Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ayn Rand (ilk adı: Alisa Zinovyevna Rosenbaum; 2 fevral 1905[…], Sankt-Peterburq, Sankt-Peterburq quberniyası[d], Rusiya imperiyası – 6 mart 1982[…], Manhetten, Nyu-York ştatı) — qurduğu obyektivizm fəlsəfəsi və yazdığı "Yaşamaq istəyirəm" (We the Living), "Mən" (Anthem), "Həyatın Qaynağı" (The Fountainhead) və "Atlas silkələndi" (Atlas Shrugged) kitabları və obyektizm fəlsəfəsiylə tanınan yazar.
| Ayn Rand | |
|---|---|
| ing. Ayn Rand | |
 | |
| Doğum adı | Алиса Зиновьевна Розенбаум Alisa Zinovyevna Rosenbaum |
| Təxəllüsü | Ayn Rand |
| Doğum tarixi | 2 fevral 1905[…] |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | 6 mart 1982[…](77 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Vəfat səbəbi | ürək çatışmazlığı |
| Dəfn yeri | |
| Həyat yoldaşları |
|
| Uşağı | yoxdur |
| Təhsili | |
| Fəaliyyəti | dramaturq, filosof, roman yazıçısı, ssenarist, ədəbiyyat tənqidçisi, esseist, jurnalist, fantastika yazıçısı[d], yazıçı |
| Fəaliyyət illəri | 1926-cı ildən |
| Əsərlərinin dili | ingilis dili |
| Janrlar | obyektizm, antiutopiya |
| Tanınmış əsərləri | |
 | |
| aynrand.org | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Fəlsəfəsi və kitabları öz fərdiyyətçilik, şüurlu eqoizm və kapitalizm məfhumlarını vurğulayır. Dövlətin azad bir cəmiyyətdə qanuni, amma minimal bir rola sahib olduğuna inanan Rand qatı bir minarxistdir. Liberteryenler və Amerikalı mühafizəkarlar arasında əhəmiyyətli bir təsiri olmuşdur.
Romanları özünə xas meydana gətirdiyi bir qəhrəmanın təqdimatını mərkəz alır, Qəhrəman öz qabiliyyəti xüsusiliyi və müstəqilliyi üzündən cəmiyyətlə zidd düşür, amma bu qarşıdurmalar onun səhvləri üzündən deyil, şüurlu davrandığı və ürəkdən gələn bir şəkildə öz mənfəətinə görə çalışdığı üçün olur. Rand'a görə rasional düşünən ağıllar üçün qarşıdurma söz mövzusu deyil. Qəhrəman yenə də idealları istiqamətində davam edir. Rand bu qəhrəmanı ideal insan olaraq görür və ədəbiyyatının bu tip insanlar üçün bir təqdimat yeri olmasını məqsəd hesab edir.
Ona görə,
- İnsan yerlərini və hərəkətlərini məntiqdən istifadə edərək seçməlidir,
- Fərdlərin özlərini başqaları üçün fəda etmədən və eynisini başqalarından gözləmədən öz məqsədləri üçün yaşamağa haqları var,
- Kimsənin bir başqasının hüquqlarına güc istifadə edərək təcavüz etməyə ya da güc istifadə edərək ona öz fikirlərini təlqin etməyə haqqı yoxdur.
Bioqrafiyası
Gənclik illəri
Ayn Rand Rusiyada Sankt-Peterburqda anadan olmuşdur. Yəhudi bir ailənin üç qızının ən böyüyü idi. Ailəsi aqnostik və dinə qarşı maraqsız idi. Kiçik yaşlarından etibarən ədəbiyyat və kinoya maraq duydu. Yeddi yaşında hekayələr və oyunlar yazmağa başladı. Anası ona fransızca öyrətmə vəzifəsini boynuna götürdü və uşaq üçün hekayələrin olduğu bir jurnala abunə oldu. Bu jurnallarda Rand ilk uşaqlıq qəhrəmanını tapdı: Redyard Kiplinq tərzi bir hekayə olan Sirli Vadidə yerli bir zabit, Cyrus Paltons.
Gənclik illəri ərzində Sir Volter Skott, Aleksandr Düma və digər romantik yazarların kitablarını oxudu və ümumiyyətlə romantizm cərəyanına qarşı ehtiraslı bir sevgi bəslədi. 13 yaşında Viktor Hüqonu kəşf etdi və onun romanlarını çox sevdi. Sonrakı illərdə Rand onu ən sevdiyi, dünya ədəbiyyatının ən böyük roman yazarı olaraq adlandırmışdır.
