Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Sevr müqaviləsi (fr. Le Traité de Sèvres) — 1920-ci il avqustun 10-da 14 dövlətin səlahiyyətli nümayəndəsi tərəfindən Sevrdə (Fransa) "Müttəfiq Dövlətlər və Türkiyə arasında sülh müqaviləsi".
| Sevr müqaviləsi | |
|---|---|
| Sevr müqaviləsi | |
 Sevr müqaviləsinə Osmanlı imperiyasının paylaşılması:silahsız və beynəlxalq bölgə; Ermənistan, Yunanıstan,Fransa və Britaniyaya verilən ərazilər; ola biləcək Kürd torpaqları;qalan Türk torpaqları | |
| Müqavilənin tipi | sülh müqaviləsi |
| İmzalanma tarixi | 10 avqust 1920-ci il |
| İmzalanma yeri | Sevr, Fransa |
| Qüvvəyə minməsi | 24 iyul 1923-cü il |
| İmzalayanlar | 1.Müttəfiq Dövlətləri  Osmanlı imperiyası2.Əsas Antanta dövlətləri Digər Antanta dövlətləri |
| Dili | fransız dili |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Müqavilə 10 avqust 1920-ci ildə Birinci Dünya müharibəsindən sonra Parisin 3 km qərbində, Sevr şəhərinin ətrafındakı Keramika Muzeyində (fr. Musée National de Céramique) imzalanmışdır. Müqavilənin imzalandığı dövrdə davam edən Türk İstiqlal Müharibəsi nəticəsində türklərin qələbəsi ilə bu müqavilənin əvəzinə 24 iyul 1923-cü ildə Lozanna Müqaviləsi imzalanaraq həyata keçirildiyi üçün Sevr müqaviləsi qüvvəsini itirmişdir. Sevr müqaviləsi 433 maddədən ibarət idi.
Hazırlıq müddəti
Mundros sülh müqaviləsi və sonra yaşananlar
Birinci Dünya Müharibəsindən sonra Antanta Dövlətləri və Avstriya arasında Sen-Jermen sülh müqaviləsi (1919), Macarıstan arasında Trianon sülh müqaviləsi və Bolqarıstan arasındakı Neyr Sazişinin imzalanmasına baxmayaraq, 1919-cu ilin mayında Osmanlı İmperiyası ilə sülh müqaviləsi imzalanmadı və danışıqlar qeyri-müəyyən müddətə təxirə salındı. Bunun əsas səbəbi Antanta Dövlətlərinin Osmanlı İmperiyasını bölüşdürmə istəyi idi.
Antanta dövlətləri Ali Məclisinin 7 may tarixli qərarına əsasən İzmir 15 mayda yunanlar tərəfindən tutuldu. Bu hadisə bütün Türkiyədə güclü bir milli narazılığa səbəb oldu. Sivas Konqresi 4 sentyabrda toplanandan sonra İstanbuldakı Osmanlı hökuməti ölkəyə inzibati və hərbi nəzarəti itirdi. Sivasda və daha sonra Ankarada Mustafa Kamal Paşanın rəhbərliyi altında milli müqavimət hökuməti quruldu. Anadolu hökuməti olaraq da adlandırılan təşkilat mənfi şərtlərdə sülh sazişini qəbul etməyəcəyini bəyan etdi və müqavimət üçün hazırlıqlara başladı.
Hazırlıq Konfransları
18 aprel 1920-ci il tarixində San Remo konfransında Antanta dövlətləri Osmanlı İmperiyasına tətbiq ediləcək sülh müqaviləsinin şərtlərini hazırladılar. 22 apreldə Osmanlı hökumətini Parisə sülh konfransına dəvət etdilər. Sultan keçmiş sədrəzam Əhməd Tofiq Paşanın başçılıq etdiyi nümayəndə heyətini Parisə göndərdi. Ertəsi gün Ankarada toplanan Böyük Millət Məclisi 30 apreldə razılığa gələn dövlətlərin xarici işlər nazirliklərinə İstanbuldan ayrı bir hökumətin qurulduğunu bildirərək məktub göndərdi.
