Dizenteriya

Dizenteriya — qan ilə ishal ilə nəticələnən bir qastroenterit növü.

Dizenteriya
XBT-10	A03.9, A06.0, A07.9
XBT-9	004, 007.9, 009.0
XBT-9-KM	009.2
MeSH	D004403
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Digər simptomlar arasında atəş, qarın ağrısı və natamam defekasiya hissi ola bilər.

Dizenteriyanın səbəbi ümumiyyətlə Shigella bakteriyasıdır, bu vəziyyətdə şigelloz və ya amoeba Entamoeba histolytica kimi tanınır. Digər səbəblərə müəyyən kimyəvi maddələr, digər bakteriyalar, digər protozoa və ya parazitar qurdlar daxil ola bilər. İnsanlar arasında yayıla bilər. Risk amillərinə, pis sanitariya səbəbindən qida və suyun nəcislə çirklənməsi daxildir. Əsas mexanizm bağırsağın, xüsusən də kolonun iltihabını əhatə edir.

Dizenteriyanın qarşısının alınması üçün yüksək riskli ərazilərdə səyahət edərkən əl yuma və qida təhlükəsizliyi tədbirləri daxildir. Vəziyyət ümumiyyətlə bir həftə ərzində öz-özünə həll edilsə də, oral rehidratasiya həlli kimi kifayət qədər maye içmək vacibdir. Azitromisin kimi antibiotiklər inkişaf etməkdə olan ölkələrdə səyahətlə əlaqəli halları müalicə etmək üçün istifadə edilə bilər. Loperamid kimi ishalın azaldılması üçün istifadə olunan dərmanlar öz-özünə tövsiyə olunmasa da, antibiotiklərlə birlikdə istifadə edilə bilər.

Shigella inkişaf etməkdə olan dünyada təqribən bütün hallarla ildə təxminən 165 milyon ishal və 1,1 milyon insanın ölümü ilə nəticələnir. Kanalizasiya zəif olan ərazilərdə ishal hallarının təxminən yarısı Entamoeba histolytica səbəb olur. Entamoeba histolytica milyonlarla insana təsir edir və ildə 55.000-dən çox insanın ölümü ilə nəticələnir. Ümumiyyətlə Mərkəzi və Cənubi Amerika, Afrika və Asiyanın az inkişaf etmiş bölgələrində baş verir. Dizenteriya ən az Hippokrat dövründən bəri təsvir edilmişdir.

Epidemiologiyası

Dünyadakı dizenteriya xəstəliyinə görə ixtisaslı tibbi yardımın olmaması səbəbi ilə hesablanmaq çətindir, lakin DSÖ-dən ehtiyatlı hesablamalara əsasən, hər il 90 milyon şigeloz halına yol verilir, bunlardan ən azı 700 min nəfər həlak olur . Amoebiasis, hər il 50 milyondan çox insanı iflic edir, bunlardan təxminən 50 min insan ölümcül.

Dizenteriya Şigella cinsinin bakteriyalarından qaynaqlanır. Şigella adi qida maddələrində yaxşıca böyüyür; mikrobik hüceyrələr məhv edildikdə, endotoksin serbest bırakılır, bu da intoksikasiya simptomlarına səbəb olur. Bundan əlavə, Shigella bir neçə növ eksotoksin istehsal edir: epitelial hüceyrələrin membranlarına zərər verən bir sitotoksin; maye və tuzların bağırsaq lümeninə salınmasını artıran enterotoksinlər; Nörotoksin əsasən Grigoriev-Shigi bakteriyalarında aşkar edilmişdir.(Sh. dysenteriae 1)

İstinadlar

1. Disease Ontology (ing.). 2016.
2. "Руководящие принципы по борьбе с шигеллёзами. Всемирная организация здравоохранения, 2005" (PDF). 2013-10-12 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2019-02-25.
3. Byrne, Joseph Patrick. Encyclopedia of Pestilence, Pandemics, and Plagues: A-M. ABC-CLIO. 2008. 175–176. ISBN . 2013-05-26 tarixində .

Ədəbiyyat

• Лернер Петр Михайлович «Научные обоснования резкого снижения заболеваемости дизентерией. Опыт борьбы с ней в городах и сельской местности». Записки Эпидемиолога, Израиль, 2010, 139 с.

Xarici keçidlər

• Kəskin diareyə qarşı önəmli epidemiyaya nəzarət tədbirləri. Dünya Sağlamlıq Təşkilatı