Yevgeni Priqojin

Yevgeni Viktoroviç Priqojin (rus. Евге́ний Ви́кторович Приго́жин; 1 iyun 1961, Leninqrad – 23 avqust 2023^[…], Kujenkino^[d], Tver vilayəti) — rusiyalı iş adamı, Rusiya Konkord şirkətlər qrupunun rəhbəri və sahibi, Vaqner qrupu ÖHŞ-nin yaradıcısı. Rusiya prezidenti Vladimir Putinin dostlarından biri hesab olunurdu. Rusiya Federasiyasının Qəhrəmanı, DNR Qəhrəmanı və LNR Qəhrəmanı.

Yevgeni Priqojin
rus. Евге́ний Ви́кторович Приго́жин
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi	1 iyun 1961(1961-06-01)
Doğum yeri	Leninqrad, RSFSR, SSRİ
Vəfat tarixi	23 avqust 2023(2023-08-23)^[…](62 yaşında)
Vəfat yeri	Kujenkino^[d], Boloqovsk rayonu^[d], Tver vilayəti, Rusiya
Vəfat səbəbi	aviasiya qəzası^[d]
Fəaliyyəti	qastronomçu, təşəbbüskar, Muzdlu döyüşçü, hərbi lider^[d], illüstrasiyaçı^[d]
Uşaqları	3
Hərbi xidmət
Döyüşlər	Rusiyanın Ukraynanı işğalı (2022), Vaqner qrupu üsyanı
Elmi fəaliyyəti
Elm sahəsi	Oliqarxiya, Paramilitar
Təltifləri
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Yevgeni Priqojinin nəzarət etdiyi Vaqner qrupu muzdluları Konqo Demokratik Respublikası, Sudan, Liviya, Madaqaskar, Anqola, Qvineya, Qvineya-Bisau, Mozambik, Zimbabve və Mərkəzi Afrika Respublikası da daxil olmaqla bir sıra Afrika ölkələrində hərbi münaqişələrdə iştirak edib. Onlar Suriyadakı, Donbas bölgəsindəki hərbi əməliyyatlarda da iştirak ediblər və prezident Ömər əl-Bəşirə dəstək vermək üçün Sudana göndəriliblər.

Qrup 2022-ci ildə başlayan Rusiyanın Ukraynanı işğal etməsi əməliyyatında bir sıra istiqamətlərdə Rusiya ordusunun həyata keçirdiyi hücum əməliyyatlarına cəlb olunub. "Vaqner" ÖHŞ ilk dəfə 2014-cü ildə Krım əməliyyatında iştirak edib, referenduma hazırlığa nəzarət vəzifəsini yerinə yetirib. Priqojinin ordusu Donbass müharibəsinin aktiv iştirakçısı olub.

Bellinüat, The Insider və Der Spiegelin araşdırmasına görə, Priqojinin əməliyyatları Rusiya Müdafiə Nazirliyi və Baş Kəşfiyyat İdarəsi ilə sıx bağlıdır. Rusiyadakı "Konkord" şirkəti dövlətin ən yüksək vəzifəli şəxslərə iaşə xidmətləri ilə məşğul olub. Bunun sayəsində o, mediada "Putinin aşpazı" ləqəbini alıb. "Business Peterburq" nəşri 2019-cu ildə "Milyarderlərin reytinqi"ndə Yevgeni Priqojinin sərvətini 14,6 milyard rubl qiymətləndirərək onu 72-ci yerdə göstərib. 2016-cı ildə o, "Citi 812" nəşrinin versiyasına görə Sankt-Peterburqun 30 ən nüfuzlu adamı siyahısına daxil edilib.

Priqojin "bot fermalarının" yaradıcısı kimi şöhrət qazanıb. 2016-cı ildən ABŞ-ın, 2020-ci ildən Avropa İttifaqının və Böyük Britaniyanın, 2022-ci ildən Avstraliyanın, Kanadanın, Yeni Zelandiyanın və Yaponiyanın sanksiyaları altındadır. 2022-ci ilin iyul ayında ABŞ Dövlət Departamenti ABŞ-də siyasi və seçki proseslərinə müdaxilə ilə əlaqədar Yevgeni Priqojin və İnternet Araşdırmalar Agentliyinin 12 digər əməkdaşı haqqında məlumat verənə 10 milyon dollar mükafat elan edib. Federal Təhqiqat Bürosu onun həbsində köməklik göstərdiyinə görə 250.000 dollara qədər mükafat təklif edir.

2022-ci ildə Rusiyanın Ukraynaya hücumu zamanı Priqojin Ukrayna ilə müharibədə iştirak etmək üçün Vaqner ÖHŞ-ə məhbusları cəlb etmək üçün şəxsən Rusiya koloniyalarında təbliğat aparır..

2022-ci ilin sonunda Mütəşəkkil Cinayətkarlıq və Korrupsiya Hesabatı Layihəsi Priqojini mütəşəkkil cinayətkarlıq və korrupsiya sahəsində ilin adamı elan edib.

Həyatı

İlk illəri

Yevgeni Priqojin 1 iyun 1961-ci ildə Leninqradda (indiki Sankt-Peterburq) anadan olub. Atasını erkən yaşlarında itirib, anası Violletta Priqojina ikinci dəfə ailə qurub. His father died early, and so his mother supported him and his sick grandmother by working at a local hospital. His father and stepfather were of Jewish descent.

1977-ci ildə 62 saylı idman internat məktəbini (müasir 1 saylı Olimpiya Ehtiyatları Kolleci) bitirib. Orada o, ögey atası xizək məşqçisi Samuil Fridmanoviç Jarkoyun ona öyrətdiyi xizək sürmə ilə məşğul olub. However, his career in sport was ultimately unsuccessful.

29 noyabr 1979-cu ildə, Yevgeninin 18 yaşı olanda, Leninqrad şəhərinin Kuybışev məhkəməsi Priqojini RSFSR Cinayət Məcəlləsinin 15 və 144-cü maddələrinin 2-ci hissəsinə ("oğurluq") əsasən 2 il şərti cəzaya məhkum edib. 1981-ci ildə Priqojinin 20 yaşı olanda Leninqradın Jdanovski məhkəməsi ona RSFSR Cinayət Məcəlləsinin maddələri ilə 13 il müddətinə azadlıqdan məhrum etmə cəzası verilib. Bu maddələrə əsasən o, "oğurluq", "quldurluq", "dələduzluq", "yetkinlik yaşına çatmayan şəxsin cinayət fəaliyyətinə cəlb edilməsi" ittihamları ilə cəzalandırılıb. 1988-ci ildə Priqojin əfv olunub və 1990-cı ildə koloniya-qəsəbəni tərk edib.

RBC-nin məlumatına görə, Yevgeni Priqojin Leninqrad Kimya və Əczaçılıq İnstitutunu əczaçı ixtisası üzrə bitirib, lakin Priqojin özü müsahibəsində bu institutda təhsilini başa vurmadığını bildirib.

Sahibkarlıq fəaliyyəti

Yevgeni Priqojin və Vladimir Putin 2010-cu ildə

Yevgeni Priqojin 1990-cı ildə Leninqradda hot-doqlar satan şəbəkənin əsasını qoub.

1993-cü ildə "Kontrast" supermarketlər şəbəkəsinin meneceri olub.

1995-ci ilə qədər şəbəkə 10 mağazaya qədər artıb. 1995-ci ildə Priqojin Vasilyevski adasında "Vine Klub" bar mağazasının açılışını edib.

1996-cı ilin dekabrında o, tərəfdaşları ilə birlikdə Sankt-Peterburqda Rusiya Elmlər Akademiyasının Zoologiya İnstitutunun binasında ilk elit restoranı olan "Köhnə gömrük"ü açıb. 350 min dollarlıq sərmayə beş ay ərzində geri qayıtdı, ilin sonuna qədər o, ilk milyon dollarını qazanıb.

Priqojin 1996-cı ildə "Konkord Katering" şirkəti adlı iaşə biznesini təsis edib.

1998-ci ilin yazında Priqojin, maliyyə və siyasi elitanın məşhur ziyarətgahına çevrilən "New Island" restoran-gəminin açlışını edib.

1999-cu ilin yayında Sergey Stepaşin və Beynəlxalq Valyuta Fondunun idarəedici direktoru Mişel Kamdess orada görüşüblər. 2001-ci ildə Rusiya və Fransa prezidentləri Vladimir Putin və Jak Şirak üçün "New Island"da şam yeməyi verilib. Burada, 2002-ci ilin mayında Vladimir Putin Corc Buşu qəbul etdi və 2003-cü ilin payızında Putin ad gününü bu restoran-gəmidə qeyd edib.

