Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Sahara, Səhra və ya Saxara (ərəb. صحراء, fr. Sahara), həmçinin Böyük Səhra — Afrikanın şimalında yerləşən dünyanın ən böyük tropik səhrası. Uzunluğu qərbdən şərqə (Atlantika okeanı sahillərindən Qırmızı dənizədək) qədər 5700 km, şimaldan cənuba (Atlas dağları və Aralıq dənizindən Sudan çöllərinədək) isə 1200–2000 km-dir. Sahəsi təqribən 8,6 mln km²-dir. Bu da Afrikanın ümumi sahəsinin 30%-i deməkdir. Saxaranın qərbi Atlantik okeanı sahillərilə, şimaldan Atlas dağları və Aralıq dənizi ilə, şərqdən isə Qırmızı dənizlə əhatə olunmuşdur. Mərakeş və Tunisin cənub vilayətlərini, Əlcəzair, Liviya, MAR və Mavritaniyanın çox hissəsini, Mali, Niger, Çad və Sudanın şimal vilayətlərini əhatə 31.
| Səhra | |
|---|---|
| ərəb. صحراء, fr. Sahara | |
 Səhranın Tunisə aid hissəsi | |
| Ümumi məlumatlar | |
| Sahəsi | 9400000 km² |
| Uzunluğu | 4800 km |
| Eni | 1800 km |
| Temperatur | |
| • Minimum | -18 °C |
| • Maksimum | 58 °C |
| Yerləşməsi | |
| Yerləşdiyi yer | Şimali Afrika |
| Ölkələr | |
| | |
| | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Relyefi
Ərazidə yüksəkliyi 200–500 m olan düzənliklər üstünlük təşkil edir. Səhranın qərb və cənub kənarları alçaqdır. Şimal və şərq hissədə çoxsaylı axarsız çökəkliklər var; bunlardan bəziləri okean səviyyəsindən aşağıda (Şətt-Məlhir, – 26 m, Kattara, Əl-Fəyyum, Siva və s. –133 m) yerləşir. Səhranın daxili hissəsində (Saharanın ən yüksək nöqtəsi Emi-Kussi d., 3415 m), Ahaqqar (Tahat d., 2918 m) və s. dağ massivləri var. Sahara ərazisinin 70%-ini daşlı (həmada), çaqıllı (serir) və çınqıllı (req) sahələr tutur. Səhranın 16–18%-i qumluqdur. Hündür qum tirələri (erqlər) qapalı çuxurlar (Erq-İgidi, Erq-Şeş, Böyük Qərbi Erq, Böyük Şərqi Erq və s.) üçün xarakterikdir. Qum tirələrinin hündürlüyü 200–300 m-ə çatır, dəyirmi və ulduzvarı dünlərə rast gəlinir. Səhranın cənub rayonlarında hərəkətedən qumlar mövcuddur.
Sahara Atlası
Sahara Atlas dağları – Atlas dağlarının cənbunda, Əlcəzair və qismən Mərakeş ərazilərində silsilələr və dağ massivləri sistemi. Yüksək Atlas dağlarının şərqdə davamını əmələ gətirir; 1000 km-dən çox məsafədə uzanır. Orta hündürlüyü 1500 m, ayrı-ayrı zirvələrin hündürlüyü 2000 m-dən yuxarıdır (yüksək nöqtəsi Aysa d. – 2236 m). Relyefini, əsasən, Təbaşirin əhəngdaşıları, mergelləri və qumdaşılarından ibarət ayrı-ayrı dağ massivləri və kuestlər tutur. Duzlu süxur çıxışları geniş yayılmışdır; gipsli və duzlu qaya və günbəzlərə rast gəlinir. Tropik, yarımsəhra iqlimi var. Dağların zirvələrinə il ərzində 350 mm-dək yağıntı düşür; qışda qısa müddətdə qar yağır. Yarım səhra bitki örtüyü var; zirvələrdə seyrək daş palıd, tuya, şam, ardıc meşəliklərinə rast gəlinir.
