Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Deportasiya (lat. deportatio — , ) — hansısa şəxsin və ya hansısa kateqoriyaya aid edilən şəxslər qrupunun məcburən, kanvoy altında digər dövlətə və başqa
yaşayış yerinə sürgün edilməsi. Deportasiya həm də müvafiq icazə olmadan dövlətin ərazisində olan xarici vətəndaşlara və "arzu olunmayan şəxslərə" münasibətdə tətbiq olunur. Mülki əhalinin de portasiyası işğalçı hakimiyyət orqanları tərəfindən dinc sakinlərin tutduqları ərazidən normal yaşayış üçün az əl verişli olan başqa rayona məcburi olaraq köçürülməsində, didərgin salınmasında ifadə olunur. Deportasiya həm müharibə şəraitində (əgər deportasiya düşmən dövlət tərəfin dən həyata keçirilirsə-müharibə cinayətləri kimi, həm də dinc şəraitdə baş verə bilər. Hər ikisinin qadağan olunma sına və imperativ norma kimi dövlətlərə şamil olunmasına baxmayaraq deportasiyalar yenə də baş verir. Deportasiyanın ictimai təhlükəliliyi əhalinin uzunmüddət olduğu qanuni yaşayış yerlərindən zorla çıxarılması ilə müşayiət olunan və insanların kütləvi şəkildə ev-eşiyindən, doğma torpağından, ölkəsindən qovulması ilə nəticələnən hərəkətlərlə xarakterizə olunur. Deportasiya məsələsində əsasən iki ifadəyə – "əhalinin qanuni yerləşdiyi yerlərdən başqa yerlərə qovma" və "digər məcburi hərəkətlələ didərgin salma" ifadələrinə diqqət yetirmək lazımdır.
Tarixi
Deportasiya ilk dəfə Fransada sürgünün xüsusi növləri kimi nəzərdə tutulmuş və şübhəli şəxslər haqqında 1791-ci il qanunu ilə tətbiq edilməyə başlanılmışdır. Həmin qanuna əsasən siyasi cəhətdən formalaşmamış şəxslər Qviana yaylasına sürgün olunurdular. İlk dəfə deportasiya haqqında maddə 1810-cu ildə Fransanın Cinayət Məcəlləsinə daxil edilmişdi. Qitə hüdudlarından kənarda sürgündə olmağı və ömür lük orada qalmağı nəzərdə tutan 23 mart 1872-ci il tarixli Fransa Qanununa görə isə yaşayış üçün yararlı olmayan ucqar müstəmləkə ərazilərində deportasiya olunanlar üçün möhkəmləndirilmiş düşərgələrin yaradılması zəruri sayılmışdı. Deportasiyadan təkcə cinayətkarları üçün deyil, həm də inqilabçılara divan tutmaq məqsədilə istifadə olunurdu. Göründüyü kimi, ilk deportasiyalar daha çox siyasi cəhətdən səbatsız sayılanlara və qatı cinayətkarlara qarşı tətbiq edilmişdir. Sonradan deportasiya təhlükəli cinayəkarlığa qarşı cəza növü kimi tədricən aradan götürülmüşdür. Əslində, 1880-ci ildən onun tətbiq olunması dayandırılmışdı.
Beynəlxalq hüquq normaları ilə müəyyən edilmiş əsasları
- dövlətin təhlükəsizliyinin qorunması;
- ictimai qaydanın mühafizə edilməsi;
- əhalinin sağlamlığının, mənəviyyatının və digər hüquq və azadlıqlarının qorunması. Deportasiya ilk dəfə olaraq insanlıq əleyhinə cinayət kimi Nürnbeq Tribunalı Nizamnaməsinin 6-cı maddəsində öz əksini tapmış və sonradan BNŞ-nın 10 nömrəli Qanununun 11-ci maddəsində, YBCT və RBCT nizamnamələrinin 5-ci və 3-cü maddələrində, Sülh və Bəşəriyyətin təhlükəsizliyi əleyhinə cinayətlər məcəlləsi layihəsinin 2-ci maddəsində və BCM-nin 7-ci maddəsində daha da genişləndirilmişdir. RBCT Nizamnaməsinin 3-cü maddəsində göstərilir ki, Tribunal mülki əhaliyə qarşı dini, irqi, siyasi, etnik və ya milli əsaslara görə genişmiqyaslı və sistematik hücumun bir hissəsi kimi çıxış edən deportasiyanı insanlıq əleyhinə cinayət hesab edir. Bu keyfiyyətləri özündə ehtiva edən deportasiya insanlıq əleyhinə cinayət kimi aşağıdakı tərkib elementlərinə malikdir1 :
- deportasiya istər dinc şəraitdə, istərsə də münaqişəşəraitində mülki əhaliyə qarşı yönəlməlidir;
- mülki əhaliyə qarşı yönəlmiş deportasiya genişmiqyaslı və sistematik hücumun tərkib hissəsi kimi çıxış etməlidir
- deportasiya dövlət planı və ya siyasəti nəticəsində baş verməlidir;
- deportasiya siyasətini həyata keçirən şəxs əvvəlcədən törədəcəyi əməlin genişmiqyaslı və sistematik hücumun tərkib hissəsi olduğunu dərk etməli, bilməli və hətta bunu arzu etməlidir.
İstinadlar
- . 2008-06-17 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-09-23.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Deportasiya lat deportatio hansisa sexsin ve ya hansisa kateqoriyaya aid edilen sexsler qrupunun mecburen kanvoy altinda diger dovlete ve basqa yasayis yerine surgun edilmesi Deportasiya hem de muvafiq icaze olmadan dovletin erazisinde olan xarici vetendaslara ve arzu olunmayan sexslere munasibetde tetbiq olunur Mulki ehalinin de portasiyasi isgalci hakimiyyet orqanlari terefinden dinc sakinlerin tutduqlari eraziden normal yasayis ucun az el verisli olan basqa rayona mecburi olaraq kocurulmesinde didergin salinmasinda ifade olunur Deportasiya hem muharibe seraitinde eger deportasiya dusmen dovlet terefin den heyata kecirilirse muharibe cinayetleri kimi hem de dinc seraitde bas vere biler Her ikisinin qadagan olunma sina ve imperativ norma kimi dovletlere samil olunmasina baxmayaraq deportasiyalar yene de bas verir Deportasiyanin ictimai tehlukeliliyi ehalinin uzunmuddet oldugu qanuni yasayis yerlerinden zorla cixarilmasi ile musayiet olunan ve insanlarin kutlevi sekilde ev esiyinden dogma torpagindan olkesinden qovulmasi ile neticelenen hereketlerle xarakterize olunur Deportasiya meselesinde esasen iki ifadeye ehalinin qanuni yerlesdiyi yerlerden basqa yerlere qovma ve diger mecburi hereketlele didergin salma ifadelerine diqqet yetirmek lazimdir TarixiDeportasiya ilk defe Fransada surgunun xususi novleri kimi nezerde tutulmus ve subheli sexsler haqqinda 1791 ci il qanunu ile tetbiq edilmeye baslanilmisdir Hemin qanuna esasen siyasi cehetden formalasmamis sexsler Qviana yaylasina surgun olunurdular Ilk defe deportasiya haqqinda madde 1810 cu ilde Fransanin Cinayet Mecellesine daxil edilmisdi Qite hududlarindan kenarda surgunde olmagi ve omur luk orada qalmagi nezerde tutan 23 mart 1872 ci il tarixli Fransa Qanununa gore ise yasayis ucun yararli olmayan ucqar mustemleke erazilerinde deportasiya olunanlar ucun mohkemlendirilmis dusergelerin yaradilmasi zeruri sayilmisdi Deportasiyadan tekce cinayetkarlari ucun deyil hem de inqilabcilara divan tutmaq meqsedile istifade olunurdu Gorunduyu kimi ilk deportasiyalar daha cox siyasi cehetden sebatsiz sayilanlara ve qati cinayetkarlara qarsi tetbiq edilmisdir Sonradan deportasiya tehlukeli cinayekarliga qarsi ceza novu kimi tedricen aradan goturulmusdur Eslinde 1880 ci ilden onun tetbiq olunmasi dayandirilmisdi Beynelxalq huquq normalari ile mueyyen edilmis esaslaridovletin tehlukesizliyinin qorunmasi ictimai qaydanin muhafize edilmesi ehalinin saglamliginin meneviyyatinin ve diger huquq ve azadliqlarinin qorunmasi Deportasiya ilk defe olaraq insanliq eleyhine cinayet kimi Nurnbeq Tribunali Nizamnamesinin 6 ci maddesinde oz eksini tapmis ve sonradan BNS nin 10 nomreli Qanununun 11 ci maddesinde YBCT ve RBCT nizamnamelerinin 5 ci ve 3 cu maddelerinde Sulh ve Beseriyyetin tehlukesizliyi eleyhine cinayetler mecellesi layihesinin 2 ci maddesinde ve BCM nin 7 ci maddesinde daha da genislendirilmisdir RBCT Nizamnamesinin 3 cu maddesinde gosterilir ki Tribunal mulki ehaliye qarsi dini irqi siyasi etnik ve ya milli esaslara gore genismiqyasli ve sistematik hucumun bir hissesi kimi cixis eden deportasiyani insanliq eleyhine cinayet hesab edir Bu keyfiyyetleri ozunde ehtiva eden deportasiya insanliq eleyhine cinayet kimi asagidaki terkib elementlerine malikdir1 deportasiya ister dinc seraitde isterse de munaqiseseraitinde mulki ehaliye qarsi yonelmelidir mulki ehaliye qarsi yonelmis deportasiya genismiqyasli ve sistematik hucumun terkib hissesi kimi cixis etmelidir deportasiya dovlet plani ve ya siyaseti neticesinde bas vermelidir deportasiya siyasetini heyata keciren sexs evvelceden toredeceyi emelin genismiqyasli ve sistematik hucumun terkib hissesi oldugunu derk etmeli bilmeli ve hetta bunu arzu etmelidir Istinadlar 2008 06 17 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2013 09 23