Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Şərq cəbhəsi (alm. die Ostfront, ing. Eastern Front), Böyük Vətən müharibəsi (rus. Великая Отечественная война, translit. Velikaya Oteçestvennaya Voyna) və ya Almaniya–SSRİ müharibəsi (ing. German-Soviet War) — İkinci dünya müharibəsi illərində Şərqi Avropa, Mərkəzi Avropa və Balkan yarımadasında Berlin-Roma-Tokio oxu və Finlandiya ilə SSRİ, Polşa və Antihitler koalisiyası arasında 22 iyun 1941–9 may 1945-ci illərdə baş vermiş müharibə cəbhəsi.
| Şərq cəbhəsi | |||
|---|---|---|---|
| İkinci Dünya müharibəsi | |||
 Saat istiqamətində yuxarı soldan: sovet İl-2 Berlin səmalarında; alman Tiger I tankları Kursk döyüşündə; alman Stuka yüngül bombardman təyyarələri 1943-cü ildə; Ukraynada yəhudilərin tərəfindən öldürülməsi; Vilhelm Keytelin imzalaması; Stalinqrad döyüşündə iştirak edən sovet qoşunları. | |||
| Tarix | 22 iyun 1941 – 25 may 1945 (3 il, 11 ay və 3 gün) | ||
| Yeri | Şərqi Avropa, Mərkəzi Avropa və Balkan yarımadası | ||
| Səbəbi | Üçüncü Reyxin Barbarossa əməliyyatına start verməsi | ||
| Nəticəsi | SSRİ-nin qələbəsi
| ||
| Ərazi dəyişikliyi |
| ||
| Münaqişə tərəfləri | |||
| |||
| Komandan(lar) | |||
| | |||
| Tərəflərin qüvvəsi | |||
| |||
| İtkilər | |||
| |||
| Ümumi itkilər | |||
| |||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||
Şərq cəbhəsində baş verən döyüşlər tarixin ən böyük hərbi qarşıdurmaları olmuşdur. Onlar tarixdə görünməmiş vəhşilik, genişmiqyaslı dağıntılar, kütləvi deportasiyalar və çoxlu insanın döyüş, aclıq, xəstəlik və qırğınlara görə həyatını itirməsi ilə xarakterizə edilir. Şərq cəbhəsi demək olar ki, bütün həbs düşərgələrinin fəaliyyət göstərdiyi, gettoların tərtib edildiyi və poqromların, Holokostun baş verdiyi yer hesab edilir. İkinci Dünya müharibəsində təxminən 70 milyon nəfər həlak olmuşdursa, bu ədədin 30 milyonu Şərq cəbhəsinə aiddir. Şərq cəbhəsi İkinci Dünya müharibəsinin Avropa hissəsinin nəticəsini müəyyənləşdirmədə həlledici rol oynamışdır və Üçüncü Reyxin məğlub olmasının əsas səbəbidir.
Cəbhənin iki əsas döyüşçü tərəfi Üçüncü Reyx və Sovet İttifaqı idi. Şərq cəbhəsinin hərbi əməliyyatlarında iştirak etməyən ABŞ və Böyük Britaniya Sovet İttifaqına lend-liz şəklində çoxlu yardım göstərmişdir.
Arxaplan
İkinci Dünya müharibəsinin Şərq cəbhəsinin başlamasının əsas səbəbi faşizm və kommunizm rejimləri arasındakı ziddiyyətlər idi.Bolşeviklərin hökumətə gəlməsindən sonra, Almaniyada antikommunist fikirlər yayılmağa başlayırdı. Bu fikirlər Adolf Hitlerin hökumətə gəlməsindən sonra kəskin şəkildə artmışdır. SSRİ tərəfindən faşizm təhlükəsinin lazımınca qiymətləndirilməməsi də müharibənin mühüm səbəblərindən biri idi. 1941-ci ilin yazında Yuqoslaviya və Yunanıstan danışıqsız faşistlərə təslim oldu. Balkanlardakı Britaniya korpusu Misirə qaytarıldı. Daha sonra faşistlər, demək olar ki, bütün Avropanı özlərinə tabe etmişdilər. Qarşıda SSRİ-nin işğalı dururdu. Almaniya SSRİ üzərinə "Barbarossa" adlı hücum planı hazırlamışdı. Plana görə, SSRİ 1941-ci ilin payızına kimi işğal edilməli idi.