Geoloji quruluş və faydalı qazıntıları
Sahara Afrika platformasının bir hissəsidir. Kembridən əvvəlki süxurlardan ibarət bünövrəsi Mərkəzi Sahara qalxımını əmələ gətirən Ahaqqar, Tibesti, Nubiya-Ərəbistan və s. massivlərdə səthə çıxır. Bünövrəni Paleozoyun kontinental, Mezozoy və Kaynozoyun kontinental və dəniz çöküntüləri örtür.
Sahara lövhəsi
Afrika platformasının şimal — qərb hissəsi. Səthi Fanerozoyun çökmə süxurlar kompleksi ilə örtülmüşdür. Kembriyəqədər yaşlı bünövrə süxurları plitənin Mərkəzi Sahara qalxımı boyu qərbdən şərqə sıralanan massivlərdə (Reg i bat, Ahaq qar, Tibesti, Əl-Uveynat, Nubiya-Ərəbistan qalxanının qərb qurtaracağı) səthə çıxır. Mərkəzi Sahara qalxımından şimalda və cənubda Fanerozoy boyu enməyə məruz qalan zonalar uzanır. Mezozoyda (Təbaşirin ortalarınadək) zonalar kontinental çöküntülərlə dolmuş, Təbaşirin sonu, Paleogenin əvvəlində dəniz çöküntüləri ilə örtülmüşdür. Oliqosendən başlayaraq piltənin ərazisi kontinental şəraitdə inkişaf etmiş və qədim massivlər intensiv qalxmaya (xüsusən Ahaqqar və Tibesti) məruz qalmışdır. Sahara piltəsinin cənub enmə zonası kiçik amplitudu və dəniz çöküntülərinin az qalınlığı ilə seçilir.
Faydalı qazıntıları
Ərazi neft və təbii qaz (Sahara–Liviya neftli-qazlı hövzəsi), mis və dəmir filizləri, qızıl, volfram, uran və s. ilə zəngindir.
Sahara–Aralıq dənizi neftli-qazlı hövzəsi
Bu sahənin şimal hissəsində Tunis, Liviya, MƏR, Asiyanın qərbində Livan və İsrail ərazilərini, həmçinin Aralıq dənizinin cənub və şərq akvatoriyasını əhatə edir. Sahəsi 2,1 mln. km²-dir. Afrika materikində ehtiyatına görə ən iri neft-qaz hövzəsi. Neftin ilkin sənaye ehtiyatı 5,2 mlrd. ton, qaz 1,2 trl. m³- dir. İlk neft yatağı (Zelten) 1959-ci ildə, qaz yatağı (Cəbəl Əbdürrəhman) 1948-ci ildə kəşf edilmişdir. 1961-ci ildən istismar olunur. Hövzədə 320-dən çox neft və qaz yatağı aşkar edilib.
İri yataqlar: Sərir (ehtiyatı 870 mln. t), Amal (570 mln. t), Cəlu (540 mln. t), Nasir (290 mln. t), Dəfa (240 mln. t), İntisar-D (200 mln. t), Əbu- Madi (60 mlrd. m³). Hövzə tektonik cəhətdən şimal hissəsi və Şərqi Aralıq dənizi çökəyi ilə əlaqədardır; hövzənin struktur planı bir-birindən uzun tirələrlə ayrılmış bir neçə geniş sineklizlərdən ibarətdir. Ehtiyatın çox hissəsi Sirt çökəkliyində toplanmışdır. Kembriyəqədərki bünövrə qabığının kristallik süxurları, Kembri- qumdaşıları, Təbaşir və Kaynozoyun qumdaşıları və əhəngdaşıları neftli-qazlıdır; yataqları 670–3600 m (əsasən, 900– 2500 m) dərinlikdədir. Neftin sıxlığı 811– 845 kq/m³; kükürdün miqdarı 1%-ədəkdir. Qazın tərkibində karbohidrogenlərdən başqa 0,8%-ədək CO² -də var. Hövzənin şimal hissəsində (Kattara sineklizi) neft və qaz yataqları 360–3500 m dərinlikdə Təbaşir və Paleogen çöküntülərində aşkar edilmişdir; Ərəbistan hissəsində isə 1100–2000 m dərinlikdəki Alt Təbaşir qumdaşıları və Orta Yura əhəngdaşıları və qumdaşıları məhsuldardır. Yataqlardan Aralıq dənizi sahillərindəki portlara ümumi uzunluğu təqribən 4000 km olan neft, 1300 km qaz boru kəmərləri çəkilmişdir. Hasilat mərkəzi Sirt çökəkliyidir.
İqlim
Saharanın əksər hissəsində quru və isti tropik səhra iqlimi hakimdir; şimalda subtropikdir. Səhranın müasir arid iqlimi təqribən 10 min ildir ki, mövcuddur. Yanvarın orta temperaturu, adətən, 10 °C-dən aşağı düşmür (dağlarda şaxtalar olur), iyulda 37 °C-dir. Mütləq maksimum 57,8 °C (Liviyada Əl-Əziziyə), mütləq minimum –18 °C-dir (Tibesti). Havanın sutkalıq temperatur amplitudu 30 °C-dən çox, torpağınkı 70 °C-yədəkdir. Tez-tez güclü (50 m/san-yədək) küləklər (səmum, xəmsin, sirokko) əsir; bir neçə gün davam edən toz (qum) burulğanları olur. Havanın quruluğu (nisbi rütubət 30–50%) və yüksək buxarlanma (2500–6000 mm), sahilboyu ensiz zonalardan başqa, Saharanın bütün ərazisi üçün səciyyəvidir. Səhranın şimalında, əsasən, qışda, cənubunda isə yayda yağıntı düşür. İllik yağıntı daxili rayonlarda 50 mm-dən az, kənarlarda və dağlarda 100–200 mm-dir.
Daxili suları
Nildən başqa Saharanın tranzit çayı, demək olar ki, yoxdur. Səhralardakı quru vadilərdə ancaq yağış zamanı su olur. Səhranın kənarlarında və mərkəzi dağ massivlərində kiçik relikt göllər mövcuddur. Saharada, əsasən, yeraltı sulardan (ərazidə iri yeraltı su hövzələri, o cümlədən artezian suları var) istifadə edilir.
Torpaqlar, bitki örtüyü və heyvanat aləmi
Saharanın böyük bir hissəsi üçün tropik səhra və yarımsəhraların primitiv (çınqıllı, çaydaşılı, qumlu), çox vaxt isə şorlaşmış torpaqları səciyyəvidir. Qalınlığı bir neçə sm-dən 1–2 m-ə dək olan əhəngli-gipsli qabıqlı qat geniş yayılmışdır. Bitki örtüyü çoxlu Aralıq dənizi elementləri daxil olmaqla Qolarktika floristik sahəsinə aiddir. Burada təqribən 1200 növ ali bitki var; lakin 1000 km²-ə orta hesabla 150-yədək növ düşür (yəni Avropadan 10 dəfə, rütubətli tropiklərdən 25 dəfə az). Bir tərəfdən onun iki iqlim qurşağında yerləşməsi, digər tərəfdən isə relyefinin və səth çöküntülərinin litologiya (daşlı, qumlu və digər tipli səhralar) xüsusisiyyətləri ilə əlaqədar fərqlər vardır. Kök sistemi böyük və dərin olan (15–20 m-ədək) quraqlığa davamlı çox illik taxıl və kollar, həmçinin yağışlardan sonra inkişaf edən efemerlər bitki örtüyünün əsasını təşkil edir. Dağ rayonları Neogen florasından qalmış reliktlərlə, çoxlu endemik bitkilərlə daha zəngindir. Cənubi Saharada ağaclar və kollardan ən çox akasiya, yulğun, acılıq və nazın bəzi növləri yayılmışdır. Bitki örtüyü hər yerdə insanın güclü fəaliyyətinə məruz qalmışdır (mal-qara otarılması, faydalı bitkilərin yığılması, yanacaq tədarükü və s.). Vahələrdə əsas bitki olan xurma palması ilə yanaşı, əncir, zeytun və meyvə ağacları, bəzi sitrus bitkiləri, müxtəlif tərəvəz, cənubda isə dum palması becərilir.
Heyvanlar aləmi Qolarktika və Efiopi ya zoocoğrafi vilayətlərinə aid, əksəriyyətini onurğasızlar təşkil edən təqr. 4000-ədək növdən ibarətdir. Bütün növlərin təqribən 40%-ini Afrika endemikləri təşkil edir, tipik Sahara növləri 10–12%-dən çox deyildir. Mərkəzi Sahara yaylaları tipik Sahara heyvanlarının yaşadığı qapalı ərazilərdir. Daha quraq rayonlarda növ tərkibi həddən çox kasıbdır (50%-dən çoxu köçəri olan quş növləri müstəsna olmaqla).
Təqribən 60 növ məməli, o cümlədən addaks antilopu, uzun müddət susuz qalmağa daha çox uyğunlaşmış mendes antilopu (kökü kəsilmə təhlükəsindədir), Axaqqar və Tibesti də bir neçə növ qazel, Airdə və Tibestidə meymunların bir növü, yırtıcılardan tülkü, fenek, Saharanın ucqar rayonlarında çaqqal, hepard, kaftar, gəmiricilərdən qum siçanı, ərəb dovşanı, dovşankimilərdən Sahara dovşanı və s. yaşayır. Hər yerdə çoxlu sürünən (uzun ayaq kərtənkələlər, varanlar, buynuzlu gürzə, kobralar və s., Axaqqarda kiçik relikt su hövzələrində xırda timsahlar var. Saharada heyvanların çoxu gecə həyat tərzi keçirir.
Saharada yerləşən ölkələr
Sadalanan ölkələr Sahara ərazisində yerləşir.
Şəkillər
-
![image]()
Saharanın ərazisindən bir görnüş -
![image]()
Sahara -
![image]()
Saharanın peykdən görüntüsü -
![image]()
Qum təpəcikləri və Saharadan keçən dəvə karvanı
Mənbə
Böyük Səhra // Azərbaycan Milli Ensiklopediyası (25 cilddə). 4-cü cild: Bəzirxana – Brünel (25 000 nüs.). Bakı: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi. 2013. 608 səh. ISBN .
İstinadlar
- "Northern Africa" (ingilis). WWF. 2014-04-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2014-04-23.
- Səhra 2015-05-04 at the Wayback Machine — Britannica Online Encyclopedia (ing.)
- Сахарская плита — статья из Большой советской энциклопедии
- "Arxivlənmiş surət". 2020-08-01 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-10-18.
- "Arxivlənmiş surət". 2019-09-23 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-10-18.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Sahara Sehra ve ya Saxara ereb صحراء fr Sahara hemcinin Boyuk Sehra Afrikanin simalinda yerlesen dunyanin en boyuk tropik sehrasi Uzunlugu qerbden serqe Atlantika okeani sahillerinden Qirmizi denizedek qeder 5700 km simaldan cenuba Atlas daglari ve Araliq denizinden Sudan collerinedek ise 1200 2000 km dir Sahesi teqriben 8 6 mln km dir Bu da Afrikanin umumi sahesinin 30 i demekdir Saxaranin qerbi Atlantik okeani sahillerile simaldan Atlas daglari ve Araliq denizi ile serqden ise Qirmizi denizle ehate olunmusdur Merakes ve Tunisin cenub vilayetlerini Elcezair Liviya MAR ve Mavritaniyanin cox hissesini Mali Niger Cad ve Sudanin simal vilayetlerini ehate 31 Sehraereb صحراء fr SaharaSehranin Tunise aid hissesiUmumi melumatlarSahesi 9400000 km Uzunlugu 4800 kmEni 1800 kmTemperatur Minimum 18 C Maksimum 58 CYerlesmesi23 00 sm e 12 36 s u Yerlesdiyi yer Simali AfrikaOlkeler Elcezair Misir Tunis Merakes Liviya Cad Niger Qerbi Saxara MavritaniyaSehraSahara Vikianbarda elaqeli mediafayllarRelyefiErazide yuksekliyi 200 500 m olan duzenlikler ustunluk teskil edir Sehranin qerb ve cenub kenarlari alcaqdir Simal ve serq hissede coxsayli axarsiz cokeklikler var bunlardan bezileri okean seviyyesinden asagida Sett Melhir 26 m Kattara El Feyyum Siva ve s 133 m yerlesir Sehranin daxili hissesinde Saharanin en yuksek noqtesi Emi Kussi d 3415 m Ahaqqar Tahat d 2918 m ve s dag massivleri var Sahara erazisinin 70 ini dasli hemada caqilli serir ve cinqilli req saheler tutur Sehranin 16 18 i qumluqdur Hundur qum tireleri erqler qapali cuxurlar Erq Igidi Erq Ses Boyuk Qerbi Erq Boyuk Serqi Erq ve s ucun xarakterikdir Qum tirelerinin hundurluyu 200 300 m e catir deyirmi ve ulduzvari dunlere rast gelinir Sehranin cenub rayonlarinda hereketeden qumlar movcuddur Sahara Atlasi Sahara Atlas daglari Atlas daglarinin cenbunda Elcezair ve qismen Merakes erazilerinde silsileler ve dag massivleri sistemi Yuksek Atlas daglarinin serqde davamini emele getirir 1000 km den cox mesafede uzanir Orta hundurluyu 1500 m ayri ayri zirvelerin hundurluyu 2000 m den yuxaridir yuksek noqtesi Aysa d 2236 m Relyefini esasen Tebasirin ehengdasilari mergelleri ve qumdasilarindan ibaret ayri ayri dag massivleri ve kuestler tutur Duzlu suxur cixislari genis yayilmisdir gipsli ve duzlu qaya ve gunbezlere rast gelinir Tropik yarimsehra iqlimi var Daglarin zirvelerine il erzinde 350 mm dek yaginti dusur qisda qisa muddetde qar yagir Yarim sehra bitki ortuyu var zirvelerde seyrek das palid tuya sam ardic meseliklerine rast gelinir Geoloji qurulus ve faydali qazintilariSahara Afrika platformasinin bir hissesidir Kembriden evvelki suxurlardan ibaret bunovresi Merkezi Sahara qalximini emele getiren Ahaqqar Tibesti Nubiya Erebistan ve s massivlerde sethe cixir Bunovreni Paleozoyun kontinental Mezozoy ve Kaynozoyun kontinental ve deniz cokuntuleri ortur Sahara lovhesi Afrika platformasinin simal qerb hissesi Sethi Fanerozoyun cokme suxurlar kompleksi ile ortulmusdur Kembriyeqeder yasli bunovre suxurlari plitenin Merkezi Sahara qalximi boyu qerbden serqe siralanan massivlerde Reg i bat Ahaq qar Tibesti El Uveynat Nubiya Erebistan qalxaninin qerb qurtaracagi sethe cixir Merkezi Sahara qalximindan simalda ve cenubda Fanerozoy boyu enmeye meruz qalan zonalar uzanir Mezozoyda Tebasirin ortalarinadek zonalar kontinental cokuntulerle dolmus Tebasirin sonu Paleogenin evvelinde deniz cokuntuleri ile ortulmusdur Oliqosenden baslayaraq piltenin erazisi kontinental seraitde inkisaf etmis ve qedim massivler intensiv qalxmaya xususen Ahaqqar ve Tibesti meruz qalmisdir Sahara piltesinin cenub enme zonasi kicik amplitudu ve deniz cokuntulerinin az qalinligi ile secilir Faydali qazintilari Erazi neft ve tebii qaz Sahara Liviya neftli qazli hovzesi mis ve demir filizleri qizil volfram uran ve s ile zengindir Sahara Araliq denizi neftli qazli hovzesi Bu sahenin simal hissesinde Tunis