Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Liviya (ərəb. ليبيا) — Şimali Afrikanın Məğrib hissəsində yerləşən dövlət. Şimalda Aralıq dənizi, şərqdə Misir, cənub-şərdə Sudan, cənubda Çad və Niger, qərbdə Əlcəzair və Tunis ilə həmsərhəddir.
| Liviya | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Liviya Dövləti | |||||
| |||||
| "Libya, Libya, Libya" | |||||
| Himn: ليبيا ليبيا ليبيا "Libya, Libya, Libya" | |||||
 | |||||
| Tarixi | |||||
| • İtaliya işğalının sona çatması | 10 fevral 1947 | ||||
| • BMT himayəsində Fransa və Böyük Britaniya idarəetməsinin ləğvi | 24 dekabr 1951 | ||||
| Rəsmi dilləri | |||||
| Paytaxt | Tərabülüs əl-Qərb | ||||
| İdarəetmə forması | Parlamentli respublika | ||||
| Liviya Nümayəndələr Palatasının sədri | |||||
| Baş Nazir | Fayez Sərrac | ||||
| Sahəsi | Dünyada 17-ci | ||||
| • Ümumi | 1759541 km² | ||||
| • Su sahəsi (%) | Cüzi | ||||
| Əhalisi | |||||
| • Əhali | 6 480 min nəfər (108-ci) | ||||
| • Siyahıyaalma (15.04.2006) | 5 673 031 nəf. | ||||
| • Sıxlıq | 3,6 nəf./km² (218-ci) | ||||
| ÜDM (AQP) | |||||
| • Ümumi | $97,6 milyard dollar (83-cü) | ||||
| • Adambaşına | 15 700 dollar () | ||||
| ÜDM (nominal) | |||||
| • Ümumi (2008) | $100,07 milyard dollar | ||||
| • Adambaşına | $16 114 dollar (43-cü) | ||||
| İİİ (2013) | 0.769 | ||||
| Valyuta | Liviya dinarı | ||||
| İnternet domeni | .ly | ||||
| LY | |||||
| BOK kodu | LBA | ||||
| Telefon kodu | +218 | ||||
| Saat qurşaqları |
| ||||
| Nəqliyyatın yönü | sağ[d] | ||||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||||
Liviya vətəndaş müharibəsinə görə Liviyada "de-yure" Müəmmər Qəddafi və onun rəhbərlik etdiyi Böyük Liviya Ərəb Sosialist Xalq Cəmahiriyyəsi var. Eyni zamanda bütün ölkə ərazisinə "de-fakto" hakimiyyət olan Mustafa Abdul Cəlilin rəhbərlik etdiyi Liviya Milli Keçid Şurası nəzarət edir. Onlar ölkəni Liviya Dövləti adlandırırlar. . BMT-də Liviya hələ də Qəddafinin dövründəki kimi adlanır; ancaq oradakı sayt keçid hökumətinin nəzarətindədir.
Ərazisinə görə Liviya Afrikanın dördüncü, dünyanın 17-ci ölkəsidir. .
6.4 milyon əhalinin 1.7 milyonu paytaxt Tərabülüs əl-Qərbdə yaşayır. Ölkə üç tarixi ərazidənTripolitaniya, Fəzzan və ibarətdir.
2009-cu il statistikasına görə Liviya həyat səviyyəsinə görə Afrikada dördüncüdür . Liviya neft ehtiyatına görə dünyada 10-cu, istehsalına görə 17-cidir.
Əhali
Liviyanın əhalisi – 6,46 milyon nəfərdir (o cümlədən 167 min xaricdən gələn işçilər) (2009). Camaatı daha çox çöl bölgələrində yaşayırlar.
Əhalisi və demoqrafik vəziyyət
1973-cü ildəki 2,2 milyon olan əhali sürətli artım nəticəsində 1998-ci ildə 5,7 milyon nəfərə qədər artdı. 1970-ci illərdə illik əhali artımının templəri 4%-i ötürdü. 2010-cu ilin məlumatına görə ölkədə 6 milyon 461 min nəfər yaşayırdı.
