Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İordaniya, rəsmi adı: İordaniya Haşimilər Krallığı (ərəb. المملكة الأردنية الهاشمية; ərəb. الأردن) — Yaxın Şərqdə yerləşən ərəb dövləti. Şimalda Suriya, şimal şərqdən İraq, cənubdan Səudiyyə Ərəbistanı, qərbdən İsrail və Fələstinlə həmsərhəddir. İordaniya İsrail və Fələstin Muxtariyyəti ilə Ölü dənizdə, Aqaba körfəzində isə İsraillə, Səudiyyə Ərəbistanı və Misirlə qonşu dövlətlərdir. Dövlət quruluşu konstitusiyalı monarxiyadır, dövlət dili ərəb dili, dövlət dini islam dinidir. Pul vahidi İordaniya dinarıdır.
| İordaniya | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| ərəb. المملكة الأردنية الهاشمية | |||||
| |||||
| الله، الوطن، الملك (Allah, Vətən, Kral) | |||||
| Himn: "السلام الملكي الأردني" (Əs-səlam əl-mələki əl-ürdüni) | |||||
 | |||||
| Rəsmi dilləri | |||||
| Paytaxt | Amman | ||||
| İdarəetmə forması | konstitusiyalı monarxiya | ||||
| kral | II Abdullah [ 7.II.1999 ] | ||||
| baş nazir | Abdullah Nsur [11.X.2012 ] | ||||
| Sahəsi | Dünyada 112-ci | ||||
| • Ümumi | 92000 km² | ||||
| • Su sahəsi (%) | 0,8 | ||||
| Əhalisi | |||||
| • Əhali | 6 920 min nəfər (101-ci) | ||||
| • Siyahıyaalma (2.X.2004) | 5 103 639 nəf. | ||||
| • Sıxlıq | 75 nəf./km² | ||||
| ÜDM (AQP) | |||||
| • Ümumi | 79,6 milyard dollar (89-cu) | ||||
| • Adambaşına | 11 900 dollar () | ||||
| Valyuta | İordaniya dinarı | ||||
| İnternet domeni | .jo | ||||
| JO | |||||
| BOK kodu | JOR | ||||
| Telefon kodu | +962 | ||||
| Saat qurşaqları | | ||||
| Nəqliyyatın yönü | sağ[d] | ||||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||||
Dövlət quruluşu
İordaniya mütləq formalı idarəetmə üsuluna malik konstitusiyalı monarxiyadır. Milli bayram günü olan müstəqillik günü (1946) 25 mayda qeyd olunur. Ölkə Konstitusiyası 11 yanvar 1952-ci ildən qüvvədədir.
Coğrafiyası
İordaniyanın əksər hissəsi səhradır. Ancaq, İordaniya çayının şimal-qərb hissəsi, Münbit Hilal (Fertile Crescent) adlanan bölgənin bir hissəsidir. Paytaxt Əmman şimal qərbdə yerləşir. İordaniya Krallığının ümumi ərazisi 89,342 km², əhalisi isə 5 milyondan artıqdır. Şəhər əhalisi — 72%, kənd əhalisi — 28%-dir. Ən yüksək coğtafi nöqtəsi (1754 m), ən alçaq nöqtəsi — 403 m-dir (dəniz səviyyəsindən). Qışı sərin, yayı isti və qurudur.
Əhalisi
Sonuncu dəfə 2015-ci ildə əhalinin siyahıya alınması həyata keçirilib. Bu zaman İordaniya əhalisi 9.5 milyon nəfər hesablanmışdır. Lakin əhalinin 2.9 milyon nəfəri vətəndaşlığı olmayanlar, yəni qeyri-qanuni olaraq ölkəyə gəlmiş immiqrantlar və məcburi köçkünlərdir. 2015-ci ildə İordaniyada ev sahiblərinin ümumi sayı 1,977,534 nəfər olmuşdur ki, bu da orta hesabla hər ev sahibinə 4.8 nəfər düşdüyünün göstəricisidir. Əhalinin 98%-ni ərəblər, 1,2%-ni çərkəzlər təşkil edir. Paytaxt Amman şəhərinin əhalisi 1946-cı ildə 65,574 nəfər təşkil edirdisə, 2015-ci ildə paytaxt əhalisi 4 milyon nəfər hesablanmışdır.
