Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bibliya mətnşünaslığı – Bibliyanın mətnlərini tədqiq edən elm. Həmçinin "Bibliya tənqidi" adlanır. Bibliya mətnşünaslığının zərurəti, orijinal əlyazmalarının bizim günümüzə qədər qorunub-saxlanmamasından qaynaqlanır. Əlimizdə orijinal mətnin minlərlə qədim surətləri və tərcümələri vardır. Qədim zamanlarda mətbəə olmadığından mətnin təkrar-təkrar üzü köçürülürdü. Bunun nəticəsində əlyazmaların müxtəlif versiyaları mövcuddur.
Bibliya mətnşünaslığının vəzifəsi
Bibliya mətnşünaslığının vəfizəsi Əhdi-Ətiqin və Əhdi-Cədidin orijinal mətnini mümkün qədər dəqiq bərpa etmək, habelə bu mətnin ötürülməsi və tərcümələrinin tarixini tədqiq etməkdir.
Bibliya mətnşünaslığının metodları
Müasir Bibliya mətnşünaslığı qədim mətnlərin fərqli versiyalarından ən etibarlı olanını seçmək məqsədilə aşağıda qeyd olunan bir sıra prinsiplərə riayət etməkdədir:
- daha az başa düşülən variantlara üstünlük verilməlidir (çünki daha aydın ifadələrdə üzünü köçürənin öz izahatı olması ehtimalı var).
- daha qısa variant qədim hesab edilməlidir (çünki üzünü köçürənlərin Müqəddəs Yazını qısaltmağa cürət etmələri ağlasığmazdır).
- aydın olmayan sözlər qədim şərq ədəbiyyatında işlənən mənaca yaxın olan sözlərlə müqayisə edilməlidir.
- haşiyələrdən mətnə düşmüş ola biləcək izahatlar aradan götürülməlidir.
- Bibliyanın qədim tərcümə və resenziyalardan istifadə olunmalıdır.
- erkən xristian müəlliflərinin və kilsə atalarının əsərlərində Bibliyadan gətirilən sitatlar nəzərə alınmalıdır.
- əlyazma və "mətn ailələri" ənənələrinin xüsusiyyətləri nəzərə alınmalıdır.
Müasir Bibliya tənqidinin qısa tarixi
Əhdi-Cədidin mətn tənqidinin ilk banilərindən Yohann Albrext Bengel (1687-1752) və Yohann Solomon Zemler (1725-1791) kimi alman alimlərin adlarını çəkmək olar. Bengel Əhdi-Cədidin bir çox nəşr və əlyazmalarını tədqiq və təsnif edib, Bibliya mətnşünaslığına tənqid aparatını gətirib. Zemler Bengelin işini davam etdirib. Zemlerin şagirdi alman tədqiqatçısı Yohann Yaqob Qrisbax (1745-1812) ilə mətn tənqidi yeni səviyyəyə çıxmışdır.
Əhdi-Ətiqin mətn tənqidində XIX və XX əsrlərdə kəşf edilmiş qədim əlyazmaların mühüm yeri vardır. Sina yunan kodeksi və kimi kəşflər Bibliya mətnlərinin təsnifatına və tarixinin qoyulmasına yardım etmişdir. XIX və XX əsrlərdə Bibliyanın "tənqid nəşrləri", yəni qədim əlyazmalardakı mühüm fərq və variantları əks etdirən mətnlər çıxıb. Hazırda "Biblia Hebraica" nəşri etibarlı bir "tənqid nəşri" kimi qəbul edilməkdədir.
Bibliya tənqidi və xristian əqidəsi
Bibliyanın qədim əlyazmalarının fərqli variantlarının olması xristianların Bibliyanın Allah tərəfindən qorunub-saxlandığı inancına xələl vermir. Hələ eramızın III əsrində xristian müəllimləri Origen və Antakyalı Lukian cüzi xətaların və müxtəlif versiyaların Bibliyanın əsas ideyasını və təlimlərini dəyişdirmədiyini qeyd ediblər. Müasir Kilsənin qənaətincə, Müqəddəs Yazıların orijinal əlyazmalarının qorunub-saxlanmaması gerçəkliyi faciə deyildir. Bibliyanın üzünü köçürənlərin zəhməti sayəsində bu gün əlimizdə olan əlyazmaların tədqiqi göstərir ki, əhəmiyyətsiz fərqlərə baxmayaraq, Müqəddəs Kəlamın "ruhu" və mənası əlyazmaların hamısında eynidir.
İstinadlar
- "Arxivlənmiş surət". 2021-11-04 tarixində . İstifadə tarixi: 2012-01-14.
- . 2011-11-16 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-01-14.
- Bax: İngilis dilində “Biblia Hebraica Stuttgartensia” məqaləsi http://en.wikipedia.org/wiki/Biblia_Hebraica_Stuttgartensia Arxivləşdirilib 2022-09-09 at the Wayback Machine
Mənbə
- Мень А. протоиерей «Исагогика. Ветхий Завет». Москва: Фонд имени Александра Меня, 2003. Стр. 47-48.
- Мень А. протоиерей «Библиологический словарь в 3-х т.». Москва: Фонд имени Александра Меня, 2002. «Текстуальная критика библейская», «Неповрежденность текста Библии», «Критические издания Библии».