Liviyalılatın orta ömrün uzunluğu 77,47 il (qadınlar – 79,88 il, kişilər – 75,18 il) təşkil edir. Uşaq ölüm faizi burada normal göstərici sayılır. 1000 doğuluşda 20,87 ölüm. Liviyalıların orta yaşı 24 il. Əhalinin böyük əksəriyyəti dar sahilboyu zonada və oazislərdə cəmlənmişdir. İnsanlar tez-tez kənd yerindən şəhərlərə köçürlər, 2008-ci ildən demək olar ki, 78% əhali şəhərdə yaşayır.
Liviya iki böyük şəhərə malikdir – Tərabülüs əl-Qərb (1990-da 1,5 milyon sakin) və Benqazi (800 min sakin). Ölkədə bir sıra kiçik şəhərlərdə mövcuddur: Onların sayına Misurata (360 min insan), (280 min), Sebxa (150 min), Tobruk (75,3 min), El-Beyda (67,1 min) və Adjdabiya (65,3 min) aid etmək olar. Bundan əlavə neft terminallarının yanında yeni şəhərlər yaranmışdır: Es-Sider, Ras-el-Anuf, Marsa-el-Bureyka, Ez-Zuvaytina və Marsa-el-Xariqa.
Din
- Sünni — 93 %
- Şiə -4 %
- Xristianlar — 3 %
- digərlər — <1 %
Savadlılıq
2006-cı ildə Liviyada 15 yaşda və daha yaşlı adamlar arasında 95,4 % oxumağa və yazmağa bilirdilər:
- Kişilərdən 96,9 %
- Qadınlardan 94 %
Coğrafiya
-
![image]()
-
![image]()
-
![image]()
(2007-ci ildən) -
![image]()
Sahəsi 1.759.540 km²-ə çatmaqdadır. Sahəsinə görə Afrikanın dördüncü böyük ölkəsidir. Bu geniş torpaqların az qala 95%-i səhra və ya quraq ərazidir . Şimalda Aralıq dənizi və cənubda Ekvator Afrikası arasında bir qum dənizinə bənzəyən Böyük Səhra çölünün , təxminən 1300 km uzunluğundakı böyük bir hissəsi, Liviya torpaqlarının payına düşür.
Liviyanın, Tunis və Misir arasında olan Aralıq dənizi sahillərinin uzunluğu, təxminən 1912 km-dir. Sahildən etibarən getdikcə yüksələn Liviya torpaqları, ümumiyyətlə yüksək yayla görünüşündə olub, başlıca üç böyük bölgəyə ayrılar; Bunlar Fizan, Trablus və Sirenaik bölgələridir. Aralıq dənizinə bir qövs şəklində girmiş olan Sirenaik bölgəsi, düz girintisiz çıxıntısız olan sahillərdən etibarən yüksəlməyə başlar. Sahilə paralel uzanan Yaşıl Dağı (Cebel-ül-Ahdar) buradakı mövcud yaylanın ən yüksək yeri olub, təxminən 880 m yüksəkliyindədir. Şimal-şərqdəki bu yüksək yayla, güneyde doğru alçalmağa başlayır.
qərbində yer alan və ortalama 650 m yüksəkliyində olan Trablus bölgəsi, irili xırdalı vahələrə sahib olub, məhsuldar torpaqlarla örtülüdür. Bu bölgənin ən yüksək yeri olan , bölgəni şimal küləklərindən müdafiə edir.
Liviya torpaqlarının böyük bir hissəsini meydana gətirən və az qala örtmüş olan Böyük Səhra çölü kimsəsizdir. Səhra çölündə iqlim də çox fərqlilik göstərir. Bəzi yerlərinə on il boyunca heç yağışlar yağmır.
Tarix
Liviya vətəndaş müharibəsi
Liviyanın şimal-qərb hissəsində dövlətin paytaxtı yerləşir Tərabülüs əl-Qərb şəhəri körfəzin Aralıq dənizi sahilboyu sahəsini tutur. Tripoli az qala özündə Romanın, Misirin, Yunanıstanın, Bizansın, Karfagenin və Finikiyanın mədəniyyətlərinin təsirini sınaqdan keçirmiş dünyanın ən qədim şəhəridir
Şəhərin əsası finikiyalılara aid edilir – I yüzillikdə Yunanlar bu əraziyə indiki Tripoli adını veriblər. Tripolinin bütün Aralıq Dənizinin böyük mədəni və iqtisadi mərkəzi sayılır. Bizanslar burada V- əsrdə hökmranlıq ediblər. — VI yüzillikdə isə burada Ərəb Xilafəti hakimiyyətdə olmuşdur. Tripoli Orta əsrlərlədə isə İspaniyaya aid idi, lakin Osmanlı İmperiyası şəhəri 16-cı əsrdə geri aldı . Tripoli türklərdə iyirminci əsrə qədər qaldı.