Liviya MER Asiyanin qerbinde Livan ve Israil erazilerini hemcinin Araliq denizinin cenub ve serq akvatoriyasini ehate edir Sahesi 2 1 mln km dir Afrika materikinde ehtiyatina gore en iri neft qaz hovzesi Neftin ilkin senaye ehtiyati 5 2 mlrd ton qaz 1 2 trl m dir Ilk neft yatagi Zelten 1959 ci ilde qaz yatagi Cebel Ebdurrehman 1948 ci ilde kesf edilmisdir 1961 ci ilden istismar olunur Hovzede 320 den cox neft ve qaz yatagi askar edilib Iri yataqlar Serir ehtiyati 870 mln t Amal 570 mln t Celu 540 mln t Nasir 290 mln t Defa 240 mln t Intisar D 200 mln t Ebu Madi 60 mlrd m Hovze tektonik cehetden simal hissesi ve Serqi Araliq denizi cokeyi ile elaqedardir hovzenin struktur plani bir birinden uzun tirelerle ayrilmis bir nece genis sineklizlerden ibaretdir Ehtiyatin cox hissesi Sirt cokekliyinde toplanmisdir Kembriyeqederki bunovre qabiginin kristallik suxurlari Kembri qumdasilari Tebasir ve Kaynozoyun qumdasilari ve ehengdasilari neftli qazlidir yataqlari 670 3600 m esasen 900 2500 m derinlikdedir Neftin sixligi 811 845 kq m kukurdun miqdari 1 edekdir Qazin terkibinde karbohidrogenlerden basqa 0 8 edek CO de var Hovzenin simal hissesinde Kattara sineklizi neft ve qaz yataqlari 360 3500 m derinlikde Tebasir ve Paleogen cokuntulerinde askar edilmisdir Erebistan hissesinde ise 1100 2000 m derinlikdeki Alt Tebasir qumdasilari ve Orta Yura ehengdasilari ve qumdasilari mehsuldardir Yataqlardan Araliq denizi sahillerindeki portlara umumi uzunlugu teqriben 4000 km olan neft 1300 km qaz boru kemerleri cekilmisdir Hasilat merkezi Sirt cokekliyidir IqlimSaharanin ekser hissesinde quru ve isti tropik sehra iqlimi hakimdir simalda subtropikdir Sehranin muasir arid iqlimi teqriben 10 min ildir ki movcuddur Yanvarin orta temperaturu adeten 10 C den asagi dusmur daglarda saxtalar olur iyulda 37 C dir Mutleq maksimum 57 8 C Liviyada El Eziziye mutleq minimum 18 C dir Tibesti Havanin sutkaliq temperatur amplitudu 30 C den cox torpaginki 70 C yedekdir Tez tez guclu 50 m san yedek kulekler semum xemsin sirokko esir bir nece gun davam eden toz qum burulganlari olur Havanin qurulugu nisbi rutubet 30 50 ve yuksek buxarlanma 2500 6000 mm sahilboyu ensiz zonalardan basqa Saharanin butun erazisi ucun seciyyevidir Sehranin simalinda esasen qisda cenubunda ise yayda yaginti dusur Illik yaginti daxili rayonlarda 50 mm den az kenarlarda ve daglarda 100 200 mm dir Daxili sulariNilden basqa Saharanin tranzit cayi demek olar ki yoxdur Sehralardaki quru vadilerde ancaq yagis zamani su olur Sehranin kenarlarinda ve merkezi dag massivlerinde kicik relikt goller movcuddur Saharada esasen yeralti sulardan erazide iri yeralti su hovzeleri o cumleden artezian sulari var istifade edilir Torpaqlar bitki ortuyu ve heyvanat alemiSaharanin boyuk bir hissesi ucun tropik sehra ve yarimsehralarin primitiv cinqilli caydasili qumlu cox vaxt ise sorlasmis torpaqlari seciyyevidir Qalinligi bir nece sm den 1 2 m e dek olan ehengli gipsli