Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Septuaginta (latın dilində septuaginta – yetmişlərin tərcüməsi; qısaca LXX kimi göstərilir) - B.e.ə. III-II əsrlərdə həyata keçirilmiş Tanaxın (Əhdi-Ətiqin) yunan dilinə ilk tərcüməsi.
Septuagintanın yaranması
| Erkən Dövr Tarix və Ənənələr Məzhəblər və Hərəkatlar Əsas mövzular |
|
Septuagintaya dair məlumatın ən qədim mənbəyi Aristeasın Məktubudur. Orada bu tərcümənin yaranması haqqında bir əfsanə nağıl edilir. Məktubun müəllifinin məlumatna görə, bu tərcümə II Ptolemey Filadelfin (b.e.ə. 285-247) əmri ilə yaradılıb. II Ptolemey istəyib ki, İsgəndəriyyə kitabxanasında yəhudi Qanununun (Tövratın) yunan dilinə tərcüməsi olsun. Bu məqsədlə o, Qüdsdən 72 alimin İsgəndəriyyəyə gətirilməyini təşkil edib. Yəhudi alimlər Faros adasındakı bir evdə yerləşib və 72 gündən sonra işi başa çatdırıblar.
Əvvəllər yunan dilli yəhudi diasporası Septuagintaya böyük hörmətlə yanaşırdı. Filon "Musanın həyatı" əsərində (11,41-42) Faros adasında yetmişlərin bu tərcüməsini qeyd etmək üçün hər il bayram keçirildiyini nəql edib. Lakin eramızın I əsrində yəhudilər Septuagintanın bir çox yerlərinin Tanaxın ibrani mətninə uyğun gəlmədiyinə görə, bu tərcüməyə şübhə ilə yanaşmağa başlayıblar. Bu uyğunsuzluqlar əsrlər boyunca xristianlar arasında mübahisələrə səbəb olurdu. Hətta yəhudi ilahiyyatçılarının öz mətnlərini qəsdən təhrif etdikləri fərz olunurdu. Lakin XX əsrdə Qumranda edilən kəşflər nəticəsində məlum olub ki, Septuaginta yarandığı zaman ibrani mətnin müxtəlif versiyaları var idi və Septuaginta birinə əsaslanır.
Septuagintanın əlyazmaları
Ən qədim əlyazmalar tərcümənin yazıldığı dövrə – b.e.ə. III-II əsrlərə aid olan papiruslardır. Bunlarda Allahın adı Yahve yunan dilində deyil, qədim ibrani hərflərlə (יהוה) yazılmışdır. Daha sonrakı əlyazmalarda bu ad çox vaxt "Κύριος" (Rəbb) şəklində verilir.
Septuagintanın xüsusiyyətləri
Septuagintaya bütün yəhudi Müqəddəs Yazıları daxildir. Bəzi yazıların adları və təşkili yəhudilərinkindən fərqlənir; Ester, Yeremya və Daniel kitablarına daha çox fəsillər əlavə olunub. Septuagintaya həmçinin bir sıra apokrifik əsərlər daxil edilib – bunlar katolik kilsəsi tərəfindən kanonik kimi qəbul edilir.
Bu tərcüməni yaradan alimlər ibrani mətnində olan bəzi "boşluqları" dolduraraq nəzərdə tutulan məlumatı açıqlayıblar. Məsələn, Yaradılış 4:8 ibrani mətnində belədir: "Və Qabil qardaşı Habilə dedi (danışdı). Və onlar çöldə ikən Qabil qardaşı Habilə qarşı qalxdı və onu öldürdü". Septuagintada isə bu ayə belə tərcümə olunub: "Və Qabil qardaşı Habilə dedi: Çölə gedək. Və onlar çöldə ikən..." Septuaginta çox vaxt orijinal ibrani mətnin mənasını daha dəqiq ifadə edir.
Ayrı-ayrı kitabların tərcüməsi həmçinin üslub müxtəlifliyi ilə seçilir. Tövrat daha formal və sözbəsöz surətdə, Əyyub və Süleymanın Məsəlləri isə sərbəst tərcümə olunub. Ümumiyyətlə, Septuaginta bədii baxımdan olduqca zəngin bir tərcümədir. Məşhur rus filologu S.S.Averinsev qeyd edirdi ki, "Septuagintanın yaradıcıları yunan və semit dil quruluşlarını üzvi surətdə birləşdirməyi bacarmışlar; onların üslubu danışıq ifadələrinə yaxın olmaqla birlikdə, sakral ruh yüksəkliyini və "kənar edilmişliyini" qoruyub-saxlayır".
Septuagintanın əhəmiyyəti
Septuagintanın mətn tənqidi üçün əhəmiyyəti ilk növbədə bundan ibarətdir ki, bu tərcüməni yaradan alimlər b.e.ə. III əsrdən əvvəlki dövrə aid olan çox qədim ibrani mətnlərdən istifadə ediblər. Sözügedən qədim ibrani əlyazmalar bu günə qədər qorunub saxlanmayıb. Onların üzünü köçürənlərin təsadüfi cüzi səhvlərin düzəldilməsində Septuagintanın müstəsna rolu vardır. Bu tərcümənin tənqid üçün əhəmiyyəti, xristianlıqdan əvvəl çox qədim dövrə aid olmasındadır.
Septuagintanı öyrənən müasir tədqiqatçılardan bəziləri onu qədim dünyanın ən birinci bədii tərcüməsi hesab edirlər. Bu tərcümədə ilk dəfə orijinal mətnin sözbəsöz tərcüməsi ilə yanaşı mənaya əsaslanan (idiomatik) tərcümənin elementləri mövcuddur. Septuagintada bu gün ədəbi tərcümədə normativ olaraq qəbul edilən bəzi üsulları görmək olar.
Septuagintanın xristian kilsəsində xüsusi rolu olub. Həvarilər, Əhdi-Cədidin müəllifləri, kilsə ataları, bir qayda olaraq, Əhdi-Ətiqin bu tərcüməsindən istifadə ediblər. Kiril və Mefodiy qardaşlar Bibliyanı kilsə-slavyan dilinə tərcümə edərkən Septuaginta mətnindən istifadə etmişlər.
İstinadlar
- C.С.Аверинцев. Истоки и развитие раннехристианской литературы http://www.philology.ru/literature3/averintsev-83.htm 2022-03-29 at the Wayback Machine
- Мышцын В.Н., Нужен ли нам греч. пер. Библии при существовании евр. подлинника? Серг.Пос., 1895
- Десницкий А. Септуагинта как художественный перевод // Библия. Лите¬ратуроведческие и лингвистические исследования. Вып. 3. М., 1999. С. 157-158
Mənbə
- Александр Мень. Словарь по библиологии. «Септуагинта».
- Электронная еврейская энциклопедия. «Библия. Издания и переводы: Септуагинта»
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Septuaginta latin dilinde septuaginta yetmislerin tercumesi qisaca LXX kimi gosterilir B e e III II esrlerde heyata kecirilmis Tanaxin Ehdi Etiqin yunan diline ilk tercumesi Septuagintanin yaranmasiXristianliq Isa Bakire Meryemin dogmasi Isanin carmixa cekilmesi Isanin dirilmesi Pasxa Isa Xristianliqda Erken Dovr Hevari Kilse Inanc Incil Allahin Padsahligi Septuaginta Yeni Ehd Bibliya Ehdi Etiq Ehdi Cedid Apokrif Teologiya Bagislanma Veftiz Xristologiya Ata Ogul Muqeddes Ruh Insan Xilas Esxatologiya Uc uqnum Tarix ve Eneneler Meryem Pyotr Pavel Erken I Konstantin Kilse meclisi Xristianliqda bolunme Xac yurusleri Reformasiya Mezhebler ve Herekatlar Anabaptist Anglikan Baptist Kalvinizm Evangelizm Luteran Protestant Ellinci Katolik kilsesiPravoslav Konstantinopol Pravoslav KilsesiHerekatlarYehova sahidleri Esas movzular Veftiz SimvolizmXristianliqbaxmuzakireredakte Septuagintaya dair melumatin en qedim menbeyi Aristeasin Mektubudur Orada bu tercumenin yaranmasi haqqinda bir efsane nagil edilir Mektubun muellifinin melumatna gore bu tercume II Ptolemey Filadelfin b e e 285 247 emri ile yaradilib II Ptolemey isteyib ki Isgenderiyye kitabxanasinda yehudi Qanununun Tovratin yunan diline tercumesi olsun Bu meqsedle o Qudsden 72 alimin Isgenderiyyeye getirilmeyini teskil edib Yehudi alimler Faros adasindaki bir evde yerlesib ve 72 gunden sonra isi basa catdiriblar Evveller yunan dilli yehudi diasporasi Septuagintaya boyuk hormetle yanasirdi Filon Musanin heyati eserinde 11 41 42 Faros adasinda yetmislerin bu tercumesini qeyd etmek ucun her il bayram kecirildiyini neql edib Lakin eramizin I esrinde yehudiler Septuagintanin bir cox yerlerinin Tanaxin ibrani metnine uygun gelmediyine gore bu tercumeye subhe ile yanasmaga baslayiblar Bu uygunsuzluqlar esrler boyunca xristianlar arasinda mubahiselere sebeb olurdu Hetta yehudi ilahiyyatcilarinin oz metnlerini qesden tehrif etdikleri ferz olunurdu Lakin XX esrde Qumranda edilen kesfler neticesinde melum olub ki Septuaginta yarandigi zaman ibrani metnin muxtelif versiyalari var idi ve Septuaginta birine esaslanir Septuagintanin elyazmalariEn qedim elyazmalar tercumenin yazildigi dovre b e e III II esrlere aid olan papiruslardir Bunlarda Allahin adi Yahve yunan dilinde deyil qedim ibrani herflerle יהוה yazilmisdir Daha sonraki elyazmalarda bu ad cox vaxt Kyrios Rebb seklinde verilir Septuagintanin xususiyyetleriSeptuagintaya butun yehudi Muqeddes Yazilari daxildir Bezi yazilarin adlari ve teskili yehudilerinkinden ferqlenir Ester Yeremya ve Daniel kitablarina daha cox fesiller elave olunub Septuagintaya hemcinin bir sira apokrifik eserler daxil edilib bunlar katolik kilsesi terefinden kanonik kimi qebul edilir Bu tercumeni yaradan alimler ibrani metninde olan bezi bosluqlari dolduraraq nezerde tutulan melumati aciqlayiblar Meselen Yaradilis 4 8 ibrani metninde beledir Ve Qabil qardasi Habile dedi danisdi Ve onlar colde iken Qabil qardasi Habile qarsi qalxdi ve onu oldurdu Septuagintada ise bu aye bele tercume olunub Ve Qabil qardasi Habile dedi Cole gedek Ve onlar colde iken Septuaginta cox vaxt orijinal ibrani metnin menasini daha deqiq ifade edir Ayri ayri kitablarin tercumesi hemcinin uslub muxtelifliyi ile secilir Tovrat daha formal ve sozbesoz suretde Eyyub ve Suleymanin Meselleri ise serbest tercume olunub Umumiyyetle Septuaginta bedii baximdan olduqca zengin bir tercumedir Meshur rus filologu S S Averinsev qeyd edirdi ki Septuagintanin yaradicilari yunan ve semit dil quruluslarini uzvi suretde birlesdirmeyi bacarmislar onlarin uslubu danisiq ifadelerine yaxin olmaqla birlikde sakral ruh yuksekliyini ve kenar edilmisliyini qoruyub saxlayir Septuagintanin ehemiyyetiSeptuagintanin metn tenqidi ucun ehemiyyeti ilk novbede bundan ibaretdir ki bu tercumeni yaradan alimler b e e III esrden evvelki dovre aid olan cox qedim ibrani metnlerden istifade edibler Sozugeden qedim ibrani elyazmalar bu gune qeder qorunub saxlanmayib Onlarin uzunu kocurenlerin tesadufi cuzi sehvlerin duzeldilmesinde Septuagintanin mustesna rolu vardir Bu tercumenin tenqid ucun ehemiyyeti xristianliqdan evvel cox qedim dovre aid olmasindadir Septuagintani oyrenen muasir tedqiqatcilardan bezileri onu qedim dunyanin en birinci bedii tercumesi hesab edirler Bu tercumede ilk defe orijinal metnin sozbesoz tercumesi ile yanasi menaya esaslanan idiomatik tercumenin elementleri movcuddur Septuagintada bu gun edebi tercumede normativ olaraq qebul edilen bezi usullari gormek olar Septuagintanin xristian kilsesinde xususi rolu olub Hevariler Ehdi Cedidin muellifleri kilse atalari bir qayda olaraq Ehdi Etiqin bu tercumesinden istifade edibler Kiril ve Mefodiy qardaslar Bibliyani kilse slavyan diline tercume ederken Septuaginta metninden istifade etmisler IstinadlarC S Averincev Istoki i razvitie rannehristianskoj literatury http www philology ru literature3 averintsev 83 htm 2022 03 29 at the Wayback Machine Myshcyn V N Nuzhen li nam grech per Biblii pri sushestvovanii evr podlinnika Serg Pos 1895 Desnickij A Septuaginta kak hudozhestvennyj perevod Bibliya Lite raturovedcheskie i lingvisticheskie issledovaniya Vyp 3 M 1999 S 157 158MenbeAleksandr Men Slovar po bibliologii Septuaginta Elektronnaya evrejskaya enciklopediya Bibliya Izdaniya i perevody Septuaginta