Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
«Dəmir pərdə» — siyasi termin olub, Vinston Çörçill tərəfindən 5 mart 1946-cı ildə onun Fultondakı çıxışı zamanı işlədilmişdir. Çıxış, "soyuq müharibə"nin başlanğıcı üçün siqnal rolunu oynadı.
Dəmir pərdə, ideoloji münaqişə idi və fiziki sərhəd, 1945-ci ildə İkinci dünya müharibəsinin sonundan 1991-ci ildə Soyuq müharibənin bitiminə qədər Avropanı 2 ayrı əraziyə bölürdü. Termin, SSRİ-nin özünü və peyk dövlətlərinin qərblə və sovetlərin nəzarətində olmayan ərazilərlə açıq əlaqədən məhrum etmək səylərini simvolizə edirdi. Dəmir pərdənin şərq hissəsində olan ölkələr, SSRİ-nin təsirində olan ölkələr idi. Dəmir pərdənin digər hissəsindəki dövlətlər isə özlərinin beynəlxalq iqtisadi və hərbi ittifaqlarını inkişaf etdirmişdi:
- və Varşava Müqaviləsi Təşkilatına üzv ölkələr, aparıcı dövlət kimi SSRİ ilə
- Şimali Atlantika Müqaviləsi Təşkilatına üzv ölkələr və aparıcı dövlət kimi ABŞ ilə
Dəmir pərdə, əsasən qitənin mərkəzində Avropa ölkələri arasında sərhəd müdafiələri formasını götürdü. Ən diqqətəlayiq sərhəd, Berlin divarı və bütünlüklə dəmir pərdənin simvolu kimi xidmət edən Çekpoynt Çarli ilə idi.
Dəmir pərdəni dağıdan hadisələr, Polşada narazılıqla başladı və Macarıstan, Almaniya Demokratik Respublikası, Bolqarıstan, Çexoslovakiya və Rumıniyada davam etdi. Rumıniya, Avropada yeganə kommunist dövləti idi ki, zorla öz totalitar hökumətini devirmişdi.
Soyuq müharibə ifadəsinin işlədilməsi öncəsi
Vinston Çörçillin ifadəni söyləməmişdən öncə "dəmir pərdə" termininin müxtəlif işlədilmə formaları — Rusca: Железный занавес Zheleznyj zanaves; Almanca: Eiserner Vorhang; Çexcə: Železná opona; Slovakca: Železná opona; Macarca: Vasfüggöny; Rumınca: Cortina de fier; İtalyanca: Cortina di ferro; Serbcə: Гвоздена завеса Gvozdena zavesa; Estonca: Raudne eesriie; Bolqarca: Желязна завеса Zhelyazna zavesä. İfadə Traktote Sota 38b-nin "mechitza shel barzel", yəni dəmir maneə və ya ayırıcı kimi istinad etdiyi bizim eranın III və V əsrlərinə aid olan Talmuda gedib çıxır. Belçikalıların kraliçası Yelizaveta, "dəmir pərdə" terminini 1914-cü ildə Birinci dünya müharibəsi zamanı Belçika və Almaniya arasındakı siyasi durumu təsvir etmək üçün işlətmişdi.
Halbuki, "dəmir pərdə" ifadəsinin ilk dəfə işlədilməsi bəlkə də, britaniyalı yazıçı Artur Maken (1863-1947) tərəfindən təyin edilmişdir. O, 1895-ci ildə yazdığı "Üç fırıldaqçı" romanında qeyd etmişdi: ". . . qapı gurultu ilə danqıldadı və mən hiss etdim ki, dəmir pərdə həyatımın qısa dəhlizində düşmüşdü". Qeyd etmək yerinə düşərdi ki, rusca mətnin ingiliscəyə tərcüməsi "danqıldamaq" "dəmir pərdə"yə istinadla istifadə edilmişdir və bu göstərir ki, rus yazıçı 23 il sonra nəşr edir, ola bilsin ki, britaniyalı yazıçı ilə tanış olsun.
İlk dəfə Sovet Rusiyasında terminin tətbiqi Vasili Rozanovun 1918-ci ildə qələmə aldığı "Bizim dövrlərin Apokalipsi" əsərində olmuşdur və mümkün idi ki, Çörçill 1920-ci ildə kitabın ingiliscə tərcüməsini oxusun.
Dəmir pərdə termininin ingiliscə işlədilməsi "keçilməz maneə" mənası ilə Sovet Rusiyasının sərhədinə tətbiq edilmiş və 1920-ci ildə Etel Snouden tərəfindən Bolşevik Rusiyasının içindən kitabında istifadə olunmuşdur.
Gilbert Kit Çesterton, ifadəni 1924-cü ildə The Illustrated London News jurnalında referatla qeyd etmişdi. Çesterton distributizmi müdafiə edirdi.
Termin, həmçinin 1933-cü ildə satirik roman "İngiltərə, onların İngiltərəsi"ndə peyda olur, artilleriyanın piyadanı düşmən hücumundan qoruması ilə bağlı təsvir olunmuşdu: ". . .qərbdəki səma sarı məşəlin alovu idi. Dəmir pərdə aşağıda idi." Sebastian Haffner, 1940-cı ildə Londonda nəşr edilən "Almaniya: Cekil & Hayd" kitabında metaforanı istifadə etmişdi və bu, 1933-cü ildə nasistlərin hakimiyyətə gəlməsi ilə bağlı müzakirənin təqdimatı kimi qiymətləndirilmişdi.
1943-cü ilin mayında çoxlu dillərdə "Dəmir pərdə arxası" başlıqlı məqalə dərc edilmişdi. Təbliğat naziri Jozef Göbbels həftəlik qəzetində yazırdı ki, əgər nasistlər müharibəni uduzsa, sovet modelli "dəmir pərdə" Stalin, Ruzvelt və Çörçill arasında Yalta konfransında olmuş razılığa əsasən, yaranacaq.: "Dəmir pərdə, SSRİ tərəfindən nəzarətdə olan və xalqların zülmə məruz qalacağı bu böyük ərazidə dağılar." İlk dəfə şifahi olaraq "dəmir pərdə" 1945-ci ilin 2 mayında Lutz fon Krosigk tərəfindən alman xalqına ünvanlanan müraciətdə qeyd olunmuşdur:
 | "Şərqdə dəmir pərdə dünyanın gözləri ilə görünməyəndir, dağılma işi gedir, tərəddüdsüz irəli hərəkət edir." |  |
Çörçill, "dəmir pərdə" terminini ABŞ prezidenti Harri Trumenə göndərdiyi 12 may 1945-ci il teleqramında işlətmişdir. 4 iyun 1945-ci ildə də bir teleqramla bu sözləri təkrarlamışdı.
Amerikan mətbuatında ilk dəfə olaraq "dəmir pərdə" ifadəsinə rəy, 23 iyul 1945-ci il tarixində The New York Times qəzetində K.L. Sulzberger tərəfindən verilmiş məlumatda istifadə edilmişdi. O, termini xorvat siyasətçi Vladko Maçek tərəfindən işlədilərkən eşitmişdi.
