Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Portağal (lat. Citrus sinensis) – Sədokimilər fəsiləsinə aid bitki növü.
| Portağal | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
| Domen: Klad: Ranqsız: Aləm: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Fəsilə: Yarımfəsilə: Cins: ???: Portağal | ||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
| ||||||||||
| ||||||||||
Təbii yayılması
Dünyanın subtropik rayonlarının əksəriyyətində geniş sahələrdə becərilir. Vətəni Yeni Çin və Hind - Çindir.
Botaniki təsviri
Həmişəyaşıl, 7-12 m hündürlüyündə enli-piramidal çətirli ağacdır. Qabığı bozdur, cavan budaqları tikanlıdır. Yarpaqları uzunsov-yumurtavarı, uca doğru ensizləşən, kənarları hamar və ya az dişlidir; saplaqları zəif qanadlıdır. Çiçəkləri xırda, ağrəngli, ətirli olub, tək-tək və ya qoltuqlarda dəstə ilə yerləşmişdir. Kasayarpağı dəyirmi, bəzən kənarı kirpikciklidir, ləçəkləri ağdır. Erkəkciklər 20-25-i dəstə ilə birləşir, bəzi sortlarda erkəkciklər sterildir. May-iyun aylarında çiçəkləyir, noyabr-dekabrda meyvəsi yetişir. Meyvələrinin diametri 5-10 sm, qabığı hamar, yumru və ya başından basıq, sarı və ya qırmızımtıldır. Əsas məhsul yaz çiçəklərindən əmələ gəlir. Meyvəsi turşməzə olub, acılığı yoхdur.
Ekologiyası
Portağal isti, işıqsevən və yüksək hərarətə davamlı bitkidir. Portağalın əsas sortlarının meyvəsi -1,7-2,50C, yarpaqları və payız zoğları -5,5 -7,50C, 2-3 illik budaqları -7,5,-90C temperaturda şaxtadan donur. -9 -100C temperaturda ağacların bütöv hissəsi donur. Peyvənd vasitəsi ilə çoxaldılır.
Azərbaycanda yayılması
Böyük Qafqaz və Talışda mədəni halda rast gəlinir.
İstifadəsi
Astara rayonunda toxumdan alınan yerli portağal sortunun meyvəsi orta irilikdə olub, soyuğa olduqca davamlıdır. Meyvələri başaqa sortlara nisbətən tez yetişir və yüksək keyfiyyətlidir. Lənkəran və Astara rayonlarında becərilən portağal kolları -9,50C şaхtaya davamlıdır. Uzun əsrlərdən bəri becərilən portağal bitkisinin bir-birindən fərqlənən yüzlərlə sortu yaradılmışdır. Bu sortlar 3 qrupa bölünür: adi portağal, qırmızı ətli toxumsuz portağal və göbələkli portağal.
Əfsanəsi
Qədim məhsuldarlıq simvoludur və bu mənada uzun müddət sevgi və nikahla bağlanırdı. Əfsanələrdə, məsələn, nikah mərasimində Yunonan sevgi və sədaqət rəmzi kimi məhz onu - yəni "qızıl almanı" Yupiterə vermişdi. Qədim Çində o, əbədilik və uğur simvoludur. Portağal ağacının gülləri gəlinlərin tacında istifadə olunan bolluq rəmzidir. Çində xoşbəxtlik və sevinc arzulayan şəxslərin portağal hədiyyə etməsi ənənədir. Portağalın istifadəsi isə sevinc və şənlik gətirməli idi.
Portağal şirəsi
Portağal şirəsi çoxlu həcmdə C vitamininə malik olmasına görə soyuqlama və avitaminoz xəstəliklərinin profilaktikası və müalicəsi üçün ilin soyuq vaxtlarında sadəcə əvəzolunmazdır. O, tonusu qaldırır, yorğunluğu aradan götürür və qan damarlarını möhkəmləndirir, bakteriyaları öldürür, immuniteti yüksəldir, orqanizmdən xolesterinin çıxmasına kömək edir, bağırsaqların işini normallaşdırır, uşaqlarda anadangəlmə qüsurların yaranması riskini azaldır, bir çox xərçəng formalarından müdafiə edir. Həkimlər ateroskleroz və hipertoniya zamanı, həmçinin qaraciyər xəstəlikləri zamanı portağal şirəsi içməyi məsləhət görür.
Şirədə kifayət qədər C vitamini, biotin və başqa xeyirli maddələr var.
Xeyirli xassələri: damarları möhkəmləndirir, immuniteti artırır, beyinin işini fəallaşdırır, hüceyrələrin mübadiləsini stimullaşdırır, piyləri əridir.
Nəyə kömək edir: soyuqdəymənin profilaktikası, piylənmə, yorulma, stres, diqqətin azalması.
Məhdudiyyətlər: mədə yarası və qastrit.
