Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
  |
| Yəhudilik fəlsəfəsi Dini mətnlər Müqqədəs şəhərlər Dini şəxsiyyətlər Musəvilik həyat tərzi Məktəblər Dini rollar Dini tikililər Etnik bölünmələr Musəvi məzhəbləri Dini obyektlər Digər dinlərlə əlaqələr |
Ərəb yəhudiləri (ərəb. اليهود العرب) ərəb dünyasında doğulmuş yəhudilərə və ya nəvələrinə aid edilir. Salim Tamarinin fikrincə, dünyanın bir çox yerində "Ərəb Yəhudiləri" termini oksimorondur .
Bu termin əsasən 20-ci əsrin əvvəllərində ərəb dünyasında yaşayan 1 milyon yəhudi üçün ərəb millətçiləri tərəfindən istifadə edilmişdir. Əhalinin əksəriyyəti İsrailə və Qərbi Avropaya, bir hissəsi ABŞ və Cənubi Amerikaya köç etdi. Yəhudi ərəbi kimi fərqli ərəb ləhcələri ilə danışırdılar; İvritcə dini dil idi. Mizrahilərin yanındakı ən populyar qrup Sefaradların dini dili istifadə olunurdu.
Bu termin yaxın zamanlarda yenidən istifadə edilmişdir; məsələn, özünü ərəb yəhudisi adlandıran sionist yazıçı Albert Memmi, Orta Şərqdə ən az ərəblər qədər haqqı olduğunu söyləmək üçün bu termindən istifadə etmişdir. Anti-sionist olan Ella Şohat, Əşkinazilərlə Ərəblər kimi təzyiq altında olan Mizrahilərin birgə təsnifatına qarşı çıxdığı üçün bu termindən istifadə edir. 1990-cı illərdə özlərini ərəb yəhudiləri adlandıran Seferad Əsllilərinin rəhbəri David Şaşa və "Queens College"də professor işləyən Amiel Alcalay hesab edir ki, bu şəxsin müəyyənləşdirilməsi üçün vacib bir termindir. Fas kralı Məhəmmədin müşaviri André Azoulay və Təl-Əviv Universitetinin professoru Sasson Somekh öz xatirələrində özlərini ərəb yəhudiləri kimi təsvir edirlər.
Haqqında
Salim Tamariyə görə, "Ərəb yəhudisi" termini bir vaxtlar Şərq yəhudilərini (Seferad və Mizrahi) təmsil etmişdir. Bu yəhudilər, dil və mədəni əlaqələrinə görə müsəlaman və xristian vətəndaşları ilə, xüsusən də, 1839-cu ildən sonra böyük Suriya, İraq və Misirdə Osmanlılardan ayrılmaq üçün ərəb millətçiliyi hərəkatına qoşulanlardır.
Özünü ərəb yəhudisi kimi xarakterizə edən müəllif David Rabeeya, bu şəxsiyyətin daha erkən dövrlərə aid olduğunu bildirir. İslamdan əvvəl Ərəb dövlətlərində yəhudilərin mövcudluğu 20-ci əsrin ortalarına qədər davam etdi. O yazır ki, ərəb yəhudiləri müsəlman ərəblər və xristian ərəblər kimi mədəni ərəblərdir,tək fərqləri onların Yəhudiliyə inanmalarıdır. Ərəb yəhudiləri uşaqlarına ərəb adları qoyurdular və "hər ərəb kimi yəhudi ərəblər də ərəb dili və ləhcələri ilə fəxr edir, dilin gözəlliyinə və zənginliyinə bağlı idilər."
"Ərəb yəhudiləri" (2006) adlı kitabında, İsrail sosioloqu Yehuda Şhenhav, Mizrahi yəhudiləri ilə Ərəb yəhudilərinin mənşəyini araşdırdı. Müəllifin fikrincə, ideologiyanın tətbiqinə görə, sionizmin eyni vaxtda və simbiyotik 3 kateqoriyası var: "Millət", "Din" və "Etnik mənşə". Milli birliyin bir hissəsi olmaq üçün ərəbləşdirmədən çıxmalı idilər. Şenhava görə, ərəbləri və ərəb yəhudilərini fərqləndirən xüsusiyyət, onları millət halına gətirən dinləri idi.
Terminologiya
"Ərəb yəhudi" termini Birinci Dünya Müharibəsi əsnasında qərb ölkələrində yaşayan yəhudilər tərəfindən "türk olmadığını" ifadə etmək üçün istifadə edilmişdir. Bu gün də bəzi qəzetlərdə və ölkələrin rəsmi orqanlarında yəhudi şəxsiyyətinin etnik və ya milliyyətdən daha çox bir din olduğunu ifadə etmək üçün istifadə olunur. Bu vəziyyətə yəhudilər kimi qarşı çıxmaq və bənzərsiz yəhudi şəxsiyyətini dinə endirmək alçaqlıq kimi qəbul edilir. Bəzi Mizrahi fəalları, xüsusilə ərəb ölkələrində doğulmayan və ya erkən yaşda buranı tərk edənlər özlərini ərəb yəhudiləri kimi tanıdırlar. Naim Giladi, Ella Həbibə Şohat, Sami Şalom Çetrit və David Rabeeya bu şəxsiyyətin əsas tərəfdarlarıdır.
Bu şəxsiyyəti müdafiə edənlərin fikrincə, "Ərəb Yəhudi" termininin içindəki "ərəb" sözü etnik mənşə, irqi və ya dini simvol deyil, ədəbi və mədəni bir simvoldur; Ərəb ölkələrində yaşayan yəhudilər bu mədəniyyətin bir hissəsidir; Eyni zamanda bu mədəniyyətdə yaşayan digər etnik azlıqlar da "ərəb" dir. Eyni şəkildə Misir, Livan və Suriyadakı xristianlara "Ərəb" deyirlər, çünki onlar (buradakı müsəlmanlar kimi) İslamdan əvvəl də bu torpaqlarda yaşayırdılar. Lakin Qibtilər (Misir), Marunilər (Livan) və Assuriyalılar (İraq) ərəb tərifini bir-birinə zidd hesab edirlər. "Ərəb yəhudi" termini istifadə edən bəzi insanlar üçün bu termin "ərəb ölkəsindən olan bir yəhudi" və ya "ərəbcə danışan yəhudi" deməkdir və ərəb olmaqla heç bir əlaqəsi yoxdur.
"Ərəb yəhudi" termini əleyhinə olanların (xüsusilə ərəb ölkələrindəki yəhudilərin) fikrincə, yəhudilər diasporadakı etnik qruplardan ibarətdir və sadəcə bir dini qruplaşma deyillər; "Ərəb" sözünün istifadəsi buna ziddir. Bundan əlavə, ərəb ölkələrində yaşayan yəhudilər heç vaxt özlərini "ərəb yəhudiləri" adlandırmamışlar; bu yəhudi icmaları ərəb ölkələrini tərk etdikdən sonra tətbiq olunan bir termindir. Beləliklə, Şimali Afrikanın bir çox bölgəsində və Yaxın və Orta Şərq cəmiyyətlərində ərəb müsəlmanları və ərəb xristianları xatırlanır, ancaq ərəb yəhudiləri xatırlanmır, çünki yəhudilik bir etnik birlik olmaqla yanaşı, həm də bir dindir. Ərəb ölkələrində etnik azlıq olan Assuriyalılar, Bərbərlər və Kürdlər ərəb sayılmadığı kimi, yəhudilər də ərəb ola bilməzlər. "Ərəb yəhudi" termini əleyhinə olanlar yəhudilərin "Yəhudi ərəbcəsi" ilə danışdıqlarını, ərəblər kimi geyindiklərini və mədəniyyətlərini mənimsədiklərini qəbul edirlər, lakin onlar üçün "Ərəblik" deyimi ortaq bir mədəniyyətdən daha çox məna daşıyır. "Ərəb Yəhudi", digər yəhudilərdən fərqli bir etnik qrup kimi göstərildiyi üçün "Musta'arabim" (ərəbləşmiş yəhudilər) termininə üstünlük verilir.
Nəhayət, üçüncü rəyə görə, "ərəb yəhudiləri" etibarlı bir termindir, lakin yalnız Məhəmməd dövründə Ərəbistan yarımadasında yaşayan "Banu Kaynuka" kimi qəbilələr və hətta "Yəmən yəhudiləri" üçün istifadə olunmalıdır (bax: Ərəbistan yarımadasındakı yəhudi qəbilələri). Bu termin ərəb şəxsiyyətini etno-linqvistik baxımdan əlavə, daha çox coğrafi baxımdan əks etdirir. "Ərəb Dövlətlər Liqasının" tərifindən fərqli olaraq, bu coğrafi ərazi Ərəbistan yarımadası ilə məhdudlaşır.
İslamdan əvvəl Ərəbistan yarımadasında Yəhudilər
Ərəbistan yarımadasında yəhudi əhalisi İslamdan əvvəl də mövcud idi. Şimalda Livan, Yəmənin cənubundan Hassa və İraq sahillərinə qədər geniş bir ərazidə mövcud idi. Bu gün dünyada Hindistan və Efiopiya kimi ölkələrdə yəhudilər israillilərin qəbilələrindən olduqlarına inanırlar. Ərəbistan yarımadasının yəhudi əcdadlarının bu on iki qəbilədən olub-olmadığı və ya yerli xalqın sonradan yəhudiliyi seçib-seçmədiyi məlum deyil.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Salim Tamari. "Ishaq al-Shami and the Predicament of the Arab Jew in Palestine" (PDF). 2007-09-28 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2019-11-28.
- . 2009-04-16 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-11-28.
- Adam Shatz review of Sasson Somekh. Baghdad, Yesterday: The Making of an Arab Jew, in 'Leaving Paradise', London Review of Books, Nov 6 2008 2009-08-19 at the Wayback Machine.
- David Rabeeya. . Xlibris Corporation. ISBN http://books.google.com/books?id=jGa1I5vl7o8C&dq=%22arab+jew%22&printsec=frontcover&source=web&ots=HzV7Ay2mcl&sig=2rMfzAiN-Cq72LrLaDg7P1RFwIg#PPA49,M1 (#bare_url_missing_title).[ölü keçid]
Xarici keçidlər
- Who is an Arab Jew? 2008-11-20 at the Wayback Machine – On being Mizrahi (pro-Zionist view) by Albert Memmi.
- Reflections by an Arab Jew 2008-12-10 at the Wayback Machine – On being Mizrahi (pro-Arab identity) by Ella Habiba Shohat.
- The Arab Jews: Language, Poetry, and Singularity 2010-09-18 at the Wayback Machine
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Yehudilik Yehudilik felsefesi Secilmislik Alaha Kabbala TaleKasrut Dini metnler Tevrat Tora Tanah Talmud Zoqar Sidur Midras Muqqedes seherler Quds Safed Hebron Tiberia Rosasana Yom Kippur Pesah Dini sexsiyyetler Avraham Mose Dvora David Rif Yosef Karo Musevilik heyat terzi Nida Mektebler Dini rollar Kabar Dini tikililer Sinaqoq Ibraniceler Aramiceler Arapcalar Diger Cermen Yesivis Roman Hind Iran Diger Diger Kartveli Dravid Etnik bolunmeler Afrika Asya Buxara Avropa Askenaz SefaradQafqaz Dag yehudileri Gurcustan yehudileri KaraylarOrta Dogu Mizrahi Musevi mezhebleri Yehudilik Dini obyektler Tefilin Mezuza Menora Diger dinlerle elaqeler Ereb yehudileri ereb اليهود العرب ereb dunyasinda dogulmus yehudilere ve ya nevelerine aid edilir Salim Tamarinin fikrince dunyanin bir cox yerinde Ereb Yehudileri termini oksimorondur Kipa papagi dua sal ve selem ile seher ibadet eden yemenli bir yehudi Ereb yehudilerinin simvolu Bu termin esasen 20 ci esrin evvellerinde ereb dunyasinda yasayan 1 milyon yehudi ucun ereb milletcileri terefinden istifade edilmisdir Ehalinin ekseriyyeti Israile ve Qerbi Avropaya bir hissesi ABS ve Cenubi Amerikaya koc etdi Yehudi erebi kimi ferqli ereb lehceleri ile danisirdilar Ivritce dini dil idi Mizrahilerin yanindaki en populyar qrup Sefaradlarin dini dili istifade olunurdu Bu termin yaxin zamanlarda yeniden istifade edilmisdir meselen ozunu ereb yehudisi adlandiran sionist yazici Albert Memmi Orta Serqde en az erebler qeder haqqi oldugunu soylemek ucun bu terminden istifade etmisdir Anti sionist olan Ella Sohat Eskinazilerle Erebler kimi tezyiq altinda olan Mizrahilerin birge tesnifatina qarsi cixdigi ucun bu terminden istifade edir 1990 ci illerde ozlerini ereb yehudileri adlandiran Seferad Esllilerinin rehberi David Sasa ve Queens College de professor isleyen Amiel Alcalay hesab edir ki bu sexsin mueyyenlesdirilmesi ucun vacib bir termindir Fas krali Mehemmedin musaviri Andre Azoulay ve Tel Eviv Universitetinin professoru Sasson Somekh oz xatirelerinde ozlerini ereb yehudileri kimi tesvir edirler HaqqindaSalim Tamariye gore Ereb yehudisi termini bir vaxtlar Serq yehudilerini Seferad ve Mizrahi temsil etmisdir Bu yehudiler dil ve medeni elaqelerine gore muselaman ve xristian vetendaslari ile xususen de 1839 cu ilden sonra boyuk Suriya Iraq ve Misirde Osmanlilardan ayrilmaq ucun ereb milletciliyi herekatina qosulanlardir Ozunu ereb yehudisi kimi xarakterize eden muellif David Rabeeya bu sexsiyyetin daha erken dovrlere aid oldugunu bildirir Islamdan evvel Ereb dovletlerinde yehudilerin movcudlugu 20 ci esrin ortalarina qeder davam etdi O yazir ki ereb yehudileri muselman erebler ve xristian erebler kimi medeni ereblerdir tek ferqleri onlarin Yehudiliye inanmalaridir Ereb yehudileri usaqlarina ereb adlari qoyurdular ve her ereb kimi yehudi erebler de ereb dili ve lehceleri ile fexr edir dilin gozelliyine ve zenginliyine bagli idiler Ereb yehudileri 2006 adli kitabinda Israil sosioloqu Yehuda Shenhav Mizrahi yehudileri ile Ereb yehudilerinin menseyini arasdirdi Muellifin fikrince ideologiyanin tetbiqine gore sionizmin eyni vaxtda ve simbiyotik 3 kateqoriyasi var Millet Din ve Etnik mense Milli birliyin bir hissesi olmaq ucun ereblesdirmeden cixmali idiler Senhava gore erebleri ve ereb yehudilerini ferqlendiren xususiyyet onlari millet halina getiren dinleri idi Terminologiya Ereb yehudi termini Birinci Dunya Muharibesi esnasinda qerb olkelerinde yasayan yehudiler terefinden turk olmadigini ifade etmek ucun istifade edilmisdir Bu gun de bezi qezetlerde ve olkelerin resmi orqanlarinda yehudi sexsiyyetinin etnik ve ya milliyyetden daha cox bir din oldugunu ifade etmek ucun istifade olunur Bu veziyyete yehudiler kimi qarsi cixmaq ve benzersiz yehudi sexsiyyetini dine endirmek alcaqliq kimi qebul edilir Bezi Mizrahi feallari xususile ereb olkelerinde dogulmayan ve ya erken yasda burani terk edenler ozlerini ereb yehudileri kimi tanidirlar Naim Giladi Ella Hebibe Sohat Sami Salom Cetrit ve David Rabeeya bu sexsiyyetin esas terefdarlaridir Bu sexsiyyeti mudafie edenlerin fikrince Ereb Yehudi termininin icindeki ereb sozu etnik mense irqi ve ya dini simvol deyil edebi ve medeni bir simvoldur Ereb olkelerinde yasayan yehudiler bu medeniyyetin bir hissesidir Eyni zamanda bu medeniyyetde yasayan diger etnik azliqlar da ereb dir Eyni sekilde Misir Livan ve Suriyadaki xristianlara Ereb deyirler cunki onlar buradaki muselmanlar kimi Islamdan evvel de bu torpaqlarda yasayirdilar Lakin Qibtiler Misir Maruniler Livan ve Assuriyalilar Iraq ereb terifini bir birine zidd hesab edirler Ereb yehudi termini istifade eden bezi insanlar ucun bu termin ereb olkesinden olan bir yehudi ve ya erebce danisan yehudi demekdir ve ereb olmaqla hec bir elaqesi yoxdur Ereb yehudi termini eleyhine olanlarin xususile ereb olkelerindeki yehudilerin fikrince yehudiler diasporadaki etnik qruplardan ibaretdir ve sadece bir dini qruplasma deyiller Ereb sozunun istifadesi buna ziddir Bundan elave ereb olkelerinde yasayan yehudiler hec vaxt ozlerini ereb yehudileri adlandirmamislar bu yehudi icmalari ereb olkelerini terk etdikden sonra tetbiq olunan bir termindir Belelikle Simali Afrikanin bir cox bolgesinde ve Yaxin ve Orta Serq cemiyyetlerinde ereb muselmanlari ve ereb xristianlari xatirlanir ancaq ereb yehudileri xatirlanmir cunki yehudilik bir etnik birlik olmaqla yanasi hem de bir dindir Ereb olkelerinde etnik azliq olan Assuriyalilar Berberler ve Kurdler ereb sayilmadigi kimi yehudiler de ereb ola bilmezler Ereb yehudi termini eleyhine olanlar yehudilerin Yehudi erebcesi ile danisdiqlarini erebler kimi geyindiklerini ve medeniyyetlerini menimsediklerini qebul edirler lakin onlar ucun Ereblik deyimi ortaq bir medeniyyetden daha cox mena dasiyir Ereb Yehudi diger yehudilerden ferqli bir etnik qrup kimi gosterildiyi ucun Musta arabim ereblesmis yehudiler terminine ustunluk verilir Nehayet ucuncu reye gore ereb yehudileri etibarli bir termindir lakin yalniz Mehemmed dovrunde Erebistan yarimadasinda yasayan Banu Kaynuka kimi qebileler ve hetta Yemen yehudileri ucun istifade olunmalidir bax Erebistan yarimadasindaki yehudi qebileleri Bu termin ereb sexsiyyetini etno linqvistik baximdan elave daha cox cografi baximdan eks etdirir Ereb Dovletler Liqasinin terifinden ferqli olaraq bu cografi erazi Erebistan yarimadasi ile mehdudlasir Islamdan evvel Erebistan yarimadasinda YehudilerErebistan yarimadasinda yehudi ehalisi Islamdan evvel de movcud idi Simalda Livan Yemenin cenubundan Hassa ve Iraq sahillerine qeder genis bir erazide movcud idi Bu gun dunyada Hindistan ve Efiopiya kimi olkelerde yehudiler israillilerin qebilelerinden olduqlarina inanirlar Erebistan yarimadasinin yehudi ecdadlarinin bu on iki qebileden olub olmadigi ve ya yerli xalqin sonradan yehudiliyi secib secmediyi melum deyil Hemcinin baxMizrahiIstinadlarSalim Tamari Ishaq al Shami and the Predicament of the Arab Jew in Palestine PDF 2007 09 28 tarixinde PDF Istifade tarixi 2019 11 28 2009 04 16 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2019 11 28 Adam Shatz review of Sasson Somekh Baghdad Yesterday The Making of an Arab Jew in Leaving Paradise London Review of Books Nov 6 2008 2009 08 19 at the Wayback Machine David Rabeeya Xlibris Corporation ISBN 0738843318 http books google com books id jGa1I5vl7o8C amp dq 22arab jew 22 amp printsec frontcover amp source web amp ots HzV7Ay2mcl amp sig 2rMfzAiN Cq72LrLaDg7P1RFwIg PPA49 M1 bare url missing title olu kecid Xarici kecidlerWho is an Arab Jew 2008 11 20 at the Wayback Machine On being Mizrahi pro Zionist view by Albert Memmi Reflections by an Arab Jew 2008 12 10 at the Wayback Machine On being Mizrahi pro Arab identity by Ella Habiba Shohat The Arab Jews Language Poetry and Singularity 2010 09 18 at the Wayback Machine