Termin, Çörçill tərəfindən ilk dəfə 1945-ci ilin 16 avqustunda Böyük Britaniya İcmalar palatasında işlədilmişdi.
Soyuq müharibə dövründə
Ziddiyyətlər
Antanta və İttifaq dövlətləri, 1918-1920-ci illərdə baş vermiş Rusiya vətəndaş müharibəsi ərzində bolşeviklər əleyhinə arxa durmuşdu və SSRİ bunu unutmamışdı.
1939-cu ilin yayı ərzində, həm Böyük Britaniya – Fransa qrupu, həm də Almaniya ilə potensial hərbi və siyasi sazişlərlə bağlı danışıqlardan sonra,SSRİ və Almaniya və Molotov-Ribbentrop paktını (iki dövlət arasında Polşa və Şərqi Avropanın bölüşdürülməsi ilə bağlı gizli protokol daxil olmaqla) iki ölkənin xarici işlər nazirləri olan Vyaçeslav Molotov və İoaxim fon Ribbentrop arasındakı görüşdən sonra imzalanmışdı.
SSRİ, Polşanın şərqini (sentyabr 1939-cu il), Latviyanı (iyun 1940-cı il), Litvanı (1940-cı il), Rumıniyanın şimalını (Bessarabiya və Şimali Bukovina, iyunun sonu 1940-cı il), və Finlandiyanın şərqini (mart 1940-cı il) işğal etdi. 1939-cu ilin avqustundan etibarən, Qərb və SSRİ arasında münasibətlər, SSRİ-nin Almaniyaya neft, kauçuk, manqan və digər maddi resurslar, əvəzində isə alman silahları, mexaniki avadanlıqlar alması bu ölkələr arasında ekstensiv iqtisadi münasibətlərin artmasına şərait yaratdığından pisləşmişdi. Nasist-Sovet ticarəti, 1941-ci ilin iyununda Almaniyanın müqaviləni pozması və Barbarossa əməliyyatı ilə SSRİ-ni işğala başlaması nəticəsində sonlandı.
İkinci dünya müharibəsi əsnasında, Stalin Almaniyaya qarşı bufer ərazi formalaşdırmağı qətiləşdirmişdi. Stalinin məqsədləri, Yalta konfransı və sonrakı Potsdam konfransında gərgin münasibətlərə şərait yaratdı. Qərbdə insanlar, bufer dövlətlər üzərindəki Sovet dominantlığına qarşı idi və SSRİ-nin onlara və onların maraqlarına hədə ola bilən imperiya qura biləcəyindən qorxurdular.
Potsdam konfransında, müttəfiqlər Polşa, Finlandiya, Rumıniya, Almaniya və Balkanların Sovet nəzarətinə və təsirinə keçməsini təyin etdilər. Müharibə ərzində Sovet əməkdaşlığına baxmayaraq, bu imtiyazlar Qərbi çox çətinliyə saldı. Xüsusilə, Çörçill qorxurdu ki, ABŞ müharibə öncəsi təcridə qayıda bilər və bu vəziyyət zəif Avropa dövlətlərini SSRİ qarşısında qoya bilərdi (Prezident Franklin Ruzvelt Yaltada elan etmişdi ki, Almaniyanın məğlubiyyətindən sonra, ABŞ qüvvələri 2 il ərzində Avropadan geri çəkiləcək).
Dəmir pərdə nitqi
Vinston Çörçillin Vestminster kollecində 1946-cı ilin 5 martında Fulton çıxışında etdiyi nitqdə "dəmir pərdə" termini, Şərqi Avropa üzərindəki Sovet dominantlığı kontekstində istifadə edilmişdi:
Baltikdə Şetsindən Adriatikdə Triestə "dəmir pərdə" qitəni bölür. Bu xətt ilə Mərkəzi və Şərqi Avropanın qədim dövlətlərinin bütün paytaxtları uzanır. Varşava, Berlin, Praqa, Vyana, Budapeşt, Belqrad, Buxarest və Sofiya; bu məşhur şəhərlərin hamısı və insanları, mənim Sovet zonası adlandırmalı olduğum yerdədir və hamısı təbəədir, yalnız Sovet təsiri deyil, bəzi hallarda Moskvanın nəzarəti artır.
Çörçillin "dəmir pərdə" barəsində coğrafi təsviri, Almaniya və Avstriyanın Sovet işğalı zonalarında Berlin və Vyana şəhərləri yerləşdiyinə görə ikimənalı idi, sonra ABŞ, Böyük Britaniya, Fransa və Sovet işğalı zonalarına bölündü, lakin Sovet təsiri altında olan ərazilərdə yerləşdiyindən blokadaya düşmüşdü. Lakin, Çörçill Oder-Neyse xəttinin şərq hissəsində yerləşən Şetsin şəhərini "dəmir pərdə"nin Baltikdəki dayanacağı kimi qələmə vermişdi.
Çörçillin Fulton çıxışı, SSRİ-nin tənqidinə məruz qalmışdı. ABŞ – SSRİ əməkdaşlığı iflasa uğradı və sonra ABŞ prezidenti Harri Trumen anti-kommunizm xətti siyasətini tətbiq etməyə başladı. Sonra bu ifadə məşhur oldu və Qərb ölkələrində anti-Sovet İttifaqı təbliğat termini kimi istifadə edildi.
Siyasi, iqtisadi və hərbi reallıqlar
Şərq bloku
Dəmir pərdə, Şərqi Avropa və Mərkəzi Avropanın çox hissələrinin SSRİ-nin hegemonluğu altında qaldığı yerdə idi (Qərbi Almaniya, Lixtenşteyn, İsveçrə və Avstriya istisna olmaqla). SSRİ ilhaq etmişdi:
Almaniya, Molotov-Ribbentrop paktı ilə bu ərazilər üzərində nəzarəti Moskvaya vermişdi.
Digər ilhaq edilmiş ərazilər:
- Polşanın şərqi (Ukrayna SSR və Belarusiya SSR)
- Finlandiyanın şərq hissəsi (Karel-Fin SSR)
- Rumıniyanın şimal hissəsi (Moldova SSR)
- Kalininqrad vilayəti (Şərqi Prussiyanın şimal hissəsi, 1945-ci ildə tutulmuşdu).
1945-ci və 1949-cu illər arasında SSRİ aşağıdakı əraziləri kukla dövlətlərə çevirmişdi:
- Almaniya Demokratik Respublikası
- Polşa Xalq Respublikası
- Macarıstan Xalq Respublikası
- Çexoslovakiya Sosialist Respublikası
- Rumıniya Sosialist Respublikası
- Albaniya Sosialist Xalq Respublikası
Müstəqilliyini saxlayan Yuqoslaviya Sosialist Federativ Respublikası, Şərq blokuna daxil deyildi. Dəmir pərdənin şərqində yerləşən Avropa dövlətlərinin əksəriyyəti, və Varşava Müqaviləsi Təşkilatı kimi öz beynəlxalq iqtisadi və hərbi alyanslarını yaratmışdılar.