Petroqrad Universitetində fəlsəfə və tarix oxudu. Universitet illərində etdiyi ən böyük kəşflər Edmond Rostan, Fridrix Şiller və Fyodor Dostoyevski oldu. Rostanda zəngin, romantik xəyal gücü, Şillerə də böyük, qəhrəmancasına təsirinə görə heyranlıq bəslədi. Dostoyevskiyə qurduğu drama və etdiyi dərin əxlaqi analizlər üzündən pərəstişkar, amma fəlsəfəsinə və həyat anlayışına dərindən qarşı idi.
Qısa hekayələr və oyunlar yazmağa davam etdi və sıx bir şəkildə anti-sovet fikirlər ehtiva edən nizamsız bir gündəlik tutdu. Nitsşe ilə də tanış oldu, "Zərdüşt belə deyirdi"dəki qəhrəmancasına və azad adamı yüksəlişini bəyəndi, amma eyni zamanda fəlsəfəsinə romanlarının ön söz qisiminə isə qarşı oldu.
Randa açıq ara ən çox təsir edən ad xüsusilə Məntiq adlı əsəriylə Aristoteldir, onu gəlmiş keçmiş ən böyük filosof olaraq gördü və sonradan təsirləndiyi tək filosof olduğunu söylədi.
Sonradan 1924-cü ildə Dövlət Ekran Sənəti Texnikumuna girdi, amma 1925-ci ildə özünə Amerikadakı qohumlarını ziyarət etmək üçün bir viza verildi. 1926-cı ildə ABŞ-yə gəldi və qohumlarıyla Çikaqoda keçirdiyi qısa bir müddətdən sonra bir daha heç bir zaman Sovetlər Birliyinə geri dönməməyə qərar verdi. Ssenarist olma xəyali ilə Hollivud yollarına düşdü.
Sonradan adını Ayn Rand olaraq dəyişdirdi. Adını Remington Rand daktilosundan etdiyinə dair bir rəvayət vardır, amma o Ayn Rand adını cihaz bazara çıxmadan əvvəl istifadə etməyə başlamışdır. Ayn adını finlandiyalı bir yazardan təsirlənib aldığını söyləmişdir. Bu fin-eston bir yazar olan Aino Kallas ola bilər, amma fincə danışılan ölkələrdə bu ada və variantlarına sıxlıqla rast gəlindiyi üçün qəti olaraq bilinmir.
Önəmli əsərləri
Başlanğıcda Hollivudda çabaladı və sadə ehtiyaclarını qarşılaya bilmək üçün qəribə işlərə girdi. Əlavə olaraq Cecil B. DeMille'in "King of Kings"ində çalışarkən gözünə dəyən ehtiraslı, gənc aktyor Frank O'Connorla tanış oldu. İkisi 1929-cu ildə evləndilər. 1931-ci ildə Rand Amerika vətəndaşlığına qəbul edildi.
Ədəbi ilk müvəffəqiyyətini 1932-ci ildə Red Pawn adlı ssenarisini Universal studiyalarına sataraq tutdu. Ardından 1934-cü ildə 16 Yanvar Gecəsi (Night of January 16th) adlı əsərini nümayiş etdi və bu əsər böyük ölçüdə müvəffəqiyyətli oldu. Sonra 1936-cı ildə "Yaşamaq istəyirəm" (We the Living), 1938-ci ildə də "Mən" (Anthem) adlı romanlarını yazdı.
"Yaşamaq istəyirəm" Amerikalı tənqidçilərdən orta, İngiltərədə isə yaxşı bir reaksiya aldı, amma "Anthem" qəribə çap hekayəsi üzündən yalnız İngiltərədə, amma əhəmiyyətli bir bəyənmə qazandı. Rand Amerikanı o illərdə təsirinə alan qırmızı dövrə (the red decade) son dərəcə qarşı idi və əslində "Anthem" Amerikada nəşriyyatçı belə tapa bilmədi, ilk nəşr İngiltərədə edildi. Həmçinin Rand hələ ədəbi üslunu tam olaraq inkişaf etdirməmişdi və romanları hələ inkişafını tamamlamamışdı.