Parisdəki sülh şərtlərini öyrənən Əhməd Tofiq Paşa İstanbula bir teleqram göndərdi və sülh şərtlərinin "dövlət anlayışı ilə qonorar" olmadığını (dövlət anlayışına zidd) və danışıqlardan geri çəkildiyini bildirdi. İyunun 21-də Müttəfiq dövlətlər türk millətinin müqavimətini qırmaq üçün yunan qüvvələrini İzmirə göndərmək qərarına gəldilər. Balıkesir, Bursa, Uşak və Trakya Yunan ordusu tərəfindən tez bir zamanda işğal edildi.
Səltənət Şurası
Səltənət Şurası Egeydəki işğalların ardınca 22 iyulda İstanbula toplandı, sədrəzam Damat Ferit Paşanın başçılığı ilə Parisə ikinci bir heyət göndərmək qərarına gəldi. Şuradakı hadisələr hal-hazırda da müzakirə olunur. Bu görüşdə Nutuk Vahdettin haqqında: "Sevr İmtahanını ayağa qalxaraq qəbul etdi" dedi. Sarayın Baş Qərargah rəisi Lütfi Siməvinin verdiyi məlumata görə, VI Mehmed Vahidəddinin açılış nitqini oxuduqdan sonra prezidentliyi Damat Fərid Paşaya təhvil verdi və salonda dayanmadı, sonra çölə çıxdı. Sonuncu sədrəzam Tofiq Paşanın oğlu İsmail Hakkı Okdayın ifadəsi belə idi:
"Nəhayət, Sevri qəbul edənlərin ayağa qalxması lazım olduğu söyləndi. Damat Fərid Paşa Sultanın zalı tərk etməsi lazım olduğuna işarə etdi. Vahdəttin çölə çıxdı, başqa otağa keçdi. Sultan ayağa qalxanda zaldakılarda insanlar Hünkara hörmət əlaməti olaraq ayağa qalxdılar. Onu salamladılar. Belə ki, bu ayağa qalxmanın Sevri qəbul etmək demək olduğu, yoxsa Sultana hörmətdən olunduğu bilinmir. Hətta Ayandan olan topçu Feriki Rıza Paşa "Biz Sultana hörmətən ayağa qalxdıq, Sevri qəbul etdiyimizdən deyil" deyə qışqıraraq Damad Fəridin oyununu açıqca protesto etdi."
Müqaviləni imzalayanlar
Müqavilə 10 avqust 1920-ci ildə Böyük Britaniya İmperiyası, Antanta dövlətləri, Fransa, İtaliya, Yaponiya, Belçika, Yunanıstan, Hicaz Krallığı, Polşa, Portuqaliya, Rumıniya, Serblər, Xorvatlar və Sloveniya Krallığı, Çexoslovakiya və məğlub olan Osmanlı İmperiyası arasında imzalanmışdır. ABŞ Osmanlı İmperiyasına qarşı vuruşmadı və SSRİ hələ Millətlər Cəmiyyətinin üzvü olmadığına görə imza atmadı.
Osmanlı heyətinə bu adlar daxil idi: sədrəzəm Damat Fərid paşa, keçmiş Maaarif naziri (milli təhsil naziri) Bağdadlı Mehmet Hadi paşa, Dövlət Şurasının (Dövlət Şurası) keçmiş başçısı Rıza Tefik bəy və Bern səfiri Rəşad Halis bəy.
-
![image]()
Rıza Tevfik Bey, Reşat Halis Bey və Bağdadlı Mehmed Hâdî Paşa
-
![image]()
Osmanlı təmsilçisi Mehmet Hadi paşa, müqaviləni imzalayır. -
![image]()
Yunanıstan təmsilçisi, Elefterios Venizelos, müqaviləni imzalayır. -
![image]()
Sevr Müqaviləsinin imzalanmasını təqibən Afinadaki Panatinaikos (stadion)da Venizelos, Kral Aleksandros (Yunanıstan kralı) ve Temistoklis Sofulisin de qatıldığı yığıncaq.
Nəticələr
Müqavilənin qüvvəyə minməsi üçün Parlament müqaviləni müzakirə edib qəbul etməli və sonra onu imzalamaq üçün VI Mehmed Vahidəddinə göndərməli idi. Lakin müqavilə imzalanan zaman Məclis bağlı olduğundan(fəaliyyət 1920-ci ilin martında başa çatdı və 1920-ci ilin aprelində bağlandı) müqavilə parlamentdə müzakirə oluna bilmədiyi üçün sultanın qarşısına çıxmadı.