qabiqli qat genis yayilmisdir Bitki ortuyu coxlu Araliq denizi elementleri daxil olmaqla Qolarktika floristik sahesine aiddir Burada teqriben 1200 nov ali bitki var lakin 1000 km e orta hesabla 150 yedek nov dusur yeni Avropadan 10 defe rutubetli tropiklerden 25 defe az Bir terefden onun iki iqlim qursaginda yerlesmesi diger terefden ise relyefinin ve seth cokuntulerinin litologiya dasli qumlu ve diger tipli sehralar xususisiyyetleri ile elaqedar ferqler vardir Kok sistemi boyuk ve derin olan 15 20 m edek quraqliga davamli cox illik taxil ve kollar hemcinin yagislardan sonra inkisaf eden efemerler bitki ortuyunun esasini teskil edir Dag rayonlari Neogen florasindan qalmis reliktlerle coxlu endemik bitkilerle daha zengindir Cenubi Saharada agaclar ve kollardan en cox akasiya yulgun aciliq ve nazin bezi novleri yayilmisdir Bitki ortuyu her yerde insanin guclu fealiyyetine meruz qalmisdir mal qara otarilmasi faydali bitkilerin yigilmasi yanacaq tedaruku ve s Vahelerde esas bitki olan xurma palmasi ile yanasi encir zeytun ve meyve agaclari bezi sitrus bitkileri muxtelif terevez cenubda ise dum palmasi becerilir Heyvanlar alemi Qolarktika ve Efiopi ya zoocografi vilayetlerine aid ekseriyyetini onurgasizlar teskil eden teqr 4000 edek novden ibaretdir Butun novlerin teqriben 40 ini Afrika endemikleri teskil edir tipik Sahara novleri 10 12 den cox deyildir Merkezi Sahara yaylalari tipik Sahara heyvanlarinin yasadigi qapali erazilerdir Daha quraq rayonlarda nov terkibi hedden cox kasibdir 50 den coxu koceri olan qus novleri mustesna olmaqla Teqriben 60 nov memeli o cumleden addaks antilopu uzun muddet susuz qalmaga daha cox uygunlasmis mendes antilopu koku kesilme tehlukesindedir Axaqqar ve Tibesti de bir nece nov qazel Airde ve Tibestide meymunlarin bir novu yirticilardan tulku fenek Saharanin ucqar rayonlarinda caqqal hepard kaftar gemiricilerden qum sicani ereb dovsani dovsankimilerden Sahara dovsani ve s yasayir Her yerde coxlu surunen uzun ayaq kertenkeleler varanlar buynuzlu gurze kobralar ve s Axaqqarda kicik relikt su hovzelerinde xirda timsahlar var Saharada heyvanlarin coxu gece heyat terzi kecirir Saharada yerlesen olkelerSadalanan olkeler Sahara erazisinde yerlesir Elcezair Cad Misir Liviya Merakes Mavritaniya Mali Niger Sudan TunisSekillerSaharanin erazisinden bir gornus Sahara Saharanin peykden goruntusu Qum tepecikleri ve Saharadan kecen deve karvaniMenbeBoyuk Sehra Azerbaycan Milli Ensiklopediyasi 25 cildde 4 cu cild Bezirxana Brunel 25 000 nus Baki Azerbaycan Milli Ensiklopediyasi Elmi Merkezi 2013 608 seh ISBN 978 9952 441 03 1 Istinadlar Northern Africa ingilis WWF 2014 04 28 tarixinde Istifade tarixi 2014 04 23 Sehra 2015 05 04 at the Wayback Machine Britannica Online Encyclopedia ing Saharskaya plita statya iz Bolshoj sovetskoj enciklopedii Arxivlenmis suret 2020 08 01 tarixinde Istifade tarixi 2017 10 18 Arxivlenmis suret 2019 09 23 tarixinde Istifade tarixi 2017 10 18