Romadakı Scalara film şirkəti tərəfindən 1942-ci ildə Ayn Randın xəbəri olmadan ''Yaşamaq İstəyirəm'' kitabı üzrə 2 film edildi: ''Noi vivi və Addio'', ''Kirayə''. Benito Mussolini rəhbərliyindəki İtalyan hökuməti ikisini də senzuraladı, lakin anti-sovet məzmunu üzündən nəşr olunmasına icazə verdi. Filmlər müvəffəqiyyət qazandı və xalq tez filmlərin kommunizmə olduğu qədər faşizmə də qarşı olduğunu anladı, qısa müddət sonra da hökumət qadağaya qərar verdi. Sonradan filmlər əldən keçirildi və Randın təsdiqi ilə ''We the Living'' adı ilə 1986-cı ildə nəşr olundu.
Biblioqrafiya
- 1934 — 16 Yanvar Gecəsi (Night of January 16th)
- 1936 — Yaşamaq İstəyirəm (I want living)
- 1938 — Mən, Ego (Anthem)
- 1943 — Həyatın Qaynağı (The Fountainhead)
- 1957 — Atlas Silkələndi (Atlas Shrugged)
- 1961 — For the New Intellectual
- 1964 — The Virtue of Selfishness (Nathaniel Branden ile)
- 1966 — Kapitalizm: Bilinməyən İdeal (Capitalism: The Unknown Ideal)
- 1967 — Introduction to Objectivist Epistemology
- 1969 — The Romantic Manifesto
- 1971 — The New Left: The Anti-Industrial Revolution
- 1982 — Ehtiyacımız Olan Fəlsəfə (Philosophy: Who Needs It)
Ölümündən sonra nəşr olunmuş əsərləri
- 1984 The Early Ayn Rand (edited and with commentary by Leonard Peikoff)
- 1989 The Voice of Reason: Essays in Objectivist Thought (edited by Leonard Peikoff; additional essays by Leonard Peikoff and Peter Schwartz)
- 1990 Introduction to Objectivist Epistemology second edition (edited by Harry Binswanger; additional material by Leonard Peikoff)
- 1995 Letters of Ayn Rand (edited by Michael S. Berliner)
- 1997 Journals of Ayn Rand (edited by David Harriman)
- 1998 Ayn Rand's Marginalia : Her Critical Comments on the Writings of over Twenty Authors (edited by Robert Mayhew)
- 1998 The Ayn Rand Column: Written for the Los Angeles Times (edited by Peter Schwartz)
- 1999 Russian Writings on Hollywood (edited by Michael S. Berliner)
- 1999 Return of the Primitive: The Anti-Industrial Revolution (expanded edition of The New Left; edited and with additional essays by Peter Schwartz)
- 2000 The Art of Fiction (edited by Tore Boeckmann)
- 2001 The Art of Nonfiction (edited by Robert Mayhew)
- 2001 The Objectivism Research CD-ROM (collection of most of Rand's works in CD-ROM format)
- 2005 Ayn Rand Answers
- 2005 Three Plays
- 2015 İdeal (Roman)
İstinadlar
- Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- Duignan B. Ayn Rand // Encyclopædia Britannica (ing.).
- Saxon W. Ayn Rand, ‘Fountainhead’ Author, Dies. 1982.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ayn Rand ilk adi Alisa Zinovyevna Rosenbaum 2 fevral 1905 Sankt Peterburq Sankt Peterburq quberniyasi d Rusiya imperiyasi 6 mart 1982 Manhetten Nyu York stati qurdugu obyektivizm felsefesi ve yazdigi Yasamaq isteyirem We the Living Men Anthem Heyatin Qaynagi The Fountainhead ve Atlas silkelendi Atlas Shrugged kitablari ve obyektizm felsefesiyle taninan yazar Ayn Randing Ayn RandDogum adi Alisa Zinovevna Rozenbaum Alisa Zinovyevna RosenbaumTexellusu Ayn RandDogum tarixi 2 fevral 1905 1905 02 02 Dogum yeri Sankt Peterburq Sankt Peterburq quberniyasi d Rusiya imperiyasiVefat tarixi 6 mart 1982 1982 03 06 77 yasinda Vefat yeri Manhetten Nyu York Nyu York stati ABSVefat sebebi urek catismazligiDefn yeri Kensiko qebiristanligiHeyat yoldaslari Frenk O Konnor d 1929 1979 Usagi yoxdurTehsili Sankt Peterburq Dovlet UniversitetiFealiyyeti dramaturq filosof roman yazicisi ssenarist edebiyyat tenqidcisi esseist jurnalist fantastika yazicisi d yaziciFealiyyet illeri 1926 ci ildenEserlerinin dili ingilis diliJanrlar obyektizm antiutopiyaTaninmis eserleri Atlas silkelendiaynrand org Vikianbarda elaqeli mediafayllar Felsefesi ve kitablari oz ferdiyyetcilik suurlu eqoizm ve kapitalizm mefhumlarini vurgulayir Dovletin azad bir cemiyyetde qanuni amma minimal bir rola sahib olduguna inanan Rand qati bir minarxistdir Liberteryenler ve Amerikali muhafizekarlar arasinda ehemiyyetli bir tesiri olmusdur Romanlari ozune xas meydana getirdiyi bir qehremanin teqdimatini merkez alir Qehreman oz qabiliyyeti xususiliyi ve musteqilliyi uzunden cemiyyetle zidd dusur amma bu qarsidurmalar onun sehvleri uzunden deyil suurlu davrandigi ve urekden gelen bir sekilde oz menfeetine gore calisdigi ucun olur Rand a gore rasional dusunen agillar ucun qarsidurma soz movzusu deyil Qehreman yene de ideallari istiqametinde davam edir Rand bu qehremani ideal insan olaraq gorur ve edebiyyatinin bu tip insanlar ucun bir teqdimat yeri olmasini meqsed hesab edir Ona gore Insan yerlerini ve hereketlerini mentiqden istifade ederek secmelidir Ferdlerin ozlerini basqalari ucun feda etmeden ve eynisini basqalarindan gozlemeden oz meqsedleri ucun yasamaga haqlari var Kimsenin bir basqasinin huquqlarina guc istifade ederek tecavuz etmeye ya da guc istifade ederek ona oz fikirlerini telqin etmeye haqqi yoxdur BioqrafiyasiGenclik illeri Ayn Rand Rusiyada Sankt Peterburqda anadan olmusdur Yehudi bir ailenin uc qizinin en boyuyu idi Ailesi aqnostik ve dine qarsi maraqsiz idi Kicik yaslarindan etibaren edebiyyat ve kinoya maraq duydu Yeddi yasinda hekayeler ve oyunlar yazmaga basladi Anasi ona fransizca oyretme vezifesini boynuna goturdu ve usaq ucun hekayelerin oldugu bir jurnala abune oldu Bu jurnallarda Rand ilk usaqliq qehremanini tapdi Redyard Kiplinq terzi bir hekaye olan Sirli Vadide yerli bir zabit Cyrus Paltons Genclik illeri erzinde Sir Volter Skott Aleksandr Duma ve diger romantik yazarlarin kitablarini oxudu ve umumiyyetle romantizm cereyanina qarsi ehtirasli bir sevgi besledi 13 yasinda Viktor Huqonu kesf etdi ve onun romanlarini cox sevdi Sonraki illerde Rand onu en sevdiyi dunya edebiyyatinin en boyuk roman yazari olaraq adlandirmisdir Petroqrad Universitetinde felsefe ve tarix oxudu Universitet illerinde etdiyi en boyuk kesfler Edmond Rostan Fridrix Siller ve Fyodor Dostoyevski oldu Rostanda zengin romantik xeyal gucu Sillere de boyuk qehremancasina tesirine gore heyranliq besledi Dostoyevskiye qurdugu drama ve etdiyi derin exlaqi analizler uzunden perestiskar amma felsefesine ve heyat anlayisina derinden qarsi idi Qisa hekayeler ve oyunlar yazmaga davam etdi ve six bir sekilde anti sovet fikirler ehtiva eden nizamsiz bir gundelik tutdu Nitsse ile de tanis oldu Zerdust bele deyirdi deki qehremancasina ve azad adami yukselisini beyendi amma eyni zamanda felsefesine romanlarinin on soz qisimine ise qarsi oldu Randa aciq ara en cox tesir eden ad xususile Mentiq adli eseriyle Aristoteldir onu gelmis kecmis en boyuk filosof olaraq gordu ve sonradan tesirlendiyi tek filosof oldugunu soyledi Sonradan 1924 cu ilde Dovlet Ekran Seneti Texnikumuna girdi amma 1925 ci ilde ozune Amerikadaki qohumlarini ziyaret etmek ucun bir viza verildi 1926 ci ilde ABS ye geldi ve qohumlariyla Cikaqoda kecirdiyi qisa bir muddetden sonra bir daha hec bir zaman Sovetler Birliyine geri donmemeye qerar verdi Ssenarist olma xeyali ile Hollivud yollarina dusdu Sonradan adini Ayn Rand olaraq deyisdirdi Adini Remington Rand daktilosundan etdiyine dair bir revayet vardir amma o Ayn Rand adini cihaz bazara cixmadan evvel istifade etmeye baslamisdir Ayn adini finlandiyali bir yazardan tesirlenib aldigini soylemisdir Bu fin eston bir yazar olan Aino Kallas ola biler amma fince danisilan olkelerde bu ada ve variantlarina sixliqla rast gelindiyi ucun qeti olaraq bilinmir Onemli eserleri Baslangicda Hollivudda cabaladi ve sade ehtiyaclarini qarsilaya bilmek ucun qeribe islere girdi Elave olaraq Cecil B DeMille in King of Kings inde calisarken gozune deyen ehtirasli genc aktyor Frank O Connorla tanis oldu Ikisi 1929 cu ilde evlendiler 1931 ci ilde Rand Amerika vetendasligina qebul edildi Edebi ilk muveffeqiyyetini 1932 ci ilde Red Pawn adli ssenarisini Universal studiyalarina sataraq tutdu Ardindan 1934 cu ilde 16 Yanvar Gecesi Night of January 16th adli eserini numayis etdi ve bu eser boyuk olcude muveffeqiyyetli oldu Sonra 1936 ci ilde Yasamaq isteyirem We the Living 1938 ci ilde de Men Anthem adli romanlarini yazdi Yasamaq isteyirem Amerikali tenqidcilerden orta Ingilterede ise yaxsi bir reaksiya aldi amma Anthem qeribe cap hekayesi uzunden yalniz Ingilterede amma ehemiyyetli bir beyenme qazandi Rand Amerikani o illerde tesirine alan qirmizi dovre the red decade son derece qarsi idi ve eslinde Anthem Amerikada nesriyyatci bele tapa bilmedi ilk nesr Ingilterede edildi Hemcinin Rand hele edebi uslunu tam olaraq inkisaf etdirmemisdi ve romanlari hele inkisafini tamamlamamisdi Romadaki Scalara film sirketi terefinden 1942 ci ilde Ayn Randin xeberi olmadan Yasamaq Isteyirem kitabi uzre 2 film edildi Noi vivi ve Addio Kiraye Benito Mussolini rehberliyindeki Italyan hokumeti ikisini de senzuraladi lakin anti sovet mezmunu uzunden nesr olunmasina icaze verdi Filmler muveffeqiyyet qazandi ve xalq tez filmlerin kommunizme oldugu qeder fasizme de qarsi oldugunu anladi qisa muddet sonra da hokumet qadagaya qerar verdi Sonradan filmler elden kecirildi ve Randin tesdiqi ile We the Living adi ile 1986 ci ilde nesr olundu Biblioqrafiya1934 16 Yanvar Gecesi Night of January 16th 1936 Yasamaq Isteyirem I want living 1938 Men Ego Anthem 1943 Heyatin Qaynagi The Fountainhead 1957 Atlas Silkelendi Atlas Shrugged 1961 For the New Intellectual 1964 The Virtue of Selfishness Nathaniel Branden ile 1966 Kapitalizm Bilinmeyen Ideal Capitalism The Unknown Ideal 1967 Introduction to Objectivist Epistemology 1969 The Romantic Manifesto 1971 The New Left The Anti Industrial Revolution 1982 Ehtiyacimiz Olan Felsefe Philosophy Who Needs It Olumunden sonra nesr olunmus eserleri 1984 The Early Ayn Rand edited and with commentary by Leonard Peikoff 1989 The Voice of Reason Essays in Objectivist Thought edited by Leonard Peikoff additional essays by Leonard Peikoff and Peter Schwartz 1990 Introduction to Objectivist Epistemology second edition edited by Harry Binswanger additional material by Leonard Peikoff 1995 Letters of Ayn Rand edited by Michael S Berliner 1997 Journals of Ayn Rand edited by David Harriman 1998 Ayn Rand s Marginalia Her Critical Comments on the Writings of over Twenty Authors edited by Robert Mayhew 1998 The Ayn Rand Column Written for the Los Angeles Times edited by Peter Schwartz 1999 Russian Writings on Hollywood edited by Michael S Berliner 1999 Return of the Primitive The Anti Industrial Revolution expanded edition of The New Left edited and with additional essays by Peter Schwartz 2000 The Art of Fiction edited by Tore Boeckmann 2001 The Art of Nonfiction edited by Robert Mayhew 2001 The Objectivism Research CD ROM collection of most of Rand s works in CD ROM format 2005 Ayn Rand Answers 2005 Three Plays 2015 Ideal Roman IstinadlarBibliotheque nationale de France BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011 Duignan B Ayn Rand Encyclopaedia Britannica ing Saxon W Ayn Rand Fountainhead Author Dies 1982