İtaliya, Osmanlı ilə müharibənin lap əvvəlində, (1911-1912-ci il.) şəhəri İtalyan qoşunları işğal etdi. İngilislərin qoşunları isə 1943-cü ildə şəhərə girdi, 8 il sonra Liviya paytaxtı Tripoli ilə birlikdə müstəqil dövlət oldu.
Paytaxtın cənubu ictimai və işgüzar binalardan ibarət olan Yeni şəhərdir Tripoliyə məşhurluğu burada yerləşən bazarlar gətirdi , hansılar ki, neçə əsrdən heç vaxt dəyişmirlər . Tacirlər qonaqlara ənənəvi geyimləri ədviyyatları və Şərqin şirniyyatlarını almağı təklif edirlər, bahalı parçalar, misdən və tuncdan məmulatlar, ərəb ətiri bazarlarda üstünlük təşkil edir . Burdaca qızıl sıraları var, ən ucuz və ən gözəl zərgər məmulatlarıda tripoli bazarlarındadır.
Flora və Fauna
Flora
 |  |  |  |
 |  |  |  |
İstinadlar
- 1 // Constitution of Libya (1969).
- http://chartsbin.com/view/edr.
- Rolla Scolari. . The National. 6 Mar 2011. 2011-03-07 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-03-07.
- Geographical Names, "Great Socialist People’s Libyan Arab Jamahiriya: Libya" 2022-09-13 at the Wayback Machine, Geographic.org. Retrieved February 27, 2011
- Geographical Names, "اَلْجَمَاهِيرِيَّة اَلْعَرَبِيَّة اَللِّيبِيَّة اَلشَّعْبِيَّة اَلإِشْتِرَاكِيَّة: Libya" 2011-05-11 at the Wayback Machine, Geographic.org. Retrieved February 27, 2011
- . 2011-11-14 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-09-07.
- . Ntclibya.org. 2011-03-05. 2011-03-10 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-03-10.
- . Reuters. 10 Mar 2011. 13 March 2011 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 11 March 2011.
- "United Nations Member States". Un.org. 2019-08-09 tarixində . İstifadə tarixi: 2011-08-20.. http://www.libyanmission-un.org/ 2011-08-26 at the Wayback Machine (as of 24 August 2011).
- U.N. Demographic Yearbook, (2003), "Demographic Yearbook (3) Pop., Rate of Pop. Increase, Surface Area & Density" 2012-11-14 at the Wayback Machine, United Nations Statistics Division. Retrieved July 15, 2006.
- Annual Statistical Bulletin, (2004), "World proven crude oil reserves by country, 1980–2004" 2012-07-11 at the Wayback Machine, O.P.E.C.. Retrieved July 20, 2006.