Döyüşlər
1941-ci ilin iyununda Almaniya SSRİ-yə hücum etdi. "İldırımsürətli müharibə" strategiyasına əsaslanan alman qoşunları qışa qədər Arxangelsk-Həştərxan xəttinə çıxmaq niyyətində idilər. Kiyev və Smolenski ələ keçirən almanlar həmin ilin payızında Moskvaya yaxınlaşdılar, lakin dekabrda sovet qoşunlarının əks-hücumu ilə Moskva ətrafında alman qoşunları darmadağın edildi. Bununla da "İldırımsürətli müharibə" planı puça çıxdı.
Antihitler koalisiyası döyüşlərdə uğur qazana bilmirdi. Bu, almanlara Şərqdə SSRİ-yə qarşı hücumu genişləndirməyə imkan yaratdı, lakin almanların hücumu Stalinqrad yaxınlığında dayandırıldı. Sovet qoşunlarının əks-hücumu faşistlərin ağır məğlubiyyəti ilə başa çatdı. Strateji üstünlük müttəfiq qoşunlarının tərəfinə keçdi. Müharibədə tam əsaslı dönüş yarandı.
Bu zaman Leninqradın blokadası yarıldı. Sovet qoşunları Qafqazda hücuma keçib almanları geri oturtdu. 1943-cü ilin yayında baş vermiş Kursk döyüşündə faşistlərin məğlub edilməsi ilə sovet-alman cəbhəsində əsaslı dönüş başa çatdı.
Qızıl Ordu 1944-cü ilin sonuna kimi SSRİ ərazisi faşistlərdən tamamilə azad etdi. Sovet ordusu Şərqi Prussiya və Polşaya daxil oldu. 1944-cü ilin sentyabrında Bolqarıstan və Rumıniya müttəfiqlərlə barışıq imzaladı və Almaniyaya müharibə elan etdilər. Bu zaman sovet ordusu Yuqoslaviyaya daxil oldu.
Həmçinin bax
Qeydlər
- Almaniya 8 may 1945-ci ildə danışıqsız təslim oldu. Buna baxmayaraq, Almaniyaya bağlı Vermaxt qüvvələri sonuna qədər vuruşmağa davam etmişdir. 25 may 1945-ci ildə, sonuna qədər vuruşmağa davam etmişdir.
- Almaniyanın müttəfiqləri cəbhəyə əhəmiyyətli dərəcədə əsgər və xammal göndərmişdir. Bir neçə xarici qüvvə də Almaniyaya dəstək göstərmişdir. Nümunə olaraq, Mavi Diviziyası və Vişi Fransanın göstərmək olar.
İstinadlar
- Toomas Alatalu. Tuva: A State Reawakens. 44. Soviet Studies. 1992. 881–895.
- Rüdiqer Overmans. Deutsche militärische Verluste im Zweiten Weltkrieg. Oldenbourg. 2000.ISBN
- . The Dictators: Hitler's Germany and Stalin's Russia. 2004.ISBN
- Commissariato generale C.G.V. Ufficio Storico dello Stato Maggiore dell'Esercito (Edizioni 1986). Ministero della Difesa.
- Krivoşeev, Q. İ. Rossiia i SSSR v voinakh XX veka: Poteri vooruzhennykh sil; statisticheskoe issledovanie. OLMA-Press. 2001. 200–203.ISBN
- Erlikman, Vadim. Poteri narodonaseleniia v XX veke: spravochnik. Moskva. 2004.ISBN
- Aksuorsi, Mark. Third Axis Fourth Ally. Arms and Armour. 1995. səh. 216.ISBN
- Krivoşeev, Q. İ. Soviet Casualties and Combat Losses. Greenhill. 1997.ISBN
- "Die Ostfront 1941–1945". www.russlandfeldzug.de. 28 sentyabr 2007 tarixində .[ölü keçid]
- Qlants, Deyvid M. . Foreign Military Studies Office. 16 dekabr 2016 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 iyun 2018.