Ankaradakı Böyük Millət Məclisi müqaviləni qəti bir bəyanatla pislədi və 19 avqust 1920-ci ildə müqaviləni imzalayanlara və Sultənət Şurası Məclisində müsbət səs verənləri xain elan etdi. Müqaviləni imzalayan nümayəndə heyətinin üzvləri 23 aprel 1924-cü ildə Türkiyə Böyük Millət Məclisi tərəfindən 150 üzv siyahısına əlavə edildi. 28 may 1927-ci ildə vətəndaşlıqdan çıxarıldılar.
Tərəflərdən Yunanıstan müqaviləni ratifikasiya edib, qüvvəyə minməsini istədi. Bəzi dairələr müqavilənin heç vaxt qüvvəyə minmədiyini edirlər. Ancaq digər fikirlərə görə müqavilənin bir çox müddəaları o dövrdə tətbiq edildi və XX əsrin beynəlxalq siyasi döyüşlərinə səbəb oldu..
Müqavilədə maraq doğuran məsələlərdən biri də Ermənistana geniş ərazilərin verilməsi idi. Belə ki, ABŞ Prezidenti Vudro Vilsonun təklifinə əsasən, regionda Ermənistana aid olmayan, hətta erməni əhalisinin üstünlük təşkil etmədiyi bir sıra ərazilər, məsələn Qara dəniz limanı olan Trabzon onlara verilirdi. Buna görə də, bu ölkəni "Vilson Ermənistanı" adlandırırdılar.
Sultan VI Məhəmməd müqavilənin şərtlərini qəbul etsə[] də, Ankarada yaranmış Atatürk hökuməti onu qəbul etməkdən imtina etdi. Türk millətçi hökuməti bu əraziləri Yunanıstan, Gürcüstan və Ermənistana verməkdən boyun qaçırdı. Atatürk hətta bəyan etdi ki, Türkiyə zərurət yaranarsa, bütün Cənubi Qafqaz üzərində nəzarəti ələ keçirmək iqtidarındadır. Lakin Qərbi Anadolunu işğal etmiş Yunanıstandan fərqli olaraq, Ermənistan müqavilədə ona verilmiş ərazilərə nəzarət etmək iqtidarında deyildi. Öz ingilis himayədarlarının göstərdikləri böyük dəstəyə baxmayaraq, ermənilər Nizam Qarabəkir Paşanın 50 000 nəfərlik ordusu qarşısında aciz qalmışdılar. Mustafa Kamal Atatürkün banisi olduğu Türk Milli Azadlıq Hərəkatı müttəfiqləri yenidən danışıqlar masasına əyləşməyə məcbur etdi. Habelə ərəblər Suriyada Fransanın, Bağdadda Britaniyanın hakimiyyətini qəbul etmək istəmirdilər. Məhz Azadlıq Mübarizəsinin gedişində türklər yunan, erməni və fransız qüvvələrinə müqavimət göstərərək, 16 mart 1921-ci ildə Sovet Rusiyası ilə Moskva müqaviləsi, Fransa ilə Ankara anlaşması imzalayaraq öz beynəlxalq əlaqələrini möhkəmləndirdilər. Ədirnə müqaviləsi və Qars müqaviləsini bağlamaqla isə Türkiyə öz şərq sərhədlərini möhkəmləndirdi. Bütün bu hadisələr türklərə Antanta ölkələri ilə yenidən danışıqlara başlamağa və 1923-cü ildə Lozanna müqaviləsini imzalamağa imkan verdi.