Dəmir pərdənin qərb hissəsi
Dəmir pərdənin qərbində, Qərbi Avropa, Şimali Avropa və Cənubi Avropa ölkələri yerləşirdi. İspaniya (1970-ci illərə qədər) və Portuqaliyada (1974-cü ilə qədər) faşizm dövrü və Yunanıstanda (1967-1974) hərbi diktatorluq istisna olmaqla, demokratik hökumətlər bu ölkələri idarə etdi.
Dəmir pərdənin qərbində yerləşən Avropa dövlətlərinin çoxu, bitərəf İsveçrə, Lixtenşteyn, Avstriya, İsveç, Finlandiya, Malta və İrlandiya istisna olmaqla, digərləri ABŞ və Kanada ilə NATO-da müttəfiq idi. İqtisadi cəhətdən, Avropa İqtisadi Birliyi və , qarşı təmsil olunurdu. Bitərəf dövlətlərin çoxu, iqtisadi cəhətdən Varşava Müqaviləsi Təşkilatında olduğundan ABŞ-yə daha qapalı idi.
1940-cı illərin sonunda vəziyyət
1947-ci ilin yanvarında, Harri Trumen General dövlət katibi təyin etdi. 1947-ci ilin 5 iyununda söylədiyi nitqdə, Marşal planı adlanan SSRİ və Şərqi Avropa daxil olmaqla, iştirak etmək istəyən bütün Avropa ölkələrinə yardımın əhatəli proqramı elan edildi.
Stalin, Marşal planına qarşı çıxdı. O, Qərblə sərhəddə SSRİ əsarətindəki millətlərin Şərq bloku adlı qoruyucu kəmərini yaratdı və dövlətlərin bufer zonasını SSRİ nəzarətindəki zəif Almaniya ilə birləşdirməyi istədi.ABŞ-nin siyasi, mədəni və iqtisadi yayılmasından qorxan Stalin son olaraq Şərq bloku ölkələrinə Marşal planı yardımını qəbul etməyi qadağan etdi.
1948-ci ilin yanvarında münasibətlər pisləşəndə, ABŞ dövlət departamenti Almaniyanın SSRİ ilə imzaladığı Şərqi Avropanı bölməklə bağlı gizli protokol daxil olmaqla, Molotov-Ribbentrop paktı, və SSRİ-nin nasistlərlə müttəfiq olması barəsindəki müzakirələrinə dair Nasist Almaniyasının xarici ofisinin arxivindən götürülmüş sənədlərin toplusunu dərc etdi. Buna cavab olaraq, 1 ay sonra, SSRİ Falsifiers of History kitabını nəşr etdi.
Marşal planından sonra, bayağılaşmış əvəzləmək üçün Almaniyaya yeni valyutanın təqdimatı və kommunist partiyaları üçün seçkidəki itkilər, 1948-ci ilin iyununda SSRİ-nin Berlinə gedən yolu kəsməyə, qeyri-sovet ərzağı, su və digər məhsulların Berlinin qeyri-sovet hissələrinin vətəndaşları üçün kəsilməsinə səbəb olan başlanğıcını qoymağa sövq etdi. Çünki, Berlin Almaniyanın Sovet işğalı zonasında yerləşirdi, şəhəri təchiz etməyin yeganə yararlı metodları 3 məhdud hava dəhlizləri idi.ABŞ, Böyük Britaniya, Fransa və digər ölkələr tərəfindən hava təchizatı kampaniyası başladıldı və bu, SSRİ-nin 1949-cu ilin mayında blokadanı qaldırmağına səbəb oldu.
Mühacirət məhdudiyyətləri
Yalta konfransının mülahizələrindən biri, müttəfiqlərin öz ölkələrində olan bütün sovet vətəndaşlarını SSRİ-yə qaytarması ilə bağlı idi. Bu, azad olunmuş sovet hərbi əsirlərinə (xain kimi damğalanmışdılar), məcbur olunmuş fəhlələrə, almanlarla əməkdaşlıq edənlərə və anti-kommunist qaçqınlara şamil olunurdu.
Dəmir pərdənin şərqdən qərbə miqrasiyası, məhdud hallar istisna olmaqla, 1950-ci ildən sonra dayandırıldı. 1950-ci ildən əvvəl, 15 milyondan çox insan (əsasən, etnik almanlar) İkinci dünya müharibəsindən sonra dərhal 5 il ərzində Sovet işğalı altındakı Şərqi Avropa ölkələrindən qərbə mühacirət etdilər. Halbuki, Soyuq müharibə dövründə həyata keçirilmiş məhdudiyyətlər, Şərq–Qərb miqrasiyasını dayandırdı. Təxminən, 13.3 milyon insanın miqrasiyası 1950-ci və 1990-cı illər arasında baş tutmadı.Şərq bloku ölkələrindən emiqrasiya edənlərin 75%-dən çoxu 1950-ci və 1990-cı illər arasında "etnik miqrasiya" üçün ikitərəfli müqavilələrlə bunu edə bildilər.
Təxminən 10%-ə qədər olan qaçqınlara 1951-ci ildə imzalanmış ilə emiqrasiya etməyə icazə verildi.SSRİ-nin çox məhdud etnik emiqrasiyaları açmasına səbəb olan 1970-ci ildəki utancverici qüsurluluqlardan sonra bu dövrdə etnik yəhudilərin İsrailə emiqrasiya etməsinə icazə verildi. Dəmir pərdənin çöküşü, Avropa Şərq-Qərb miqrasiyasındakı yüksəlişlə müşahidə olundu.
Dəmir pərdənin məhvi
Brejnev və xələflərinin rəhbərliyi altında iqtisadi və siyasi durğunluq dövrünün ardınca, SSRİ-nin Şərq bloku siyasətinə müdaxiləsi zəiflədi. Mixail Qorbaçov (1985-ci ildən Baş katib), sosializmin hər hansı dövlətdə zəifləyəcəyi təqdirdə, digər sosialist hökumətlərə nəzarəti saxlamaq üçün təqdim olunmuş diqqəti azaltdı. O, həmçinin yenidənqurma və aşkarlıq siyasi xəttini irəli sürdü. İnqilablar dalğası, 1989-cu ildə Şərq blokunun süqutuna səbəb oldu.
1989-cu ilin aprelində, Polşa Xalq Respublikası parlament seçkilərində yerlərin 99%-ni qazanan "Solidarnost" Müstəqil Özünüidarəedən Həmkarlar İttifaqını yaratdı. Anti-kommunist namizədlərin parlaq qələbə ilə qazandığı bu seçkilər, kommunizmin süqutuna səbəb olan və Şərqi Avropadakı anti-kommunist inqilabları başlatdı.