Dini vəziyyət
İordaniyada islam dövlət dinidir. Əhalinin 95 %-ni müsəlmanlar təşkil edir. Müsəlmanların 90 %-i sünniliyin şafii məzhəbinə aiddir. Az sayda şiə-imamilərə və dürzilərə rast gəlmək olar (birlikdə 5 %). Xristianlar əhalinin 5 %-ni təşkil edirlər. Onlar əsasən şəhərlərdə məskunlaşıblar. Xristianların 2/5 hissəsi , 1/3 hissəsi roma katolikləridir. Həmçinin rumi katoliklər, yaxud melkit katoliklər, erməni-qriqoryan, süryani ortodokslar və az sayda protestantlar (anqlikan, lüteran, baptistlər və s.) da vardır.
Turizm
Ən çox diqqət çəkən məkanlardan biri də Amman şəhərində olan . Bu teatr öz qədimliyi ilə seçilir. Burada 33 sırada 5000-ə qədər tamaşaçı otura bilir. İordaniyanın məşhur yerlərindən olan Petra şəhəri də öz qədimliyi ilə turistləri cəlb edir. Bu şəhər ilə Aqaba körfəzi arasında yerləşir. Ceraş şəhəri də turistləri ən çox maraqlandıran şəhərdir. Burada Zevsin məbədi, eləcə də Artemidin məbədi adlı tarixi abidələr yerləşir. Şəhərdə Bizans dövrünə aid 17 kilsə də var.
Milli bayramlar
İordaniyada rəsmi istirahət günləri cümə, eləcə də bazar günləri sayılır. Cümə günü hətta mağazalar da işləmir. Burada İslam dini ilə bağlı bayramlarla yanaşı, Avropa təqviminə uyğun bayramlar da qeyd edilir. Bunlar: 1 yanvar — Yeni il, 1 may — Əmək günü, 15 yanvar — Ağac günüdür. Ağac günü İsanın xurma ağacı altında doğulduğu gündür. Həmin gün bütün İordaniyada ağac əkirlər. 25 may (1946) — Müstəqillik günü kimi qeyd edilir. İordaniyanın yüksək səviyyədə qeyd edilən bayramları sırasında Ramazan, Qurban bayramlarını göstərmək olar.
Mətbəx
Səhiyyə və təhsil
İordaniyada orta ömür müddəti 74.6 ildir. Bu ölkə öz səhiyyəsinin səviyyəsi ilə öyünə bilər. Belə ki, səhiyyənin səviyyəsinə görə İordaniya regionda ən yaxşılardan biri hesab olunur. Ölkənin səhiyyə sistemi dövlət və özəl sektor arasında bölüşdürülmüşdür. 1 iyun 2007-ci il tarixində ən böyük dövlət hospitalı olan "Jordan Hospital" JCAHO beynəlxalq akkreditasiyasını əldə etmişdir. İordaniya əhalisinin 66%-i tibbi sığortaya sahibdir.
İordaniya təhsil sistemi iki illik məktəbəqədər təhsil, on illik məcburi təhsil, iki illik lisey daha sonra da universitet təhsilindən ibarətdir. Məktəb şagirdlərinin 79–85%-i ali təhsil alırlar. 2015-ci il hesablamalarına görə, ölkədə oxuma-yazma bilənlər ümumi əhalinin 95,4%-ni təşkil edir. UNESCO-nun məlumatına əsasən təhsil sistemində gender bərabərliyinin təmin edilməsinə görə İordaniya 94 ölkə arasında 18-ci yerdə qərarlaşmışdır. Burada pulsuz təhsil yoxdur.
İordaniyada 10 dövlət universiteti, 16 özəl universitet və 54 kollec var. Kolleclərin 14-ü dövlət, 24-ü özəl sahibkarlara məxsus olduğu halda, digərləri nə, Mülki Müdafiə şöbəsinə və Səhiyyə Nazirliyinə aiddir. Hər il 200,000-dən çox şagird universitetlərə daxil olur. Bundan başqa, hər il 20,000 şagird isə ali təhsil almaq üçün əksəriyyəti ABŞ və Avropa olmaqla xarici ölkələrə üz tutur. Dünya universitetlərinin reytinqində İordaniyanı üç ali təhsil müəssisəsi təmsil edir. Bu universitetlər İordaniya Universiteti (UJ), İordaniya Elm və Texnologiya Universiteti (JUST) və Yarmouk Universitetidir. UJ və JUST ərəb universitetləri arasında müvafiq olaraq 8-ci və 10-cu yerləri tuturlar.