-
![image]()
Yunanıstanın 1832-ci və 1947-ci il arasındakı müddətdə genişlənməsi. (Sevr müqaviləsi ilə vəd edilmiş və 1923-cü ildə Lozanna müqaviləsi ilə geri alınan bölgələr daxildir.) -
![image]()
Sevr müqaviləsinə görə "Böyük Yunanıstan". (Yuxarı solda Elefterios Venizelos)
Sevr xəritələrdə
-
![image]()
-
![image]()
Sevr müqaviləsinin imzalandığı zamanlarda Osmanlı Türkçesinde hazırlanmış bir xəritənin 1927-ci ildə bərpa edilmiş variantı (Bu xəritədə bir çox səhv var. Çanaqqala və İzmit boyunca olan bölgə Türk hökumətinin ixtiyarına verildi. Ayrıca İzmir Türkiyədən asılı olsa da muxtar olardı. Sevrdə də təsir dairəsinin olacağını düşünən müddəalar yoxdur. Fransa və İtaliyanın lehinə. Ayrıca, İstanbul Yunanistana verilməyəcəkdi. Müqaviləyə görə, Osmanlı İmperiyasının paytaxtı olmağa davam edəcəkdir. Bu xəritə Sevrın əsl xəritəsi deyil.). -
![image]()
-
![image]()
Sevr müqaviləsində Boğazlar Bölgəsini göstərən, 1920-ci ildə yaradılmış bir xəritə. -
![image]()
Sevr müqaviləsi ile qurulması nəzərdə tutulmuş böyük Erməni dövləti üçün Amerika prezidenti Vudro Vilsonun müəyyən etdiyi qərb sərhədi, 1920-ci il. -
![image]()
Bir başqa xəritədə Vudro Vilsonun müəyyən etdiyi eyni sərhəd.
Maraqlı faktlar
- 1920-ci ilin avqustunda bağlanmış Sevr müqaviləsi özündə uydurma Erməni soyqırımı ilə bağlı bir neçə maddə ehtiva edirdi. Hətta müqavilənin 230-cu maddəsi Osmanlı hökumətindən bir sıra yüksək rütbəli generalın, siyasətçi və ziyalıların müttəfiq dövlətlərin yaratdıqları Malta Tribunalına təhvil verilməsini tələb edirdi. Həmin şəxslər İstanbul, London, Paris və Vaşinqtondakı arxiv materialları araşdırılan müddətdə üç il Malta adasında saxlanıldı. Lakin Atatürkün səyləri nəticəsində Osmanlı dövlətində 1915-ci ildə yüksək mövqe tutmuş türk tarixinin bu şanlı sərkərdələri Türkiyədə saxlanılan Britaniya vətəndaşları ilə dəyişdirilərək vətənə qaytarıldılar.
- Sevr müqaviləsinin şərtlərinə görə, Türkiyə ordusunu buraxır, yalnız 15 minlik silahlı qüvvə saxlayır, hərbi dəniz donanmasını ləğv edir, Suriya, Fələstin, Ərəbistan yarımadası, İordaniya, Mesopatamiyadan imtina edirdi. İzmir Yunanıstana verilirdi. Ermənistanın müstəqilliyi nəzərdə tutulur, Ərzurum, Bitlis, Van, Trabzon ona verilirdi, Kürdüstan dövləti də yaratmaq nəzərdə tutulurdu.
- Azərbaycan Cümhuriyyətinin banisi Məhəmməd Əmin Rəsulzadə Sevr müqaviləsinin ləğv olunub Lozanna müqaviləsinin imzalanması hadisəsini obrazlı şəkildə belə ifadə edirdi: "Mənhus Sevr müahidəsi yırtıldı, məsud Lozan müahidəsi yazıldı!… Birincisi, çökən imperatorluğun ölüm baratı idi; ikincisi isə yüksələn cümhuriyyətin doğum vəsiqəsi oldu".
İstinadlar
- Antlaşmanın girişinde Arxivləşdirilib 2018-09-01 at the Wayback Machine Fransa, Britanya İmparatorluğu, İtalya ve Japonya "başlıca düvel-i müttefika" olarak zikredilmektedir. Diğer düvel-i müttefika devletleri ise Ermenistan, Belçika, Yunanistan, Hicaz, Lehistan, Portekiz, Romanya, Sırp-Hırvat-Sloven ve Çekoslovakya olarak sıralanmıştır.
- "Kültür Bakanlığı 1920 Kronolojisi". 2016-06-26 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-10-28.
- Şimşir Bilal N. Atatürk ve Cumhuriyet. İstanbul: İleri Yayınları. 2006. səh. 55. ISBN .
- Hür Ayşe. Öteki Tarih (2) Mondoros'tan İzmir Suikastı Davasına. Istanbul: Propil. 2012. səh. 88. ISBN .
- Prof. Dr. Nihat Erim. Devletlerarası Hukuku ve Siyasi Tarih Metinleri. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. 1953. səh. 525-527.
- "Atatürk Kronolojisi" (türk). ataturk.net. 2015-02-18 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-10-28.
- . 10 Avqust 2015. 2016-03-04 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-10-28.
- Cahit Kayra, Sevr Dosyası Nasıl yapıldı, Nasıl Yırtıldı. Büke Yayıncılık, 2004, , sayfa 21
Mənbə
- Vilson Ermənistanı, Sovet Ermənistanı və forpost Ermənistan
Həmçinin bax
portalı portalı |
Xarici keçidlər
- (türk.)
- (ing.)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Sevr muqavilesi fr Le Traite de Sevres 1920 ci il avqustun 10 da 14 dovletin selahiyyetli numayendesi terefinden Sevrde Fransa Muttefiq Dovletler ve Turkiye arasinda sulh muqavilesi Sevr muqavilesiSevr muqavilesiSevr muqavilesine Osmanli imperiyasinin paylasilmasi silahsiz ve beynelxalq bolge Ermenistan Yunanistan Fransa ve Britaniyaya verilen eraziler ola bilecek Kurd torpaqlari qalan Turk torpaqlariMuqavilenin tipi sulh muqavilesiImzalanma tarixi 10 avqust 1920 ci ilImzalanma yeri Sevr FransaQuvveye minmesi 24 iyul 1923 cu ilImzalayanlar 1 Muttefiq Dovletleri Osmanli imperiyasi 2 Esas Antanta dovletleri Fransa Boyuk Britaniya Italiya Yaponiya Diger Antanta dovletleri I Ermenistan Respublikasi BelcikaCexoslovakiya Respublikasi Yunanistan PortuqaliyaRuminiya kralligi Boyuk Britaniya YuqoslaviyaPolsa Respublikasi 1918 1939 HicazDili fransiz dili Vikianbarda elaqeli mediafayllar Muqavile 10 avqust 1920 ci ilde Birinci Dunya muharibesinden sonra Parisin 3 km qerbinde Sevr seherinin etrafindaki Keramika Muzeyinde fr Musee National de Ceramique imzalanmisdir Muqavilenin imzalandigi dovrde davam eden Turk Istiqlal Muharibesi neticesinde turklerin qelebesi ile bu muqavilenin evezine 24 iyul 1923 cu ilde Lozanna Muqavilesi imzalanaraq heyata kecirildiyi ucun Sevr muqavilesi quvvesini itirmisdir Sevr muqavilesi 433 maddeden ibaret idi Hazirliq muddetiMundros sulh muqavilesi ve sonra yasananlar Birinci Dunya Muharibesinden sonra Antanta Dovletleri ve Avstriya arasinda Sen Jermen sulh muqavilesi 1919 Macaristan arasinda Trianon sulh muqavilesi ve Bolqaristan arasindaki Neyr Sazisinin imzalanmasina baxmayaraq 1919 cu ilin mayinda Osmanli Imperiyasi ile sulh muqavilesi imzalanmadi ve danisiqlar qeyri mueyyen muddete texire salindi Bunun esas sebebi Antanta Dovletlerinin Osmanli Imperiyasini bolusdurme isteyi idi Antanta dovletleri Ali Meclisinin 7 may tarixli qerarina esasen Izmir 15 mayda yunanlar terefinden tutuldu Bu hadise butun Turkiyede guclu bir milli naraziliga sebeb oldu Sivas Konqresi 4 sentyabrda toplanandan sonra Istanbuldaki Osmanli hokumeti olkeye inzibati ve herbi nezareti itirdi Sivasda ve daha sonra Ankarada Mustafa Kamal Pasanin rehberliyi altinda milli muqavimet hokumeti quruldu Anadolu hokumeti olaraq da adlandirilan teskilat menfi sertlerde sulh sazisini qebul etmeyeceyini beyan etdi ve muqavimet ucun hazirliqlara basladi Hazirliq Konfranslari Muttefiq bir herbi geminin goyertesinde Sevr muqavilesini imzalamaq ucun Paris Sulh Konfransina geden Osmanli heyetinin fotosu Soldan saga Rza Tofiq Kureken Ferid Pasa Mehmet Hadi pasa ve sefir Resad Xalis bey 18 aprel 1920 ci il tarixinde San Remo konfransinda Antanta dovletleri Osmanli Imperiyasina tetbiq edilecek sulh muqavilesinin sertlerini hazirladilar 22 aprelde Osmanli hokumetini Parise sulh konfransina devet etdiler Sultan kecmis sedrezam Ehmed Tofiq Pasanin basciliq etdiyi numayende heyetini Parise gonderdi Ertesi gun Ankarada toplanan Boyuk Millet Meclisi 30 aprelde raziliga gelen dovletlerin xarici isler nazirliklerine Istanbuldan ayri bir hokumetin quruldugunu bildirerek mektub gonderdi Parisdeki sulh sertlerini oyrenen Ehmed Tofiq Pasa Istanbula bir teleqram gonderdi ve sulh sertlerinin dovlet anlayisi ile qonorar olmadigini dovlet anlayisina zidd ve danisiqlardan geri cekildiyini bildirdi Iyunun 21 de Muttefiq dovletler turk milletinin muqavimetini qirmaq ucun yunan quvvelerini Izmire gondermek qerarina geldiler Balikesir Bursa Usak ve Trakya Yunan ordusu terefinden tez bir zamanda isgal edildi Seltenet Surasi Seltenet Surasi Egeydeki isgallarin ardinca 22 iyulda Istanbula toplandi sedrezam Damat Ferit Pasanin basciligi ile Parise ikinci bir heyet gondermek qerarina geldi Suradaki hadiseler hal hazirda da muzakire olunur Bu gorusde Nutuk Vahdettin haqqinda Sevr Imtahanini ayaga qalxaraq qebul etdi dedi Sarayin Bas Qerargah reisi Lutfi Simevinin verdiyi melumata gore VI Mehmed Vahideddinin acilis nitqini oxuduqdan sonra prezidentliyi Damat Ferid Pasaya tehvil verdi ve salonda dayanmadi sonra cole cixdi Sonuncu sedrezam Tofiq Pasanin oglu Ismail Hakki Okdayin ifadesi bele idi Nehayet Sevri qebul edenlerin ayaga qalxmasi lazim oldugu soylendi Damat Ferid Pasa Sultanin zali terk etmesi lazim olduguna isare etdi Vahdettin cole cixdi basqa otaga kecdi Sultan ayaga qalxanda zaldakilarda insanlar Hunkara hormet elameti olaraq ayaga qalxdilar Onu salamladilar Bele ki bu ayaga qalxmanin Sevri qebul etmek demek oldugu yoxsa Sultana hormetden olundugu bilinmir Hetta Ayandan olan topcu Feriki Riza Pasa Biz Sultana hormeten ayaga qalxdiq Sevri qebul etdiyimizden deyil deye qisqiraraq Damad Feridin oyununu aciqca protesto etdi Muqavileni imzalayanlarMuqavile 10 avqust 1920 ci ilde Boyuk Britaniya Imperiyasi Antanta dovletleri Fransa Italiya Yaponiya Belcika Yunanistan Hicaz Kralligi Polsa Portuqaliya Ruminiya Serbler Xorvatlar ve Sloveniya Kralligi Cexoslovakiya ve meglub olan Osmanli Imperiyasi arasinda imzalanmisdir ABS Osmanli Imperiyasina qarsi vurusmadi ve SSRI hele Milletler Cemiyyetinin uzvu olmadigina gore imza atmadi Osmanli heyetine bu adlar daxil idi sedrezem Damat Ferid pasa kecmis Maaarif naziri milli tehsil naziri Bagdadli Mehmet Hadi pasa Dovlet Surasinin Dovlet Surasi kecmis bascisi Riza Tefik bey ve Bern sefiri Resad Halis bey Riza Tevfik Bey Resat Halis Bey ve Bagdadli Mehmed Hadi PasaOsmanli temsilcisi Mehmet Hadi pasa muqavileni imzalayir Yunanistan temsilcisi Elefterios Venizelos muqavileni imzalayir Sevr Muqavilesinin imzalanmasini teqiben Afinadaki Panatinaikos stadion da Venizelos Kral Aleksandros Yunanistan krali ve Temistoklis Sofulisin de qatildigi yigincaq NeticelerMuqavilenin quvveye minmesi ucun Parlament muqavileni muzakire edib qebul etmeli ve sonra onu imzalamaq ucun VI Mehmed Vahideddine gondermeli idi Lakin muqavile imzalanan zaman Meclis bagli oldugundan fealiyyet 1920 ci ilin martinda basa catdi ve 1920 ci ilin aprelinde baglandi muqavile parlamentde muzakire oluna bilmediyi ucun sultanin qarsisina cixmadi Ankaradaki Boyuk Millet Meclisi muqavileni qeti bir beyanatla pisledi ve 19 avqust 1920 ci ilde muqavileni imzalayanlara ve Sultenet Surasi Meclisinde musbet ses verenleri xain elan etdi Muqavileni imzalayan numayende heyetinin uzvleri 23 aprel 1924 cu ilde Turkiye Boyuk Millet Meclisi terefinden 150 uzv siyahisina elave edildi 28 may 1927 ci ilde vetendasliqdan cixarildilar Tereflerden Yunanistan muqavileni ratifikasiya edib quvveye minmesini istedi Bezi daireler muqavilenin hec vaxt quvveye minmediyini edirler Ancaq diger fikirlere gore muqavilenin bir cox muddealari o dovrde tetbiq edildi ve XX esrin beynelxalq siyasi doyuslerine sebeb oldu Muqavilede maraq doguran meselelerden biri de Ermenistana genis erazilerin verilmesi idi Bele ki ABS Prezidenti Vudro Vilsonun teklifine esasen regionda Ermenistana aid olmayan hetta ermeni ehalisinin ustunluk teskil etmediyi bir sira eraziler meselen Qara deniz limani olan Trabzon onlara verilirdi Buna gore de bu olkeni Vilson Ermenistani adlandirirdilar Sultan VI Mehemmed muqavilenin sertlerini qebul etse menbe gosterin de Ankarada yaranmis Ataturk hokumeti onu qebul etmekden imtina etdi Turk milletci hokumeti bu erazileri Yunanistan Gurcustan ve Ermenistana vermekden boyun qacirdi Ataturk hetta beyan etdi ki Turkiye zeruret yaranarsa butun Cenubi Qafqaz uzerinde nezareti ele kecirmek iqtidarindadir Lakin Qerbi Anadolunu isgal etmis Yunanistandan ferqli olaraq Ermenistan muqavilede ona verilmis erazilere nezaret etmek iqtidarinda deyildi Oz ingilis himayedarlarinin gosterdikleri boyuk desteye baxmayaraq ermeniler Nizam Qarabekir Pasanin 50 000 neferlik ordusu qarsisinda aciz qalmisdilar Mustafa Kamal Ataturkun banisi oldugu Turk Milli Azadliq Herekati muttefiqleri yeniden danisiqlar masasina eylesmeye mecbur etdi Habele erebler Suriyada Fransanin Bagdadda Britaniyanin hakimiyyetini qebul etmek istemirdiler Mehz Azadliq Mubarizesinin gedisinde turkler yunan ermeni ve fransiz quvvelerine muqavimet gostererek 16 mart 1921 ci ilde Sovet Rusiyasi ile Moskva muqavilesi Fransa ile Ankara anlasmasi imzalayaraq oz beynelxalq elaqelerini mohkemlendirdiler Edirne muqavilesi ve Qars muqavilesini baglamaqla ise Turkiye oz serq serhedlerini mohkemlendirdi Butun bu hadiseler turklere Antanta olkeleri ile yeniden danisiqlara baslamaga ve 1923 cu ilde Lozanna muqavilesini imzalamaga imkan verdi Yunanistanin 1832 ci ve 1947 ci il arasindaki muddetde genislenmesi Sevr muqavilesi ile ved edilmis ve 1923 cu ilde Lozanna muqavilesi ile geri alinan bolgeler daxildir Sevr muqavilesine gore Boyuk Yunanistan Yuxari solda Elefterios Venizelos Sevr xeritelerdeSevrden bir nece il once 1917 ci ilde imzalanmis Sen Jen de Marin Sazisine gore Turkiyede Italyan nufuzu Balfor terefinden imzalanan sened Sevr muqavilesinin imzalandigi zamanlarda Osmanli Turkcesinde hazirlanmis bir xeritenin 1927 ci ilde berpa edilmis varianti Bu xeritede bir cox sehv var Canaqqala ve Izmit boyunca olan bolge Turk hokumetinin ixtiyarina verildi Ayrica Izmir Turkiyeden asili olsa da muxtar olardi Sevrde de tesir dairesinin olacagini dusunen muddealar yoxdur Fransa ve Italiyanin lehine Ayrica Istanbul Yunanistana verilmeyecekdi Muqavileye gore Osmanli Imperiyasinin paytaxti olmaga davam edecekdir Bu xerite Sevrin esl xeritesi deyil 1920 ci ilde hazirlanmis bir xeritede Osmanli Imparatorlugunun serhedleri Serqdeki karartili alanin Kurdustan oldugu gorulmekdedir Sevr muqavilesinde Bogazlar Bolgesini gosteren 1920 ci ilde yaradilmis bir xerite Sevr muqavilesi ile qurulmasi nezerde tutulmus boyuk Ermeni dovleti ucun Amerika prezidenti Vudro Vilsonun mueyyen etdiyi qerb serhedi 1920 ci il Bir basqa xeritede Vudro Vilsonun mueyyen etdiyi eyni serhed Maraqli faktlar1920 ci ilin avqustunda baglanmis Sevr muqavilesi ozunde uydurma Ermeni soyqirimi ile bagli bir nece madde ehtiva edirdi Hetta muqavilenin 230 cu maddesi Osmanli hokumetinden bir sira yuksek rutbeli generalin siyasetci ve ziyalilarin muttefiq dovletlerin yaratdiqlari Malta Tribunalina tehvil verilmesini teleb edirdi Hemin sexsler Istanbul London Paris ve Vasinqtondaki arxiv materiallari arasdirilan muddetde uc il Malta adasinda saxlanildi Lakin Ataturkun seyleri neticesinde Osmanli dovletinde 1915 ci ilde yuksek movqe tutmus turk tarixinin bu sanli serkerdeleri Turkiyede saxlanilan Britaniya vetendaslari ile deyisdirilerek vetene qaytarildilar Sevr muqavilesinin sertlerine gore Turkiye ordusunu buraxir yalniz 15 minlik silahli quvve saxlayir herbi deniz donanmasini legv edir Suriya Felestin Erebistan yarimadasi Iordaniya Mesopatamiyadan imtina edirdi Izmir Yunanistana verilirdi Ermenistanin musteqilliyi nezerde tutulur Erzurum Bitlis Van Trabzon ona verilirdi Kurdustan dovleti de yaratmaq nezerde tutulurdu Azerbaycan Cumhuriyyetinin banisi Mehemmed Emin Resulzade Sevr muqavilesinin legv olunub Lozanna muqavilesinin imzalanmasi hadisesini obrazli sekilde bele ifade edirdi Menhus Sevr muahidesi yirtildi mesud Lozan muahidesi yazildi Birincisi coken imperatorlugun olum barati idi ikincisi ise yukselen cumhuriyyetin dogum vesiqesi oldu IstinadlarAntlasmanin girisinde Arxivlesdirilib 2018 09 01 at the Wayback Machine Fransa Britanya Imparatorlugu Italya ve Japonya baslica duvel i muttefika olarak zikredilmektedir Diger duvel i muttefika devletleri ise Ermenistan Belcika Yunanistan Hicaz Lehistan Portekiz Romanya Sirp Hirvat Sloven ve Cekoslovakya olarak siralanmistir Kultur Bakanligi 1920 Kronolojisi 2016 06 26 tarixinde Istifade tarixi 2019 10 28 Simsir Bilal N Ataturk ve Cumhuriyet Istanbul Ileri Yayinlari 2006 seh 55 ISBN 9789944109161 Hur Ayse Oteki Tarih 2 Mondoros tan Izmir Suikasti Davasina Istanbul Propil 2012 seh 88 ISBN 9789759963866 Prof Dr Nihat Erim Devletlerarasi Hukuku ve Siyasi Tarih Metinleri Ankara Turk Tarih Kurumu Basimevi 1953 seh 525 527 Ataturk Kronolojisi turk ataturk net 2015 02 18 tarixinde Istifade tarixi 2019 10 28 10 Avqust 2015 2016 03 04 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2019 10 28 Cahit Kayra Sevr Dosyasi Nasil yapildi Nasil Yirtildi Buke Yayincilik 2004 ISBN 9789758454525 sayfa 21MenbeVilson Ermenistani Sovet Ermenistani ve forpost ErmenistanHemcinin bax Turkiye portali Avropa portaliMudros muqavilesi Lozanna muqavilesi 1923 Xarici kecidler turk ing