- Брюс М. Мецгер, Текстология Нового Завета, М., 1996 http://krotov.info/libr_min/m/metzger/met_01.html 2012-01-01 at the Wayback Machine
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bibliya metnsunasligi Bibliyanin metnlerini tedqiq eden elm Hemcinin Bibliya tenqidi adlanir Bibliya metnsunasliginin zerureti orijinal elyazmalarinin bizim gunumuze qeder qorunub saxlanmamasindan qaynaqlanir Elimizde orijinal metnin minlerle qedim suretleri ve tercumeleri vardir Qedim zamanlarda metbee olmadigindan metnin tekrar tekrar uzu kocurulurdu Bunun neticesinde elyazmalarin muxtelif versiyalari movcuddur Bibliya metnsunasliginin vezifesiBibliya metnsunasliginin vefizesi Ehdi Etiqin ve Ehdi Cedidin orijinal metnini mumkun qeder deqiq berpa etmek habele bu metnin oturulmesi ve tercumelerinin tarixini tedqiq etmekdir Bibliya metnsunasliginin metodlariMuasir Bibliya metnsunasligi qedim metnlerin ferqli versiyalarindan en etibarli olanini secmek meqsedile asagida qeyd olunan bir sira prinsiplere riayet etmekdedir daha az basa dusulen variantlara ustunluk verilmelidir cunki daha aydin ifadelerde uzunu kocurenin oz izahati olmasi ehtimali var daha qisa variant qedim hesab edilmelidir cunki uzunu kocurenlerin Muqeddes Yazini qisaltmaga curet etmeleri aglasigmazdir aydin olmayan sozler qedim serq edebiyyatinda islenen menaca yaxin olan sozlerle muqayise edilmelidir hasiyelerden metne dusmus ola bilecek izahatlar aradan goturulmelidir Bibliyanin qedim tercume ve resenziyalardan istifade olunmalidir erken xristian muelliflerinin ve kilse atalarinin eserlerinde Bibliyadan getirilen sitatlar nezere alinmalidir elyazma ve metn aileleri enenelerinin xususiyyetleri nezere alinmalidir Muasir Bibliya tenqidinin qisa tarixiEhdi Cedidin metn tenqidinin ilk banilerinden Yohann Albrext Bengel 1687 1752 ve Yohann Solomon Zemler 1725 1791 kimi alman alimlerin adlarini cekmek olar Bengel Ehdi Cedidin bir cox nesr ve elyazmalarini tedqiq ve tesnif edib Bibliya metnsunasligina tenqid aparatini getirib Zemler Bengelin isini davam etdirib Zemlerin sagirdi alman tedqiqatcisi Yohann Yaqob Qrisbax 1745 1812 ile metn tenqidi yeni seviyyeye cixmisdir Ehdi Etiqin metn tenqidinde XIX ve XX esrlerde kesf edilmis qedim elyazmalarin muhum yeri vardir Sina yunan kodeksi ve kimi kesfler Bibliya metnlerinin tesnifatina ve tarixinin qoyulmasina yardim etmisdir XIX ve XX esrlerde Bibliyanin tenqid nesrleri yeni qedim elyazmalardaki muhum ferq ve variantlari eks etdiren metnler cixib Hazirda Biblia Hebraica nesri etibarli bir tenqid nesri kimi qebul edilmekdedir Bibliya tenqidi ve xristian eqidesiBibliyanin qedim elyazmalarinin ferqli variantlarinin olmasi xristianlarin Bibliyanin Allah terefinden qorunub saxlandigi inancina xelel vermir Hele eramizin III esrinde xristian muellimleri Origen ve Antakyali Lukian cuzi xetalarin ve muxtelif versiyalarin Bibliyanin esas ideyasini ve telimlerini deyisdirmediyini qeyd edibler Muasir Kilsenin qenaetince Muqeddes Yazilarin orijinal elyazmalarinin qorunub saxlanmamasi gercekliyi facie deyildir Bibliyanin uzunu kocurenlerin zehmeti sayesinde bu gun elimizde olan elyazmalarin tedqiqi gosterir ki ehemiyyetsiz ferqlere baxmayaraq Muqeddes Kelamin ruhu ve menasi elyazmalarin hamisinda eynidir Istinadlar Arxivlenmis suret 2021 11 04 tarixinde Istifade tarixi 2012 01 14 2011 11 16 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2012 01 14 Bax Ingilis dilinde Biblia Hebraica Stuttgartensia meqalesi http en wikipedia org wiki Biblia Hebraica Stuttgartensia Arxivlesdirilib 2022 09 09 at the Wayback MachineMenbeMen A protoierej Isagogika Vethij Zavet Moskva Fond imeni Aleksandra Menya 2003 Str 47 48 Men A protoierej Bibliologicheskij slovar v 3 h t Moskva Fond imeni Aleksandra Menya 2002 Tekstualnaya kritika biblejskaya Nepovrezhdennost teksta Biblii Kriticheskie izdaniya Biblii Bryus M Mecger Tekstologiya Novogo Zaveta M 1996 http krotov info libr min m metzger met 01 html 2012 01 01 at the Wayback Machine