1989-cu ilin 19 avqustunda, Macarıstan ilə sərhəddə "Pan-Avropa pikniki"ndə iştirak edən 600-dən çox alman, "dəmir pərdə"dən keçərək Avstriyaya axın etdi. Sərhəd keşikçiləri, hər hansı bir kəsin sərhədi keçəcəyi təqdirdə, atəş açılacağını bildirdi, lakin vaxt gəldi, onlar müdaxilə etmədilər və insanlara keçməyə icazə verdilər. Oktyabrın 16-dan 20-nə qədər, Macarıstan hökuməti çoxpartiyalı parlament və birbaşa prezident seçkiləri üçün qanunvericilikdə dəyişiklik etdi.
Qanunvericilik, Macarıstanı Xalq Respublikasından Macarıstan Respublikasına çevirdi, insan və vətəndaş hüquqları təmin edildi və hakimiyyətin məhkəmə, qanunverici və icraedici sahələr üzrə bölünməsini təmin edən institutsional strukturu yaratdı. 1989-cu ilin noyabrında, Şərqi Almaniyadakı kütləvi etirazlardan və Çexoslovakiyadakı sərhəd məhdudiyyətlərinin yüngülləşməsindən sonra on minlərlə insan Berlin divarı boyunca axın etdi və Qərbi Berlinə keçdi.
, Berlin divarından kütləvi keçidlərdən 1 gün sonra, rəhbər Todor Jivkov vəzifəsindən istefa verdi.Çexoslovakiya Sosialist Respublikasında, təxminən yarım milyon insanın etirazlarından sonra, hökumət qərbə səfər etməyə icazə verdi və Məxməri inqilab ilə Kommunist partiyasının idarəetmədəki aparıcı rolu ləğv edildi.
Rumıniya Sosialist Respublikasında, 1989-cu ilin 22 dekabrında, rumın ordusu etirazçıların tərəfinə keçdi və Nikolae Çauşeskunun əleyhinə çıxdı. 3 gün sonra, Nikolae Çauşesku keçirilmiş qısa məhkəmənin qərarına əsasən, güllələndi.Albaniya Xalq Sosialist Respublikasında, yeni qaydalar paketi, 1990-cı ilin 3 iyulunda 16 yaşdan aşağı olmayan bütün albanlara xarici səfər üçün pasport verilməsi barəsində qərar verdi. Bu anda, yüzlərlə alban vətəndaş, siyasi sığınacaq və ölkələrə axın üçün xarici səfirliklərə toplaşdı.
Berlin divarı, rəsmən 1989-cu ilin 9 noyabrından sonra qorunmuş qaldı, baxmayaraq ki sərhədin mövcudluğu, mənasızlaşmışdı. Berlin divarının rəsmən sökülməsi, 1990-cu ilin iyununa qədər başlamadı. 1990-cı ilin iyulunda, Şərqi Almaniya Qərbi Almaniya valyutasını qəbul etdi, bütün sərhəd nəzarətləri dayandırıldı və Qərbi Almaniya kansleri Helmut Kol, Mixail Qorbaçovu Almaniyanın NATO içərisində birləşdirilməsinə yönələn sovet etirazlarını aradan qaldırmaq üçün mühüm alman iqtisadi yardımı ilə inandırdı.
İstinadlar
- . Time. 20 November 1989. 25 August 2013 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 May 2010.
- and , "Independence Reborn and the Demons of the Velvet Revolution" in Between Past and Future: The Revolutions of 1989 and Their Aftermath, Central European University Press. . p.85 2017-02-08 at the Wayback Machine.
- Boyes, Roger. "World Agenda: 20 years later, Poland can lead eastern Europe once again". The Times. 4 June 2009. 15 May 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 4 June 2009.
- , preface to Society in Action: the Theory of Social Becoming, University of Chicago Press. . p. x 2022-07-31 at the Wayback Machine.
- L'Album de la Guerre – Ed. L'Illustration – Paris – 1923 – p. 33 – Queen Elisabeth to author Pierre Loti in 1915
- The Three Impostors, by Arthur Machen, Aegypan Press, Los Angeles(?) 2005, page 60. .
- Cohen, J. M. and M. J., New Penguin Dictionary of Quotations, Penguin Books, 1996, səh. 726, ISBN
- Snowden, Mrs. Philip (Ethel). Through Bolshevik Russia. London: Cassell, 1920. p. 32 2017-02-07 at the Wayback Machine
- Goebbels, Joseph, ""Das Jahr 2000" 2014-08-09 at the Wayback Machine, Das Reich, 25 February 1945, pp. 1–2.
- A New Look at the Iron Curtain, Ignace Feuerlicht, American Speech, Vol. 30, No. 3 (Oct., 1955), pp. 186–189.
- Weintraub, Stanley, "The Last Great Victory", Truman Talley Books, New York, 1995, p. 184
- Hansard, House of Commons, c84 2022-03-26 at the Wayback Machine, 16 August 1945 vol 413
- Shirer, 1990. səh. 515–40
- Shirer, 1990. səh. 668
- Ericson, 1999. səh. 57
- Day, Alan J.; East, Roger; Thomas, Richard. A Political and Economic Dictionary of Eastern Europe, p. 405.
- . London: NDTV. Press Trust of India. 19 October 2008. 17 March 2009 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 March 2009.
- Ericson, Edward E., Feeding the German Eagle: Soviet Economic Aid to Nazi Germany, 1933 – 1941, Greenwood Publishing Group, 1999, 1–210, ISBN
- Shirer, William L., The Rise and Fall of the Third Reich: A History of Nazi Germany, Simon and Schuster, 1990, 598–610, ISBN
- Alperovitz, Gar, Atomic Diplomacy: Hiroshima and Potsdam: The Use of the Atomic Bomb and the American Confrontation with Soviet Power, Penguin, 1985 [1965], ISBN
- Berlin: The building of the Berlin Wall, p. 80
- "Arxivlənmiş surət". 2021-03-08 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-08-17.
- Wettig, 2008. səh. 21
- Senn, Alfred Erich, Lithuania 1940 : revolution from above, Amsterdam, New York, Rodopi, 2007
- Roberts, 2006. səh. 43
- Kennedy-Pipe, Caroline, Stalin's Cold War, New York : Manchester University Press, 1995,
- Roberts, 2006. səh. 55
- Shirer, 1990. səh. 794
- Wettig, 2008. səh. 96–100
- Granville, Johanna, The First Domino: International Decision Making during the Hungarian Crisis of 1956, Texas A&M University Press, 2004.
- Grenville, 2005. səh. 370–71
- Cook, 2001. səh. 17
- Beschloss, 2003. səh. 277
- Miller, 2000. səh. 10
- Miller, 2000. səh. 11
- Henig, 2005. səh. 67
- Department of State, 1948. səh. preface
- Roberts, 2002. səh. 97
- Department of State, 1948. səh. 78
- Department of State, 1948. səh. 32–77
- Churchill, 1953. səh. 512–524
- Roberts, 2002. səh. 96
- Miller, 2000. səh. 25–31
- Miller, 2000. səh. 6–7
- Hornberger, Jacob. . The Future of Freedom Foundation. 1995. 2012-01-17 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-08-17.
- . . Charles Scribner's Sons. 1977. səh. 360. ISBN .