İordaniya internet istifadəsi baxımından ərəb ölkələri arasında ilk yerdədir. Əhalinin təqribən 75%-i internet istifadəçisidir.
Həmçinin bax
İstinadlar
- 2 // Constitution of Jordan.
- http://chartsbin.com/view/edr.
- . 2013-09-26 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-10-06.
- "Ethnologue: Languages of the World : Languages of Jordan". 2007-09-11 tarixində . İstifadə tarixi: 2009-06-12.
- (PDF). 2016-03-28 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-05-22.
- . 2018-01-29 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-05-22.
- "Education system in Jordan scoring well". 2012-07-29 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-05-22.
- . 2014-12-01 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-12-01.
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Iordaniya resmi adi Iordaniya Hasimiler Kralligi ereb المملكة الأردنية الهاشمية ereb الأردن Yaxin Serqde yerlesen ereb dovleti Simalda Suriya simal serqden Iraq cenubdan Seudiyye Erebistani qerbden Israil ve Felestinle hemserheddir Iordaniya Israil ve Felestin Muxtariyyeti ile Olu denizde Aqaba korfezinde ise Israille Seudiyye Erebistani ve Misirle qonsu dovletlerdir Dovlet qurulusu konstitusiyali monarxiyadir dovlet dili ereb dili dovlet dini islam dinidir Pul vahidi Iordaniya dinaridir Iordaniyaereb المملكة الأردنية الهاشمية Bayraq Gerb d الله الوطن الملك Allah Veten Kral Himn السلام الملكي الأردني Es selam el meleki el urduni source source track track track track track track Resmi dilleri ereb diliPaytaxt AmmanIdareetme formasi konstitusiyali monarxiyakral II Abdullah 7 II 1999 bas nazir Abdullah Nsur 11 X 2012 Sahesi Dunyada 112 ci Umumi 92000 km Su sahesi 0 8Ehalisi Ehali 6 920 min nefer 101 ci Siyahiyaalma 2 X 2004 5 103 639 nef Sixliq 75 nef km UDM AQP Umumi 79 6 milyard dollar 89 cu Adambasina 11 900 dollar Valyuta Iordaniya dinariInternet domeni joJOBOK kodu JORTelefon kodu 962Saat qursaqlari UTC 02 00UTC 03 00Neqliyyatin yonu sag d Vikianbarda elaqeli mediafayllarIordaniyaDovlet qurulusuEsas meqale Iordaniyanin dovlet qurulusu Iordaniya mutleq formali idareetme usuluna malik konstitusiyali monarxiyadir Milli bayram gunu olan musteqillik gunu 1946 25 mayda qeyd olunur Olke Konstitusiyasi 11 yanvar 1952 ci ilden quvvededir CografiyasiIordaniyanin ekser hissesi sehradir Ancaq Iordaniya cayinin simal qerb hissesi Munbit Hilal Fertile Crescent adlanan bolgenin bir hissesidir Paytaxt Emman simal qerbde yerlesir Iordaniya Kralliginin umumi erazisi 89 342 km ehalisi ise 5 milyondan artiqdir Seher ehalisi 72 kend ehalisi 28 dir En yuksek cogtafi noqtesi 1754 m en alcaq noqtesi 403 m dir deniz seviyyesinden Qisi serin yayi isti ve qurudur EhalisiSonuncu defe 2015 ci ilde ehalinin siyahiya alinmasi heyata kecirilib Bu zaman Iordaniya ehalisi 9 5 milyon nefer hesablanmisdir Lakin ehalinin 2 9 milyon neferi vetendasligi olmayanlar yeni qeyri qanuni olaraq olkeye gelmis immiqrantlar ve mecburi kockunlerdir 2015 ci ilde Iordaniyada ev sahiblerinin umumi sayi 1 977 534 nefer olmusdur ki bu da orta hesabla her ev sahibine 4 8 nefer dusduyunun gostericisidir Ehalinin 98 ni erebler 1 2 ni cerkezler teskil edir Paytaxt Amman seherinin ehalisi 1946 ci ilde 65 574 nefer teskil edirdise 2015 ci ilde paytaxt ehalisi 4 milyon nefer hesablanmisdir Dini veziyyetIordaniyada islam dovlet dinidir Ehalinin 95 ni muselmanlar teskil edir Muselmanlarin 90 i sunniliyin safii mezhebine aiddir Az sayda sie imamilere ve durzilere rast gelmek olar birlikde 5 Xristianlar ehalinin 5 ni teskil edirler Onlar esasen seherlerde meskunlasiblar Xristianlarin 