- "World War II: The Eastern Front". The Atlantic. 18 sentyabr 2011. 2015-01-07 tarixində . İstifadə tarixi: 9 iyun 2018.
- Bernard Vasserstayn. Barbarism and Civilization: A History of Europe in our Time. 2007. səh. 158–64, 173–89.
- Bauer, Yehuda. "Why Did World War II Break Out?". Yadvashem.org. 2017-06-26 tarixində . İstifadə tarixi: 9 iyun 2018.
- Yaqub Mahmudlu, Tofiq Nəcəfli, Kərəm Məmmədov, Sevil Bəhramova, Sabir Ağayev. Ümumtəhsil məktəblərinin 9-cu sinfi üçün "Ümumi tarix" fənni üzrə dərslik. "Şərq-Qərb" Nəşriyyatı. 2016. 2022-03-26 tarixində . İstifadə tarixi: 8 iyun 2018.
Xarici keçidlər
- Böyük vətən müharibəsi (1941–1945) necə başladı və başa çatdı? (az.)
- Böyük vətən müharibəsinə dair sitatlar (rus.)
- (ing.)
- Böyük vətən müharibəsi fotoarxivi (rus.)
 | Tarix ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. Etdiyiniz redaktələri mənbə və istinadlarla əsaslandırmağı unutmayın. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Serq cebhesi alm die Ostfront ing Eastern Front Boyuk Veten muharibesi rus Velikaya Otechestvennaya vojna translit Velikaya Otecestvennaya Voyna ve ya Almaniya SSRI muharibesi ing German Soviet War Ikinci dunya muharibesi illerinde Serqi Avropa Merkezi Avropa ve Balkan yarimadasinda Berlin Roma Tokio oxu ve Finlandiya ile SSRI Polsa ve Antihitler koalisiyasi arasinda 22 iyun 1941 9 may 1945 ci illerde bas vermis muharibe cebhesi Serq cebhesiIkinci Dunya muharibesiSaat istiqametinde yuxari soldan sovet Il 2 Berlin semalarinda alman Tiger I tanklari Kursk doyusunde alman Stuka yungul bombardman teyyareleri 1943 cu ilde Ukraynada yehudilerin terefinden oldurulmesi Vilhelm Keytelin imzalamasi Stalinqrad doyusunde istirak eden sovet qosunlari Tarix 22 iyun 1941 25 may 1945 3 il 11 ay ve 3 gun Yeri Serqi Avropa Merkezi Avropa ve Balkan yarimadasiSebebi Ucuncu Reyxin Barbarossa emeliyyatina start vermesiNeticesi SSRI nin qelebesi SSRI Merkez Serqi Simal serqi ve Cenub serqi Avropani isgal edir ve Cexoslovakiya Macaristan Polsa Ruminiya ve Serqi Almaniya kimi olkelerde kommunist kukla hokumetler tesis edir Soyuq muharibenin baslamasi ve Demir perde nin qurulmasi baslamasi Erazi deyisikliyi Polsanin serhedlerinin deyismesi Munaqise terefleriBerlin Roma Tokio oxu Almaniya Ruminiya 1944 cu ile qeder Italiya 1943 cu ile qeder Macaristan Bolqaristan 1944 cu ilin sentyabrin 5 den 9 a qeder Kukla dovletler Slovakiya Xorvatiya Finlandiya 1944 cu ile qeder Antihitler koalisiyasi SSRI Polsa Cexoslovakiya 1943 cu ilden Yuqoslaviya 1944 cu ilden Tuva 1944 cu ile qeder Kecmis Berlin Roma Tokio oxu uzvleri Ruminiya 1944 cu ilden Bolqaristan 1944 cu ilden Finlandiya 1944 cu ilden Sadece hava ve deniz ABS Boyuk Britaniya Fransa 1943 45 Komandan lar Adolf Hitler Furer Erix fon Mansteyn Haynts Vilhelm Quderian Henrix Himmler Yon Antonesku Benito Mussolini Miklos Horti III Boris Ante Pavelic Iosif Stalin Georgi Jukov Boris Saposnikov Aleksandr Vasilevski Semyon