- Böcker, 1998. səh. 207
- Böcker, 1998. səh. 209
- Krasnov, 1985. səh. 1&126
- Crampton, 1997. səh. 338
- E. Szafarz, "The Legal Framework for Political Cooperation in Europe" in The Changing Political Structure of Europe: Aspects of International Law, Martinus Nijhoff Publishers. . p.221 2016-01-25 at the Wayback Machine.
- Crampton, 1997. səh. 392
- , Rebuilding Poland: Workers and Communists, 1945 – 1950, Cornell University Press, 1996, , Google Print, p.4 2022-03-19 at the Wayback Machine
- Padraic Kenney, A Carnival of Revolution: Central Europe 1989, Princeton University Press, 2002, p.2, ISBN
- Crampton, 1997. səh. 394–5
- Crampton, 1997. səh. 395–6
- Crampton, 1997. səh. 398
- Crampton, 1997. səh. 400
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Demir perde siyasi termin olub Vinston Corcill terefinden 5 mart 1946 ci ilde onun Fultondaki cixisi zamani isledilmisdir Cixis soyuq muharibe nin baslangici ucun siqnal rolunu oynadi Demir perde qara ag xett kimi tesvir olunur Varsava Muqavilesi Teskilati olkeleri Demir perdenin bir terefinde qirmizi NATO uzvleri ise diger terefde goy herbi cehetden biteref olkeler boz rengle gosterilmisdir Qara noqte Berlindir Yuqoslaviya baxmayaraq ki kommunist idi 2 esas blokun arasinda musteqil olaraq qalmis ve yasil rengle gosterilmisdir Kommunist Albaniya 1960 ci illerin evvellerinde SSRI ile elaqeleri kesdi sonra Cin Xalq Respublikasi ile qruplasdi ve boz rengle strixlenmisdir Demir perde ideoloji munaqise idi ve fiziki serhed 1945 ci ilde Ikinci dunya muharibesinin sonundan 1991 ci ilde Soyuq muharibenin bitimine qeder Avropani 2 ayri eraziye bolurdu Termin SSRI nin ozunu ve peyk dovletlerinin qerble ve sovetlerin nezaretinde olmayan erazilerle aciq elaqeden mehrum etmek seylerini simvolize edirdi Demir perdenin serq hissesinde olan olkeler SSRI nin tesirinde olan olkeler idi Demir perdenin diger hissesindeki dovletler ise ozlerinin beynelxalq iqtisadi ve herbi ittifaqlarini inkisaf etdirmisdi ve Varsava Muqavilesi Teskilatina uzv olkeler aparici dovlet kimi SSRI ile Simali Atlantika Muqavilesi Teskilatina uzv olkeler ve aparici dovlet kimi ABS ile Demir perde esasen qitenin merkezinde Avropa olkeleri arasinda serhed mudafieleri formasini goturdu En diqqetelayiq serhed Berlin divari ve butunlukle demir perdenin simvolu kimi xidmet eden Cekpoynt Carli ile idi Demir perdeni dagidan hadiseler Polsada naraziliqla basladi ve Macaristan Almaniya Demokratik Respublikasi Bolqaristan Cexoslovakiya ve Ruminiyada davam etdi Ruminiya Avropada yegane kommunist dovleti idi ki zorla oz totalitar hokumetini devirmisdi Soyuq muharibe ifadesinin isledilmesi oncesi Rusiyanin demir perdesi arxasi kitabi 1923 cu il Vinston Corcillin ifadeni soylememisden once demir perde termininin muxtelif isledilme formalari Rusca Zheleznyj zanaves Zheleznyj zanaves Almanca Eiserner Vorhang Cexce Zelezna opona Slovakca Zelezna opona Macarca Vasfuggony Ruminca Cortina de fier Italyanca Cortina di ferro Serbce Gvozdena zavesa Gvozdena zavesa Estonca Raudne eesriie Bolqarca Zhelyazna zavesa Zhelyazna zavesa Ifade Traktote Sota 38b nin mechitza shel barzel yeni demir manee ve ya ayirici kimi istinad etdiyi bizim eranin III ve V esrlerine aid olan Talmuda gedib cixir Belcikalilarin kralicasi Yelizaveta demir perde terminini 1914 cu ilde Birinci dunya muharibesi zamani Belcika ve Almaniya arasindaki siyasi durumu tesvir etmek ucun isletmisdi Halbuki demir perde ifadesinin ilk defe isledilmesi belke de britaniyali yazici Artur Maken 1863 1947 terefinden teyin edilmisdir O 1895 ci ilde yazdigi Uc firildaqci romaninda qeyd etmisdi qapi gurultu ile danqildadi ve men hiss etdim ki demir perde heyatimin qisa dehlizinde dusmusdu Qeyd etmek yerine duserdi ki rusca metnin ingilisceye tercumesi danqildamaq demir perde ye istinadla istifade edilmisdir ve bu gosterir ki rus yazici 23 il sonra nesr edir ola bilsin ki britaniyali yazici ile tanis olsun Ilk defe Sovet Rusiyasinda terminin tetbiqi Vasili Rozanovun 1918 ci ilde qeleme aldigi Bizim dovrlerin Apokalipsi eserinde olmusdur ve mumkun idi ki Corcill 1920 ci ilde kitabin ingilisce tercumesini oxusun Demir perde termininin ingilisce isledilmesi kecilmez manee menasi ile Sovet Rusiyasinin serhedine tetbiq edilmis ve 1920 ci ilde Etel Snouden terefinden Bolsevik Rusiyasinin icinden kitabinda istifade olunmusdur Gilbert Kit Cesterton ifadeni 1924 cu ilde The Illustrated London News jurnalinda referatla qeyd etmisdi Cesterton distributizmi mudafie edirdi Termin hemcinin 1933 cu ilde satirik roman Ingiltere onlarin Ingilteresi nde peyda olur artilleriyanin piyadani dusmen hucumundan qorumasi ile bagli tesvir olunmusdu qerbdeki sema sari meselin alovu idi Demir perde asagida idi Sebastian Haffner 1940 ci ilde Londonda nesr edilen Almaniya Cekil amp Hayd kitabinda metaforani istifade etmisdi ve bu 1933 cu ilde nasistlerin hakimiyyete gelmesi ile bagli muzakirenin teqdimati kimi qiymetlendirilmisdi 1943 cu ilin mayinda coxlu dillerde Demir perde arxasi basliqli meqale derc edilmisdi Tebligat naziri Jozef Gobbels heftelik qezetinde yazirdi ki eger nasistler muharibeni uduzsa sovet modelli demir perde Stalin Ruzvelt ve Corcill arasinda Yalta konfransinda olmus raziliga esasen yaranacaq Demir perde SSRI terefinden nezaretde olan ve xalqlarin zulme meruz qalacagi bu boyuk erazide dagilar Ilk defe sifahi olaraq demir perde 1945 ci ilin 2 mayinda Lutz fon Krosigk terefinden alman xalqina unvanlanan muracietde qeyd olunmusdur