2 5 hissesi 1 3 hissesi roma katolikleridir Hemcinin rumi katolikler yaxud melkit katolikler ermeni qriqoryan suryani ortodokslar ve az sayda protestantlar anqlikan luteran baptistler ve s da vardir TurizmEn cox diqqet ceken mekanlardan biri de Amman seherinde olan Bu teatr oz qedimliyi ile secilir Burada 33 sirada 5000 e qeder tamasaci otura bilir Iordaniyanin meshur yerlerinden olan Petra seheri de oz qedimliyi ile turistleri celb edir Bu seher ile Aqaba korfezi arasinda yerlesir Ceras seheri de turistleri en cox maraqlandiran seherdir Burada Zevsin mebedi elece de Artemidin mebedi adli tarixi abideler yerlesir Seherde Bizans dovrune aid 17 kilse de var Milli bayramlarIordaniyada resmi istirahet gunleri cume elece de bazar gunleri sayilir Cume gunu hetta magazalar da islemir Burada Islam dini ile bagli bayramlarla yanasi Avropa teqvimine uygun bayramlar da qeyd edilir Bunlar 1 yanvar Yeni il 1 may Emek gunu 15 yanvar Agac gunudur Agac gunu Isanin xurma agaci altinda doguldugu gundur Hemin gun butun Iordaniyada agac ekirler 25 may 1946 Musteqillik gunu kimi qeyd edilir Iordaniyanin yuksek seviyyede qeyd edilen bayramlari sirasinda Ramazan Qurban bayramlarini gostermek olar MetbexEsas meqale Iordaniya metbexiSehiyye ve tehsilIordaniyada orta omur muddeti 74 6 ildir Bu olke oz sehiyyesinin seviyyesi ile oyune biler Bele ki sehiyyenin seviyyesine gore Iordaniya regionda en yaxsilardan biri hesab olunur Olkenin sehiyye sistemi dovlet ve ozel sektor arasinda bolusdurulmusdur 1 iyun 2007 ci il tarixinde en boyuk dovlet hospitali olan Jordan Hospital JCAHO beynelxalq akkreditasiyasini elde etmisdir Iordaniya ehalisinin 66 i tibbi sigortaya sahibdir Iordaniya tehsil sistemi iki illik mektebeqeder tehsil on illik mecburi tehsil iki illik lisey daha sonra da universitet tehsilinden ibaretdir Mekteb sagirdlerinin 79 85 i ali tehsil alirlar 2015 ci il hesablamalarina gore olkede oxuma yazma bilenler umumi ehalinin 95 4 ni teskil edir UNESCO nun melumatina esasen tehsil sisteminde gender beraberliyinin temin edilmesine gore Iordaniya 94 olke arasinda 18 ci yerde qerarlasmisdir Burada pulsuz tehsil yoxdur Iordaniyada 10 dovlet universiteti 16 ozel universitet ve 54 kollec var Kolleclerin 14 u dovlet 24 u ozel sahibkarlara mexsus oldugu halda digerleri ne Mulki Mudafie sobesine ve Sehiyye Nazirliyine aiddir Her il 200 000 den cox sagird universitetlere daxil olur Bundan basqa her il 20 000 sagird ise ali tehsil almaq ucun ekseriyyeti ABS ve Avropa olmaqla xarici olkelere uz tutur Dunya universitetlerinin reytinqinde Iordaniyani uc ali tehsil muessisesi temsil edir Bu universitetler Iordaniya Universiteti UJ Iordaniya Elm ve Texnologiya Universiteti JUST ve Yarmouk Universitetidir UJ ve JUST ereb universitetleri arasinda muvafiq olaraq 8 ci ve 10 cu yerleri tuturlar Iordaniya internet istifadesi baximindan ereb olkeleri arasinda ilk yerdedir Ehalinin teqriben 75 i internet istifadecisidir Hemcinin baxEreb olkeleri Liqasi Erebistan yarimadasiIstinadlar2 Constitution of Jordan http chartsbin com view edr 2013 09 26 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2013 10 06 Ethnologue Languages of the World Languages of Jordan 2007 09 11 tarixinde Istifade tarixi 2009 06 12 PDF 2016 03 28 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 2017 05 22 2018 01 29 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2017 05 22 Education system in Jordan scoring well 2012 07 29 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2017 05 22 2014 12 01 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2014 12 01 Xarici kecidler