaq ucun teskil edilmisdi Daha sonralar Azerbaycan Ermenistan Qazaxistan Qirgizistan Moldaviya Tacikistan Turkmenistan Ozbekistan 21 dekabr 1991 ci ilde Alma Atada Rusiya Ukrayna ve Belarusiya ile birlikde MDB ye qosulmaq haqqinda raziliga geldiler Azerbaycan Parlamenti bu qerari yalniz 1993 cu ilin sentyabrinda ratifikasiya etdi ve MDB nin tam huquqlu uzvu oldu 1993 cu ilin oktyabrinda MDB ye uzv qebul edilen Gurcustan 2008 ci ilin avqust ayinda Rus ordusunun Gurcustana daxil olmasindan sonra hemin qurumun uzvluyunden cixdi Turkmenistan 2005 ci ilden MDB de musahideci kimi fealiyyet gosterir MDB ye daxil olmus dovletlerin ehalisinin sayi 2006 ci ilde 280 mln nefere beraber olmusdur Ukrayna 2014 cu ilin mart ayinda Rus ordusunun Krima daxil olmasindan sonra hemin qurumun uzvluyunden cixdi Nizamnamesi 1993 cu ilde MDB nin Nizamnamesi qebul edilmisdir Nizamnamede dovletlerin asagidaki birge fealiyyet saheleri vurgulanir Insan huquq ve azadliqlarinin temin olunmasi Xarici siyaset felaiyyetinin elaqelendirlmesi Umumi iqtisadi mekanin formalasdirilmasinda neqliyyat ve rabite sahelerinde emekdasligin inkisaf etdirilmesi Ehalinin saglamliginin ve etraf muhitin qorunmasi Sosial ve immiqrasiya siyaseti meseleleri Mutesekkil cinayetkarliqla mubarize Mudafie siyasetinde ve xarici serhedlerin muhafizesinde emekdasliq MDB nin Nizamnamesine gore teskilata yeni uzvlerin qebul edilmesi uzvlerin birge raziligi ile elde edilir UzvlukUzv dovletlerDovletler Qosulmaq haqqinda raziliq Nizamnamenin tesdiqlenmesi QeydlerAzerbaycan 000000001993 09 24 0000 24 sentyabr 1993 000000001993 09 24 0000 24 sentyabr 1993Belarus 000000001991 12 10 0000 10 dekabr 1991 000000001994 01 18 0000 18 yanvar 1994 Qurucu dovletErmenistan 000000001992 02 18 0000 18 fevral 1992 000000001994 03 16 0000 16 mart 1994 Qurucu dovletQazaxistan 000000001991 12 23 0000 23 dekabr 1991 000000001994 04 20 0000 20 aprel 1994 Qurucu dovletQirgizistan 000000001992 03 06 0000 6 mart 1992 000000001994 04 12 0000 12 aprel 1994 Qurucu dovletMoldova 000000001994 04 08 0000 8 aprel 1994 000000001994 04 15 0000 15 aprel 1994Ozbekistan 000000001992 01 04 0000 4 yanvar 1992 000000001994 02 09 0000 9 fevral 1994 Qurucu dovletRusiya 000000001991 12 12 0000 12 dekabr 1991 000000001993 07 20 0000 20 iyul 1993 Qurucu dovletTacikistan 000000001993 06 26 0000 26 iyun 1993 000000001993 08 04 0000 4 avqust 1993Elaqeli dovletlerTurkmenistan 000000001991 12 26 0000 26 dekabr 1991 Tesdiqlemeyib Qurucu dovlet 2005 ci ilden elaqeli dovlet Kecmis uzv dovletlerOlke Qosulmaq haqqinda raziliq Nizam namenin tesdiq lenmesi Cekilme Quvveye minmesi QeydlerUkrayna 10 Dekabr 1991 Tesdiq lemeyib 2014 2014Gurcustan 3 Dekabr 1993 19 Aprel 1994 18 Avqust 2008 18 Avqust 2009Musteqil Dovletler Birliyinin strukturuMDB nin Nizamname orqanlari Dovlet bascilari surasi Hokumet bascilari surasi Xarici isler nazirleri surasi Mudafie nazirleri surasi Serhed qosunlari komandanlari surasi Parlamentlerarasi Assambleya Iqtisadi MehkemeMDB nin Icraci orqanlari Iqtisadi sura Birliyin uzv dovletlerinin daimi selahiyyetli numayendelerinin Surasi Icraci komite MDB sahelerarasi emekdasliq orqanlari Anti terror Merkezi Dovletlerarasi Bank Dovletlerarasi statistika komitesi Standartlasdirma metrologiya ve sertifikasiya uzre dovletlerarasi sura Tebii ve texnogen xarakterli fovqelade hallar uzre dovletlerarasi sura Anti inhisar siyaseti uzre dovletlerarasi sura Emek miqrasiya ve ehalinin sosial mudafiesi uzre mesveretci sura Rabite sahesinde melumatlandirma uzre dovletlerin elaqelendirme surasi Elektro enetji surasi Aviasiya ve hava mekaninin istifade edilmesi uzre dovletlerarasi sura Birliyin uzv olkelerinin statistik xidmetlerinin rehberleri surasi Birliyin gomruk xidmetlerinin rehberleri surasi ve s Dovlet bascilari surasi MDB nin ali orqanidir Burada butun dovletler yuksek seviyyede temsil olunurlar ve birliyin en vacib meseleleri muzakire olunur Sura ilde iki defe gorus kecirir Her hansi bir dovletin tesebbusu ile novbedenkenar iclaslar cagrila biler Dovlet bascilari surasi asagidaki meselelere dair qerarlar qebul edir MDB nin nizamnamesinde deyisiklikler edilmesi birliyin yeni orqanlarinin yaradilmasi MDB sturukturunun optimallasdirilmasi orqanlarin fealiyyetinin tekmillesdirilmesi MDB orqanlarinin fealiyyeti haqqinda hesabatlarin dinlenilmesi orqanlara rehberlerin teyin edilmesi ve s Dovlet bascilarinin surasinin qerarlari umumi hemreylik konsensus yolu ile qebul edilir Her hansi bir dovlet her hansi bir meselede maraqli olmadigini qeyd ede biler ve bu qerarlarin qebul edilmesine tesir etmeyecek Birlik cercivesinde dovletlerarasi elaqelerin esas huquqi bazasi kimi uzv dovletler arasinda baglanmis ikiterefli ve coxterefli muqavileler cixis edir MDB orqanlarina sedrlik 1999 cu ilden etibaren her uzv dovlet terefinden novbe ile heyata kecrilir maksimum 1 il muddetine Sedrden evvelki sedr ve sonraki sedr onun muavinleri qisminde cixis edir Hokumet bascilari surasi bu orqan uzv dovletlerin icraedici hakimiyyetinin orqanlarinin iqtisadi sosial ve diger qarsiliqli maraq kesb eden sahelerinde emekdasligini elaqelendirir Hokumet bascilari surasi ilde 4 defe iclas kecirir Novbedenkenar iclaslar da istisna deyildir Burada da qerarlar konsensus yolu ile qebul edilir Dovlet bascilari surasi ve hokumet bascilari surasi birge iclaslar kecire biler Bu orqanlarin is rejimi prosedur qaydalarinda gosterilmisdir Her iki suranin iclaslari bir qayda olaraq Minks seherinde kecirilir Her iki sura hem daimi hem de muveqqeti esasda isci ve komekci orqanlar yarada bilerler Bu orqanlarin fealiyyetinde uzv dovletlerin numayendeleri istirak edir Onlarin fealiyyetine ekspert ve musavirler de celb edile biler Hokumet bascilari surasi asagidaki meselelere dair qerarlar qebul edir dovlet bascilari surasinin tapsiriqlarinin heyata kecirilmesi Iqtisadi birliyin yaradilmasi haqqinda muqavilede qeyd olunmus sertlerin heyata kecirilmesi senayenin kend teserrufatinin ve iqtisadiyyatin diger sahelerinin inkisafina yoneldilmis birge proqramlarin qebul edilmesi neqliyyat rabite ve enerji sistemlerinin inkisafi tarif maliyye kredit ve vergi siyasetinde emekdasliq elmi texnoloji mekanin yaradilmasina yoneldilmis mexanizmlerin islenib hazirlanmasi birliyin yeni orqanlarinin yaradilmasi birliyin orqanlarinin fealiyyetinin maliyye teminati ve s Xarici isler nazirleri surasi bu orqan dovlet bascilari surasi ve hokumet bascilari surasinin qerarlari esasinda uzv dovletlerin xarici siyaset fealiyyetinin elaqelendirilmesini heyata kecirir buraya hemcinin bu dovletlerin beynelxalq teskilatlarda istiraki da daxildir Sura dunya siyasetinde umumi maraq kesb eden meseleler uzre mesveretler teskil edir Xarici isler nazirleri surasi dovlet bascilari surasi terefinden 1993 cu il sentyabr ayinin 24 de tesis edilmisdir 1999 cu ilin aprelinde qebul edilmis qerara gore Xarici isler nazirleri surasi yuxaridaki orqanlarin iclaslari olmayan zaman esas icraedici orqan hesab edilir ve onlarin tapsirigi ile qerarlar qebul edir Xarici isler nazirleri surasinin esas vezifeleri dovlet ve hokumet bascilarinin suralarinin qerarlarinin yerine yetirilmesini teskil etmek birliyin uzv dovletlerine oz xarici siyasetlerini heyata kecirmekde yardim olmaq diplomatik xidmetlerin qarsiliqli elaqelerine komek etmek birliyin uzv olkelerinin humanitar ve huquqi emekdasliginin inkisafina yardim olmaq birlikde sulh ve stabilliyin yaranmasina mubahiselerin ve munaqiselerin sulh yolu ile hell olunmasi yollarinin axtarilmasi dostluq mehriban qonsuluq ve qarsiliqli beynelxalq emekdasliga yardim ve s Elaqelendirici mesveretci komite birliyin daimi esasda fealiyyet gosteren icraedici ve elaqelendirici orqanidir Komite birlik cercivesinde emekdasliq meseleleri uzre teklifler isleyib hazirlayir ve daxil edir sosial iqtisadi elaqelerin inkisaf etdirilmesine yardim edir iqtisadi elaqelerin konkret istiqametleri uzre razilasmalarin heyata kecrilmesine yardim edir yuxarida adlari cekilen orqanlarin iclaslarina teqdim edilmek ucun senedlerin layhelerini hazirlayan ekspert ve numayendelerin goruslerini teskil edir birliyin diger orqanlarinin fealiyyetine yardim edir Komite her uzv olkeden iki nefer olmaqla daimi selahiyyetli numayendelerden ve kordinatordan ibaretdir Mudafie nazirleri surasi ve Birlesmis Silahli Quvvelerin bas komandanligi Mudafie nazirleri surasi dovlet bascilari surasinin herbi siyaset ve herbi quruculuq meseleleri uzre komekci orqandir Birlesmis Silahli quvvelerin bas komandanligi birlesmis silahli quvveler uzerinde ve elece de herbi musahideciler birlikde sulhun qorunmasi uzre kollektiv quvveler uzerinde nezareti heyata kecirir Mudafie nazirleri surasi 1992 ci il fevral ayinin 14 de tesdiq edilmisdir Bu orqana Ermenistan Qazaxistan Rusiya Tacikistan Ozbekistan ve 1993 cu ilden ise Qirgizistan qosulmusdur 1994 cu ilde Mudafie nazirleri surasi haqqinda yeni sened qebul olunmusdur ve bura Azerbaycan Belarus ve Gurcustan da qosulmusdur 2000 ci ilde ise Gurcustan bu orqanda olan fealiyyetini dayandirmisdir Hazirda Mudafie nazirleri surasinin uzvu deyildir Gurcustan Moldova Turkmenistan Ukrayna Serhed qosunlari komandanligi surasi Bu orqan dovlet bascilari surasinin qerari ile 1992 ci ilde yaradilmisdir ve Ermenistan Belarus Qirgizistan Qazaxistan Moldova Rusiya Tacikistan Turkmenistan ve Ozbekistan bu quruma uzv olmuslar Bu orqan uzv dovletlerin xarici serhedlerinin mudafiesi ve bu serheflerde stabilliyin temin olunmasi meselelerini tenzimleyir Iqtisadi mehkeme birlik cercivesinde iqtisadi ohdeliklerinin heyata kecrilimesini temin etmek meqsedile fealiyyet gosterir Iqtisadi mehkeme iqtisadi ohdeliklerin yerine yetrilmesi zamani yaranan mubahiseleri hell edir Mehkeme diger mubahiseleri arasdira biler Mehkeme Minsk seherinde yerlesir 1992 ci ilde qebul olunmus mehkemenin statusu haqqinda razilasmada mehkemenin selahiyyetleri qurulusu ve fealiyyeti gosterilmisdir Iqtisadi mehkeme asagidaki dovletlerarasi iqtisadi mubahiseleri nizamlayir Dovlet bascilari surasi hokumet bascilari surasi ve diger institutlarin qerarlarinda nezerde tutulmus iqtisadi ohdeliklerin heyata kecirilmesi zamani yaranan munaqiseler Muqavilelerin yerine yetrilmesi zamani ortaya cixan mubahiseler ve s Mubahiselere uzv dovletlerden biri terefinden erize daxil olduqdan sonra baxilir Terefler yalniz uzv dovletler ola biler 2004 cu ilde Avrasiya IB ve MDB arasinda muqavile imzalanmisdir Muqavileye esasen Iqtisadi Mehkeme hem de Avrasiya IB nin Mehkemesi funksiyasini yerine yetirir Mehkemede her olkeden bir hakim temsil edilir Hakimlerin fealiyyet muddeti 10 ildir Iqtisadi Mehkemenin Plenumu onun ali kolleqial orqanidir Mehkemenin uzvleri Ermenistan Belarus Qazaxistan Qirgizistan Moldova Rusiya Tacikistan Ozbekistandir Buna gore de hakimler mehz bu olkelerden temsil olunurlar Insan huquqlari komissiyasi birliyin mesveretci orqanidir ve insan huquqlari uzre ohdeliklerin yerine yetrilmesine nezaret edir Komissiyada her dovletden numayendeler istirak edir Parlamentlerarasi Assambleya bu orqan parlamentlerarasi mesveretler kecirir birlik cercivesinde emekdasliq meselelerini muzakire edir milli parlamentlerin fealiyyeti sahesinde birge teklifler isleyib hazirlayir Parlamentlerarasi assambleya parlament numayendeliklerinden ibaretdir Assambleyanin fealiyyetini Assambleya Surasi teskil edir PA Sankt Peterburq seherinde yerlesir 1992 ci ilde yaranmisdir Bu quruma ilk uzv olan dovletler Ermenistan Belarus Qazaxistan Qirgizistan Rusiya Tacikistan ve Ozbekistan idiler Assambleya qarsiliqli maraq kesb eden muxtelif meselelerin muzakiresi layihe ve senedlerin baxilmasi ucun mesveretci struktur kimi yaradilmisdir 1993 1995 ci illerde Parlamentlerarasi Assambleyaya Azerbaycan Gurcustan Moldova uzv olmuslar 1999 cu ilde Ukrayna bu quruma uzv olmusdur 1995 ci ilde Azerbaycan Ermenistan Belarus Gurcustan Qazaxistan Qirgizistan Rusiya ve Tacikistan Parlamentlerarasi Assambleya haqqinda Konvensiya imzaladilar 1997 ci ilde konvensiyaya Moldova da qosulmusdur Bu konvensiyaya esasen Parlamentlerarasi Assambleya dovletlerarasi orqan kimi taninmisdir Assambleyada en cox muzakire olunan meselelerden biri MDB dovletlerinin milli qanunvericiliklerinin yaxinlasdirilmasidir MDB PA BMT ve ATET le birge regional munaqiselerin sulh yolu ile helli prosesinde de istirak edir Dnestryani munaqise Abxaziya ve s Mehz MDB PA neticesinde 1994 cu ilde Biskek protokolu imzalanmisdir ki bu protokola gore Azerbaycanla Ermenistan arasinda ateskes elan olunmusdur 1999 cu ilde MDB PA Simali Qafqazda Cecenistan Inqusetiya Dagistanda islemisdir ve antiterror emeliyyatlarina dair melumatlar toplamisdir MDB PA diger beynelxalq parlament teskilatlari ile de elaqeler qurur Bu elaqeler huquqi baza ile mohkemlenir Meselen 1997 ci ilde MDB PA ve Avropa Surasi Parlament Assambleyasi ASPA arasinda 1998 ci ilde ise MDB PA ve ATET PA arasinda emekdasliq haqqinda muqavile imzalanmisdir Hemcinin analoji muqavileler Qara Deniz Iqtisadi Emekdasliq Teskilati PA Merkezi Amerika Parlamenti ile de baglanmisdir MDB nin isci dili rus dilidir Maliyyelesdirme Birliyin orqanlarinin fealiyyetinin maliyyelesdirilmesi xercleri dovletlerin uzvluk haqlari hesabina odenilir Uzv dovletler oz numayende heyetlerinin xerclerini ozleri odemelidir Hemcinin baxSerq Terefdasligi Belovej raziligiXarici kecidlerMDB Icraiyye Komitesi Ispolnitelnyj komitet SNG Glavnaya Internet spravochnik stran SNG Musteqil Dovletler Birliyinin resmi sayti ingilis dilinde