Serqde demir perde dunyanin gozleri ile gorunmeyendir dagilma isi gedir tereddudsuz ireli hereket edir Corcill demir perde terminini ABS prezidenti Harri Trumene gonderdiyi 12 may 1945 ci il teleqraminda isletmisdir 4 iyun 1945 ci ilde de bir teleqramla bu sozleri tekrarlamisdi Amerikan metbuatinda ilk defe olaraq demir perde ifadesine rey 23 iyul 1945 ci il tarixinde The New York Times qezetinde K L Sulzberger terefinden verilmis melumatda istifade edilmisdi O termini xorvat siyasetci Vladko Macek terefinden isledilerken esitmisdi Termin Corcill terefinden ilk defe 1945 ci ilin 16 avqustunda Boyuk Britaniya Icmalar palatasinda isledilmisdi Soyuq muharibe dovrundeZiddiyyetler Demir perde nin qaliqlari Bratislava SlovakiyaCexiyada demir perde nin qorunan hissesi Antanta ve Ittifaq dovletleri 1918 1920 ci illerde bas vermis Rusiya vetendas muharibesi erzinde bolsevikler eleyhine arxa durmusdu ve SSRI bunu unutmamisdi 1939 cu ilin yayi erzinde hem Boyuk Britaniya Fransa qrupu hem de Almaniya ile potensial herbi ve siyasi sazislerle bagli danisiqlardan sonra SSRI ve Almaniya ve Molotov Ribbentrop paktini iki dovlet arasinda Polsa ve Serqi Avropanin bolusdurulmesi ile bagli gizli protokol daxil olmaqla iki olkenin xarici isler nazirleri olan Vyaceslav Molotov ve Ioaxim fon Ribbentrop arasindaki gorusden sonra imzalanmisdi SSRI Polsanin serqini sentyabr 1939 cu il Latviyani iyun 1940 ci il Litvani 1940 ci il Ruminiyanin simalini Bessarabiya ve Simali Bukovina iyunun sonu 1940 ci il ve Finlandiyanin serqini mart 1940 ci il isgal etdi 1939 cu ilin avqustundan etibaren Qerb ve SSRI arasinda munasibetler SSRI nin Almaniyaya neft kaucuk manqan ve diger maddi resurslar evezinde ise alman silahlari mexaniki avadanliqlar almasi bu olkeler arasinda ekstensiv iqtisadi munasibetlerin artmasina serait yaratdigindan pislesmisdi Nasist Sovet ticareti 1941 ci ilin iyununda Almaniyanin muqavileni pozmasi ve Barbarossa emeliyyati ile SSRI ni isgala baslamasi neticesinde sonlandi Ikinci dunya muharibesi esnasinda Stalin Almaniyaya qarsi bufer erazi formalasdirmagi qetilesdirmisdi Stalinin meqsedleri Yalta konfransi ve sonraki Potsdam konfransinda gergin munasibetlere serait yaratdi Qerbde insanlar bufer dovletler uzerindeki Sovet dominantligina qarsi idi ve SSRI nin onlara ve onlarin maraqlarina hede ola bilen imperiya qura bileceyinden qorxurdular Potsdam konfransinda muttefiqler Polsa Finlandiya Ruminiya Almaniya ve Balkanlarin Sovet nezaretine ve tesirine kecmesini teyin etdiler Muharibe erzinde Sovet emekdasligina baxmayaraq bu imtiyazlar Qerbi cox cetinliye saldi Xususile Corcill qorxurdu ki ABS muharibe oncesi tecride qayida biler ve bu veziyyet zeif Avropa dovletlerini SSRI qarsisinda qoya bilerdi Prezident Franklin Ruzvelt Yaltada elan etmisdi ki Almaniyanin meglubiyyetinden sonra ABS quvveleri 2 il erzinde Avropadan geri cekilecek Demir perde nitqi Corcillin demir perde ni Vestminster kollecinde tesvir etmesi Vyana Avstriyanin Sovet isgali zonasinda yerlesdiyinden demir perde nin arxasindadir Vinston Corcillin Vestminster kollecinde 1946 ci ilin 5 martinda Fulton cixisinda etdiyi nitqde demir perde termini Serqi Avropa uzerindeki Sovet dominantligi kontekstinde istifade edilmisdi Baltikde Setsinden Adriatikde Trieste demir perde qiteni bolur Bu xett ile Merkezi ve Serqi Avropanin qedim dovletlerinin butun paytaxtlari uzanir Varsava Berlin Praqa Vyana Budapest Belqrad Buxarest ve Sofiya bu meshur seherlerin hamisi ve insanlari menim Sovet zonasi adlandirmali oldugum yerdedir ve hamisi tebeedir yalniz Sovet tesiri deyil bezi hallarda Moskvanin nezareti artir Corcillin demir perde baresinde cografi tesviri Almaniya ve Avstriyanin Sovet isgali zonalarinda Berlin ve Vyana seherleri yerlesdiyine gore ikimenali idi sonra ABS Boyuk Britaniya Fransa ve Sovet isgali zonalarina bolundu lakin Sovet tesiri altinda olan erazilerde yerlesdiyinden blokadaya dusmusdu Lakin Corcill Oder Neyse xettinin serq hissesinde yerlesen Setsin seherini demir perde nin Baltikdeki dayanacagi kimi qeleme vermisdi Corcillin Fulton cixisi SSRI nin tenqidine meruz qalmisdi ABS SSRI emekdasligi iflasa ugradi ve sonra ABS prezidenti Harri Trumen anti kommunizm xetti siyasetini tetbiq etmeye basladi Sonra bu ifade meshur oldu ve Qerb olkelerinde anti Sovet Ittifaqi tebligat termini kimi istifade edildi Siyasi iqtisadi ve herbi realliqlar Serq bloku Serq blokunun xeritesi Demir perde Serqi Avropa ve Merkezi Avropanin cox hisselerinin SSRI nin hegemonlugu altinda qaldigi yerde idi Qerbi Almaniya Lixtensteyn Isvecre ve Avstriya istisna olmaqla SSRI ilhaq etmisdi Estoniya Latviya Litva Almaniya Molotov Ribbentrop pakti ile bu eraziler uzerinde nezareti Moskvaya vermisdi Diger ilhaq edilmis eraziler Polsanin serqi Ukrayna SSR ve Belarusiya SSR Finlandiyanin serq hissesi Karel Fin SSR Ruminiyanin simal hissesi Moldova SSR Kalininqrad vilayeti Serqi Prussiyanin simal hissesi 1945 ci ilde tutulmusdu 1945 ci ve 1949 cu iller arasinda SSRI asagidaki erazileri kukla dovletlere cevirmisdi Almaniya Demokratik Respublikasi Polsa Xalq Respublikasi Macaristan Xalq Respublikasi Cexoslovakiya Sosialist Respublikasi Ruminiya Sosialist Respublikasi Albaniya Sosialist Xalq Respublikasi Musteqilliyini saxlayan Yuqoslaviya Sosialist Federativ Respublikasi Serq blokuna daxil deyildi Demir perdenin serqinde yerlesen Avropa dovletlerinin ekseriyyeti ve Varsava Muqavilesi Teskilati kimi oz beynelxalq iqtisadi ve herbi alyanslarini yaratmisdilar