Həmçinin bax
 | Liviya ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Liviya ereb ليبيا Simali Afrikanin Megrib hissesinde yerlesen dovlet Simalda Araliq denizi serqde Misir cenub serde Sudan cenubda Cad ve Niger qerbde Elcezair ve Tunis ile hemserheddir LiviyaLiviya DovletiBayraq Gerb d Libya Libya Libya Himn ليبيا ليبيا ليبيا Libya Libya Libya source source track track track track Tarixi Italiya isgalinin sona catmasi 10 fevral 1947 BMT himayesinde Fransa ve Boyuk Britaniya idareetmesinin legvi 24 dekabr 1951Resmi dilleri ereb diliPaytaxt Terabulus el QerbIdareetme formasi Parlamentli respublikaLiviya Numayendeler Palatasinin sedriBas Nazir Fayez SerracSahesi Dunyada 17 ci Umumi 1759541 km Su sahesi CuziEhalisi Ehali 6 480 min nefer 108 ci Siyahiyaalma 15 04 2006 5 673 031 nef Sixliq 3 6 nef km 218 ci UDM AQP Umumi 97 6 milyard dollar 83 cu Adambasina 15 700 dollar UDM nominal Umumi 2008 100 07 milyard dollar Adambasina 16 114 dollar 43 cu III 2013 0 769Valyuta Liviya dinariInternet domeni lyLYBOK kodu LBATelefon kodu 218Saat qursaqlari UTC 02 00Serqi Avropa vaxti d Neqliyyatin yonu sag d Vikianbarda elaqeli mediafayllarLiviya Liviya vetendas muharibesine gore Liviyada de yure Muemmer Qeddafi ve onun rehberlik etdiyi Boyuk Liviya Ereb Sosialist Xalq Cemahiriyyesi var Eyni zamanda butun olke erazisine de fakto hakimiyyet olan Mustafa Abdul Celilin rehberlik etdiyi Liviya Milli Kecid Surasi nezaret edir Onlar olkeni Liviya Dovleti adlandirirlar BMT de Liviya hele de Qeddafinin dovrundeki kimi adlanir ancaq oradaki sayt kecid hokumetinin nezaretindedir Erazisine gore Liviya Afrikanin dorduncu dunyanin 17 ci olkesidir 6 4 milyon ehalinin 1 7 milyonu paytaxt Terabulus el Qerbde yasayir Olke uc tarixi erazidenTripolitaniya Fezzan ve ibaretdir 2009 cu il statistikasina gore Liviya heyat seviyyesine gore Afrikada dorduncudur Liviya neft ehtiyatina gore dunyada 10 cu istehsalina gore 17 cidir EhaliLiviyanin ehalisi 6 46 milyon neferdir o cumleden 167 min xaricden gelen isciler 2009 Camaati daha cox col bolgelerinde yasayirlar Ehalisi ve demoqrafik veziyyet1973 cu ildeki 2 2 milyon olan ehali suretli artim neticesinde 1998 ci ilde 5 7 milyon nefere qeder artdi 1970 ci illerde illik ehali artiminin templeri 4 i oturdu 2010 cu ilin melumatina gore olkede 6 milyon 461 min nefer yasayirdi Liviyalilatin orta omrun uzunlugu 77 47 il qadinlar 79 88 il kisiler 75 18 il teskil edir Usaq olum faizi burada normal gosterici sayilir 1000 dogulusda 20 87 olum Liviyalilarin orta yasi 24 il Ehalinin boyuk ekseriyyeti dar sahilboyu zonada ve oazislerde cemlenmisdir Insanlar tez tez kend yerinden seherlere kocurler 2008 ci ilden demek olar ki 78 ehali seherde yasayir Liviya iki boyuk sehere malikdir Terabulus el Qerb 1990 da 1 5 milyon sakin ve Benqazi 800 min sakin Olkede bir sira kicik seherlerde movcuddur Onlarin sayina Misurata 360 min insan 280 min Sebxa 150 min Tobruk 75 3 min El Beyda 67 1 min ve Adjdabiya 65 3 min aid etmek olar Bundan elave neft terminallarinin yaninda yeni seherler yaranmisdir Es Sider Ras el Anuf Marsa el Bureyka Ez Zuvaytina ve Marsa el Xariqa Din Sunni 93 Sie 4 Xristianlar 3 digerler lt 1 Savadliliq 2006 ci ilde Liviyada 15 yasda ve daha yasli adamlar arasinda 95 4 oxumaga ve yazmaga bilirdiler Kisilerden 96 9 Qadinlardan 94 Cografiya 2007 ci ilden Sahesi 1 759 540 km e catmaqdadir Sahesine gore Afrikanin dorduncu boyuk olkesidir Bu genis torpaqlarin az qala 95 i sehra ve ya quraq erazidir Simalda Araliq denizi ve cenubda Ekvator Afrikasi arasinda bir qum denizine benzeyen Boyuk Sehra colunun texminen 1300 km uzunlugundaki boyuk bir hissesi Liviya torpaqlarinin payina dusur Liviyanin Tunis ve Misir arasinda olan Araliq denizi sahillerinin uzunlugu texminen 1912 km dir Sahilden etibaren getdikce yukselen Liviya torpaqlari