2002–2012-ci illərdə o, "Blin! Donalds" restoran şəbəkəsini genişləndirir. 2003-cü ildə restoranlardan birinin açılışında Sankt-Peterburq qubernatoru Vladimir Yakovlev və Çili prezidenti Rikardo Laqos iştirak ediblər. Şəbəkə məşhur "kvadrosozon" da daxil olmaqla "Rus fast food" təklif edən ümumi əhali üçün nəzərdə tutulmuşdu. 2008-ci ilə qədər Priqojinin qida kombinatları formatının yaradılması üçün əsas kimi xidmət edən 10 müəssisəyə qədər artdı. 2011-ci ildə şəbəkənin səkkiz restoranından sonuncusu bağlanıb.

2000-ci illərdən tikinti layihələrində iştirak etmişdir.

"Vaqner" ÖHŞ-nin aktiv olduğu bölgələrin xəritəsi

2010-cu ildən Priqojinin həyat yoldaşına məxsus şirkət Eliseyev Qardaşlarının Evi ticarət ortaqlığını icarəyə götürür. Yenidənqurmadan sonra orada Eliseyev tacir mağazası yerləşirdi.

2016-cı ilin yayında şirkət binanı 740 milyon rubla özəlləşdirmək hüququ qazandı.

2018-ci ildə Vladimir Putin jurnalistlərə müsahibəsində (NBC-dən Meqin Kelli və ORF-dən Armin Volf) Priqojinlə şəxsən tanış olduğunu təsdiqlədi, lakin Priqojini sahibkar Corc Sorosla müqayisə edərək dövlətlə əlaqəsini inkar etdi.

Laxta ərazisində "Konkord" şirkəti öz park ərazisi olan XVIII-XIX-cu əsrlərin Sankt-Peterburq memarlığı üslubunda 45 üçmərtəbəli evlərdən ibarət Şimali Versal yaşayış kompleksini tikib. Layihəni Sankt-Peterburqun birinci qubernatoru Vladimir Yakovlev xüsusilə qeyd edib. 2016-cı ildə Fontanka.ru nəşri kompleksin əlavə olaraq 7,5 hektar ərazini hasara aldığını və bununla da qanunsuz olan Laxtinski keçidinə yolu bağladığını yazıb.

2015-ci ilin payızında Konkord ilə əlaqəsi olduğu güman edilən bir sıra şirkətlər Müdafiə Nazirliyinin törəmə şirkəti tərəfindən keçirilən tenderlərdə qalib gəlib. Müqaviləyə əsasən, şirkətlər 26 milyard rubla Moskva, Bryansk və Tver vilayətlərindəki hərbi şəhərciklərin mənzil-kommunal xidmətlərini öz üzərinə götürməlidirlər.

Ümumilikdə, 2015-ci ildə Yevgeni Priqojinlə əlaqəli bütün şirkətlər, RBC-yə görə, Müdafiə Nazirliyindən 68,6 milyard rubl dəyərində iaşə, təmizlik və tikinti xidmətləri üçün müqavilələr aldılar.

30 oktyabr 2019-cu ildə Yevgeni Priqojinin əsas aktivi olan Konkord Qida Zavodu onunla 27 yaşlı Tomsk hüquqşünası Yekaterina Roslikova arasında iki bərabər hissəyə bölündü.

Ölümü

23 avqust 2023-cü il tarixində ona məxsus təyyarənin qəzaya uğraması nəticəsində dünyasını dəyişib.

Media və təşviqat sahəsində fəaliyyət

İnternet Tədqiqatları Agentliyinin yerləşdiyi binalardan biri

Priqojin 2012–2013-cü illərdə əməkdaşları "media bazarını yalanlardan təmizləmək və yalan və korrupsiyalaşmış medianın ifşasına töhfə vermək"lə məşğul olan "Gazeta o Gazeta"nın fəaliyyəti ilə əlaqələndirilirdi. Bu, öz işçilərini müstəqil nəşrlərə təqdim etmək cəhdləri və daha əvvəl reklam əsasında yerləşdirilən mövcud olmayan müsahibələrin dərc edilməsi səbəbindən sonradan onlara qarşı məhkəmə iddialarının qaldırılması ilə həyata keçirilmişdir. Forbesə qarşı yönəlmiş epizodlardan biri NTV-nin "Fövqəladə vəziyyət" proqramında işıqlandırılmışdır.

Yevgeni Priqojinə məxsus olduğu deyilən İnternet Tədqiqatları Agentliyini Qlavset kimi də tanınır. Rusiyada daha çox onlar Olqinonun trolları da adlandırılır. Agentlik Rusiyanın iqtisadi və siyasi maraqları üçün xidmət edir. Mərkəzi Sankt-Peterburqda yerləşir. Agentliyin, böyük sosial şəbəkələrdə, müzakirə platformalarında, elektron qəzet saytlarında və video hosting xidmətlərində yaradılan saxta hesablardan istifadə edərək, Rusiyanın daxili və xarici siyasi maraqlarını Ukrayna və Orta Şərqdə dəstəkləmək üçün istifadə etdiyi və ABŞ-nin 2016-cı il prezident seçkilərinə təsir göstərməyə çalışdığı iddia edilir. 2015-ci ildə agentliyin təkcə bir binasında 1000-dən çox işçinin çalışdığı bildirildi. По словам бывшей сотрудницы, агентство работало круглосуточно, с рабочими сменами в 12 часов, заработок сотрудника составлял 40 000 рублей в месяц

"Novaya qazeta" qəzetinin hesabatına əsasən Internet Research Agency Ltd-nin ofisi Sankt-Peterburqun tarixi rayonu olan Olqinoda yerləşirdi. 2015-ci ildə Savuşkina küçəsində 1000-dən çox bloqer və şərhçi (trol) çalışırdı. Digər işçilərin çoxu isə kənardan işləyirdi. "BuzzFeed"ə görə 2014-cü ildə 600-ə yaxın şəxs burda fəaliyyət göstərirdi. Hər bir trolun gündəlik 100 şərh yazmaq öhdəliyi var idi. Bunların arasında həmçinin siyasi karikaturalar çəkən rəssamlar da daxil idi. Onların iki gündən bir 12 saat şəklində növbəli formada çalışdıqları bildirilir. Bir bloqerin kvotası növbədə on yazı, hər yazı ən azı 750 simvoldan ibarət idi. Bir trolun norması 126 şərh və bir hesab üçün iki yazıdır. Hər bir bloqer üç hesaba nəzarət edirdi. Aylıq olaraq Olqino ofisinin işçiləri 25 000 Rubl, Savuşkina ofisinin işçiləri isə təxminən 40 000 rubla yaxın maaş alırlardılar. 2017-ci il məlumatına görə maaşlar bonuslar və əlavə iş saatları ilə birgə 80.000 rubla yaxın qalxa bilirdi.

2018-ci il 16 fevralında ABŞ Ədliyyə Nazirliyi 2016-cı il ABŞ prezident seçkilərinə qanunsuz müdaxilə və Donald Trampın namizədliyini qəti şəkildə dəstəklədiyi üçün 13 nəfər Rusiyalı haqqında ittiham elan etdi. Bu şəxslər haqqında 15 martda prezident Donald Trump tərəfindən maliyyə sanksiyaları qəbul olunmuş və onların ABŞ-yə daxil olmaları qadağan edildi. RBC jurnalı genişmiqyaslı araşdırmadan sonra Feysbuk, Tvitter və İnstaqramda ABŞ-dəki seçkiyə müdaxilə edən 118 hesabı müəyyən etmişdi. İddiaya görə, bu akkauntların hər biri avqust-sentyabr aylarında qapadılmışdı. Jurnal bu hesabların Sankt-Peterburqun Savuşkina küçəsində yerləşən 55 nömrəli evdən idarə olunduğunu, Tvitterdə yaradılan 50 hesabdan 36-sının +7 (Rusiyanın telefon kodu – red.) prefiksi ilə qeydiyyatdan keçdiyini yazmışdı. ABŞ-də "Trol Fabriki" adlandırılan bu hesabların yaradıcılarının böyük hissəsi sosial şəbəkələrdə daha çox ABŞ-dəki irqi problemləri gündəmə gətiriblər. Belə ki, onların tabeliyi altında olan qaradərililərin hüquqlarından bəhs edən 16 qrupun 1,2 milyon izləyicisi olub. "Trol Fabriki" qrupu ABŞ-dəki prezident seçkisinə 2015-ci ilin yazından hazırlaşıb.