Timosenko Aleksey Antonov Ivan Konyev Ivan Baqramyan Konstantin Rokossovski Vasili Cuykov Nikita Xrussov Iosip Broz Tito I Mixay K Q E MannerheymTereflerin quvvesi1941 3 767 000 qosun 1943 3 933 000 qosun 1945 1 960 000 qosun 1941 2 680 000 qosun 14 000 000 ehtiyat kecmis cagiriscilar 1943 6 724 000 qosun 1945 6 410 000 qosunItkilerOlu 5 500 000 Esir 5 453 500 Olu 10 000 000 Esir 5 280 000Umumi itkilerMulki sexs 17 000 000 Vikianbarda elaqeli mediafayllar Serq cebhesinde bas veren doyusler tarixin en boyuk herbi qarsidurmalari olmusdur Onlar tarixde gorunmemis vehsilik genismiqyasli dagintilar kutlevi deportasiyalar ve coxlu insanin doyus acliq xestelik ve qirginlara gore heyatini itirmesi ile xarakterize edilir Serq cebhesi demek olar ki butun hebs dusergelerinin fealiyyet gosterdiyi gettolarin tertib edildiyi ve poqromlarin Holokostun bas verdiyi yer hesab edilir Ikinci Dunya muharibesinde texminen 70 milyon nefer helak olmusdursa bu ededin 30 milyonu Serq cebhesine aiddir Serq cebhesi Ikinci Dunya muharibesinin Avropa hissesinin neticesini mueyyenlesdirmede helledici rol oynamisdir ve Ucuncu Reyxin meglub olmasinin esas sebebidir Cebhenin iki esas doyuscu terefi Ucuncu Reyx ve Sovet Ittifaqi idi Serq cebhesinin herbi emeliyyatlarinda istirak etmeyen ABS ve Boyuk Britaniya Sovet Ittifaqina lend liz seklinde coxlu yardim gostermisdir ArxaplanIkinci Dunya muharibesinin Serq cebhesinin baslamasinin esas sebebi fasizm ve kommunizm rejimleri arasindaki ziddiyyetler idi Bolseviklerin hokumete gelmesinden sonra Almaniyada antikommunist fikirler yayilmaga baslayirdi Bu fikirler Adolf Hitlerin hokumete gelmesinden sonra keskin sekilde artmisdir SSRI terefinden fasizm tehlukesinin laziminca qiymetlendirilmemesi de muharibenin muhum sebeblerinden biri idi 1941 ci ilin yazinda Yuqoslaviya ve Yunanistan danisiqsiz fasistlere teslim oldu Balkanlardaki Britaniya korpusu Misire qaytarildi Daha sonra fasistler demek olar ki butun Avropani ozlerine tabe etmisdiler Qarsida SSRI nin isgali dururdu Almaniya SSRI uzerine Barbarossa adli hucum plani hazirlamisdi Plana gore SSRI 1941 ci ilin payizina kimi isgal edilmeli idi DoyuslerEsas meqale Ikinci Dunya muharibesi 1941 ci ilin iyununda Almaniya SSRI ye hucum etdi Ildirimsuretli muharibe strategiyasina esaslanan alman qosunlari qisa qeder Arxangelsk Hesterxan xettine cixmaq niyyetinde idiler Kiyev ve Smolenski ele keciren almanlar hemin ilin payizinda Moskvaya yaxinlasdilar lakin dekabrda sovet qosunlarinin eks hucumu ile Moskva etrafinda alman qosunlari darmadagin edildi Bununla da Ildirimsuretli muharibe plani puca cixdi Antihitler koalisiyasi doyuslerde ugur qazana bilmirdi Bu almanlara Serqde SSRI ye qarsi hucumu genislendirmeye imkan yaratdi lakin almanlarin hucumu Stalinqrad yaxinliginda dayandirildi Sovet qosunlarinin eks hucumu fasistlerin agir meglubiyyeti ile basa catdi Strateji ustunluk muttefiq qosunlarinin terefine kecdi Muharibede tam esasli donus yarandi Bu zaman Leninqradin blokadasi yarildi Sovet qosunlari Qafqazda hucuma kecib almanlari geri oturtdu 1943 cu ilin yayinda bas vermis Kursk doyusunde fasistlerin meglub edilmesi ile sovet alman cebhesinde esasli donus basa catdi Qizil Ordu 1944 cu ilin sonuna kimi SSRI erazisi fasistlerden tamamile azad etdi Sovet ordusu Serqi Prussiya ve Polsaya daxil oldu 1944 cu ilin sentyabrinda Bolqaristan ve Ruminiya muttefiqlerle barisiq imzaladi ve Almaniyaya muharibe elan etdiler Bu zaman sovet ordusu Yuqoslaviyaya daxil oldu Hemcinin baxBoyuk Veten muharibesi Ikinci dunya muharibesinde Sakit okean cebhesi Azerbaycan Ikinci dunya muharibesinde Polsanin isgali 1939 1945 Qelebe Gunu Georgi lentiQeydlerAlmaniya 8 may 1945 ci ilde danisiqsiz teslim oldu Buna baxmayaraq Almaniyaya bagli Vermaxt quvveleri sonuna qeder vurusmaga davam etmisdir 25 may 1945 ci ilde sonuna qeder vurusmaga davam etmisdir Almaniyanin muttefiqleri cebheye ehemiyyetli derecede esger ve xammal gondermisdir Bir nece xarici quvve de Almaniyaya destek gostermisdir Numune olaraq Mavi Diviziyasi ve Visi Fransanin gostermek olar IstinadlarToomas Alatalu Tuva A State Reawakens 44 Soviet Studies 1992 881 895 Rudiqer Overmans Deutsche militarische Verluste im Zweiten Weltkrieg Oldenbourg 2000 ISBN 3 486 56531 1 The Dictators Hitler s Germany and Stalin s Russia 2004 ISBN 0 7139 9309 X Commissariato generale C G V Ufficio Storico dello Stato Maggiore dell Esercito Edizioni 1986 Ministero della Difesa Krivoseev Q I Rossiia i SSSR v voinakh XX veka Poteri vooruzhennykh sil statisticheskoe issledovanie OLMA Press 2001 200 203 ISBN 5 224 01515 4 Erlikman Vadim Poteri narodonaseleniia v XX veke spravochnik Moskva 2004 ISBN 5 93165 107 1 Aksuorsi Mark Third Axis Fourth Ally Arms and Armour 1995 seh 216 ISBN 1 85409 267 7 Krivoseev Q I Soviet Casualties and Combat Losses Greenhill 1997 ISBN 1 85367 280 7 Die Ostfront 1941 1945 www russlandfeldzug de 28 sentyabr 2007 tarixinde olu kecid Qlants Deyvid M Foreign Military Studies Office 16 dekabr 2016 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 9 iyun 2018 World War II The Eastern Front The Atlantic 18 sentyabr 2011 2015 01 07 tarixinde Istifade tarixi 9 iyun 2018 Bernard Vasserstayn Barbarism and Civilization A History of Europe in our Time 2007 seh 158 64 173 89 Bauer Yehuda Why Did World War II Break Out Yadvashem org 2017 06 26 tarixinde Istifade tarixi 9 iyun 2018 Yaqub Mahmudlu Tofiq Necefli Kerem Memmedov Sevil Behramova Sabir Agayev Umumtehsil mekteblerinin 9 cu sinfi ucun Umumi tarix fenni uzre derslik Serq Qerb Nesriyyati 2016 2022 03 26 tarixinde Istifade tarixi 8 iyun 2018 Xarici kecidlerBoyuk veten muharibesi 1941 1945 nece basladi ve basa catdi az Boyuk veten muharibesine dair sitatlar rus ing Boyuk veten muharibesi fotoarxivi rus Tarix ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Etdiyiniz redakteleri menbe ve istinadlarla esaslandirmagi unutmayin