Demir perdenin qerb hissesi Serq Qerb serhedi boyunca cekilmis hasar Almaniya Demir perdenin qerbinde Qerbi Avropa Simali Avropa ve Cenubi Avropa olkeleri yerlesirdi Ispaniya 1970 ci illere qeder ve Portuqaliyada 1974 cu ile qeder fasizm dovru ve Yunanistanda 1967 1974 herbi diktatorluq istisna olmaqla demokratik hokumetler bu olkeleri idare etdi Demir perdenin qerbinde yerlesen Avropa dovletlerinin coxu biteref Isvecre Lixtensteyn Avstriya Isvec Finlandiya Malta ve Irlandiya istisna olmaqla digerleri ABS ve Kanada ile NATO da muttefiq idi Iqtisadi cehetden Avropa Iqtisadi Birliyi ve qarsi temsil olunurdu Biteref dovletlerin coxu iqtisadi cehetden Varsava Muqavilesi Teskilatinda oldugundan ABS ye daha qapali idi 1940 ci illerin sonunda veziyyet Esas meqale Marsal planiAlmaniya Demokratik Respublikasi ile serhede 1 km mesafenin oldugunu gosteren nisan 1986 ci il 1947 ci ilin yanvarinda Harri Trumen General dovlet katibi teyin etdi 1947 ci ilin 5 iyununda soylediyi nitqde Marsal plani adlanan SSRI ve Serqi Avropa daxil olmaqla istirak etmek isteyen butun Avropa olkelerine yardimin ehateli proqrami elan edildi Stalin Marsal planina qarsi cixdi O Qerble serhedde SSRI esaretindeki milletlerin Serq bloku adli qoruyucu kemerini yaratdi ve dovletlerin bufer zonasini SSRI nezaretindeki zeif Almaniya ile birlesdirmeyi istedi ABS nin siyasi medeni ve iqtisadi yayilmasindan qorxan Stalin son olaraq Serq bloku olkelerine Marsal plani yardimini qebul etmeyi qadagan etdi 1948 ci ilin yanvarinda munasibetler pislesende ABS dovlet departamenti Almaniyanin SSRI ile imzaladigi Serqi Avropani bolmekle bagli gizli protokol daxil olmaqla Molotov Ribbentrop pakti ve SSRI nin nasistlerle muttefiq olmasi baresindeki muzakirelerine dair Nasist Almaniyasinin xarici ofisinin arxivinden goturulmus senedlerin toplusunu derc etdi Buna cavab olaraq 1 ay sonra SSRI Falsifiers of History kitabini nesr etdi Marsal planindan sonra bayagilasmis evezlemek ucun Almaniyaya yeni valyutanin teqdimati ve kommunist partiyalari ucun seckideki itkiler 1948 ci ilin iyununda SSRI nin Berline geden yolu kesmeye qeyri sovet erzagi su ve diger mehsullarin Berlinin qeyri sovet hisselerinin vetendaslari ucun kesilmesine sebeb olan baslangicini qoymaga sovq etdi Cunki Berlin Almaniyanin Sovet isgali zonasinda yerlesirdi seheri techiz etmeyin yegane yararli metodlari 3 mehdud hava dehlizleri idi ABS Boyuk Britaniya Fransa ve diger olkeler terefinden hava techizati kampaniyasi basladildi ve bu SSRI nin 1949 cu ilin mayinda blokadani qaldirmagina sebeb oldu Muhaciret mehdudiyyetleri Kecmis Cexoslovakiyada demir perde nin qaliqlari Yalta konfransinin mulahizelerinden biri muttefiqlerin oz olkelerinde olan butun sovet vetendaslarini SSRI ye qaytarmasi ile bagli idi Bu azad olunmus sovet herbi esirlerine xain kimi damgalanmisdilar mecbur olunmus fehlelere almanlarla emekdasliq edenlere ve anti kommunist qacqinlara samil olunurdu Demir perdenin serqden qerbe miqrasiyasi mehdud hallar istisna olmaqla 1950 ci ilden sonra dayandirildi 1950 ci ilden evvel 15 milyondan cox insan esasen etnik almanlar Ikinci dunya muharibesinden sonra derhal 5 il erzinde Sovet isgali altindaki Serqi Avropa olkelerinden qerbe muhaciret etdiler Halbuki Soyuq muharibe dovrunde heyata kecirilmis mehdudiyyetler Serq Qerb miqrasiyasini dayandirdi Texminen 13 3 milyon insanin miqrasiyasi 1950 ci ve 1990 ci iller arasinda bas tutmadi Serq bloku olkelerinden emiqrasiya edenlerin 75 den coxu 1950 ci ve 1990 ci iller arasinda etnik miqrasiya ucun ikiterefli muqavilelerle bunu ede bildiler Texminen 10 e qeder olan qacqinlara 1951 ci ilde imzalanmis ile emiqrasiya etmeye icaze verildi SSRI nin cox mehdud etnik emiqrasiyalari acmasina sebeb olan 1970 ci ildeki utancverici qusurluluqlardan sonra bu dovrde etnik yehudilerin Israile emiqrasiya etmesine icaze verildi Demir perdenin cokusu Avropa Serq Qerb miqrasiyasindaki yukselisle musahide olundu Demir perdenin mehviADR serhed kesikcileri Berlin divarindaki delikden baxarken 1990 ci il Brejnev ve xeleflerinin rehberliyi altinda iqtisadi ve siyasi durgunluq dovrunun ardinca SSRI nin Serq bloku siyasetine mudaxilesi zeifledi Mixail Qorbacov 1985 ci ilden Bas katib sosializmin her hansi dovletde zeifleyeceyi teqdirde diger sosialist hokumetlere nezareti saxlamaq ucun teqdim olunmus diqqeti azaltdi O hemcinin yenidenqurma ve askarliq siyasi xettini ireli surdu Inqilablar dalgasi 1989 cu ilde Serq blokunun suqutuna sebeb oldu 1989 cu ilin aprelinde Polsa Xalq Respublikasi parlament seckilerinde yerlerin 99 ni qazanan Solidarnost Musteqil Ozunuidareeden Hemkarlar Ittifaqini yaratdi Anti kommunist namizedlerin parlaq qelebe ile qazandigi bu seckiler kommunizmin suqutuna sebeb olan ve Serqi Avropadaki anti kommunist inqilablari baslatdi 1989 cu ilin 19 avqustunda Macaristan ile serhedde Pan Avropa pikniki nde istirak eden 600 den cox alman demir perde den kecerek Avstriyaya axin etdi Serhed kesikcileri her hansi bir kesin serhedi kececeyi teqdirde ates acilacagini bildirdi lakin vaxt geldi onlar mudaxile etmediler ve insanlara kecmeye icaze verdiler Oktyabrin 16 dan 20 ne qeder Macaristan hokumeti coxpartiyali parlament ve birbasa prezident seckileri ucun qanunvericilikde deyisiklik etdi Qanunvericilik Macaristani Xalq Respublikasindan Macaristan Respublikasina cevirdi insan ve vetendas huquqlari temin edildi ve hakimiyyetin mehkeme qanunverici ve icraedici saheler uzre bolunmesini temin eden institutsional strukturu