"Vaqner" Özəl Hərbi Şirkəti

"Vaqner" Özəl Hərbi Şirkətinin muzdlularının döyüşdüyü Baxmut

2016-cı ilin yayında Fontanka.ru portalı Yevgeni Priqojini Vaqner qrupunun rəhbəri Dmitri Utkinlə əlaqələndirdi. Sonuncunun ətrafı arasında sahibkarın firmalarından birinin mühafizə xidmətinin rəhbəri Yevgeni Qulyayev də tapıldı. "The Bel"in məlumatına görə, "Vaqner" ÖHŞ Yevgeni Priqojinin dövlət müqavilələrindən əldə etdiyi gəlirlər hesabına maliyyələşdirilirdi.

Bu qruplaşma hələ 2013-cü ildə Suriya döyüşlərində üzə çıxan "Slavyan korpusu" adlı Rusiya muzdlu birləşməsindən qaynaqlanır. Belə ki, 2013-cü ildə Homs şəhəri ətrafında Rusiyanın Krasnodar diyarının sakini Aleksey Malyutanın sənədləri suriyalı müxaliflər tərəfindən tapılıb. Məlum olub ki, həmin şəxs Sankt-Peterburqda yaradılan "[ Slavonic Corps Limited" adlı özəl hərbi şirkətin "işçisidir". Həmin ilin yazında bu şirkət "xaricə ezam olunmaq üçün" müxtəlif güc strukturlarının veteranlarını işə cəlb etməyə başlayıb. Onlarla söhbəti "Moran Security Group" adlı digər özəl hərbi şirkətin rəhbəri, Rusiya FSB-nin (Federal Təhlükəsizlik Xidməti) ehtiyatda olan polkovnik-leytenantı Vyaçeslav Kalaşnikov aparıb. Nəhayət 2013-cü ilin sentyabrında "Slavyan korpusu"nun 267 nəfər "işçisi" Suriyaya göndərilib. Onlara ayda 4 min dollar maaş, həlak olacaqları və ya yaralanacaqları təqdirdə sanballı kompensasiya vəd ediblər. "Moran Security Group" şirkətinin əməkdaşı, Rusiya Müdafiə Nazirliyi kəşfiyyat xidməti olan QRU (keçmiş adı Baş Kəşfiyyat İdarəsi, indi Baş Qərargahın Baş İdarəsi, xüsusi xidmət, SSRİ və sonra da Rusiya MN xarici kəşfiyyatının orqanı), 2-ci əlahiddə briqadasının keçmiş bölük komandiri Dmitri Utkin (məlumata görə "Vaqner" ləqəbini də məhz o daşıyır) keçmiş döyüş yoldaşlarını toplayır və yeni özəl ordu yaradır. "Vaqner" ÖHŞ ilk dəfə 2014-cü ildə Krım əməliyyatında iştirak edib, referenduma hazırlığa nəzarət vəzifəsini yerinə yetirib. Daha sonra onun ordusunun sorağı Donbassdan gəlir.

nun muzdlularının dəfn olunduğu qəbiristanlıq Qruplaşmanın adı seçilərkən millitarist musiqiçi Rixard Vaqnerin adından istifadə olunub. "Slavyanski korpus"un rəhbərləri Yevgeni Sidorov və Vadim Qusevin bir vaxtlar Suriyanın Deyr-əz-Zor şəhərindəki neft kəmərinin mühafizəsində iştirakı barədə məlumatlar mövcuddur.

Muzdluların xərclərinin ödənişində isə xüsusi metoddan istifadə olunur. Belə ki, Rusiya Müdafiə Nazirliyi müxtəlif məişət xidmətləri və dövlət satınalmaları barədə müqavilələrlə Suriyada və başqa qaynar nöqtələrdə "çirkli işi" yerinə yetirən şəxslərin rəsmi əməkdaşı olduğu qeyri-kommersiya şirkətlərinə vəsait köçürür. Tender qalibi elan edilən həmin şirkətlərin, əslində, hansı vəzifəni yerinə yetirdiyi də beləliklə malalanmış olur. "The Bell" saytı 2015-ci ildə qruplaşmanın illik büdcəsinin 10,3 milyard rubl (166 milyon dollar) olduğunu yazıb. "Vaqnerin qrupu"unun əsgərlərinə pulu nağd verirlər, onlar rəsmən heç yerdə işə götürülməyiblər, silahların və təchizatın alınması isə məxfiləşdirilib. RBC bildirir ki, həmin xərcləri dövlət və adları açıqlanmayan "yüksək rütbəli biznesmenlər" üzərlərinə götürüb. Məlumatlara görə, 6 min muzdlu əsgərdən ibarət olan "Vaqner"də muzdlu döyüşçülər aylıq 2–3 min dollar maaş alırlar. Bununla yanaşı, uğurlu əməliyyatlarda mükafatlar da əldə edirlər. Ölən əsgərin ailəsinə isə 50–80 min dollar təzminat ödənilir. "Vaqnerin qrupu"nun düşərgəsi Krasnodar diyarında, Krasnodar şəhərindən 30 kilometr cənubda, M-4 "Don" yolunun üzərindəki Molkino qəsəbəsinin yaxınlığında yerləşir. QRU-nun 10-cu əlahiddə xüsusi təyinatlı briqadası da orada dislokasiya olunub. Muzdluların bazası 2015-ci ilin ortalarından etibarən fəaliyyət göstərməyə başlayıb. Bu səbəbdən Ukraynada həlak olan Vaqnerçilərin qəbiristanlığı da bu qəsəbədədir.

KİV məlumatına görə "Vaqner" ÖHŞ Konqo Demokratik Respublikası, Sudan, Liviya, Madaqaskar, Anqola, Qvineya, Qvineya-Bisau, Mozambik, Zimbabve və Mərkəzi Afrika Respublikası da daxil olmaqla bir sıra Afrika ölkələrində təhlükəsizlik xidmətləri göstərir.

26 sentyabr 2022-ci ildə Konkord şirkətinin mətbuat xidməti Yevgeni Priqojinin "Vaqner" ÖHŞ-nin yaradıcısı olduğunu təsdiqlədiyi məktubunu dərc etdi. Qrupun yaranma tarixi kimi o, 2014-cü il mayın 1-i adlandırdı. Onun ilkin əsasını Donbasa getmək istəyən rus könüllüləri təşkil edirdi. Priqojin bildirib ki, əvvəlki illərdə qrup üzvlərindən heç birinə problem yaratmamaq üçün "Vaqner"lə əlaqəsini reklam etməməyə çalışıb.

Siyasi fəaliyyəti

Yevgeni Priqojinin sözlərinə görə, 1991-ci ilin avqust qiyamı zamanı o, Dövlət Fövqəladə Vəziyyət Komitəsinin əleyhdarlarının tərəfində olub. O, həmin gün meydana çıxıb və "SSRİ-ni geri qaytarmamaq üçün trolleybusları çevirirdi".

Media 2021-ci il parlament seçkiləri ilə bağlı Yevgeni Priqojinlə Sankt-Peterburq qubernatoru Aleksandr Beqlov arasında münaqişədən, sahibkara yaxın namizədlərin seçkilərdə iştirak etmək üçün qeydiyyatdan keçə bilməməsindən yazıb.

16 aprel 2022-ci ildə Rusiya Dövlət Dumasının deputatı Vitali Milonov Yevgeni Priqojinlə birgə fotosunu dərc etdi. Şəkildə onlar kamuflyaj geyinib, Luqansk vilayətinin Pervomaysk şəhərindəki 2 nömrəli məktəbin binasının fonunda gülümsəyirdilər. Qeyd edək ki, şəhər rus qoşunları tərəfindən işğal olunub.

2022-ci ilin avqustunda o, Dariya Duqinanın anım mərasimində iştirak etdib.

2022-ci ilin oktyabrında Rusiyanın Ukraynaya hərbi təcavüzü zamanı uğursuzluqlar fonunda o, Çeçenistan rəhbəri Ramzan Kadırovun Mərkəzi Hərbi Dairə komandiri, general-polkovnik Aleksandr Lapini tənqid etməsini dəstəkləyib.

7 noyabr 2022-ci ildə Yevgeni Priqojin ABŞ Konqresinə seçkilərdə müdaxilə etdiyini və bunu davam etdirməyi planlaşdırdığını açıqlayıb. ABŞ Dövlət Departamentinin spikeri ehtimal edib ki, Priqojinin bu cür bəyanatları çox güman ki, Putin tərəfindən bəyənilib. Priqojin, sosial mediada dezinformasiya və nifaq yayan İnternet Araşdırmalar Agentliyi vasitəsilə 2016-cı il ABŞ prezident seçkilərinə müdaxilə etdiyinə görə ABŞ tərəfindən sanksiyaya məruz qalmışdı.

2022-ci ilin payızında Yevgeni Priqojin getdikcə daha çox ictimai sahədə görünməyə və Rusiyada təsirini artırmağa başladı.

2022-ci ilin noyabrında Yevgeni Priqojin 2019-cu ildə Sankt-Peterburq meri Aleksandr Beqlovun seçki kampaniyasına 2 milyard rubla qədər sərmayə qoyduğunu açıqladı. Beqlovun siyasi rəqibi olan Priqojin deyirdi ki, mer "həmişə son dərəcə aşağı səviyyəli menecer olub".

Ailəsi

Yevgeni Priqojinin 2018-ci ildə verdiyi müsahibələrdən birinə görə, atası Viktor Yevgeniyeviç Priqojin erkən vəfat edib. Anası Violetta Kirovna Priqogjina xəstəxanada işləyib. Babası Yevgeni Viktoroviçin qardaşı — alim Yefim İliç Priqojin (1914–1999) uranın işlənməsi üzrə alim olub.

Yevgeni Priqojin evlidir. Onun iki uşağı var. Oğlu Pavel, qızı Polina. Pavel əvvəllər anası Lyubov Valentinovna Priqojinaya məxsus olan beş şirkətə sahibdir: Beta MMC, Turstatus, Laxta Park Premium MMC, Laxta Park MMC və Lakhta Plaza MMC.

2003-cü ildə Priqojin Pavel və Polina ilə birlikdə "İndraquzik" nağıl kitabını yazıb. Kitab 1000 nüsxə tirajla nəşr edilib. Kitab satışa çıxarılmayıb, yüksək rütbəli və məşhur şəxslərə hədiyyə edilib.

Yevgeni Priqojinin dediyinə görə, oğlu Pavel Rusiya ordusunda hərbi xidməti başa vurub və məzun olduqdan bir ay sonra 2022-ci ilin sentyabrında Vaqner ÖHŞ-nin tərkibində Suriyaya gedib.

Tənqidi və sanksiyalar

Dövlət müqavilələri ilə bağlı korrupsiya iddiaları

ABŞ Maliyyə Departamentinə görə "Yevgeni Priqojinin genişlənən şəbəkəsi" (2021)

2017-ci ilin may ayında Federal Antiinhisar Xidməti etiraf etdi ki, Priqojinlə əlaqəli şirkətlər Müdafiə Nazirliyindən 1,8 milyard rubl dəyərində müqavilələr üzrə kartel sazişi təşkil edib və antiinhisar qanunlarını pozublar.

Lakin 2017-ci il noyabrın 8-də Federal Antiinhisar Xidməti kartelin mövcudluğunu (antiinhisar qanunvericiliyinin ən təhlükəli pozuntusu) qəbul edərək görünməmiş bir addım ataraq, bütün 5 şirkəti inzibati məsuliyyətdən azad etdi.

"Yabloko" partiyası 2017-ci ilin iyununda iddia etmişdi ki, 2019-cu ilə qədər Moskva məktəblərində uşaqları yeməklə təmin etmək üçün müqavilə qazanan altı şirkətdən beşi Yevgeni Priqojinlə əlaqəlidir. Təxminən 50 milyard rubl məbləğində ümumi məbləğdən müqavilələrin 94 faizi bu şirkətlərin payına düşür.

2018-ci ilin dekabrında məlum oldu ki, Priqojinlə əlaqəli strukturlar 35,7 milyard rubl dəyərində Sankt-Peterburqda Məhkəmə Kvartalının tikintisi üçün subpodratçı kimi tendersiz seçiliblər.

2011-ci ildən başlayaraq Priqojinlə əlaqəli şirkətlər Müdafiə Nazirliyinin, Səhiyyə Nazirliyinin müəssisələrini, o cümlədən məktəbləri və uşaq bağçalarını ərzaqla təmin etməklə ümumilikdə 209 milyard rubl dəyərində ən azı 5393 dövlət müqaviləsi imzalayıb. Əvvəllər "The Bell" 2014–2019-cu illər ərzində Rusiya ordusu üçün ərzaq tədarükü, şəxsi heyətin saxlanması və tikinti üçün alınan dövlət müqavilələrinin məbləğini 149,8 milyard rubl qiymətləndirib. Priqojin özü isə bu hesablamanı yanlış hesab etmişdir.

29 dekabr 2022-ci ildə Mütəşəkkil Cinayətkarlıq və Korrupsiya Hesabatı Layihəsi Yevgeni Priqojini "Mütəşəkkil Cinayətkarlıq və Korrupsiya" kateqoriyasında "İlin Korrupsiyoneri" kimi tanıyıb.

Yevgeni Priqojin bu il Rusiyada ən dəhşətli htadisələrin canlı simvoluna çevrilmiş oliqarxdır. Çirkli pullar, primitiv zorakılıq, hətta Rusiya qanunları qarşısında kibr və cəzasızlıq – dövlət tərəfindən təsdiqlənmiş korrupsiyanın bütün törəmələri onun fiqurunda birləşir. — Mütəşəkkil Cinayətkarlıq və Korrupsiya Hesabatı Layihəsi 29 dekabr 2022-ci il.

Məlumatların silinməsi ilə bağlı "Yandex"ə qarşı iddialar

2016-cı ilin iyun ayında Sankt-Peterburqun Kuybışevski Rayon Məhkəməsi Yevgeni Priqojinin Yandex-ə qarşı iddiaları üzrə prosesə başladı. Ərizəçi İnternet Tədqiqatları Agentliyinin fəaliyyətinin təfərrüatlarını və Müdafiə Nazirliyi ilə müqavilələri açıqlayan Korrupsiyaya Qarşı Mübarizə Fondunun, Fontanka.ru və Novaya qazetanın materialları da daxil olmaqla, 22 nəşrə olan keçidlərin axtarış sistemindən çıxarılmasını tələb edib. Məhkəmə prosesinin mediada işıqlandırılması Streyzend effektinə (senzura qoymaq cəhddi) səbəb oldu. Sonradan Priqojin iddiadan imtina etdi.

2022-ci ilin iyul ayında unudulmaq hüququ haqqında qanuna əsasən, "Yandex" Yevgeni Priqojin (Priqojin, Evgeni Priqojin, Priqojin Troll Fabriki, Priqojin Vaqner ÖHŞ) ilə bağlı sorğuların nəticələrini məhdudlaşdırdı. Bütün linklər axtarış nəticələrindən silindi. Priqojin haqqında bir sıra materiallar, o cümlədən onun gəncliyində məhkumluğu və Özəl Hərbi Şirkət ilə əlaqəsi ilə bağlı araşdırmalar sistemdən yoxa çıxdı, lakin birinci səhifədə axtarış sistemi "Nevski News" və FAN informasiya agentliyi ilə əlaqəli bir iş adamı ilə müsahibəni göstərir.

BellingCat ilə məhkəmə çəkişməsi

2022-ci ilin fevralında Priqojin Moskvanın Qaqarinski Rayon Məhkəməsində, eləcə də Böyük Britaniyada BellingCat istintaq qrupuna qarşı iddia qaldıraraq biznesmenin "Vaqner" ÖHŞ ilə əlaqələri haqqında məlumatların silinməsini və təkzib edilməsini tələb etdi. May ayında London məhkəməsi Priqojinin iddiasını rədd edərək geri qaytardı. Çünki onunla işləyən vəkillər reputasiyalarının zədələnməsi ehtimalına görə onu məhkəmədə təmsil etməkdən imtina etdilər.

İyunun 3-də Moskvanın Qaqarinski Məhkəməsi iddianı təmin etdi. Avqust ayında "Bloomberg" xəbər vermişdi ki, Priqojin London Ali Məhkəməsinə "emosional məktub" göndərib və orada Böyük Britaniyada məhkəmələrin müstəqilliyini şübhə altına alıb.

Müxalifətin təqibini təşkil etməklə bağlı ittihamlar

2018-ci ilin noyabrında 2013-cü ilə qədər Yevgeni Priqojinin yanında işləmiş "qara piar ustası" Andrey Mixaylov "Novaya qazeta"nın jurnalistinə demişdi ki, 2013-cü ildə Priqojin Soçidə "prezidentimiz Vladimir haqqında" yazan bloger Anton Qrişşenkonun döyülməsini təşkil edib. O, "Putin haqqında çox təhqiramiz yazılar yazmışdı" döyülməsinin səbəbi də bu idi. Həmçinin Priqojin Mixaylova Dmitri Bıkov və "Forbes" jurnalını gözdən salmaq üçün onlara qarşı təxribatlar təşkil etməyi və Priqojinin şirkətləri ilə rəqabət aparan şirkətlərə qarşı qara piar haqqında göstəriş verib. Bundan əlavə, Priqojinin strukturlarının müxalifət nümayəndələrinə, o cümlədən Aleksey Navalnıya qarşı təxribatlar təşkil etdiyi iddiası da edilir.

Məktəblərə keyfiyyətsiz məhsullar verməklə bağlı ittihamlar

Vladimir Putin Yevgeni Priqojinə məxsus "Konkord" Qida Zavodunda

2018-ci ilin dekabrında Moskvanın Cənub-Şərqi İnzibati Dairəsinin uşaq bağçalarında körpələrin şigeloz xəstəliyinə tutulması barədə məlumat yayıldı. Dövlət müqavilələrinə əsasən, Cənub-Şərqi İnzibati Dairəsinin məktəbəqədər uşaq müəssisələrində iaşə Yevgeni Priqojinə məxsus "Konkord" Qida Zavodu tərəfindən təşkil edilir.

Xəstəliyin müəyyən edilməsi, yoluxma mənbəyi və araşdırmanın gedişi ilə bağlı məlumatlar Rospotrebnadzor tərəfindən dekabrın 29–31-də kütləvi informasiya vasitələrində məlumat verilməklə dərc edilib.

Rospotrebnadzordan Moskva Şəhər İctimai Palatasının Vətəndaş Cəmiyyətinin İnkişafı Komissiyasının sədri Aleksey Venediktovun sorğusuna cavabında bildirilir ki: "Məktəbəqədər qruplardakı qrup xəstəlikləri "Çaplıqinmoloko" şirkəti tərəfindən təqdim edilən aşağı keyfiyyətli süd məhsulları ilə əlaqələndirilir. Konkord katering şirkəti artıq bu təchizatçının məhsullarından imtina edib". Rospotrebnadzorun məlumatına görə, Moskvanın yeddi təhsil müəssisəsində 127 bağırsaq infeksiyası, o cümlədən 57 dizenteriya hadisəsi aşkar edilib.

31 yanvar 2019-cu ildə "Navalnı LIVE" YouTube kanalında Lyubov Sobolun Moskva uşaq bağçaları və məktəblərində dizenteriya ilə bağlı ilk araşdırması dərc edilib. Konkord şirkətinin mətbuat xidmətinin məlumatına görə, 2 fevral 2019-cu ildə Yevgeni Priqojin Sankt-Peterburqdakı Sokos hotelində Aleksey Navalnı ilə görüşüb. Fevralın 9-da Yevgeni Priqojin "görüşünün" məzmunu barədə danışaraq demişdi: "Həqiqətən, onun təklifi belə idi: "Sankt-Peterburqda bələdiyyə seçkiləri üçün mənə 300 milyon rubl ödəyəcəksiniz. Top mənim tərəfimdədir. Nəyisə qurban vermək lazımdır." Bundan sonra Navalnı şantaj etməyə davam etdi, saxta videolar yayımladı və Moskva şəhərinin təhsil müəssisələrində ərzaq bazarında sabitliyi pozmağa çalışdı". В штабе Навального сообщения о встрече были названы фальшивкой и провокацией

Priqojinin sözlərinə görə, fevralın 17-də FBK-nın vəkili Lyubov Sobolla görüşü olub. Priqojin strukturlarının əməkdaşlarının 2019-cu ilin iyulunda dərc olunmuş yazışmalarına görə, Priqojinlə Aleksey Navalnının görüşü barədə məlumat etibarsızdır və Yevgeni Priqojinin özü bu xəbərin hazırlanmasında birbaşa iştirak edib.

Fevralın 18-də Navalnı LIVE-a müsahibəsində Moskva Məktəbliləri şirkətinin keçmiş əməkdaşı Natalya Şilova şirkəti Konkordun bölməsi adlandırıb. Konkordun mətbuat xidməti bu məlumatı təkzib edib. Yevgeni Priqojin özü həmişə bu qida zavodu ilə əlaqəsini inkar edib, baxmayaraq ki, "Moskva məktəblisi"nin yarısının sahibi özünü "Konkord"un təhlükəsizlik xidmətinin rəhbəri adlandıran keçmiş polis olub. Oktyabrın 31-də Moskvanın Meşçanski Məhkəməsi Konkordu 2019-cu ilin qışında Moskva məktəblərində və uşaq bağçalarında dizenteriyaya yoluxmuş uşaqların valideynlərinə təzminat ödəməyi qərarını çıxarıb.

Elə həmin ay Priqojin Korrupsiyaya Qarşı Mübarizə Fonduna qarşı FBK, Aleksey Navalnı və fondun vəkili Lyubov Sobolun ümumilikdə 88 milyon rubl ödəməli olduğu təhqiqatla bağlı məhkəmədə qalib gəlib. Navalnı 2020-ci ilin iyul ayında FBK-nın bağlandığını və yeni hüquqi şəxs olan "Hüquqların Müdafiəsi Fondu"nun yaradıldığını elan etdi. Bundan xəbər tutan Priqojin FBK-ya bir milyon rubl bağışladı, lakin fond bu ianəni ona geri qaytardı. 2020-ci ilin avqustunda Yevgeni Priqojin Moskva "Məktəbli qidası" zavodu ilə təsərrüfat müqaviləsi imzaladı və bu müqaviləyə əsasən borc şəxsən ona ödənilməli idi.

Xarici ölkələrin sanksiyaları

Yevgeni Viktoroviç Priqojinə məxsus İnternet Araşdırmaları Agentliyi, ABŞ-ın ittiham aktında

20 dekabr 2016-cı ildə Yevgeni Priqojin Rusiyanın Ukraynadakı müharibədəki roluna görə təqdim edilən ABŞ-ın sanksiyalar siyahısına daxil edildi. Bu qərarı şərh edən Priqojin bildirib ki, biznesi Avropa və ABŞ-la bağlı olmadığı üçün sanksiyalar vecinə deyil. O, Rusiyada dincəlməyə üstünlük verir. 2017-ci ilin iyun ayında genişləndirilmiş sanksiyalar siyahısına bir neçə restoran və "Şokolad Muzeyi" butiklər şəbəkəsinin daxil olduğu Konkord holdinqinin idarəedici şirkəti "Konkord Katering" və "Konkord Management and Konsulting" şirkətləri düşdü. 16 fevral 2018-ci ildə ABŞ-ın xüsusi prokuroru Robert Müller Yevgeni Priqojin və digər 12 Rusiya vətəndaşını ABŞ prezident seçkilərinə müdaxilədə ittiham edib.

2018-ci ilin dekabrında ABŞ Maliyyə Nazirliyi "Konkord Management and Konsulting" ilə əlaqəli Yevgeni Priqojin kimi RİA FAN-a (Federal Xəbər Agentliyi) qarşı sanksiyalar tətbiq etdi.

2020-ci ilin iyul ayında ABŞ Xəzinədarlığı Priqojinlə əlaqəli olduqları üçün üç rus fiziki və Rusiya, Sudan, Çin və Honkonqdan olan beş şirkətə qarşı sanksiyalar tətbiq edib. Sanksiyalar ABŞ seçkilərinə və Ukraynanın dau işlərinə müdaxiləyə, habelə qeyri-qanuni kiber fəaliyyətə görə tətbiq olunub.

2020-ci ilin sentyabrında ABŞ Xəzinədarlığı Rusiya, Finlandiya və Mərkəzi Afrika Respublikasından olan yeddi təşkilata və iş adamı Yevgeni Priqojinlə əlaqəli olan və Mərkəzi Afrika Respublikasında onun adından fəaliyyət göstərən səkkiz Rusiya Federasiyası vətəndaşına qarşı sanksiyalar tətbiq etdi.

2018-ci ilin fevralında Kolumbiya dairəsinin (ABŞ) Rayon Məhkəməsi Priqojin haqqında həbs qərarı çıxarıb. 2020-ci ilin yayında Federal Təhqiqat Bürosu Priqojini axtarışa verdi və 2021-ci ilin fevralında onun həbsinə səbəb olan məlumat üçün 250.000 dollar mükafat vəd etdi.

2022-ci ilin fevralında Avstraliya Priqojinə qarşı şəxsi sanksiyalar tətbiq etdi.

2022-ci ilin martında Birləşmiş Ştatlar tərəfindən Priqojin, həyat yoldaşı, iki övladı, anası və üç şirkətə qarşı sanksiyalar elan olundu. Oxşar sanksiyalar daha əvvəl, 24 fevral 2022-ci ildə Yeni Zelandiya tərəfindən tətbiq edilmişdi. и трёх компаний

21 aprel 2022-ci ildə Rusiyanın Ukraynaya müdaxiləsi fonunda Priqojin bütün Avropa İttifaqı ölkələrinin genişləndirilmiş sanksiya siyahısına daxil edildi.

3 mart 2022-ci ildə Avropa İttifaqı onun oğlu Pavelə qarşı şəxsi sanksiyalar tətbiq etdi.

Mükafatları

• Qızıl Ulduz medalı ilə təltif edilən Rusiya Federasiyasının ən yüksək titulu "Rusiya Federasiyasının Qəhrəmanı".
• IV dərəcəli "Vətənə xidmətə görə" ordeni, (2014) — əmək nailiyyətlərinə, Rusiya Federasiyasının sosial-iqtisadi inkişafına mühüm töhfəyə, kosmik tədqiqatlarda, humanitar sahədə, qanunun aliliyinin möhkəmləndirilməsində xidmətlərinə, uzun illər vicdanlı işləməsinə, fəal qanunvericilik və ictimai fəaliyyətə görə.
• I və II dərəcəli "Vətənə xidmətə görə" ordeni medalları.
• "Sankt-Peterburqun 300 illiyi xatirə" medalı.
• Respublika Ordeni (2018, Sudan).
• İki Nil ordeni (2020, Sudan[157].

Təyyarə qəzası

Əsas məqalə: Tverdə Embraer Legacy 600 qəzası

Rusiya Fövqəladə Hallar Nazirliyinin məlumatına görə, Priqojin 2023-cü il avqustun 23-də təyyarə qəzasında həlak olub. Təyyarə Moskvadan Sankt-Peterburqa gedirdi. Məlumata görə, təyyarədə olan 10 nəfərin hamısı həlak olub. Rusiyanın dövlət media agentliyi olan TASS Priqojin-in reysin sərnişinlər siyahısında olduğunu bildirib. Priqojinin mətbuat katibi onun təyyarədə olub-olmadığını təsdiqləməyib. Bununla belə, Vaqnerlə əlaqəli Telegram kanalı iddia etdi ki, Priqojinin olduğu təyyarə Tver vilayəti üzərində Rusiya hava hücumundan müdafiə sistemi tərəfindən vurulub. Rusiya mətbuatı təyyarənin vurulmuş ola biləcəyini yazır.

The New York Times Priqojinin ehtimal edilən ölümü ilə bağlı internetdə həddən artıq çoxlu sui-qəsd nəzəriyyələri və şayiələrin və həddən artıq dezinformasiyanın olduğunu və iddiaların heç birini təsdiq edə bilmədiklərini bildirdi.

İrsi

Rusiyanın Krasnodar diyarının Qoryaçiy Klyuç şəhərində Yevgeni Priqojin və Dmitri Utkinə heykəl qoyulub.

İstinadlar

1. Бурная молодость «кремлевского ресторатора» (rus.). / под ред. Росбалт 2018.
2. Евгений Пригожин мертв. Теперь официально (rus.). 2023.
3. Wagner boss Yevgeny Prigozhin presumed dead after Russia plane crash (brit. ing.). 2023.
4. Catalog of the German National Library (alm.).
5. Foy H., Seddon M., Ivanova P., Schwartz F. Yevgeny Prigozhin in fatal plane crash, Russian officials say. 2023.
6. Prigožin, Jevgenij // Çex Milli Hakimiyyət Məlumat bazası.
7. "Ərdoğan Rusiyanın hərbi elitasını ittiham etdi". 2020-02-16 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-02-16.
8. "Rusiyanın Suriyaya "özəl ordu" göndərdiyi üzə çıxdı". 2020-02-16 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-02-16.
9. "СМИ: Евгений Пригожин был на переговорах Шойгу с ливийским маршалом" (rus). Русская служба BBC. 2018-11-09. 2019-03-25 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-04-05.
10. Илья Жегулев. "Расследование: как личный кулинар Путина накормит армию за 92 млрд рублей". ru:Forbes (rus). 2013-03-18. 2020-07-31 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-10-18.
11. "FBI Adds 'Putin's Chef' to Wanted List, Offers $250K Reward". The Moscow Times (ingilis). 2021-02-26. 2021-06-24 tarixində .
12. "Самые влиятельные люди Петербурга - 2016". 2017-01-30. 2017-06-05 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-06-21.
13. "Соратники Навального опубликовали видео вербовки заключенных Пригожиным в ИК‑6 Йошкар‑Олы". Ru:Медиазона. 2022-10-14. 2022-09-20 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-10-14.
14. "ЧВК «Вагнер» вербует в ростовских колониях заключенных для участия в войне в Украине". Ru:Радио «Свобода». 2022-10-10. 2022-10-16 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-10-14.
15. "«Из них такое поперло, что никто не ожидал». Как заключенные реагируют на призывы вступить в «ЧВК Вагнера»". Ru:Русская служба Би-би-си. 2022-10-10. 2022-09-24 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-10-14.
16. "Prigozhin". spisok-putina.org (ingilis). 10 February 2022 tarixində . İstifadə tarixi: 10 February 2022.
17. Zhegulev, Ilya. . en: Meduza (ingilis). Kevin Rothrock tərəfindən tərcümə olunub. Moscow. 13 June 2016. 17 February 2018 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 16 February 2018.
18. Korotkov, Denis. "Imperija Prigozhina vzjala voennye gorodki" Империя Пригожина взяла военные городки [The Prigogine Empire took military towns]. Fontaka.ru (rus). 12 January 2016. 29 December 2021 tarixində . İstifadə tarixi: 19 March 2018.
19. "И целого города мало. Пригожин хочет прирастить Петербург островами (фото)" [And the whole city is not enough. Prigozhin wants to add islands to Petersburg]. fontanka.ru (rus). 18 January 2018. 10 February 2022 tarixində . İstifadə tarixi: 10 February 2022.
20. Stein, L., Sweeney, L. and Armitage, R. "'putin's chef' has emerged from the shadows and confirmed Russia's worst-kept secret". en:ABC News. 2022. 16 January 2023 tarixində . İstifadə tarixi: November 15, 2022.
21. Staff, ToI; AP. "Mercenary-linked Putin ally lashes 'dying-out Western civilization'". www.timesofisrael.com (ingilis). 2023-03-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-02-12.
22. "Indictment". 2018-02-16. 2018-02-24 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-02-16.
23. Koffler, R. "Putin will rely on his personal chef and Wagner Group Head to manage the next phase of war". Fox News. 2022. 15 November 2022 tarixində . İstifadə tarixi: November 15, 2022.
24. "Илья Жегулев Автор (no date) Расследование: как личный кулинар Путина накормит армию за 92 млрд рублей". Forbes.ru. 31 July 2020 tarixində . İstifadə tarixi: November 15, 2022.
25. "Prigozhin's criminal past, straight from the source A complete translation of one of the court documents from the case that sent 'Putin's chef' to prison, four decades ago". Meduza (ingilis). Translated by Sam Breazeale. 29 June 2021. 10 February 2022 tarixində . İstifadə tarixi: 10 February 2022.
26. ru:Евгений Вышенков. "«С каждого ларька платил по 100 долларов бандитам»". Online812. 2011-02-28. 2012-06-04 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-06-21.
27. Илья Жегулев. "Право на забвение Евгения Пригожина: что хочет скрыть о себе ресторатор, обслуживавший президентов России". Meduza (rus). 2016-06-09. 2020-09-29 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-10-18.
28. Вера Кочеткова. "Богатые люди Петербурга: Евгений Пригожин". Деловой Петербург. 2009-03-18. 2018-03-04 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-03-04.
29. Анастасия Гордеева. "«Блин!Дональт's» стало тесно в своей нише". Коммерсант. 2008-08-09. 2018-02-18 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-06-21.
30. Елена Домброва. "«Конкорд» закрыл сеть ресторанов быстрого питания «Блин!Дональт's»". Деловой Петербург. 2012-02-29. 2017-10-27 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-06-21.
31. Иван Максимов. "Русские «Макдоналдсы»: кто опередил Михалкова". W-O-S. 2017-06-19 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-06-21.
32. "Русские «Макдоналдсы»: кто опередил Михалкова". W-O-S. 2015-04-14. 2023-05-08 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-05-26.
33. Анна Левинская. "Жена кремлёвского ресторатора купит «Елисеевский магазин» в Петербурге". РБК. 2016-08-21. 2017-06-12 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-04-01.
34. Интервью американскому телеканалу NBC 2018-06-16 at the Wayback Machine "Кремлин.ру", 10. mart 2018
35. 6 жестких вопросов Путину: о Пригожине, MH17 и фотографиях топлес 2018-07-21 at the Wayback Machine ru:Русская служба BBC, 5. iyun 2018
36. Денис Коротков. "Владимир Яковлев - о локомотиве экономики, комфортной среде обитания и стадионе". Комсомольская правда. 2017-02-02. 2017-02-04 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-06-21.
37. Денис Коротков. "Как улица Петербурга стала частной". Фонтанка. 2016-10-25. 2021-10-22 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-06-21.
38. "Северный Версаль". Деловой Петербург. 2008-09-01. 2017-11-09 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-06-21.
39. Анастасия Якорева, Анастасия Напалкова, Илья Рождественский. "Ресторатор и его ученики: кто поставляет 90% обедов в московские школы". РБК (rus). 2016-07-18. 2020-10-11 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-10-18.
40. Анфиса Воронина, Полина Русяева, ru:Роман Баданин. "Человек со шваброй". РБК. 2015-04-06. 2018-07-23 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-06-21.
41. "«Конкорд» пополам. С кем и для чего бизнесмен Пригожин разделил свой основной актив". Настоящее время. 2019-11-11. 2019-11-20 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-11-20.
42. "Rusiyada bütün sərnişinlərin həlak olduğu təyyarə qəzası: Siyahıda Yevgeni Priqojin də var – YENİLƏNİB + VİDEO". Oxu.Az (az.). 2023-08-23. 2023-08-26 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-08-23.
43. "Старо, как КГБ". Новая газета. 2016-07-19. 2016-09-29 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-06-21.
44. "Arxivlənmiş surət". 2019-07-01 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-08-15.
45. "«Кремлеботами работают неудачники». Грустные будни «фабрики троллей»" (rus). Радио Свобода. 2018-03-06 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-05-29.
46. "Они любят Путина 12 часов подряд" (rus). Радио Свобода. 2019-05-29 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-05-29.
47. Денис Коротков. "Повар со своими тараканами". (rus). 2018-11-08. 2019-11-29 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-10-18.
48. Анастасия Якорева. "«Черная изнанка общества». Что стало известно благодаря «Шалтаю-Болтаю»". Republic. 2017-04-01. 2017-07-08 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-06-21.
49. Apuzzo, Matt. "13 Russians Indicted as Mueller Reveals Effort to Aid Trump Campaign". The New York Times. 2018-02-16. 0362-4331. 2018-02-17 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-05-31.
50. "Arxivlənmiş surət". 2018-11-24 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-08-15.
51. "В Петербурге появился «ЧВК Вагнер-центр» - Газета.Ru | Новости". Газета.Ru (rus). 2022-11-01 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-11-01.
52. "Putin "gizli ordusu"nu türk əsgərlərinin üzərinə göndərdi". 2020-02-16 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-02-16.
53. "Rusiya Vaqnerin ordusunu Qarabağa göndərir". 2020-02-16 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-02-16.
54. "В Санкт-Петербурге открылся «ЧВК Вагнер Центр»". Новая газета. Европа. 2193-12-10. 2022-11-01 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-11-01.
55. "Пригожин рассказал о целях «ЧВК Вагнер Центра» в Петербурге". РБК (rus). 2023-02-16 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-11-01.
56. "Пригожин объявил, что выкупленный его структурами бизнес‑центр в Петербурге назовут «ЧВК Вагнер Центром»". Медиазона (rus). 2023-02-15 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-11-01.
57. "Евгений Пригожин рассказал, как создал «ЧВК Вагнера»". ru:КоммерсантЪ. 2022-09-26. 2022-10-20 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-09-26.
58. "Пригожин признал, что в 2014 году создал ЧВК Вагнера". en:RTVI. 2022-09-26. 2023-02-15 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-09-26.
59. "Пригожин рассказал, как появилась ЧВК «Вагнер» и что он для этого сделал". ru:Фонтанка.ру. 2022-09-26. 2023-03-10 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-09-26.
60. "Уже посмотрели клип Шнурова про снег и мусор в Петербурге? Похоже, эта песня, как и критика Смольного в СМИ, — часть кампании против Беглова. Кто и зачем ее ведет?". Meduza. 2022-01-17. 2022-01-18 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-01-18.
61. "Грубо говоря, мы начали войну". Meduza. 2022-07-13. 2022-07-20 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-05-25.
62. "«Повар Путина» появился на прощании с Дарьей Дугиной со значком, похожим на медаль Героя России". Агентство. 2022-08-23. 2023-04-09 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-05-26.
63. "Сдача Красного Лимана становится политической проблемой". Независимая газета. 2022-10-02. 2022-12-07 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-05-26.
64. "Putin ally boasts he 'interfered' in U.S. midterm elections". Washington Post. 0190-8286. 2023-03-30 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-11-11.
65. "Жириновский на максималках Евгений Пригожин решил создать собственное «патриотическое консервативное движение», утверждают источники «Медузы». В будущем оно может превратиться в партию". ru:Meduza. 2022-11-15. 2022-11-18 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-11-19.
66. "Как растет влияние Евгения Пригожина в России". ru:Настоящее время (телеканал). 2022-11-01. 2022-11-20 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-11-19.
67. "Пригожин заявил, что вложил в предвыборную кампанию Беглова до 2 млрд рублей". Коммерсантъ (rus). 2022-11-22. 2022-11-22 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-11-22.
68. "Бизнесмен Пригожин подтвердил родство с учёным Ефимом Пригожиным, который занимался урановыми разработками на Украине". 2022-11-07 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-05-26.
69. "Деловой Петербург: Справочник «Кто есть кто»: Пригожин Евгений Викторович". Деловой Петербург. 2022-01-26 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-12-31.
70. Татьяна Прогацкая. "«ДП» изучил, кто и сколько зарабатывает на строительстве «энергетических» пирамид". Деловой Петербург. İstifadə tarixi: 2017-06-21.^{[ölü keçid]}
71. "Official Journal of the European Union". 2022-06-03 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-06-03.
72. "Ресторатор Пригожин знает все об индрагузиках". www.dp.ru. 2020-06-20 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-06-18.
73. "Пригожин сообщил, что его сын состоит в ЧВК «Вагнер»". Газета.ру. 2022-09-23. 2022-10-06 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-05-26.
74. Мария Истомина, Наталья Кондрашова. "ФАС признала связанные с Пригожиным компании картелем". РБК. 2017-05-22. 2017-05-22 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-04-01.
75. "ФАС России пресекла картельный сговор на торгах Минобороны". Федеральная антимонопольная служба. 2017-05-22. 2017-06-30 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-06-21.
76. "Определение об отказе в возбуждении дела об административном правонарушении от 8 ноября 2017 — Правовые акты ФАС". solutions.fas.gov.ru. 2017-11-13 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-11-12.
77. "50 миллиардов рублей на поставки школьных обедов поделили шесть компаний. Пять из них связывают с Евгением Пригожиным". Meduza. 2017-06-15. 2017-06-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-06-21.
78. Анна Пушкарская. "Вершители судебного". ru:Газета «Коммерсантъ». 2018-12-26. səh. 1. 2019-01-14 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-01-14.
79. "Частная армия для президента: история самого деликатного поручения Евгения Пригожина". The Bell. 2019-01-29. 2019-01-29 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-08-26.
80. "Компании «повара Путина» выиграли госконтракты на 209 млрд рублей". Радио Свобода. 2019-02-26. 2020-07-18 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-08-26.
81. "OCCRP признал Евгения Пригожина "коррупционером года" – DW – 30.12.2022". dw.com (rus). 2023-04-18 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-01-13.
82. OCCRP Staff. "Евгений Пригожин". OCCRP (rus). 2023-02-10 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-01-13.
83. "Нелюбимые темы Евгения Пригожина". 2016-06-01. 2016-06-09 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-06-21.
84. "Евгений Пригожин встречает Барбру Стрейзанд". Ведомости. 2016-06-05. 2016-06-09 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-06-21.
85. "Миллиардер Пригожин отказался от исков к «Яндексу". Meduza. 2016-08-17. 2016-08-26 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-06-21.
86. "«Яндекс» убрал из выдачи ссылки на расследования о «поваре Путина» Пригожине". DW. 2022-07-11.
87. "«Повар Путина» попытался зачистить «кухню»". ГОЛОС АМЕРИКИ (rus). 2023-04-07 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-08-03.
88. "Пригожин подал иск на Bellingcat* и владельца «Пикабу»". РИА Новости. 2022-02-16. 2022-03-12 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-05-26.
89. "Российские бизнесмены любят судиться в Лондоне. Однако местные юристы больше не хотят с ними работать Пригожин пытался засудить Bellingcat за «клевету», но адвокаты отказались от его дела из-за репутационных рисков". Meduza. 2022-08-02. 2023-04-10 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-05-26.
90. "Префектура ЮВАО выстроила диалог с родителями, обеспокоенными эпидемией в детских садах Новости общества". mskgazeta.ru. 2019-02-22 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-02-21.
91. "От декабрьской вспышки кишечной инфекции в Москве пострадали 127 человек" (rus). . 2019-02-12 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-02-21.
92. "Роспотребнадзор: Случаи дизентерии в детских садах Москвы были вызваны употреблением инфицированной пищи" (rus). Эхо Москвы. 2019-02-12 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-02-21.
93. "Роспотребнадзор назвал причину заражения дизентерией в московских детсадах" (rus). РИА Новости. 20181230T2006+0300Z. 2019-02-12 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-02-21.
94. Ведомости. "Власти признали массовое заражение в детских садах в Москве". www.vedomosti.ru. 2019-02-01. 2019-02-07 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-02-21.
95. "В пресс-службе Пригожина подтвердили его встречу с Навальным". snob.ru. 2019-02-19 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-02-21.
96. "Пригожин заявил о шантаже со стороны Навального на встрече в Петербурге". www.dp.ru. 2019-02-20 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-02-21.
97. Ридус. "«Плати 300 миллионов»: Пригожин рассказал о деталях разговора с Навальным" (rus). Ридус. 2019-02-20 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-02-21.
98. "«Встреча» Навального с Пригожиным. Что это было — и было ли?" (ingilis). 2019-02-04. 2019-02-22 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-02-21.
99. "Центр «Досье»: новость про встречу Навального и Пригожина была фейком, в его подготовке участвовал сам Пригожин". meduza.io. 2019-08-06 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-08-06.
100. "ФБК рассказал о гнилом мясе и антисанитарии на производстве питания для школьников. В расследовании нашли фейковую фотографию". meduza.io. 2019-02-20 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-02-21.
101. "Пригожин выкупил долг ФБК, чтобы «раздеть» Навального и Соболь". Радио Свобода. 2020-08-26. 2020-08-27 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-08-26.
102. "Пригожин и Ковальчук попали под американские санкции". Meduza. 2016-12-20. 2017-05-17 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-06-21.
103. "Ресторатор Пригожин прокомментировал введение против него санкций США" (rus). ru:РИА Новости. 2016-12-21. 2016-12-26 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-06-21.
104. "США ввели санкции против российского холдинга Concord-Catering" (rus). 2017-06-20. 2017-06-20 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-06-21.
105. "Минюст США предъявил обвинение 13 россиянам по делу о «вмешательстве в выборы»". Russia Today. 2018-02-16. 2018-02-16 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-02-16.
106. "США ввели санкции против агентства ФАН, Мишкина и Чепиги". РБК. 2018-12-19 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-01-03.
107. "Treasury Targets Russian Operatives over Election Interference, World Anti-Doping Agency Hacking, and Other Malign Activities U.S. Department of the Treasury". home.treasury.gov. 2018-12-29 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-01-03.
108. "США ввели санкции против связанных с Пригожиным людей и компаний". РБК (rus). 2020-07-15 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-07-15.
109. "Cyber-related Designations; Foreign Interference in U.S. Election Designations; Ukraine-/Russia-related Designations". www.treasury.gov. 2020-07-15 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-07-15.
110. "Минфин США ввел санкции против связанных с Пригожиным компаний, действовавших в ЦАР". www.znak.com. 2021-08-30 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-09-23.
111. "Council Implementing Regulation (EU) 2020/1481 of 14 October 2020 implementing Article 21 (2) of Regulation (EU) 2016/44 concerning restrictive measures in view of the situation in Libya". Official Journal of the European Union (ingilis). 15.10.20. 2021-12-17 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-10-15. Yevgeniy Viktorovich Prigozhin is a Russian businessman with close links, including financially, to the private military company Wagner Group. In this way, Prigozhin is engaged in and providing support for Wagner Group’s activities in Libya, which threaten the country’s peace, stability and security. In particular, Wagner Group is involved in multiple and repeated breaches of the arms embargo in Libya established in UNSCR 1970 (2011) and transposed in article 1 of Decision (CFSP) 2015/1333, including delivery of arms as well as deployment of mercenaries into Libya in support of the Libya National Army. Wagner Group has participated in multiple military operations against the UN-endorsed Government of National Accord and has contributed to damaging the stability of Libya and undermining a peaceful process.’
112. TV Rain Inc. "ФБР объявило награду в 250 тысяч долларов за информацию о бизнесмене Пригожине". tvrain.ru. 2021-02-26. 2021-02-27 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-02-26.
113. "Federal Bureau of Investigation". www.fbi.gov (ingilis). 2021-02-03 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-02-26.
114. "The Dirty 33: meet the Russian cronies sanctioned by Australia". Australian Financial Review (ingilis). 2022-02-25. 2022-08-29 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-08-29.
115. "Bloomberg узнал о плане ЕС усилить давление на семьи олигархов из России". РБК (rus). 2023-03-21 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-03-17.
116. "FACT SHEET: The United States Continues to Target Russian Oligarchs Enabling Putin's War of Choice". The White House (ingilis). 2022-03-03. 2022-03-03 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-03-03. Yevgeniy Prigozhin (His three companies, his wife, Polina, his daughter Lyubov, and his son Pavel),
117. "ЕС внес в санкционный список бизнесменов Пригожина и Курченко". РБК (rus). 2023-01-13 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-01-13.
118. "COUNCIL IMPLEMENTING REGULATION (EU) 2022/658". 2023-02-15 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-05-26.
119. Илья Фурсеев. "Песков ответил на информацию о присвоении «Героя России» Пригожину". Ru:РБК. 25 июня 2022. 2022-09-15 tarixində . İstifadə tarixi: 6 августа 2022.
120. Лилия Яппарова, Андрей Перцев, Алексей Славин. "Грубо говоря, мы начали войну. Как отправка ЧВК Вагнера на фронт помогла Пригожину наладить отношения с Путиным — и что такое «собянинский полк»". Ru:Meduza. 13 июля 2022. 2022-07-20 tarixində . İstifadə tarixi: 6 августа 2022.
121. Анна Павлова, Елизавета Нестерова. "«В первую очередь интересуют убийцы и разбойники — вам у нас понравится». Похоже, Евгений Пригожин лично вербует наемников в колониях". Ru:Медиазона. 6 августа 2022. 2022-08-06 tarixində . İstifadə tarixi: 6 августа 2022.
122. "Указ Президента Российской Федерации от 22 мая 2014 года № 357 «О награждении государственными наградами Российской Федерации»". 2017-10-24 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-11-26.
123. "Пригожин предложил стать посредником для урегулирования ситуации в Судане". 2023-05-08 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-05-25.
124. Seddon, Max. "Yevgeny Prigozhin was passenger on crashed plane, Russian officials say". Financial Times. 2023-08-23. 23 August 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-08-23.
125. "Russland: Privatjet abgestürzt – laut Tass war Prigoschin auf der Passagierliste". Der Spiegel (alman). 2023-08-23. ISSN 2195-1349. 23 August 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-08-23.
126. "Wagner boss Yevgeny Prigozhin 'on board' jet that crashed in Russia". Al Jazeera. 23 August 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 23 August 2023.
127. "Wagner boss Prigozhin killed in plane crash in Russia". BBC News (ingilis). 2023-08-23. 23 August 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-08-23.
128. "Wagner boss Yevgeny Prigozhin 'on board' jet that crashed in Russia". Al Jazeera. 23 August 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 23 August 2023.
129. Frenkel, Sheera. "With few available facts about the crash, rumors surge". The New York Times. August 23, 2023. 23 August 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-08-23.
130. "Rusiyada Priqojinə heykəl ucaldıldı - FOTO". Oxu.Az (az.). 2024-04-05. 2024-04-05 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-04-05.

Xarici keçidlər

• Империя Пригожина: от котлетки в столовой до наемников в Центральной Африке Arxiv surəti 15 avqust 2020 tarixindən (Wayback Machine) saytında
• Он повар Путина. Он тролль Путина. Он миллиардер. Arxiv surəti 19 yanvar 2021 tarixindən (Wayback Machine) saytında — расследование "Фонда борьбы с коррупцией" о деятельности Евгения Пригожина.
• Андрей Захаров, Полина Русяева. "Расследование РБК: как из «фабрики троллей» выросла «фабрика медиа»". РБК. 2017-03-24. 2017-03-25 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-03-25.
• Елена Мязина. "Кормилец и строитель". РБК. 2015-09-11. 2017-03-26 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-03-25.
• "Больше не главный уборщик: Пригожин потерял армейские контракты". Русская служба Би-би-си. 2018-03-02. 2018-03-05 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-03-06.
• Искусство войны. Эксклюзивное интервью Евгения Пригожина
• "Кибервойска Пригожина". Досье (rus). İstifadə tarixi: 2023-03-20.