İstinadlar
- “Azərbaycan dendroflorasi” V cild, Baki, “Elm”, 2019, 370 səh.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Portagal lat Citrus sinensis Sedokimiler fesilesine aid bitki novu PortagalElmi tesnifatDomen EukariotlarKlad DiaphoretickesRanqsiz ArxeplastidlerAlem BitkilerKlad StreptofitlerKlad EmbryophytesKlad Klad Klad Toxumlu bitkilerKlad Cicekli bitkilerKlad Klad Klad Klad RosidsKlad Deste SabunagaciciceklilerFesile SedokimilerYarimfesile Cins Sitrus PortagalBeynelxalq elmi adiCitrus sinensisSekil axtarisiITIS 28889NCBI 2711EOL 582206Tebii yayilmasiDunyanin subtropik rayonlarinin ekseriyyetinde genis sahelerde becerilir Veteni Yeni Cin ve Hind Cindir Botaniki tesviriHemiseyasil 7 12 m hundurluyunde enli piramidal cetirli agacdir Qabigi bozdur cavan budaqlari tikanlidir Yarpaqlari uzunsov yumurtavari uca dogru ensizlesen kenarlari hamar ve ya az dislidir saplaqlari zeif qanadlidir Cicekleri xirda agrengli etirli olub tek tek ve ya qoltuqlarda deste ile yerlesmisdir Kasayarpagi deyirmi bezen kenari kirpikciklidir lecekleri agdir Erkekcikler 20 25 i deste ile birlesir bezi sortlarda erkekcikler sterildir May iyun aylarinda cicekleyir noyabr dekabrda meyvesi yetisir Meyvelerinin diametri 5 10 sm qabigi hamar yumru ve ya basindan basiq sari ve ya qirmizimtildir Esas mehsul yaz ciceklerinden emele gelir Meyvesi tursmeze olub aciligi yohdur EkologiyasiPortagal isti isiqseven ve yuksek herarete davamli bitkidir Portagalin esas sortlarinin meyvesi 1 7 2 50C yarpaqlari ve payiz zoglari 5 5 7 50C 2 3 illik budaqlari 7 5 90C temperaturda saxtadan donur 9 100C temperaturda agaclarin butov hissesi donur Peyvend vasitesi ile coxaldilir Azerbaycanda yayilmasiBoyuk Qafqaz ve Talisda medeni halda rast gelinir IstifadesiAstara rayonunda toxumdan alinan yerli portagal sortunun meyvesi orta irilikde olub soyuga olduqca davamlidir Meyveleri basaqa sortlara nisbeten tez yetisir ve yuksek keyfiyyetlidir Lenkeran ve Astara rayonlarinda becerilen portagal kollari 9 50C sahtaya davamlidir Uzun esrlerden beri becerilen portagal bitkisinin bir birinden ferqlenen yuzlerle sortu yaradilmisdir Bu sortlar 3 qrupa bolunur adi portagal qirmizi etli toxumsuz portagal ve gobelekli portagal EfsanesiQedim mehsuldarliq simvoludur ve bu menada uzun muddet sevgi ve nikahla baglanirdi Efsanelerde meselen nikah merasiminde Yunonan sevgi ve sedaqet remzi kimi mehz onu yeni qizil almani Yupitere vermisdi Qedim Cinde o ebedilik ve ugur simvoludur Portagal agacinin gulleri gelinlerin tacinda istifade olunan bolluq remzidir Cinde xosbextlik ve sevinc arzulayan sexslerin portagal hediyye etmesi enenedir Portagalin istifadesi ise sevinc ve senlik getirmeli idi Portagal siresiPortagal siresi coxlu hecmde C vitaminine malik olmasina gore soyuqlama ve avitaminoz xesteliklerinin profilaktikasi ve mualicesi ucun ilin soyuq vaxtlarinda sadece evezolunmazdir O tonusu qaldirir yorgunlugu aradan goturur ve qan damarlarini mohkemlendirir bakteriyalari oldurur immuniteti yukseldir orqanizmden xolesterinin cixmasina komek edir bagirsaqlarin isini normallasdirir usaqlarda anadangelme qusurlarin yaranmasi riskini azaldir bir cox xerceng formalarindan mudafie edir Hekimler ateroskleroz ve hipertoniya zamani hemcinin qaraciyer xestelikleri zamani portagal siresi icmeyi meslehet gorur Sirede kifayet qeder C vitamini biotin ve basqa xeyirli maddeler var Xeyirli xasseleri damarlari mohkemlendirir immuniteti artirir beyinin isini feallasdirir huceyrelerin mubadilesini stimullasdirir piyleri eridir Neye komek edir soyuqdeymenin profilaktikasi piylenme yorulma stres diqqetin azalmasi Mehdudiyyetler mede yarasi ve qastrit Istinadlar Azerbaycan dendroflorasi V cild Baki Elm 2019 370 seh