yaratdi 1989 cu ilin noyabrinda Serqi Almaniyadaki kutlevi etirazlardan ve Cexoslovakiyadaki serhed mehdudiyyetlerinin yungullesmesinden sonra on minlerle insan Berlin divari boyunca axin etdi ve Qerbi Berline kecdi Berlin divarindan kutlevi kecidlerden 1 gun sonra rehber Todor Jivkov vezifesinden istefa verdi Cexoslovakiya Sosialist Respublikasinda texminen yarim milyon insanin etirazlarindan sonra hokumet qerbe sefer etmeye icaze verdi ve Mexmeri inqilab ile Kommunist partiyasinin idareetmedeki aparici rolu legv edildi Ruminiya Sosialist Respublikasinda 1989 cu ilin 22 dekabrinda rumin ordusu etirazcilarin terefine kecdi ve Nikolae Causeskunun eleyhine cixdi 3 gun sonra Nikolae Causesku kecirilmis qisa mehkemenin qerarina esasen gullelendi Albaniya Xalq Sosialist Respublikasinda yeni qaydalar paketi 1990 ci ilin 3 iyulunda 16 yasdan asagi olmayan butun albanlara xarici sefer ucun pasport verilmesi baresinde qerar verdi Bu anda yuzlerle alban vetendas siyasi siginacaq ve olkelere axin ucun xarici sefirliklere toplasdi Berlin divari resmen 1989 cu ilin 9 noyabrindan sonra qorunmus qaldi baxmayaraq ki serhedin movcudlugu menasizlasmisdi Berlin divarinin resmen sokulmesi 1990 cu ilin iyununa qeder baslamadi 1990 ci ilin iyulunda Serqi Almaniya Qerbi Almaniya valyutasini qebul etdi butun serhed nezaretleri dayandirildi ve Qerbi Almaniya kansleri Helmut Kol Mixail Qorbacovu Almaniyanin NATO icerisinde birlesdirilmesine yonelen sovet etirazlarini aradan qaldirmaq ucun muhum alman iqtisadi yardimi ile inandirdi Istinadlar Time 20 November 1989 25 August 2013 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 5 May 2010 and Independence Reborn and the Demons of the Velvet Revolution in Between Past and Future The Revolutions of 1989 and Their Aftermath Central European University Press ISBN 963 9116 71 8 p 85 2017 02 08 at the Wayback Machine Boyes Roger World Agenda 20 years later Poland can lead eastern Europe once again The Times 4 June 2009 15 May 2020 tarixinde Istifade tarixi 4 June 2009 preface to Society in Action the Theory of Social Becoming University of Chicago Press ISBN 0 226 78815 6 p x 2022 07 31 at the Wayback Machine L Album de la Guerre Ed L Illustration Paris 1923 p 33 Queen Elisabeth to author Pierre Loti in 1915 The Three Impostors by Arthur Machen Aegypan Press Los Angeles 2005 page 60 ISBN 1 59818 437 7 Cohen J M and M J New Penguin Dictionary of Quotations Penguin Books 1996 seh 726 ISBN 0 14 051244 6 Snowden Mrs Philip Ethel Through Bolshevik Russia London Cassell 1920 p 32 2017 02 07 at the Wayback Machine Goebbels Joseph Das Jahr 2000 2014 08 09 at the Wayback Machine Das Reich 25 February 1945 pp 1 2 A New Look at the Iron Curtain Ignace Feuerlicht American Speech Vol 30 No 3 Oct 1955 pp 186 189 Weintraub Stanley The Last Great Victory Truman Talley Books New York 1995 p 184 Hansard House of Commons c84 2022 03 26 at the Wayback Machine 16 August 1945 vol 413 Shirer 1990 seh 515 40 Shirer 1990 seh 668 Ericson 1999 seh 57 Day Alan J East Roger Thomas Richard A Political and Economic Dictionary of Eastern Europe p 405 London NDTV Press Trust of India 19 October 2008 17 March 2009 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 4 March 2009 Ericson Edward E Feeding the German Eagle Soviet Economic Aid to Nazi Germany 1933 1941 Greenwood Publishing Group 1999 1 210 ISBN 0 275 96337 3 Shirer William L The Rise and Fall of the Third Reich A History of Nazi Germany Simon and Schuster 1990 598 610 ISBN 0 671 72868 7 Alperovitz Gar Atomic Diplomacy Hiroshima and Potsdam The Use of the Atomic Bomb and the American Confrontation with Soviet Power Penguin 1985 1965 ISBN 978 0 14 008337 8 Berlin The building of the Berlin Wall p 80 Arxivlenmis suret 2021 03 08 tarixinde Istifade tarixi 2015 08 17 Wettig 2008 seh 21 Senn Alfred Erich Lithuania 1940 revolution from above Amsterdam New York Rodopi 2007 ISBN 978 90 420 2225 6 Roberts 2006 seh 43 Kennedy Pipe Caroline Stalin s Cold War New York Manchester University Press 1995 ISBN 0 7190 4201 1 Roberts 2006 seh 55 Shirer 1990 seh 794 Wettig 2008 seh 96 100 Granville Johanna The First Domino International Decision Making during the Hungarian Crisis of 1956 Texas A amp M University Press 2004 ISBN 1 58544 298 4 Grenville 2005 seh 370 71 Cook 2001 seh 17 Beschloss 2003 seh 277 Miller 2000 seh 10 Miller 2000 seh 11 Henig 2005 seh 67 Department of State 1948 seh preface Roberts 2002 seh 97 Department of State 1948 seh 78 Department of State 1948 seh 32 77 Churchill 1953 seh 512 524 Roberts 2002 seh 96 Miller 2000 seh 25 31 Miller 2000 seh 6 7 Hornberger Jacob The Future of Freedom Foundation 1995 2012 01 17 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 08 17 Charles Scribner s Sons 1977 seh 360 ISBN 0 684 15635 0 Bocker 1998 seh 207 Bocker 1998 seh 209 Krasnov 1985 seh 1 amp 126 Crampton 1997 seh 338 E Szafarz The Legal Framework for Political Cooperation in Europe in The Changing Political Structure of Europe Aspects of International Law Martinus Nijhoff Publishers ISBN 0 7923 1379 8 p 221 2016 01 25 at the Wayback Machine Crampton 1997 seh 392 Rebuilding Poland Workers and Communists 1945 1950 Cornell University Press 1996 ISBN 0 8014 3287 1 Google Print p 4 2022 03 19 at the Wayback Machine Padraic Kenney A Carnival of Revolution Central Europe 1989 Princeton University Press 2002 p 2 ISBN 0 691 05028 7 Crampton 1997 seh 394 5 Crampton 1997 seh 395 6 Crampton 1997 seh 398 Crampton 1997 seh 400