umumiyyetle yuksek yayla gorunusunde olub baslica uc boyuk bolgeye ayrilar Bunlar Fizan Trablus ve Sirenaik bolgeleridir Araliq denizine bir qovs seklinde girmis olan Sirenaik bolgesi duz girintisiz cixintisiz olan sahillerden etibaren yukselmeye baslar Sahile paralel uzanan Yasil Dagi Cebel ul Ahdar buradaki movcud yaylanin en yuksek yeri olub texminen 880 m yuksekliyindedir Simal serqdeki bu yuksek yayla guneyde dogru alcalmaga baslayir qerbinde yer alan ve ortalama 650 m yuksekliyinde olan Trablus bolgesi irili xirdali vahelere sahib olub mehsuldar torpaqlarla ortuludur Bu bolgenin en yuksek yeri olan bolgeni simal kuleklerinden mudafie edir Liviya torpaqlarinin boyuk bir hissesini meydana getiren ve az qala ortmus olan Boyuk Sehra colu kimsesizdir Sehra colunde iqlim de cox ferqlilik gosterir Bezi yerlerine on il boyunca hec yagislar yagmir TarixEsas meqale Liviya tarixiLiviya vetendas muharibesi Esas meqale Liviya vetendas muharibesi 2011 Liviyanin simal qerb hissesinde dovletin paytaxti yerlesir Terabulus el Qerb seheri korfezin Araliq denizi sahilboyu sahesini tutur Tripoli az qala ozunde Romanin Misirin Yunanistanin Bizansin Karfagenin ve Finikiyanin medeniyyetlerinin tesirini sinaqdan kecirmis dunyanin en qedim seheridir Seherin esasi finikiyalilara aid edilir I yuzillikde Yunanlar bu eraziye indiki Tripoli adini veribler Tripolinin butun Araliq Denizinin boyuk medeni ve iqtisadi merkezi sayilir Bizanslar burada V esrde hokmranliq edibler VI yuzillikde ise burada Ereb Xilafeti hakimiyyetde olmusdur Tripoli Orta esrlerlede ise Ispaniyaya aid idi lakin Osmanli Imperiyasi seheri 16 ci esrde geri aldi Tripoli turklerde iyirminci esre qeder qaldi Italiya Osmanli ile muharibenin lap evvelinde 1911 1912 ci il seheri Italyan qosunlari isgal etdi Ingilislerin qosunlari ise 1943 cu ilde sehere girdi 8 il sonra Liviya paytaxti Tripoli ile birlikde musteqil dovlet oldu Paytaxtin cenubu ictimai ve isguzar binalardan ibaret olan Yeni seherdir Tripoliye meshurlugu burada yerlesen bazarlar getirdi hansilar ki nece esrden hec vaxt deyismirler Tacirler qonaqlara enenevi geyimleri edviyyatlari ve Serqin sirniyyatlarini almagi teklif edirler bahali parcalar misden ve tuncdan memulatlar ereb etiri bazarlarda ustunluk teskil edir Burdaca qizil siralari var en ucuz ve en gozel zerger memulatlarida tripoli bazarlarindadir Flora ve FaunaSaxaraFlora Nar Limon Portagal NaringiEvkalipt Kaktus Cicek XurmaIstinadlar1 Constitution of Libya 1969 http chartsbin com view edr Rolla Scolari The National 6 Mar 2011 2011 03 07 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 03 07 Geographical Names Great Socialist People s Libyan Arab Jamahiriya Libya 2022 09 13 at the Wayback Machine Geographic org Retrieved February 27 2011 Geographical Names ا ل ج م اه ير ي ة ا ل ع ر ب ي ة ا لل يب ي ة ا لش ع ب ي ة ا لإ ش ت ر اك ي ة Libya 2011 05 11 at the Wayback Machine Geographic org Retrieved February 27 2011 2011 11 14 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 09 07 Ntclibya org 2011 03 05 2011 03 10 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 03 10 Reuters 10 Mar 2011 13 March 2011 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 11 March 2011 United Nations Member States Un org 2019 08 09 tarixinde Istifade tarixi 2011 08 20 http www libyanmission un org 2011 08 26 at the Wayback Machine as of 24 August 2011 U N Demographic Yearbook 2003 Demographic Yearbook 3 Pop Rate of Pop Increase Surface Area amp Density 2012 11 14 at the Wayback Machine United Nations Statistics Division Retrieved July 15 2006 Annual Statistical Bulletin 2004 World proven crude oil reserves by country 1980 2004 2012 07 11 at the Wayback Machine O P E C Retrieved July 20 2006 Hemcinin baxEsbiyye Liviya ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin