Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Bu məqalənin sonunda mənbə siyahısı var, lakin mətndaxili mənbələr heç və ya kifayət qədər istifadə edilmədiyi üçün bəzi məlumatların mənbəsi bilinmir. |
Tərcümə — fikrin bir dildən digər dilə eyni məzmunda verilməsi.
İlk dövrlərdə tərcümə ancaq insanlar tərəfindən edilirdi. Sonradan tərcümə maşın (ing. MT — Machine Translation) və kompüterdən istifadə edilməklə (ing. CAT — computer aided translation) edilməyə başlandı. Bu zaman onun keyfiyyəti insan tərcüməsindən çox geri qalır.
Tərcümədə məqsəd ilkin materialla maksimum oxşarlıq təşkil etməkdir. Ancaq dillərin , mədəniyyət fərqi və elmi terminlərin yayılması dərəcəsi tam tərcüməyə imkan vermir.
Tərcümələr "şifahi" və "yazılı" tərcümələrə bölünür.
Poetik tərcümə, yəni bir dildə yazılmış şeirin digər dildə bənzərini yaratmaq tərcümənin ən çətin növlərindən hesab olunur.
Tərcümədə çətinlik yaradan amillərdən biri də .
Tərcümənin növləri
Tərcümənin yazılı və şifahi olaraq iki forması vardır. Şifahi tərcümə özü də "ardıcıl və sinxron" olaraq iki yerə bölünür. "Pıçıltılı tərcümə" və "İşarə dilinin tərcüməsi" də sinxron tərcüməyə daxildir.
Yazılı və şifahi tərcümə
Tərcümə prosesində nitq yazılı və şifahi olur. Hər iki tərcümə növü mütəxəssisdən işçi dilləri mükəmməl bilmək, aidiyyatı olan sahə üzrə güniş məlumat, müəyyən vərdişlər tələb edir. Bu tələblərlə yanaşı yazılı tərcüməni şifahi tərcümədən fərqləndirən bir sıra mühüm cəhətlər mövcuddur. Əvvəla, yazılı tərcümə yazılı məxəz mətnin yazılı şəkildə digər dilə çevrilməsini, şifahi tərcümə isə şifahi mətnin digər dilə tərcüməsini nəzərdə tutur. Zaman baxımından şifahi tərcümə mətnin dərhal tərcüməsini nəzərdə tutduğu halda yazılı tərcümədə bu tələskənlik yoxdur. Yəni şifahi tərcümədə vaxt tərcüməçini gözləmir, o məxəz mətni bir dəfə eşidir. Yazılı tərcümədə isə material göz qabağında olduğundan tərcüməçi istənilən məqamı dəfələrlə nəzərdən keçirə, etdiyi səhvləri düzəldə bilər. Odur ki, işin gedişində yazılı tərcüməçinin müxtəlif mənbələrə müraciət etməsi üçün kifayət qədər vaxtı və imkanı olduğu halda, şifahi tərcümədə problem yerindəcə həll edilməlidir. Dilmancın heç bir mənbəyə müraciət etməyə imkanı olmur, buna görə də öz bilik və vərdişlərinə güvənməlidir. Şifahi tərcümədə dəqiqlik 70% gözlənildiyi halda, yazılı tərcümədə bu göstərici 99%-dir.
Ardıcıl tərcümə
Ardıcıl tərcümədə dilmanc məruzəçinin söylədiyi müəyyən nitq parçasını əvvəlcə eşidir,məruzəçi susduqda isə həmin parçanı olduğu kimi digər dilə çevirir. Ardıcıl tərcümə zamanı adətən natiq 1–5 dəqiqədən bir(hər paraqrafın və ya fikrin sonunda) fasilə verir,mətnin tərcüməsi üçün şərait yaradır. Digər bir mənbədə göstərilir ki , nitq 15 dəqiqə çəkə bilər. Bu zaman mütərcim özü üçün qeydlər götürür. Tərcümə tarixində belə hallar da var ki natiq fasiləsiz olaraq bir saat danışır, sonra tərcümə üçün dilmanca üz tutur. Bəzi tərcüməçilərin məsləhətinə görə, yaddaş kifayət qədər yükləndikdə dilmanc məruzəçidən dayanmağı tələb edə bilər. Ardıcıl tərcüməçi üçün ən vacib şərtlərdən biri də onun qeydgötürmə qabiliyyətidir. Çünki təfsilata zərər yetirmədən bütöv bir paraqrafı olduğu kimi yadda saxlamaq çox çətindir. Digər səciyyəvi cəhətlər qısamüddətli yaddaş , yaxşı təqdimat qabiliyyəti və inandırma bacarığıdır. İnsan bir dəqiqəyə bir neçə söz yadda saxlaya bilər, amma məsələ bir neçə sözü ardıcıllıqla yadda saxlayıb-saxlamamaqda deyil. Müəyyən bir parçanı fasiləsiz olaraq dinləyəndə insanın yaddaşı yüklənir. Əgər nitq parçasındakı əsas məqamlar qeydlər şəklində yazıya köçürülsə, sonra onlara baxılaraq tərcümə edilsə onda mütərcim yorulmur, eyni zamanda görülən iş də effektli olur.
Sinxron tərcümə
Şifahi tərcümənin iki formasından biri də sinxron tərcümədir ki, bu da məxəz nitqlə eyni vaxtda həyata keçirilir. Sinxron tərcüməçi xüsusi texnika ilə təchiz edilmiş kabinədə oturaraq, qulaqcıqlar vasitəsilə eşitdiyi nitqi həmin anda tərcümə edib mikrafona deyir. Cümlədə söz sırasından asılı olaraq xəbərin sonda gəlməsi ingilis dilinə sinxron tərcümədə çətinlik törədir. Çünki cümlə qurtamasa fikrin təsdiq və ya inkarda olduğu bilinmir. Buna görə də bəzən sinxron tərcüməçi cümləni öz fəhmi hesabına tərcümə etməli olur. Odur ki, sinxron tərcümə mütəxxəssisdən güclü duyma qabiliyyəti və geniş dünyagörüşü tələb edir.
Dilmancdan ən azı yarım saat fikrini toplamaq tələb olunur. Məhz dilmancın bu fiziki imkanını nəzərə alaraq sinxron tərcümə kabinəsində onların hər 20 dəqiqə və ya yarım saatdan bir bir-birini əvəz etməsi lazımdır.
Sinxron tərcümənin tarixi XX əsrin ortalarına təsadüf edir. Bu tərcümə növündən ilk dəfə Nyüremberq məhkəməsində istifadə olunmuşdur. Həmin vaxtdan bəri çoxlu sayda konfranslar keçirilir və iştirakçılar öz dillərində və ya beynəlxalq dillərin birində çıxışları təxminən eyni zamanda dinləyirlər. Sinxron tərcümə müxtəlif dillərdə danışan çoxsaylı insanların, diplomatik danışıqların, habelə digər proseslər üçün məqsədəuyğun və əlverişli sayılır. Bu da onunla əlaqədardır ki, sinxron tərcümədə vaxt ikiqat azalır, yəni məruzə ilə onun tərcüməsi eyni vaxtda bitir. Sinxron tərcümədən daha çox BMT sessiyalarında və beynəlxalq konfranslarda istifadə olunduğu üçün ona "konfrans tərcüməsi" də deyilir.
Pıçıltılı tərcümə
Sinxron tərcümənin digər ən çox yayılmış forması məhz pıçıltı vasitəsilə tərcümədir. Pıçıltılı tərcümə fransız termini ilə "ehuchotage" da adlanır. Bu tərcümə növündən adətən tədbirlərdə hədəf dildə danışan xarici nümayəndələrin sayının az olduğu hallarda istifadə edilir. Pıçıltılı tərcümə zamanı dilmanc xarici nümayəndənin yanında oturub eşitdiklərini onun qulağına elə tərzdə pıçıldayır ki, tərcüməni yalnız ehtiyacı olan bu şəxs eşidir, digər nümayəndələrə isə maneçilik törətmir. İki nəfərin tərcüməyə ehtiyacı olduğu halda dilmanc onların arxasındakı cərgədə elə əyləşir ki, qonaqlardan birinin sağ qulağına, digərinin isə sol qulağına yaxın məsafədə pıçıltı ilə deyilənləri çatdıra bilsin. Tərcüməyə ehtiyacı olanların sayı ikidən artıq olduqda iki və ya daha artıq dilmancın tərcüməsindən istifadə olunur. Bu halda bir dilmancın tərcüməsi xüsusi aparatla br neçə nəfərə çatdırıla da bilər.
İşarə dilinin tərcüməsi
"İşarə dili" dedikdə kar adamların ünsiyyət vasitəsi kimi istifadə etdiyi jest, mimika və əl-qol-bədən hərəkətlərindən ibarət işarə sistemi nəzərdə tutulur. Bu işarələr həm kar adamlar arasında, həm də onlarla ünsiyyətdə olan normal eşitmə qabiliyyəti olan insanlar arasında işlənir. Normal şifahi nitqin işarə dilinə çevrilməsi və ya əksinə, işarə dilindəki fikrin normal nitq şəkildə çatdırılmasına transliterasiya deyilir. Bu proses hər iki tərəf, yəni eşitmə qüsurlu olan şəxs, eləcə də onunla ünsiyyət yaradan normal eşitmə qabiliyyətli şəxs eyni dilin nümayəndələri olduqda baş verir. Tərəflər müxtəlif dillərin daşıyıcıları olduqda isə onların fikrinin işarələr dilində və ya şifahi şəkildə ifadə olunması üçün üçüncü bir tərəfin müdaxiləsinə- işarə dili üzrə tərcüməçinin iştirakına ehtiyac yaranır. İşarə dili üzrə tərcümə sinxron şəkildə həyata keçirilir və sinxron tərcümənin ənənəvi formalarından fərqli olaraq burada tərcüməçinin təcrid olunmuş kabinədən və qulaqcıqlardan istifadə etməsi əvəzinə, eşitmə qabiliyyəti qüsurlu olan auditoriya qarşısında birbaşa fəaliyyət göstərməsi tələb olunur. Bu halda tərcüməçi eşitdiyi şifahi nitqi işarə dilinə, işarə dilində ifadə olunanları isə adi nitqə çevirməli olur. Tərcümənin bu sahəsi üzrə çalışan mütəxxəssislər müəyyən kurs keçərək orada işarə dili, eşitmə qüsurlu insanların mədəniyyəti, barmaq vasitəsilə hərfləmə, işarə dilinin quruluşu, dilmanclığın əsasları, dilmanclıq və transliterasiya, səsləndirmə və s. kimi fənləri öyrənməlidirlər.
Tərcümədə Təşkilatlanma
Hal-hazırkı mənbələrə əsasən dünyada qeydə alınmış 300 minə yaxın rəsmi tərcüməçi vardır. Qeyri-rəsmi məlumatlara əsasən isə bu rəqəmin daha da yüksək olduğu qeyd olunur. Bu sayın günü-gündən artdığı heç kimdə şübhə yaratmır. Bəs bu qədər tərcüməçi harda və necə təşkilatlanır? Topladığım məlumatlara istinadən deyə bilərəm ki, dünya üzərində yüzlərlə tərcümə təşkilatları, assosiasiyaları mövcuddur.
Beynəlxalq Tərcüməçilər Federasiyası
Beynəlxalq Tərcüməçilər Federasiyası Federation of Translators) dünyada üzvlərinin sayına , heyata keçirdiyi tədbirlərə və reytinginə görə tərcüməçilərin ən böyük təşkilatıdır. Dünya üzərində 55-dən çox ölkənin tərcümə təşkilatlarının təmsil olunduğu federasiyanın baş ofisi İsveçrədə yerləşir. Federasıyanın üzvü olan tərcüməçilərin sayı isə 80.000-dən artıqdır. Federasiyanın əsas məqsədləri arasında tərcüməçiləri bir araya toplamaq, onların hüquqlarını müdafiə etmək, tərcüməçilər üçün xüsusi təlimlər keçirmək yer alır. Hər 3 ildən bir beynəlxalq iclas keçirən federasiyanın növbəti iclası 2014-cü ildə Almanyada baş tutacaq. Onu da qeyd etmək istəyirəm ki, bu yaxınlarda 60 illik yubileyinin qeyd edən federasiyanın üzvü olan təşkilatlar arasında ölkəmizi Azərbaycan Gənc Tərcüməçilər Assosiasiyası təmsil edir.
Türk Çevirmənləri Dərnəyi
Qardaş Türkiyədə fəaliyyət göstərən Türk Çevirmənləri Dərnəyi (Turkish Translator’s Association) 1992-ci ildə yaranıb və İstanbul şəhərində yerləşir. Təşkilatın fəaliyyətləri arasında Türkiyə tərcüməçilərini vahid mərkəzdə toplamaq, tələbə tərçüməçilərə müxtəlif tərcümə sahələrində seminarlar vermək, beynəlxalq arenada türk tərcüməçilərini təmsil etməkdir. Təşkilat həmçinin tərcümə bazarında qiymətləri müəyyən edir, müxtəlif dillər üzrə tərcüməçilərlə əlaqə qurmağa yardımçı olur. Təşkilatın Türkiyənin müxtəlif bölgələrində nümayəndəlikləri vardır.
Amerika Tərcüməçilər Assosiasiyası
Amerikada fəaliyyət göstərən ən böyük tərcümə təşkilatı Amerika Tərcüməçilər Assosiayasiyasıdır ( Translators Association ). Assosiasiya 1959-cu ildə yaradılmışdır. Dünyanın 90 ölkəsində fəaliyyət göstərən assosiasiyanın 11.000-dən artıq üzvü vardır. Əsas məqsəd tərcüməçilərin profesional inkişafı və peşə qabiliyyətlərinin artırılması olan assosiasiya Beynəlxalq Tərcümə Federasiyasının daimi üzvüdür.
Azərbaycan Gənc Tərcüməçilər Assosiasiyası
Azərbaycanda tərcüməçilərin təşkilatlanması sahəsində işlər son bir neçə ildir ki, daha aktiv şəkildə görülür. Buna səbəb kimi isə tərcümənin və tərcüməçiliyin son illərdə daha da ön plana çıxmasını göstərmək olar. Müstəqillik qazandığımız illərdən günümüzə qədər bir neçə dəfə tərcümə təşkilatları yaratmağa cəhd olunsada buna yalnız 2011-ci ildə nail olunmuşdur. Məhz bu ildə bir neçə gənc tərcüməçi tərəfindən Azərbaycan Gənc Tərcüməçilər Assosiasiyası yaradılmışdır. Assosiasiya Azərbaycan Respublikası ərazisində fəaliyyət göstərən, azərbaycanlı tərcüməçiləri bir araya gətirən, tərcüməçilərin ilk peşəkar təşkilatıdır. Assosiasiya 2012-ci ildə dövlət qeydiyatına alınmış və fəaliyyətini davam etdirmişdir. Assosiasiya iki yüzə yaxın peşəkar, həvəskar tərcüməçiləri, tərcümə təhsili almaqda olan tələbələri bir araya gətirir. Tərcüməçilərin hüquqlarının, sosial, iqtisadi və hüquqi maraqlarının müdafiə etmək, Azərbaycanda, eləcə də xaricdə fəaliyyət göstərən azərbaycanlı tərcüməçilər arasında kommunikasiya qurmaq, tərcümə sahəsində təhsil alan gənclərə hərtərəfli dəstəyin təmin olunması assosiyasiyanın əsas hədəf və məqsədləri arasında yer alır. 30 Sentyabr Beynəlxalq Tərcüməçilər günündə təşkil olunan Milli Tərcümə Forumu Azərbaycanda tərcümə sahəsində görülən uğurlu işlərdən biri kimi qiymətləndirmək olar.
Həmçinin bax
İstinadlar
- (#empty_citation)
- . 2016-12-06 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-07-25.
Mənbə
- "Poetik tərcümələr". 1-ci toplu. "Poetry in Translation". 1st collection. Поэтические переводы. 1-й сборник. Xəzər Universitəsi Nəşriyyatı, Bakı, 2005. İSBN 9952–20- 031–5".
Ədəbiyyat
- , ed., Pisarze polscy o sztuce przekładu, 1440–1974: Antologia (Polish Writers on the Art of Translation, 1440–1974: an Anthology), Poznań, Wydawnictwo Poznańskie, 1977.
- , L'épreuve de l'étranger, 1984, excerpted in English in , editor, The Translation Studies Reader, 2002 (2nd edition, 2004).
- Cohen, J.M., "Translation", Encyclopedia Americana, 1986, vol. 27, pp. 12–15.
- Darwish, Ali, "Towards a Theory of Constraints in Translation," 1999. (@turjuman Online)
- et al., "Como Conversazione: On Translation," The Paris Review, 2000, no. 155, ISSN 0031–2037, pp. 255–312. Poets and critics , , and others discuss the theory and practice of translation.
- Gouadec, Daniel, Translation as a Profession, Amsterdam, John Benjamins, 2007, .
- , "The Translator's Endless Toil", , vol. XXVIII, no. 2, 1983, pp. 83–87. Includes a discussion of of the , "translation".
- , "Prus' Pharaoh and Curtin's Translation," , vol. XXXI, nos. 2–3 (1986), pp. 127–35.
- Kelly, L.G. The True Interpreter: a History of Translation Theory and Practice in the West. New York, St. Martin's Press. 1979. ISBN .
- , The History of Polish Literature, 2nd ed., Berkeley, University of California Press, 1983, .
- . Translation Contract: A Standards-Based Model Solution. AuthorHouse. 2005. ISBN .
- , Translating Style: A Literary Approach to Translation—A Translation Approach to Literature, Manchester, St. Jerome, 2007, .
- , Le défi des langues — Du gâchis au bon sens (The Language Challenge: From Chaos to Common Sense), Paris, L'Harmattan, 1994.
- Rose, Marilyn Gaddis, guest editor, Translation: Agent of Communication (a special issue of Pacific Moana Quarterly, 5:1), 1980.
- , "Über die verschiedenen Methoden des Übersetzens", 1813, reprinted as "On the Different Methods of Translating" in Lawrence Venuti, editor, The Translation Studies Reader, 2002, 2nd edition 2004.
- Simms, Norman, editor. Nimrod's Sin: Treason and Translation in a Multilingual World. 1983. ([[:Category:|link]])[[Category:]]
- , A History of Six Ideas: an Essay in Aesthetics, translated from the Polish by , The Hague, Martinus Nijhoff, 1980, .
- . The Translator's Invisibility. Routledge. 1994. ISBN .
- Grace Hui Chin Lin (2008) Oral Translation of Poetry in Tung Dynasty through Communication Strategies [1]
- Alison Mandaville and Shahla Naghiyeva – Trading Culture: Practical Background for Azerbaijani-English Poetry Translation 2012-01-11 at the Wayback Machine
- Вёглин Ч. Ф. Многоступенчатый перевод
- Вине Ж.-П., Дарбельне Ж. Технические способы перевода
- Гак В. Г. Сопоставительные исследования и переводческий анализ
- Мирам Г. Э. Профессия: переводчик
- Миронова Н. Н. Билингвистические и бикультурные проблемы художественного перевода
- Мунэн Ж. Лингвистические проблемы перевода. Перевод как языковой контакт
- Ольшанский Д. А. Интерпретация и перевод: задачи читателя
- Райс К. Классификация текстов и методы перевода
- Влахов С. И., Флорин С. П. Непереводимое в переводе. Изд-во Р. Валент, М. 2009
- Самсонов В. Ф. К анализу гипотезы Куайна о неопределённости перевода
- Якобсон Р. О лингвистических аспектах перевода
- Məlikov, Ə. Leypsiq tərcüməşünaslıq məktəbi aspektindən dini və fəlsəfi tərcümələrin hermenevtik və praqmatik problemləri. İlahiyyatçı qəzeti, Bakı, Aİİ, 2020, №2 (14), səh.9
Xarici keçidlər
- Azərbaycan Gənc Tərcüməçilər Assosiasiyası
- Azərbaycan Gənc Tərcüməçilər Assosiasiyasının Bədii Tərcümə Klubu
- Beynəlxalq tərcüməçilər federasiyası
- tərcüməçilər şəhəri
 | Dil ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Bu meqalenin sonunda menbe siyahisi var lakin metndaxili menbeler hec ve ya kifayet qeder istifade edilmediyi ucun bezi melumatlarin menbesi bilinmir Lutfen menbeleri uygun sekilde metnin daxilinde yerlesdirerek meqalenin tekmillesdirilmesine komek edin Tercume fikrin bir dilden diger dile eyni mezmunda verilmesi Ilk dovrlerde tercume ancaq insanlar terefinden edilirdi Sonradan tercume masin ing MT Machine Translation ve komputerden istifade edilmekle ing CAT computer aided translation edilmeye baslandi Bu zaman onun keyfiyyeti insan tercumesinden cox geri qalir Tercumede meqsed ilkin materialla maksimum oxsarliq teskil etmekdir Ancaq dillerin medeniyyet ferqi ve elmi terminlerin yayilmasi derecesi tam tercumeye imkan vermir Tercumeler sifahi ve yazili tercumelere bolunur Poetik tercume yeni bir dilde yazilmis seirin diger dilde benzerini yaratmaq tercumenin en cetin novlerinden hesab olunur Tercumede cetinlik yaradan amillerden biri de Tercumenin novleriTercumenin yazili ve sifahi olaraq iki formasi vardir Sifahi tercume ozu de ardicil ve sinxron olaraq iki yere bolunur Piciltili tercume ve Isare dilinin tercumesi de sinxron tercumeye daxildir Yazili ve sifahi tercumeTercume prosesinde nitq yazili ve sifahi olur Her iki tercume novu mutexessisden isci dilleri mukemmel bilmek aidiyyati olan sahe uzre gunis melumat mueyyen verdisler teleb edir Bu teleblerle yanasi yazili tercumeni sifahi tercumeden ferqlendiren bir sira muhum cehetler movcuddur Evvela yazili tercume yazili mexez metnin yazili sekilde diger dile cevrilmesini sifahi tercume ise sifahi metnin diger dile tercumesini nezerde tutur Zaman baximindan sifahi tercume metnin derhal tercumesini nezerde tutdugu halda yazili tercumede bu teleskenlik yoxdur Yeni sifahi tercumede vaxt tercumecini gozlemir o mexez metni bir defe esidir Yazili tercumede ise material goz qabaginda oldugundan tercumeci istenilen meqami defelerle nezerden kecire etdiyi sehvleri duzelde biler Odur ki isin gedisinde yazili tercumecinin muxtelif menbelere muraciet etmesi ucun kifayet qeder vaxti ve imkani oldugu halda sifahi tercumede problem yerindece hell edilmelidir Dilmancin hec bir menbeye muraciet etmeye imkani olmur buna gore de oz bilik ve verdislerine guvenmelidir Sifahi tercumede deqiqlik 70 gozlenildiyi halda yazili tercumede bu gosterici 99 dir Ardicil tercumeArdicil tercumede dilmanc meruzecinin soylediyi mueyyen nitq parcasini evvelce esidir meruzeci susduqda ise hemin parcani oldugu kimi diger dile cevirir Ardicil tercume zamani adeten natiq 1 5 deqiqeden bir her paraqrafin ve ya fikrin sonunda fasile verir metnin tercumesi ucun serait yaradir Diger bir menbede gosterilir ki nitq 15 deqiqe ceke biler Bu zaman mutercim ozu ucun qeydler goturur Tercume tarixinde bele hallar da var ki natiq fasilesiz olaraq bir saat danisir sonra tercume ucun dilmanca uz tutur Bezi tercumecilerin meslehetine gore yaddas kifayet qeder yuklendikde dilmanc meruzeciden dayanmagi teleb ede biler Ardicil tercumeci ucun en vacib sertlerden biri de onun qeydgoturme qabiliyyetidir Cunki tefsilata zerer yetirmeden butov bir paraqrafi oldugu kimi yadda saxlamaq cox cetindir Diger seciyyevi cehetler qisamuddetli yaddas yaxsi teqdimat qabiliyyeti ve inandirma bacarigidir Insan bir deqiqeye bir nece soz yadda saxlaya biler amma mesele bir nece sozu ardicilliqla yadda saxlayib saxlamamaqda deyil Mueyyen bir parcani fasilesiz olaraq dinleyende insanin yaddasi yuklenir Eger nitq parcasindaki esas meqamlar qeydler seklinde yaziya kocurulse sonra onlara baxilaraq tercume edilse onda mutercim yorulmur eyni zamanda gorulen is de effektli olur Sinxron tercumeSifahi tercumenin iki formasindan biri de sinxron tercumedir ki bu da mexez nitqle eyni vaxtda heyata kecirilir Sinxron tercumeci xususi texnika ile techiz edilmis kabinede oturaraq qulaqciqlar vasitesile esitdiyi nitqi hemin anda tercume edib mikrafona deyir Cumlede soz sirasindan asili olaraq xeberin sonda gelmesi ingilis diline sinxron tercumede cetinlik toredir Cunki cumle qurtamasa fikrin tesdiq ve ya inkarda oldugu bilinmir Buna gore de bezen sinxron tercumeci cumleni oz fehmi hesabina tercume etmeli olur Odur ki sinxron tercume mutexxessisden guclu duyma qabiliyyeti ve genis dunyagorusu teleb edir Dilmancdan en azi yarim saat fikrini toplamaq teleb olunur Mehz dilmancin bu fiziki imkanini nezere alaraq sinxron tercume kabinesinde onlarin her 20 deqiqe ve ya yarim saatdan bir bir birini evez etmesi lazimdir Sinxron tercumenin tarixi XX esrin ortalarina tesaduf edir Bu tercume novunden ilk defe Nyuremberq mehkemesinde istifade olunmusdur Hemin vaxtdan beri coxlu sayda konfranslar kecirilir ve istirakcilar oz dillerinde ve ya beynelxalq dillerin birinde cixislari texminen eyni zamanda dinleyirler Sinxron tercume muxtelif dillerde danisan coxsayli insanlarin diplomatik danisiqlarin habele diger prosesler ucun meqsedeuygun ve elverisli sayilir Bu da onunla elaqedardir ki sinxron tercumede vaxt ikiqat azalir yeni meruze ile onun tercumesi eyni vaxtda bitir Sinxron tercumeden daha cox BMT sessiyalarinda ve beynelxalq konfranslarda istifade olundugu ucun ona konfrans tercumesi de deyilir Piciltili tercumeSinxron tercumenin diger en cox yayilmis formasi mehz picilti vasitesile tercumedir Piciltili tercume fransiz termini ile ehuchotage da adlanir Bu tercume novunden adeten tedbirlerde hedef dilde danisan xarici numayendelerin sayinin az oldugu hallarda istifade edilir Piciltili tercume zamani dilmanc xarici numayendenin yaninda oturub esitdiklerini onun qulagina ele terzde picildayir ki tercumeni yalniz ehtiyaci olan bu sexs esidir diger numayendelere ise manecilik toretmir Iki neferin tercumeye ehtiyaci oldugu halda dilmanc onlarin arxasindaki cergede ele eylesir ki qonaqlardan birinin sag qulagina digerinin ise sol qulagina yaxin mesafede picilti ile deyilenleri catdira bilsin Tercumeye ehtiyaci olanlarin sayi ikiden artiq olduqda iki ve ya daha artiq dilmancin tercumesinden istifade olunur Bu halda bir dilmancin tercumesi xususi aparatla br nece nefere catdirila da biler Isare dilinin tercumesi Isare dili dedikde kar adamlarin unsiyyet vasitesi kimi istifade etdiyi jest mimika ve el qol beden hereketlerinden ibaret isare sistemi nezerde tutulur Bu isareler hem kar adamlar arasinda hem de onlarla unsiyyetde olan normal esitme qabiliyyeti olan insanlar arasinda islenir Normal sifahi nitqin isare diline cevrilmesi ve ya eksine isare dilindeki fikrin normal nitq sekilde catdirilmasina transliterasiya deyilir Bu proses her iki teref yeni esitme qusurlu olan sexs elece de onunla unsiyyet yaradan normal esitme qabiliyyetli sexs eyni dilin numayendeleri olduqda bas verir Terefler muxtelif dillerin dasiyicilari olduqda ise onlarin fikrinin isareler dilinde ve ya sifahi sekilde ifade olunmasi ucun ucuncu bir terefin mudaxilesine isare dili uzre tercumecinin istirakina ehtiyac yaranir Isare dili uzre tercume sinxron sekilde heyata kecirilir ve sinxron tercumenin enenevi formalarindan ferqli olaraq burada tercumecinin tecrid olunmus kabineden ve qulaqciqlardan istifade etmesi evezine esitme qabiliyyeti qusurlu olan auditoriya qarsisinda birbasa fealiyyet gostermesi teleb olunur Bu halda tercumeci esitdiyi sifahi nitqi isare diline isare dilinde ifade olunanlari ise adi nitqe cevirmeli olur Tercumenin bu sahesi uzre calisan mutexxessisler mueyyen kurs kecerek orada isare dili esitme qusurlu insanlarin medeniyyeti barmaq vasitesile herfleme isare dilinin qurulusu dilmancligin esaslari dilmancliq ve transliterasiya seslendirme ve s kimi fenleri oyrenmelidirler Tercumede Teskilatlanma Hal hazirki menbelere esasen dunyada qeyde alinmis 300 mine yaxin resmi tercumeci vardir Qeyri resmi melumatlara esasen ise bu reqemin daha da yuksek oldugu qeyd olunur Bu sayin gunu gunden artdigi hec kimde subhe yaratmir Bes bu qeder tercumeci harda ve nece teskilatlanir Topladigim melumatlara istinaden deye bilerem ki dunya uzerinde yuzlerle tercume teskilatlari assosiasiyalari movcuddur Beynelxalq Tercumeciler FederasiyasiBeynelxalq Tercumeciler Federasiyasi Federation of Translators dunyada uzvlerinin sayina heyata kecirdiyi tedbirlere ve reytingine gore tercumecilerin en boyuk teskilatidir Dunya uzerinde 55 den cox olkenin tercume teskilatlarinin temsil olundugu federasiyanin bas ofisi Isvecrede yerlesir Federasiyanin uzvu olan tercumecilerin sayi ise 80 000 den artiqdir Federasiyanin esas meqsedleri arasinda tercumecileri bir araya toplamaq onlarin huquqlarini mudafie etmek tercumeciler ucun xususi telimler kecirmek yer alir Her 3 ilden bir beynelxalq iclas keciren federasiyanin novbeti iclasi 2014 cu ilde Almanyada bas tutacaq Onu da qeyd etmek isteyirem ki bu yaxinlarda 60 illik yubileyinin qeyd eden federasiyanin uzvu olan teskilatlar arasinda olkemizi Azerbaycan Genc Tercumeciler Assosiasiyasi temsil edir Turk Cevirmenleri DerneyiQardas Turkiyede fealiyyet gosteren Turk Cevirmenleri Derneyi Turkish Translator s Association 1992 ci ilde yaranib ve Istanbul seherinde yerlesir Teskilatin fealiyyetleri arasinda Turkiye tercumecilerini vahid merkezde toplamaq telebe tercumecilere muxtelif tercume sahelerinde seminarlar vermek beynelxalq arenada turk tercumecilerini temsil etmekdir Teskilat hemcinin tercume bazarinda qiymetleri mueyyen edir muxtelif diller uzre tercumecilerle elaqe qurmaga yardimci olur Teskilatin Turkiyenin muxtelif bolgelerinde numayendelikleri vardir Amerika Tercumeciler AssosiasiyasiAmerikada fealiyyet gosteren en boyuk tercume teskilati Amerika Tercumeciler Assosiayasiyasidir Translators Association Assosiasiya 1959 cu ilde yaradilmisdir Dunyanin 90 olkesinde fealiyyet gosteren assosiasiyanin 11 000 den artiq uzvu vardir Esas meqsed tercumecilerin profesional inkisafi ve pese qabiliyyetlerinin artirilmasi olan assosiasiya Beynelxalq Tercume Federasiyasinin daimi uzvudur Azerbaycan Genc Tercumeciler AssosiasiyasiAzerbaycanda tercumecilerin teskilatlanmasi sahesinde isler son bir nece ildir ki daha aktiv sekilde gorulur Buna sebeb kimi ise tercumenin ve tercumeciliyin son illerde daha da on plana cixmasini gostermek olar Musteqillik qazandigimiz illerden gunumuze qeder bir nece defe tercume teskilatlari yaratmaga cehd olunsada buna yalniz 2011 ci ilde nail olunmusdur Mehz bu ilde bir nece genc tercumeci terefinden Azerbaycan Genc Tercumeciler Assosiasiyasi yaradilmisdir Assosiasiya Azerbaycan Respublikasi erazisinde fealiyyet gosteren azerbaycanli tercumecileri bir araya getiren tercumecilerin ilk pesekar teskilatidir Assosiasiya 2012 ci ilde dovlet qeydiyatina alinmis ve fealiyyetini davam etdirmisdir Assosiasiya iki yuze yaxin pesekar heveskar tercumecileri tercume tehsili almaqda olan telebeleri bir araya getirir Tercumecilerin huquqlarinin sosial iqtisadi ve huquqi maraqlarinin mudafie etmek Azerbaycanda elece de xaricde fealiyyet gosteren azerbaycanli tercumeciler arasinda kommunikasiya qurmaq tercume sahesinde tehsil alan genclere herterefli desteyin temin olunmasi assosiyasiyanin esas hedef ve meqsedleri arasinda yer alir 30 Sentyabr Beynelxalq Tercumeciler gununde teskil olunan Milli Tercume Forumu Azerbaycanda tercume sahesinde gorulen ugurlu islerden biri kimi qiymetlendirmek olar Hemcinin baxTercumeciIstinadlar empty citation 2016 12 06 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2018 07 25 Menbe Poetik tercumeler 1 ci toplu Poetry in Translation 1st collection Poeticheskie perevody 1 j sbornik Xezer Universitesi Nesriyyati Baki 2005 ISBN 9952 20 031 5 Edebiyyat ed Pisarze polscy o sztuce przekladu 1440 1974 Antologia Polish Writers on the Art of Translation 1440 1974 an Anthology Poznan Wydawnictwo Poznanskie 1977 L epreuve de l etranger 1984 excerpted in English in editor The Translation Studies Reader 2002 2nd edition 2004 Cohen J M Translation Encyclopedia Americana 1986 vol 27 pp 12 15 Darwish Ali Towards a Theory of Constraints in Translation 1999 turjuman Online et al Como Conversazione On Translation The Paris Review 2000 no 155 ISSN 0031 2037 pp 255 312 Poets and critics and others discuss the theory and practice of translation Gouadec Daniel Translation as a Profession Amsterdam John Benjamins 2007 ISBN 978 90 272 1681 6 The Translator s Endless Toil vol XXVIII no 2 1983 pp 83 87 Includes a discussion of of the translation Prus Pharaoh and Curtin s Translation vol XXXI nos 2 3 1986 pp 127 35 Kelly L G The True Interpreter a History of Translation Theory and Practice in the West New York St Martin s Press 1979 ISBN 0 312 82057 7 The History of Polish Literature 2nd ed Berkeley University of California Press 1983 ISBN 0 520 04477 0 Translation Contract A Standards Based Model Solution AuthorHouse 2005 ISBN 1 4184 1636 3 Translating Style A Literary Approach to Translation A Translation Approach to Literature Manchester St Jerome 2007 ISBN 1 905763 04 2 Le defi des langues Du gachis au bon sens The Language Challenge From Chaos to Common Sense Paris L Harmattan 1994 Rose Marilyn Gaddis guest editor Translation Agent of Communication a special issue of Pacific Moana Quarterly 5 1 1980 Uber die verschiedenen Methoden des Ubersetzens 1813 reprinted as On the Different Methods of Translating in Lawrence Venuti editor The Translation Studies Reader 2002 2nd edition 2004 Simms Norman editor Nimrod s Sin Treason and Translation in a Multilingual World 1983 Category link Category A History of Six Ideas an Essay in Aesthetics translated from the Polish by The Hague Martinus Nijhoff 1980 ISBN 83 01 00824 5 The Translator s Invisibility Routledge 1994 ISBN 0 415 11538 8 Grace Hui Chin Lin 2008 Oral Translation of Poetry in Tung Dynasty through Communication Strategies 1 Alison Mandaville and Shahla Naghiyeva Trading Culture Practical Background for Azerbaijani English Poetry Translation 2012 01 11 at the Wayback Machine Vyoglin Ch F Mnogostupenchatyj perevod Vine Zh P Darbelne Zh Tehnicheskie sposoby perevoda Gak V G Sopostavitelnye issledovaniya i perevodcheskij analiz Miram G E Professiya perevodchik Mironova N N Bilingvisticheskie i bikulturnye problemy hudozhestvennogo perevoda Munen Zh Lingvisticheskie problemy perevoda Perevod kak yazykovoj kontakt Olshanskij D A Interpretaciya i perevod zadachi chitatelya Rajs K Klassifikaciya tekstov i metody perevoda Vlahov S I Florin S P Neperevodimoe v perevode Izd vo R Valent M 2009 Samsonov V F K analizu gipotezy Kuajna o neopredelyonnosti perevoda Yakobson R O lingvisticheskih aspektah perevoda Melikov E Leypsiq tercumesunasliq mektebi aspektinden dini ve felsefi tercumelerin hermenevtik ve praqmatik problemleri Ilahiyyatci qezeti Baki AII 2020 2 14 seh 9Xarici kecidlerAzerbaycan Genc Tercumeciler Assosiasiyasi Azerbaycan Genc Tercumeciler Assosiasiyasinin Bedii Tercume Klubu Beynelxalq tercumeciler federasiyasi tercumeciler seheri Dil ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin