Paris Notr-Dam kilsəsi və ya Paris Məryəm ana kilsəsi (fr.Cathédrale Notre-Dame de Paris, fransız: [nɔtʁə dam də paʁi]( dinlə)) — Paris şəhərinin mərkəzində yerləşən katolik kilsəsi Fransa paytaxtının başlıca simvoludur. Notr-Dam kafedral kilsəsidir. O, Parisin ilk xristian kilsəsi hesab edilən, Müqəddəs Stefan bazilikasının yerində, daha doğrusu şərq hissəsində, dördüncü şəhər dairəsində nda yerləşir. Qotik üslublu kilsə 1163-1345-ci illərdə Paris yepiskopu Moris de Süllinin təşəbbüsü ilə ucaldılmışdır. Kilsə tam bir memarlıq üslubundan deyil, beləki kilsədə həm erkən qotik memarlıq üslübu, həm də XIII əsr qotik memarlıq üslubu cəmlənmişdir. Transeptin hər iki tərəfindəki öz həcmlərinə görə Avropada ilk sıradadır və onların diaqramları 13 metrdir. Kilsənin inşası tamamlandığında kilsə qərbin ən böyük kilsələrindən biri olmuşdu. İnqilabi mübarizədən sonra 1844 - 1864-cü illərdə arxitekt rəhbərliyi altında kilsə restavrasiya olunmuş və kilsə memarlığına yeni motivlər əlavə edilmişdir.
Kilsə yarandığı tarixdən etibarən Parisin ən simvolik memarlıq abidələrindən biri olmuşdur. Öz memarlığı ilə fərqlənən kilsə uzun müddət Paris memarlığında birinciliyi öz əlində saxlayır və kralların tac geyindiyi , və Bove Notr-Dam kilsələri ilə müqayisə edilir. Özündə həm dini həm də tarixi motivləri ehtiva edən kilsələr, Fransa tarixinin müəyyən epizodları ilə yaxından əlaqəlidirlər. Beləki, kilsələr 1239-cu ildə orta əsrlər Kral kilsəsinə gətirilməsi, 1804-cü ildə Napoleonun tacqoyma mərasimi, Bordo hersoqunun vaftiz edilməsi, Adolf Tier və Sadi Karnonun dəfn mərasimləri kimi tarixi hadisələri özündə cəmləşdirir. 26 avqust 1944-cü ildə Parisin azad edilməsi günündə general Şarl de Qollun hüzurunda sərgilənir. Dini mərasimlərə 1970-ci il 12 noyabrda Şarl de Qollun ölümü, 1974-cü il 6 apreldə Jorj Pompidunun ölümü və 1996-cı il 11 yanvarda Fransua Mitteranın ölümü kimi hadisələr daxildir.
Bu kilsəni (eyni zamanda kiçik bazilikanı) il ərzində 20 milyondan çox insan ziyarət edir. Bu ziyarətçi sayı kilsəni Parisin və bütün Avropanın ən çox ziyarət edilən məkanına çevirir. 2013-cü ildə kilsənin tikintisinin başlanmasının 850 illik yubileyi qeyd edilmişdir. Dünyanın mədəniyyət incisi adlandırılan kilsənin bir hissəsi 2019-cu il 15 aprel tarixində yanğın nəticəsində məhv olmuşdur.
Tarix
Tikintinin mərhələləri
Xristianlığın yeni yarandığı dövrdə Notr-Dam kilsəsinin yerində Yupiterə həsr edilmiş bir Qal-Romapaqan məbədinin olduğu, daha sonralar isə burada qədim bazilikalara bənzəyən böyük bir erkən xristianlıq dövrünə aid bazilikanın yerləşdiyi düşünülür. həsr edilən bu tikilinin dördüncü əsrin sonunda və ya ondan sonra təmir edildiyi və yeddinci əsrdən sonra keçmiş ənənələrin qalıb - qalmadığı bilinmir Qeyd 1 (Xlodviq və nın oğlu I Kildebert kilsəsinin hipotezi). Bu Müqəddəs Etyen kilsəsi zamanı üçün çox böyük idi. Qərb fasadı Notr-Damın indiki fasadından təxminən 40 metr aralıda idi və genişliyi daha kiçik idi - 36 metr. Bu tikili 70 metr uzunluğunda idi və bu, indiki kilsənin yarısından biraz daha uzundur. Mərmər sütun sıraları bir nef və dörd dəhliz ayırmışdı və bina mozaikalarla bəzənmişdi.
nin şimal tərəfində Sant-Jan-le-Rond adında bir olub və nun kilsədə apardığı təmir zamanına qədər öz mövcudluğunu qorumuşdur.Qal-Roma məbədi ilə Sullinin kilsəsi arasında burada ən az 4 dini məbəd olmuşdur: dördüncü əsrin erkən xristianlıq kilsəsi, sonradan Merovinq kilsəsinə daxil edilmişdir, sonradan burada Karolinq kilsəsi yaradılmış (857-ci ildə baş verən yanğından sonra yenidən bərpa edilmişdir), bundan sonra burada roman kilsəsi yaradılmış və restavrasiya edilmişdir. Lakin sürətlə artan Paris əhalisi üçün, bu məbədlər kiçik həcmli idilər.
1160-cı ildə yepiskop Moris de Sulli zaman keçdikcə dağılan roman kilsəsinin yerinə daha böyük bir məbəd inşa etməyə qərar verir. Müqəddəs daşlar ya yenidən boyanır, ya da vəqflərə bağışlanılırdı. XI - XII əsrlərdə Qərbi Avropada baş verən iqtisadi dirçəliş Fransa şəhərlərinə də təsir göstərirdi. Beləliklə şəhərlərdə əhalinin sayı sürətlə artırdı və köhnə kilsələr artıq əhali sayına görə çox kiçik görünürdü. Mütəxəssislər Paris əhalisinin II Filip Avqustun dönəmində sürətlə artmağa başladığını qeyd edirlər. Beləki, 1180-ci ildə 25000 nəfər əhalisi olan Parisin, 1220-ci ildə əhalisinin sayı 50000 nəfəri keçmişdi və beləliklə Parisİtaliya xaricində Avropanın ən böyük şəhəri olmuşdu.
Yeni kilsənin memarlığı qotik incəsənəti ilə əlaqəli olmalı idi. tamamlandığı vaxtda artıq qotik üslubunda bir neçə böyük kilsə var idi. Bunlar , və ləri idi. 1163-cü ildə dövründə başlanan inşaat, 1345-ci ilə qədər davam edir. Həmin dövrdə Paris, Lionda yerləşən ndan asılı olan Sens unun u idi.
Birinci mərhələ (1163 - 1250)
"Memorial Historiarum" qəzetində yazılan məqalədə Jan de Sant-Viktorun bir adətə əsasən 24 - 25 mart 1163-cü il tarixlərində kilsənin təməl daşı atılarkan və kral lə birgə bu hadisədə iştirak etdiyi bildirilir. Mövcud məlumatlara əsasən Notr-Dam kilsəsinin inşasına 1163-cü ildə başlanıldığı bilinir. Görülən işin böyük qismi yepiskop (1160 - 1197) və xələfi (1197 - 1208) tərəfindən görülür. Bunlardan əlavə adlarının naməlum olduğu dörd nəfər də bu kilsənin tikilişində fəaliyyət göstərmişlər:Qeyd 2
1163 - 1182: xor və onun iki ambulator quruluşunun tikintisi. Xronikaçı Robert de Torinyiyə görə xor 1177-ci ildə tamamlanmışdır. Yüksək qurbangah kardinal Henrix de Şato-Marçay, papa və tərəfindən təqdis olunmuşdur.
1182 - 1190: nef, dəhliz və tribunaların son dörd körfəzinin tikintisi. Nefin tikilişi, xorun tikilişindən sonra, yəni 1182-ci ildə başladı. Bəziləri tikintinin 1175-ci ildə başladığını düşünür. Dördüncü körfəz tamamlanandan sonra, nefin tikilişi dayandırıldı.
1190 - 1225: əsas fasadın və nefin ilk iki körfəzinin tikintisi. Fasadın tikintisi 1208-ci ildə başlamışdır. Həmin il portallar tikilti və bəzədildi. Qızılgül mərtəbəsinin inşası 1220-1225-ci illərdə baş tutur. Fasadın qarşısında olan nefin ilk körfəzlərinin inşasına 1218-ci ildə yenidən başlanıldı.
1225 - 1250: fasadın yuxarı hissəsi və iki qüllənin inşası. Qaranlığın aradan qaldırılması üçün hündür pəncərələr daha da genişləndirildi. Təxminən 1230-a yaxın kiçik qızılgül pəncərələri çıxarıldı. Eyni zamanda tribuna tavanının yeri teraslarla əvəz edildi. Binanın üst qismindən yağış suyunun boşaldılması üçün lar və inşa edildi. Nefin yan şapelləri su arkalarının abutmentləri arasında inşa edilmişdi. Cənub qülləsi 1240-cı ildə tamamlanmış və həmin il qüllələrin oxla təmin edilməsi fikrindən daşınılmışdı. 1250-ci ildə şimal qülləsinin inşası başa çatır. Bu zaman kilsənin inşası tamamilə başa çatır və kilsə tam fəaliyyətə hazır olur. Bu zaman Fransada Müqəddəs Lüdovik adlanan IX Lüdovik hökmranlıq edirdi. Sonrakı dövrlərdə kilsənin ümumi dizaynında əlavələr, yeni bəzəmələr və bəzi yerlərində önəmli dəyişikliklər olacaqdı.
İkinci mərhələ (1250-ci ildən XIV əsrin ortalarına qədər)
Bu zaman, roman üslubunda inşa edilmiş transeptik portalların, müasir qotik üslubunda inşa edilmiş fasad ilə ziddiyyət təşkil etdiyi aşkarlanır. Roman memarlıq üslubunda olan parçaların yenidən inşası yepiskop Reno de Korbey tərəfindən həyata keçirilmişdir (1250 - 1268).
Jan de Şell, Pyer de Montrey, Pyer de Şell, Jan Ravi, Jan le Buteye, Raymond du Tampl bu dövrün ən məşhur ustalarından idilər. Jan de Şell transepti əvvəl şimala, sonra cənuba doğru uzatdı və transeptin şimal fasadını və ni hazırladı. 1265-ci ildə onun ölümündən sonra, onun cənub xaçındakı işləri Pyer de Montrey tərəfindən görüldü. Pyer de Montrey eyni zamanda cənub fasadını və qızılgül pəncərəsinin inşasını da tamamlamışdı. O, 1267-ci ildə vəfat edir. Pyer de Montrey həm də kapella və qırmızı qapıların inşasını tamamlayır. Eyni zamanda, xorun arkalarını da dəyişdirməyə başlayır.
Paris Notr-Dam kilsəsinin cənub fasadı
Onun xələfi Pyer de Şell 1296-cı ildə n inşa edir və xor kapellasını inşa etməyə başlayır. İkincisi, 1318-ci ildən 1344-cü ilə qədər Jan Ravi rəhbərliyində tamamlanır. Jan Ravi 15 metr aralıqla xorların larını inşa etməyə başlayır. O, həmçinin xor korpusunu da inşa etməyə başlayır. Ondan sonra, onun qardaşı oğlu Jan le Buteye 1344-cü ildən 1363-cü ilə qədər xor korpusunun inşasına rəhbərlik edir. Onun ölümündən sonra Raymond du Templ xorun inşasını tamamlayır.
XV - XVI əsrlər
İntibah sənətkarları, qotik memarlıq üslubunu barbarlara aid olduğunu düşündükləri üçün, qotik memarlığından uzaq durmağa çalışırdılar. Buna görə də divar və qapıları örtmək üçün böyük xalçalar və asmalardan istifadə edirdilər. Barokko heykəllər, çoxlu qurbangah, masa, məzar və kenotaflar və neflərin yerini tutmağa başladılar.
XVII - XVIII əslər
Paris Notr-Dam kilsəsi XIX əsrin sonlarında
1625-ci ildə memar Avqust Giyan tərəfindən inşa edilir. Bu fontanın inşasında məqsəd sakinlərini axar su ilə təmin etmək idi. 1699-cu ildə XIV Lüdovik və atası XIII Lüdovikin istəkləri nəticəsində kilsənin iç dekorasiyasında, xüsusilə də xorda böyük dəyişikliklər edilir. Memar Rober de Kot xora doğru gedən dəhlizləri genişləndirmək üçün yüksək relyeflərin bir parçası olan ları dağıdır və xora XVII - XVIII əsrlərdə Avropada olan bir çox kilsədəki kimi yeni görünüş verməyə çalışır. Yeni lövhələr yaradılır və günümüzə qədər mövcud olan heykəllərlə yeni qurbangah bəzədilir. XIV Lüdovik atasının istəyini yerinə yetirir və hər ikisi qarşısında diz çökürlər. Sonralar, 1756-cı ildə kanonlar binanın çox qaranlıq olduğunu bildirdilər və bundan sonra Le Viey qardaşları orta əsrlərdən qalma şüşələri çıxartdılar və əvəzinə bəyaz şüşələr yerləşdirdilər. Daha sonra isə kilsənin divarları rəngləndi. Lakin, ləri qorunmuşdu. Sonunda din xadimlərinin xahişləri əsasında ParisPanteonunun memarı mərkəzi portaldan şəşhur Son Mühakimə ilə bəzədilən trumo və timpanın bir hissəni çıxartdı. Bunun səbəbi gediş - gəliş üçün daha rahat keçid yaratmaq idi.
Fransa inqilabı zamanı kilsə bir neçə vandalist hücuma məruz qalmışdı. Fasadda olan Krallar qalereyasındakı yəhudi krallarının meyitlərinin başları kəsilir və kilsədən çıxarılır. Beləki, inqilabçılar yəhudi krallarının xatirələrinin monarxiyanı təmsil etdiyinə inanırdılar. Kəsilmiş 28 başdan 21-i və bir neçə digər parçalar 1977-ci ildə tapıldı və hal-hazırda ndə saxlanılır. Kluaster portalının trumosunda olan Bakirə heykəlindən başqa, portallardakı bütün heykəllər dağıdıldı. 1793-cü il 10 noyabrda Azadlıq bayramı günü Paris Notr-Dam kilsəsində Səbəb Kultu həyata keçirildi və verilən qərarla kilsə nə çevrildi. Bu kult tərəfindən təşkil edilmişdi və kilsənin əsas qurbangahı qurbangahına çevrildi. Həmin il noyabr ayının sonunda Parisdə katolik ibadəti qadağan edildi. Kilsə sonralar anbar kimi istifadə olundu.
Restavrasiya (XIX əsr)
Kilsə 1802-ci ilin aprelində (1801-ci il konkordatından sonra) yeni ibadət mərkəzinə çevrilir. Bəzi lazımlı yenilənmələr çox sürətlə həyata keçirildi və beləliklə 1804-ci ilin dekabrında Napoleon Bonapart in hüzurunda Fransa İmperatoru elan edildi. Bu münasibətlə bina əvvəlcə boyanılmış, sonra isə və tərəfindən bəzənilmişdi. Sülh bərpa edilən dövrdə kilsənin vəziyyəti çox pis idi, buna görə də şəhər rəhbərliyi kilsənin fəaliyyətini tamamilə dayandırmaq barədə fikirləşirdi. Kilsənin quruluşuna heyran olan Viktor Hüqo"Notre - Dame de Paris" romanını yazır və bu roman çox böyük şöhrət qazanır. Bu romanın yazılmasında əsas məqsəd kilsəyə olan diqqəti artırmaq idi. Əsərdə həmçinin kilsənin dağıdılması, xəzinəsinin talanması, pəncərələrinin dağıdılması və baş yepiskopların öldürülməsi məsələlərinə xüsusi diqqət çəkilir.
Bu əsər kilsənin lehinə geniş bir maraq yarada bildi. Roman, sonralar marjinal bir abidəni canlandırır və bu Paris əhalisinə daha doğma görünür. Roman bundan əlavə romantizm kimi bilinən və insanlarda dünyaya yeni baxış formalaşdıran Avropa trendinin də formalaşmasına böyük təsir göstərmişdi. Viktor Hüqonun romanı ölümcül vəziyyətdə olan tarixi abidəyə yeni həyat verilməsində əsas rol oynamışdı.
Nefin su arkalarının 800 il yaşı olacaqdır. Onlar 1230-cu ildə inşa edilmişdir.
Həmin dövrdə Notr-Dam kilsəsi barədə bir neçə fikir axını formalaşmışdı. Beləki, Fransanın yaxın keçmişindən qopmasını istəməyən monarxistlər, dindar çoxluğun inancını ifadə edən katoliklər və dünyəvi düşüncə tərəfdarı olan qruplar var idi.
Bu zaman mədəniyyət naziri kilsənin restavrasiya edilməsi ilə bağlı qərar verir. O zamana qədər kilsənin təmirindən məsul olan Qodde bərpa metodları bəyənilmədiyi üçün vəzifəsindən çıxarılır. Kilsənin bərpa işləri ya və tapşırılır. Onlar in tikintisində fərqlənmişdilər. bir layihə və hesabat təqdim edir. 1844-cü ildə layihəsi qəbul edilir. 1845-ci ildə bu layihənin həyata keçirilməsi üçün 3.888.500 frank məbləğində büdcə ayrılmasını istəyir, lakin kilsənin təmiri üçün sadəcə 2.650.000 frank məbləğində büdcə ayrılır. Milli Məclis məbləğin verilməsi ilə əlaqədər qanun qəbul edir.Qeyd 3 Beləliklə uzun müddət gözlənilən restavrasiya prosesi başlamalı idi. 1850-ci ildə ayrılan məbləğ bitir və kilsənin təmiri dayandırılır. təmirin tamamlana bilməsi üçün yeni təkliflər verməyə məcbur olur. Ümumilikdə təmir üçün 12 milyon frankdan çox məbləğ ayrılır.
Kilsənin təmiri maliyyə cəhətdən çatışmazlıqlar olduğunu təsdiqlədi. Kilsənin aşağı hissəsinə düşmək üçün 9 metr aşağıya enmək lazım idi. Antuan Lusson və kimi şüşə sənəti ustaları dəhlizin hündür pəncərələrinin şüşələrini və kapellanın pəncərələrinin şüşələrini dəyişmək üçün XIII əsrin vitraj şüşələrindən istifadə etdilər.
Kilsənin divar qapısının təmiri də layihəyə daxil idi. Beləki qırmızı qapı artıq sıradan çıxmışdı. Qırılmış pinakllar və dağılmış lar da təmir edildi. Portalların və fasadın böyük heykəlləri də təmir edildikdən sonra təmirin bitməsi üçün çox az iş qalmışdı. Restavrasiya edənlər yazıları və rəsimlərinə əsasən dağılan hissələri tapmaqda çox çətinlik çəkirdilər.
Kilsənin əsaslı bərpası, xüsusilə də heykəllərin bərpası iki memarın uğurları kimi qeyd edilir. Həmin dövrdə yox edilən bütün heykəllərin sürətli bərpasına çalışırdılar. Bu heykəllərə Amyen, və kilsələrində olan heykəllər də daxildir. Bunu etmək üçün memarlar, rəhbərliyində məşhur heykəltəraşlardan ibarət bir komanda yaratdılar. Onların bir çoxu nin atelyesindən gəlmişdilər və bir-birlərini tanıyırdılar. Heykəltəraşlardan ibarət komanda içərisində 12 bürünc heykəlin də olduğu, yüzdən çox heykəllər yaradırlar. Joffri-Deşom və heykəllərin hazırlanması işində yaxından fəaliyyət göstərirlər.Qeyd 4 Heykəllərin görünüşünü əvvəlcə tərəfindən hazırlanırdı, sonr heykəltəraşlar bu görünüşə əsasən heykəlləri hazırlayırdılar. Sonuncu daş heykəlin hazırlanması da bura daxildir. Heykəllərin hazırlanmasına memarlar tərəfindən nəzarət edilməsi, heykəltəraşlara incəsənət azadlığı vermədi.
nun əsəri olan əsas qurbangah.
Restavrasiya sırasında kilsədə bəzi hissələr də dəyişildi. Məsələn, şimaldakı nin yeri on beş dərəcə dəyişdirilir. Bunun səbəbi pəncərəni saxlayan divarın sökülməsi və divarın bərpa ehtiyacının yaranması idi. Sonda, memarın düşüncələrindən kənar bəzi heykəllər də yaradıdl. Bunlara misal olaraq kilsənin üzərindən Parisə baxan ximeraları göstərmək olar. II imperiya dövründə Parisin yenidənqurulması zamanı, göstərişi ilə gigiyenik qaydada təmizlənir. Haussmanın əmri ilə na bəzi dəyişikliklər edilir. Bu fəaliyyətə əsası XVIII əsrdə qoyulmuş uşaq bağçasının, İctimai Yardım İdarəsinin və keçmiş Otel Dyö-nün dağıdılmaları daxil idi. Arxeoloji Kriptanın yaranmasından sonra orta əsr küçələri və Sant Ceneviv de Ardent kilsəsinin konturları yeni rənglərlə boyanıldı. Bunun edilməsində əsas səbəb onlara diqqətin cəlb edilməsi idi.
Restavrasiyadan sonra
Paris Notr-Dam kilsəsi. 1699-cu il
Bir müddət sonra, Paris Kommunası kilsənin dağıdılması barədə qərar verir. Paris Kommunası nümayəndələri bir neçə skamya və stullara atəş açdılar və kilsəni yandırmağa çalışdılar. Lakin yanğın istənilən nəticəni vermədi, kilsəyə yüngül zərər dəydi. Kilsə heç bir problem olmadan iki ndən keçdi. 1965-ci ildə nefin on iki yüksək pəncərəsi və on iki nin boz və solğun pəncərələri iyirmi dörd vitraj pəncərə ilə dəyişdirildi. Bunlar orta əsrlərin rəngləmə üsullarını istifadə edən şüşə sənətçisi nin əsərləri idi. Əsasən qırmızı və mavi olmaq üzrə on beş rəng tonundan istifadə edildi. Beləki, rəngləmə qərbdən şərqə mavidən qırmızıya doğru gedir.
1990-cı illərdə müasir proseslər, əsrlər boyu qaralan kilsənin divar daşlarının yenidən ilkin halına, saflığına və bəyazlığına qayıtmasına təsir edir. Daşları qaraldan iki ayrı çirklənmə təbəqəsi var idi:
Daşın hava və günəş işıqları nəticəsində qəhvərəngi olan bir hissəsi
Parisin çirkli havası nəticəsində qaralan gipsdən ibarət hissə
Daşlar üçün təhlükə yaradan kir qatı aradan qaldırıldı. Heykəllərə zərər dəyməsin deyə, lazer, mikro-fırçalama və nəm kompressorlar vasitəsilə təmizləndi. Çox sayda korlanmış daşlar Paris yaxınlığında olan lutetiyen daş yatağındakı daşlarla əvəz olundu. Elektrik xəttinin çəkilməsi də daşlarda müəyyən qədər dəyişikliklər edilməsinə səbəb oldu.
Kilsənin 850 illik yubileyi münasibətilə, kilsənin XXI əsrə keçməsini bildirmək üçün böyük işlər görüldü. Əsas nefin işıqlandırılması restavrasiya edildi və axşam ziyarətləri və konsertlər üçün şərait yaradıldı. 2013-cü ildə ilk olaraq böyük orqanın idarə edilməsi tamamilə komputerləşdirildi. 2014-cü ildə ikinci addım kimi, 12000 boru təmizləndi. Yeni qapı kilidləri və xüsusi naqillər quraşdırılmış yanğından mühafizə sistemi quruldu. İçəridə və çöl tərəfdə qalan naqillər kilsənin dizaynını pozmasın deyə gizlədildi. Nəhayət, 23 mart 2013-cü ildə Notr-Dam qüllələri aralarında birinci dəfə çalınan zənglə birlikdə, doqquz zənglə dolduruldu. Beləliklə kilsəyə orta əsrlərdəki görünüşünə oxşar görünüş verilir.
2012-ci ilin noyabrından 2013-cü ilin dekabrına qədər keçmiş Notr-Dam küçəsində müəyyən dəyişiklik edildi və bura "Yubiley yolu" adlandırıldı. Bu küçə kilsənin işçilərinin və xristian dininin müqəddəs şəxlərinin adları ilə bəzədilmişdi.
Kirlənmə kilsəyə böyük zərər verirdi. Buna qarqoylların düşməsi və ların dağılması da aiddir. Buna görə də baş yepiskop kilsənin yenidən restavrasiya edilməsi üçün 20 il müddətində 100 milyon avroluq məbləğin yığılması üçün 2017-ci ildə çıxış etdi. 10 milyon avro işçilər üçün, kilsənin yanında müqəddəs yer üçün 10 milyon avro, larının dayaqlarını gücləndirmək üçün 20-30 milyon avro nəzərdə tutulmuşdu.
Əhəmiyyətli tarixi hadisələr
Paris Notr-Dam kilsəsi. 1840-cı il
Notr-Dam, Fransanın tarixində çox sayda dini və siyasi hadisənin qeyd edildiyi tarixi bir məkandır.
1229-cu ildə, cümə axşamı günü, Tuluza qrafı un burada mərasimi burada keçirilir.
Yüzillik müharibənin sonlarına doğru, on yaşındakı nin tacqoyma mərasimi. Lakin bu tacqoyma mərasimi tanınmadı. Çünki artıq 1429-cu ildə Reymsdə Fransa kralı kimi tacqoyma mərasimi keçirilmişdi.
1447-ci ildə Parisin azad edilməsini "" himni ilə qeyd edir.
1594-cü il 22 mart IV HenrixParisdə baş verən üsyan dalğasının beş ildən sonra yatırılması ilə əlaqədər öz minnətdarlığını bildirdi.
1660-cı ildə XIV Lüdoviknikah mərasimi vasitəsilə ilə təbrik edildi. Notr-Damın döşəməçisi adlandırılan, gələcək marşal, Lüksemburq qrafı bura xeyli sayda düşmən bayraqları gətirir.
1835-ci il martın 8-də yepiskop in xahişi əsasında, Notr-Damın pasxadan əvvəlki dönəm ları içərisində keçirməyə icazə verilir. Onun əsasən gənclərin xristianlığa dəvəti ilə əlaqədar idi. 1836-cı ildə belə konfranslar dayandırılır. Lakin 1841-ci ildən fəaliyyətini bərpa edən lar günümüzə qədər fəaliyyət göstərir.
2008-ci il 22 oktyabrda nın dəfn mərasimində Rekviyem səsləndirildi.
2009-cu il iyunun 3-də Air FranceRio-Paris 447 qəzasının qurbanlarının xatirəsinə kilsədə ekumenik tədbir hazırlanır.
2012-ci il dekabrından 2013-cü il 24 noyabra qədər kilsənin 850 illik yubiley tədbirləri keçirildi.
2013-cü il mayın 21-də yazıçı qurbangah qarşısında özünü vuraraq intihar etdi. Həmçinin 1931-ci il fevralın 11-də də Parisdə sürgün həyatı yaşayan meksikalı intellektual gənc kilsənin mərkəzində özünü vurub intihar etmişdi.
2015-ci il noyabrın 15-də Paris terror hadisələrinin qurbanlarının xatirələrini əbədiləşdirmək üçün kilsədə 15 dəqiqəlik zəng çalınmışdır.
Notr-Dam kilsəsində yanğın 15 aprel2019-cu il tarixində Orta Avropa vaxtı ilə saat 18:50-də başlamış və təxminən doqquz saatdan artıq davam etmişdir. Alovlar, iki zəng qülləsini və çökən mərkəzi, o cümlədən kilsənin yuxarı hissəsindən başlayıb. Parisli bələdiyyə başçısı Anne Hidalqo bunu "dəhşətli" bir yanğın olduğunu bildirib.
Qeydlər
^ Qazıntılar, bu tikilinin memarlıq tarixini tam olaraq müəyyən etməyə imkan vermir. Kilsənin təməlində olan qayaya çatmaq üçün Sullinin kilsənin təməlini dağıtdığı düşünülür.
^ Sullinin ailəsindən olan insanlardan birinin 1164-cü ildə "Ricardus cementarius" (Usta Riçard) digərinin isə 1170-ci ildə "Simon carpeutaris" (Usta Simon) adlandırılır. Bu şəxslərin həmin dövrdə çox məşhur olması barədə fikirlər var. Mənbə: Benjamin Guérard, "Cartulaire de l'église Notre-Dame de Paris", 1850, 5-ci cild, s. 47, 49 və 72.
^ 1815-ci ildən 1914-cü ilə qədər frankın dəyəri (90 %-lik 0.3225 qram qızıla bərabər olan german frankı) sabit qaldı və 10 avro dəyərində (2008) olduğu təxmin edilir. Buna görə də Milli Məclis kilsənin bərpası üçün 25 milyon avro məbləğində büdcə yaratdılar ki, bu da kilsənin bərpası üçün kifayət deyildi.
^ Restavrasiyaçılar tərəfindən yüzə qədər böyük heykəllər yaradılmışdı. Təkcə Joffri-Deşom otuz heykəl düzəltmişdi: on səkkiz daş heykəl və on iki bürünc heykəl. Komandanın digər üzvləri Şeniyon, Fromanje, Mişel-Paskal, Tusse, Elmerik, Prinse və Vatriney idi. Sadəcə Adolf-Viktor Joffri-Deşom ölümündən sonra ad qazandı.
İstinadlar
"Discoverfrance.net". Discoverfrance.net. 28 March 2022 tarixində . İstifadə tarixi: 31 May 2011.
Joel Saget. "Notre-Dame, le Sacré-Coeur et le Louvre, les sites les plus visités à Paris". LExpress.fr. 2 iyul 2012. 2022-03-28 tarixində .
age/gothique/notre dame paris.pdf Notre-Dame de Paris. Une des premières cathédrales gothiques de France (#bad_url)(PDF). Andurand. 2019-04-15 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-01-29. (#invalid_param_val)
Michel Rouche. "Jubilé de cathédrale Notre-Dame de Paris - La symbolique des cathédrales : approche historique, religieuse, sociale". La voix est libre sur Radio Notre-Dame. 19 dekabr 2012.
Victor Mortet. Étude historique et archéologique sur la cathédrale et le palais épiscopal de Paris du vie au xiie siècle. A. Picard. 1888. (#missing_pipe)
Marc Fourny. "Les dix secrets de Notre-Dame de Paris". Le Point. 12 dekabr 2012. 2018-08-09 tarixində .
. 2007-05-02 tarixində orijinalından arxivləşdirilib.
Baldwin, John. Philippe Auguste et son gouvernement - Les fondations du pouvoir royal en France au Moyen Âge. Fayard. 1991. (#missing_pipe)
René Héron de Villefosse. Solennités, fêtes et réjouissances parisiennes. Hachette. 1980. (#missing_pipe)
Jacques Henriet. A l'aube de l'architecture gothique. Presses Universitaires de Franche-Comté. 2005. (#missing_pipe)
"Notre-Dame de Paris, joyau de l'art gothique, célèbre ses 850 ans". Libération.[ölü keçid]
. Fontaines et réservoirs de Paris. 2018-08-31 tarixində orijinalından arxivləşdirilib.
"Notre-Dame de Paris et le vœu de Louis XIII, une dévotion contemporaine". 2011-02-24 tarixində .
"Historique de la construction". notredamedeparis.fr. 8 may 2016. 21 August 2019 tarixində .
Jean-Baptiste Duvergier. . Paris, A. Guyot et Scribe. 1825. 2022-05-05 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-01-31. (#invalid_param_val)
Louis Laforge. "Les 850 ans de Notre-Dame". Des racines et des ailes sur France 3. 13 feral 2013.
"CATHÉDRALE NOTRE-DAME DE PARIS". Napoleon Magazine. 2022-05-05 tarixində .
. 2011-02-24 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-01-31. (#invalid_param_val)
Hervé Cabezas. Du « vitrail archéologique ». Revue d'archéologie moderne et d'archéologie générale. 1988. (#missing_pipe)
Yves Combeau. "L'Histoire de Notre-Dame de Paris : 850 ans… et toujours aussi belle !". Canal Académie. 23 dekabr 2012.
"Jacques Le Chevallier". 2011-02-24 tarixində .
Marc Fourny. "Il faut sauver Notre-Dame de Paris !". Le Point. 01 iyun 2017.
Jean-Baptiste Lebigue. L'ordo du sacre d'Henri VI à Notre-Dame de Paris. 2012-07-09 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-02-02. (#invalid_param_val)
Cédric Giraud, Turnhout. Notre-Dame de Paris 1163-2013. Brepols. 2013. (#missing_pipe)
. Linternaute. 2017-12-01 tarixində orijinalından arxivləşdirilib.
Le Figaro no. 228 du jeudi 10 mai 1945.
"Paris: un homme se suicide à Notre-Dame". 21 may 2013. 11 April 2021 tarixində .
Marie Théobald. . Le Figaro. 2022-05-05 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. (#invalid_param_val)
"Important incendie en cours dans la cathédrale Notre-Dame de Paris". Le Monde(fransız). 15 April 2019. 26 May 2019 tarixində . İstifadə tarixi: 15 April 2019.
. CNBC. 15 April 2019. 15 April 2019 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 April 2019. (#invalid_param_val)
. Euronews. 15 April 2019. 15 April 2019 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 April 2019. (#invalid_param_val)
"Twitter". twitter.com. 2022-03-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-04-15.
Jarvis, Jacob. "Notre Dame fire: Huge fire breaks out at world famous cathedral and sends smoke billowing across Paris". Evening Standard. 15 April 2019. 16 April 2019 tarixində . İstifadə tarixi: 15 April 2019.
Əlavə
Notre-Dame de Paris, Alain Erlande-Brandenburg, Éditions de la Martinière, Paris, 1997 ISBN
Paris Notr Dam kilsesi ve ya Paris Meryem ana kilsesi fr Cathedrale Notre Dame de Paris fransiz nɔtʁe dam de paʁi dinle Paris seherinin merkezinde yerlesen katolik kilsesi Fransa paytaxtinin baslica simvoludur Notr Dam kafedral kilsesidir O Parisin ilk xristian kilsesi hesab edilen Muqeddes Stefan bazilikasinin yerinde daha dogrusu serq hissesinde dorduncu seher dairesinde nda yerlesir Qotik uslublu kilse 1163 1345 ci illerde Paris yepiskopu Moris de Sullinin tesebbusu ile ucaldilmisdir Kilse tam bir memarliq uslubundan deyil beleki kilsede hem erken qotik memarliq uslubu hem de XIII esr qotik memarliq uslubu cemlenmisdir Transeptin her iki terefindeki oz hecmlerine gore Avropada ilk siradadir ve onlarin diaqramlari 13 metrdir Kilsenin insasi tamamlandiginda kilse qerbin en boyuk kilselerinden biri olmusdu Inqilabi mubarizeden sonra 1844 1864 cu illerde arxitekt rehberliyi altinda kilse restavrasiya olunmus ve kilse memarligina yeni motivler elave edilmisdir Paris Notr Dam kilsesifr Cathedrale Notre Dame de ParisKafedralin qerb esas fasadinin gorunusu48 51 11 sm e 2 20 59 s u Olke FransaSeher ParisYerlesir 6 750042 Paris Il de FransAidiyyati Roma Katolik kilsesininMemar SifarisciTikilme tarixi 1163 1345UslubuHundurluyu 69 m 90 mUzunlugu 128 metr 420 ft Eni 48 metr 157 ft Sahesi 5 500 m Qulleleri 1 90 metr 300 ft Veziyyeti stabilResmi sayt notredamedeparis frFransa tarixi abideleriTeyin edilib1862Istinad nom PA00086250KateqoriyaKilseParis Meryem Ana kilsesi Vikianbarda elaqeli mediafayllar Kilse yarandigi tarixden etibaren Parisin en simvolik memarliq abidelerinden biri olmusdur Oz memarligi ile ferqlenen kilse uzun muddet Paris memarliginda birinciliyi oz elinde saxlayir ve krallarin tac geyindiyi ve Bove Notr Dam kilseleri ile muqayise edilir Ozunde hem dini hem de tarixi motivleri ehtiva eden kilseler Fransa tarixinin mueyyen epizodlari ile yaxindan elaqelidirler Beleki kilseler 1239 cu ilde orta esrler Kral kilsesine getirilmesi 1804 cu ilde Napoleonun tacqoyma merasimi Bordo hersoqunun vaftiz edilmesi Adolf Tier ve Sadi Karnonun defn merasimleri kimi tarixi hadiseleri ozunde cemlesdirir 26 avqust 1944 cu ilde Parisin azad edilmesi gununde general Sarl de Qollun huzurunda sergilenir Dini merasimlere 1970 ci il 12 noyabrda Sarl de Qollun olumu 1974 cu il 6 aprelde Jorj Pompidunun olumu ve 1996 ci il 11 yanvarda Fransua Mitteranin olumu kimi hadiseler daxildir Dahi fransiz yazicisi Viktor Huqonun eyniadli tarixi romani sayesinde kafedral dunyanin en taninmis abidesine cevrilir Bu kilseni eyni zamanda kicik bazilikani il erzinde 20 milyondan cox insan ziyaret edir Bu ziyaretci sayi kilseni Parisin ve butun Avropanin en cox ziyaret edilen mekanina cevirir 2013 cu ilde kilsenin tikintisinin baslanmasinin 850 illik yubileyi qeyd edilmisdir Dunyanin medeniyyet incisi adlandirilan kilsenin bir hissesi 2019 cu il 15 aprel tarixinde yangin neticesinde mehv olmusdur TarixTikintinin merheleleri Xristianligin yeni yarandigi dovrde Notr Dam kilsesinin yerinde Yupitere hesr edilmis bir Qal Roma paqan mebedinin oldugu daha sonralar ise burada qedim bazilikalara benzeyen boyuk bir erken xristianliq dovrune aid bazilikanin yerlesdiyi dusunulur hesr edilen bu tikilinin dorduncu esrin sonunda ve ya ondan sonra temir edildiyi ve yeddinci esrden sonra kecmis enenelerin qalib qalmadigi bilinmir Qeyd 1 Xlodviq ve nin oglu I Kildebert kilsesinin hipotezi Bu Muqeddes Etyen kilsesi zamani ucun cox boyuk idi Qerb fasadi Notr Damin indiki fasadindan texminen 40 metr aralida idi ve genisliyi daha kicik idi 36 metr Bu tikili 70 metr uzunlugunda idi ve bu indiki kilsenin yarisindan biraz daha uzundur Mermer sutun siralari bir nef ve dord dehliz ayirmisdi ve bina mozaikalarla bezenmisdi nin simal terefinde Sant Jan le Rond adinda bir olub ve nun kilsede apardigi temir zamanina qeder oz movcudlugunu qorumusdur Qal Roma mebedi ile Sullinin kilsesi arasinda burada en az 4 dini mebed olmusdur dorduncu esrin erken xristianliq kilsesi sonradan Merovinq kilsesine daxil edilmisdir sonradan burada Karolinq kilsesi yaradilmis 857 ci ilde bas veren yangindan sonra yeniden berpa edilmisdir bundan sonra burada roman kilsesi yaradilmis ve restavrasiya edilmisdir Lakin suretle artan Paris ehalisi ucun bu mebedler kicik hecmli idiler 1160 ci ilde yepiskop Moris de Sulli zaman kecdikce dagilan roman kilsesinin yerine daha boyuk bir mebed insa etmeye qerar verir Muqeddes daslar ya yeniden boyanir ya da veqflere bagislanilirdi XI XII esrlerde Qerbi Avropada bas veren iqtisadi dircelis Fransa seherlerine de tesir gosterirdi Belelikle seherlerde ehalinin sayi suretle artirdi ve kohne kilseler artiq ehali sayina gore cox kicik gorunurdu Mutexessisler Paris ehalisinin II Filip Avqustun doneminde suretle artmaga basladigini qeyd edirler Beleki 1180 ci ilde 25000 nefer ehalisi olan Parisin 1220 ci ilde ehalisinin sayi 50000 neferi kecmisdi ve belelikle Paris Italiya xaricinde Avropanin en boyuk seheri olmusdu Yeni kilsenin memarligi qotik inceseneti ile elaqeli olmali idi tamamlandigi vaxtda artiq qotik uslubunda bir nece boyuk kilse var idi Bunlar ve leri idi 1163 cu ilde dovrunde baslanan insaat 1345 ci ile qeder davam edir Hemin dovrde Paris Lionda yerlesen ndan asili olan Sens unun u idi Birinci merhele 1163 1250 Memorial Historiarum qezetinde yazilan meqalede Jan de Sant Viktorun bir adete esasen 24 25 mart 1163 cu il tarixlerinde kilsenin temel dasi atilarkan ve kral le birge bu hadisede istirak etdiyi bildirilir Movcud melumatlara esasen Notr Dam kilsesinin insasina 1163 cu ilde baslanildigi bilinir Gorulen isin boyuk qismi yepiskop 1160 1197 ve xelefi 1197 1208 terefinden gorulur Bunlardan elave adlarinin namelum oldugu dord nefer de bu kilsenin tikilisinde fealiyyet gostermisler Qeyd 2 1163 1182 xor ve onun iki ambulator qurulusunun tikintisi Xronikaci Robert de Torinyiye gore xor 1177 ci ilde tamamlanmisdir Yuksek qurbangah kardinal Henrix de Sato Marcay papa ve terefinden teqdis olunmusdur 1182 1190 nef dehliz ve tribunalarin son dord korfezinin tikintisi Nefin tikilisi xorun tikilisinden sonra yeni 1182 ci ilde basladi Bezileri tikintinin 1175 ci ilde basladigini dusunur Dorduncu korfez tamamlanandan sonra nefin tikilisi dayandirildi 1190 1225 esas fasadin ve nefin ilk iki korfezinin tikintisi Fasadin tikintisi 1208 ci ilde baslamisdir Hemin il portallar tikilti ve bezedildi Qizilgul mertebesinin insasi 1220 1225 ci illerde bas tutur Fasadin qarsisinda olan nefin ilk korfezlerinin insasina 1218 ci ilde yeniden baslanildi 1225 1250 fasadin yuxari hissesi ve iki qullenin insasi Qaranligin aradan qaldirilmasi ucun hundur pencereler daha da genislendirildi Texminen 1230 a yaxin kicik qizilgul pencereleri cixarildi Eyni zamanda tribuna tavaninin yeri teraslarla evez edildi Binanin ust qisminden yagis suyunun bosaldilmasi ucun lar ve insa edildi Nefin yan sapelleri su arkalarinin abutmentleri arasinda insa edilmisdi Cenub qullesi 1240 ci ilde tamamlanmis ve hemin il qullelerin oxla temin edilmesi fikrinden dasinilmisdi 1250 ci ilde simal qullesinin insasi basa catir Bu zaman kilsenin insasi tamamile basa catir ve kilse tam fealiyyete hazir olur Bu zaman Fransada Muqeddes Ludovik adlanan IX Ludovik hokmranliq edirdi Sonraki dovrlerde kilsenin umumi dizayninda elaveler yeni bezemeler ve bezi yerlerinde onemli deyisiklikler olacaqdi Ikinci merhele 1250 ci ilden XIV esrin ortalarina qeder Paris Notr Dam kilsesi ve Sen cayi Bu zaman roman uslubunda insa edilmis transeptik portallarin muasir qotik uslubunda insa edilmis fasad ile ziddiyyet teskil etdiyi askarlanir Roman memarliq uslubunda olan parcalarin yeniden insasi yepiskop Reno de Korbey terefinden heyata kecirilmisdir 1250 1268 Jan de Sell Pyer de Montrey Pyer de Sell Jan Ravi Jan le Buteye Raymond du Tampl bu dovrun en meshur ustalarindan idiler Jan de Sell transepti evvel simala sonra cenuba dogru uzatdi ve transeptin simal fasadini ve ni hazirladi 1265 ci ilde onun olumunden sonra onun cenub xacindaki isleri Pyer de Montrey terefinden goruldu Pyer de Montrey eyni zamanda cenub fasadini ve qizilgul penceresinin insasini da tamamlamisdi O 1267 ci ilde vefat edir Pyer de Montrey hem de kapella ve qirmizi qapilarin insasini tamamlayir Eyni zamanda xorun arkalarini da deyisdirmeye baslayir Paris Notr Dam kilsesinin cenub fasadi Onun xelefi Pyer de Sell 1296 ci ilde n insa edir ve xor kapellasini insa etmeye baslayir Ikincisi 1318 ci ilden 1344 cu ile qeder Jan Ravi rehberliyinde tamamlanir Jan Ravi 15 metr araliqla xorlarin larini insa etmeye baslayir O hemcinin xor korpusunu da insa etmeye baslayir Ondan sonra onun qardasi oglu Jan le Buteye 1344 cu ilden 1363 cu ile qeder xor korpusunun insasina rehberlik edir Onun olumunden sonra Raymond du Templ xorun insasini tamamlayir XV XVI esrler Intibah senetkarlari qotik memarliq uslubunu barbarlara aid oldugunu dusundukleri ucun qotik memarligindan uzaq durmaga calisirdilar Buna gore de divar ve qapilari ortmek ucun boyuk xalcalar ve asmalardan istifade edirdiler Barokko heykeller coxlu qurbangah masa mezar ve kenotaflar ve neflerin yerini tutmaga basladilar XVII XVIII esler Paris Notr Dam kilsesi XIX esrin sonlarinda 1625 ci ilde memar Avqust Giyan terefinden insa edilir Bu fontanin insasinda meqsed sakinlerini axar su ile temin etmek idi 1699 cu ilde XIV Ludovik ve atasi XIII Ludovikin istekleri neticesinde kilsenin ic dekorasiyasinda xususile de xorda boyuk deyisiklikler edilir Memar Rober de Kot xora dogru geden dehlizleri genislendirmek ucun yuksek relyeflerin bir parcasi olan lari dagidir ve xora XVII XVIII esrlerde Avropada olan bir cox kilsedeki kimi yeni gorunus vermeye calisir Yeni lovheler yaradilir ve gunumuze qeder movcud olan heykellerle yeni qurbangah bezedilir XIV Ludovik atasinin isteyini yerine yetirir ve her ikisi qarsisinda diz cokurler Sonralar 1756 ci ilde kanonlar binanin cox qaranliq oldugunu bildirdiler ve bundan sonra Le Viey qardaslari orta esrlerden qalma suseleri cixartdilar ve evezine beyaz suseler yerlesdirdiler Daha sonra ise kilsenin divarlari renglendi Lakin leri qorunmusdu Sonunda din xadimlerinin xahisleri esasinda Paris Panteonunun memari merkezi portaldan seshur Son Muhakime ile bezedilen trumo ve timpanin bir hisseni cixartdi Bunun sebebi gedis gelis ucun daha rahat kecid yaratmaq idi Fransa inqilabi zamani kilse bir nece vandalist hucuma meruz qalmisdi Fasadda olan Krallar qalereyasindaki yehudi krallarinin meyitlerinin baslari kesilir ve kilseden cixarilir Beleki inqilabcilar yehudi krallarinin xatirelerinin monarxiyani temsil etdiyine inanirdilar Kesilmis 28 basdan 21 i ve bir nece diger parcalar 1977 ci ilde tapildi ve hal hazirda nde saxlanilir Kluaster portalinin trumosunda olan Bakire heykelinden basqa portallardaki butun heykeller dagidildi 1793 cu il 10 noyabrda Azadliq bayrami gunu Paris Notr Dam kilsesinde Sebeb Kultu heyata kecirildi ve verilen qerarla kilse ne cevrildi Bu kult terefinden teskil edilmisdi ve kilsenin esas qurbangahi qurbangahina cevrildi Hemin il noyabr ayinin sonunda Parisde katolik ibadeti qadagan edildi Kilse sonralar anbar kimi istifade olundu Restavrasiya XIX esr Kilse 1802 ci ilin aprelinde 1801 ci il konkordatindan sonra yeni ibadet merkezine cevrilir Bezi lazimli yenilenmeler cox suretle heyata kecirildi ve belelikle 1804 ci ilin dekabrinda Napoleon Bonapart in huzurunda Fransa Imperatoru elan edildi Bu munasibetle bina evvelce boyanilmis sonra ise ve terefinden bezenilmisdi Sulh berpa edilen dovrde kilsenin veziyyeti cox pis idi buna gore de seher rehberliyi kilsenin fealiyyetini tamamile dayandirmaq barede fikirlesirdi Kilsenin qurulusuna heyran olan Viktor Huqo Notre Dame de Paris romanini yazir ve bu roman cox boyuk sohret qazanir Bu romanin yazilmasinda esas meqsed kilseye olan diqqeti artirmaq idi Eserde hemcinin kilsenin dagidilmasi xezinesinin talanmasi pencerelerinin dagidilmasi ve bas yepiskoplarin oldurulmesi meselelerine xususi diqqet cekilir Bu eser kilsenin lehine genis bir maraq yarada bildi Roman sonralar marjinal bir abideni canlandirir ve bu Paris ehalisine daha dogma gorunur Roman bundan elave romantizm kimi bilinen ve insanlarda dunyaya yeni baxis formalasdiran Avropa trendinin de formalasmasina boyuk tesir gostermisdi Viktor Huqonun romani olumcul veziyyetde olan tarixi abideye yeni heyat verilmesinde esas rol oynamisdi Nefin su arkalarinin 800 il yasi olacaqdir Onlar 1230 cu ilde insa edilmisdir Hemin dovrde Notr Dam kilsesi barede bir nece fikir axini formalasmisdi Beleki Fransanin yaxin kecmisinden qopmasini istemeyen monarxistler dindar coxlugun inancini ifade eden katolikler ve dunyevi dusunce terefdari olan qruplar var idi Bu zaman medeniyyet naziri kilsenin restavrasiya edilmesi ile bagli qerar verir O zamana qeder kilsenin temirinden mesul olan Qodde berpa metodlari beyenilmediyi ucun vezifesinden cixarilir Kilsenin berpa isleri ya ve tapsirilir Onlar in tikintisinde ferqlenmisdiler bir layihe ve hesabat teqdim edir 1844 cu ilde layihesi qebul edilir 1845 ci ilde bu layihenin heyata kecirilmesi ucun 3 888 500 frank mebleginde budce ayrilmasini isteyir lakin kilsenin temiri ucun sadece 2 650 000 frank mebleginde budce ayrilir Milli Meclis meblegin verilmesi ile elaqeder qanun qebul edir Qeyd 3 Belelikle uzun muddet gozlenilen restavrasiya prosesi baslamali idi 1850 ci ilde ayrilan mebleg bitir ve kilsenin temiri dayandirilir temirin tamamlana bilmesi ucun yeni teklifler vermeye mecbur olur Umumilikde temir ucun 12 milyon frankdan cox mebleg ayrilir Kilsenin temiri maliyye cehetden catismazliqlar oldugunu tesdiqledi Kilsenin asagi hissesine dusmek ucun 9 metr asagiya enmek lazim idi Antuan Lusson ve kimi suse seneti ustalari dehlizin hundur pencerelerinin suselerini ve kapellanin pencerelerinin suselerini deyismek ucun XIII esrin vitraj suselerinden istifade etdiler Kilsenin divar qapisinin temiri de layiheye daxil idi Beleki qirmizi qapi artiq siradan cixmisdi Qirilmis pinakllar ve dagilmis lar da temir edildi Portallarin ve fasadin boyuk heykelleri de temir edildikden sonra temirin bitmesi ucun cox az is qalmisdi Restavrasiya edenler yazilari ve resimlerine esasen dagilan hisseleri tapmaqda cox cetinlik cekirdiler Kilsenin esasli berpasi xususile de heykellerin berpasi iki memarin ugurlari kimi qeyd edilir Hemin dovrde yox edilen butun heykellerin suretli berpasina calisirdilar Bu heykellere Amyen ve kilselerinde olan heykeller de daxildir Bunu etmek ucun memarlar rehberliyinde meshur heykelteraslardan ibaret bir komanda yaratdilar Onlarin bir coxu nin atelyesinden gelmisdiler ve bir birlerini taniyirdilar Heykelteraslardan ibaret komanda icerisinde 12 burunc heykelin de oldugu yuzden cox heykeller yaradirlar Joffri Desom ve heykellerin hazirlanmasi isinde yaxindan fealiyyet gosterirler Qeyd 4 Heykellerin gorunusunu evvelce terefinden hazirlanirdi sonr heykelteraslar bu gorunuse esasen heykelleri hazirlayirdilar Sonuncu das heykelin hazirlanmasi da bura daxildir Heykellerin hazirlanmasina memarlar terefinden nezaret edilmesi heykelteraslara incesenet azadligi vermedi nun eseri olan esas qurbangah Restavrasiya sirasinda kilsede bezi hisseler de deyisildi Meselen simaldaki nin yeri on bes derece deyisdirilir Bunun sebebi pencereni saxlayan divarin sokulmesi ve divarin berpa ehtiyacinin yaranmasi idi Sonda memarin dusuncelerinden kenar bezi heykeller de yaradidl Bunlara misal olaraq kilsenin uzerinden Parise baxan ximeralari gostermek olar II imperiya dovrunde Parisin yenidenqurulmasi zamani gosterisi ile gigiyenik qaydada temizlenir Haussmanin emri ile na bezi deyisiklikler edilir Bu fealiyyete esasi XVIII esrde qoyulmus usaq bagcasinin Ictimai Yardim Idaresinin ve kecmis Otel Dyo nun dagidilmalari daxil idi Arxeoloji Kriptanin yaranmasindan sonra orta esr kuceleri ve Sant Ceneviv de Ardent kilsesinin konturlari yeni renglerle boyanildi Bunun edilmesinde esas sebeb onlara diqqetin celb edilmesi idi Restavrasiyadan sonra Paris Notr Dam kilsesi 1699 cu il Bir muddet sonra Paris Kommunasi kilsenin dagidilmasi barede qerar verir Paris Kommunasi numayendeleri bir nece skamya ve stullara ates acdilar ve kilseni yandirmaga calisdilar Lakin yangin istenilen neticeni vermedi kilseye yungul zerer deydi Kilse hec bir problem olmadan iki nden kecdi 1965 ci ilde nefin on iki yuksek penceresi ve on iki nin boz ve solgun pencereleri iyirmi dord vitraj pencere ile deyisdirildi Bunlar orta esrlerin rengleme usullarini istifade eden suse senetcisi nin eserleri idi Esasen qirmizi ve mavi olmaq uzre on bes reng tonundan istifade edildi Beleki rengleme qerbden serqe maviden qirmiziya dogru gedir 1990 ci illerde muasir prosesler esrler boyu qaralan kilsenin divar daslarinin yeniden ilkin halina safligina ve beyazligina qayitmasina tesir edir Daslari qaraldan iki ayri cirklenme tebeqesi var idi Dasin hava ve gunes isiqlari neticesinde qehverengi olan bir hissesi Parisin cirkli havasi neticesinde qaralan gipsden ibaret hisse Daslar ucun tehluke yaradan kir qati aradan qaldirildi Heykellere zerer deymesin deye lazer mikro fircalama ve nem kompressorlar vasitesile temizlendi Cox sayda korlanmis daslar Paris yaxinliginda olan lutetiyen das yatagindaki daslarla evez olundu Elektrik xettinin cekilmesi de daslarda mueyyen qeder deyisiklikler edilmesine sebeb oldu Kilsenin 850 illik yubileyi munasibetile kilsenin XXI esre kecmesini bildirmek ucun boyuk isler goruldu Esas nefin isiqlandirilmasi restavrasiya edildi ve axsam ziyaretleri ve konsertler ucun serait yaradildi 2013 cu ilde ilk olaraq boyuk orqanin idare edilmesi tamamile komputerlesdirildi 2014 cu ilde ikinci addim kimi 12000 boru temizlendi Yeni qapi kilidleri ve xususi naqiller qurasdirilmis yangindan muhafize sistemi quruldu Iceride ve col terefde qalan naqiller kilsenin dizaynini pozmasin deye gizledildi Nehayet 23 mart 2013 cu ilde Notr Dam qulleleri aralarinda birinci defe calinan zengle birlikde doqquz zengle dolduruldu Belelikle kilseye orta esrlerdeki gorunusune oxsar gorunus verilir 2012 ci ilin noyabrindan 2013 cu ilin dekabrina qeder kecmis Notr Dam kucesinde mueyyen deyisiklik edildi ve bura Yubiley yolu adlandirildi Bu kuce kilsenin iscilerinin ve xristian dininin muqeddes sexlerinin adlari ile bezedilmisdi Kirlenme kilseye boyuk zerer verirdi Buna qarqoyllarin dusmesi ve larin dagilmasi da aiddir Buna gore de bas yepiskop kilsenin yeniden restavrasiya edilmesi ucun 20 il muddetinde 100 milyon avroluq meblegin yigilmasi ucun 2017 ci ilde cixis etdi 10 milyon avro isciler ucun kilsenin yaninda muqeddes yer ucun 10 milyon avro larinin dayaqlarini guclendirmek ucun 20 30 milyon avro nezerde tutulmusdu Ehemiyyetli tarixi hadiseler Paris Notr Dam kilsesi 1840 ci il Notr Dam Fransanin tarixinde cox sayda dini ve siyasi hadisenin qeyd edildiyi tarixi bir mekandir 1229 cu ilde cume axsami gunu Tuluza qrafi un burada merasimi burada kecirilir IX Ludovik nin tikintisi basa catana qeder Mesihin taxir IV Filip 1302 ci ilde Fransa kralliginin Bas Statlarini cagirir Yuzillik muharibenin sonlarina dogru on yasindaki nin tacqoyma merasimi Lakin bu tacqoyma merasimi taninmadi Cunki artiq 1429 cu ilde Reymsde Fransa krali kimi tacqoyma merasimi kecirilmisdi 1447 ci ilde Parisin azad edilmesini himni ile qeyd edir 1456 ci ilde Janna d Arkin xatiresinin berpa edilmesi 1558 ci il 24 aprelde Sotlandiya kralicasi Mariya Stuart ile II Fransuanin nikah merasimi 1559 cu il 22 iyunda Yelizaveta Valuanin Ispaniya krali II Filiple nikah merasimi 1572 ci il 18 avqustda Marqarita de Valua ile Fransa krali IV Henrixin nikah merasimi Nikah merasiminden 6 gun once Varfolomey gecesi hadisesi bas tutmusdu 1594 cu il 22 mart IV Henrix Parisde bas veren usyan dalgasinin bes ilden sonra yatirilmasi ile elaqeder oz minnetdarligini bildirdi 1660 ci ilde XIV Ludovik nikah merasimi vasitesile ile tebrik edildi Notr Damin dosemecisi adlandirilan gelecek marsal Luksemburq qrafi bura xeyli sayda dusmen bayraqlari getirir 1668 ci ilde Turenn protestant inancindan ayrilir 1687 ci ilde nin olumu ile elaqedar olaraq terifname yazir 1793 cu il noyabrin 10 da Notr Dam kilsesi ni teblig etmek ucun Paris Kommunasi terefinden ne cevrilir 1804 cu il dekabrin 2 de papa VII Piyin istiraki ile Napoleon Bonapart ozunu Fransanin imperatoru elan edir 1811 ci ilin iyununda II Napoleon veftiz edilir 1835 ci il martin 8 de yepiskop in xahisi esasinda Notr Damin pasxadan evvelki donem lari icerisinde kecirmeye icaze verilir Onun esasen genclerin xristianliga deveti ile elaqedar idi 1836 ci ilde bele konfranslar dayandirilir Lakin 1841 ci ilden fealiyyetini berpa eden lar gunumuze qeder fealiyyet gosterir 1853 cu il yanvarin 30 da III Napoleonun nikah merasimi bas tutdu 1856 ci ilde veftiz edildi 1896 ci il iyulun 19 da Tunisde usyancilar terefinde oldurulen nin defn merasimi kecirildi 1944 cu ilin aprelinde Paris arxiyepiskopu kardinal marsal i tenteneli sekilde qebul etdi Hemin arxiyepiskop 1944 cu ilin iyununda un cenaze merasimini qebul edir 1944 cu il avqustun 26 da Parisin azad olundugu gun general Sarl de Qoll ve general Leklerkin huzurunda numayis edilir 1945 ci il mayin 9 da kardinal Suard general Sarl de Qoll ile birlikde ABS SSRI ve Boyuk Britaniya dovlet xadimleri ve sefirlerini kilsede qarsilayir Arxiyepiskop onlari ile salamlayir ve qelebe munasibetile boyuk orqanda Marselyeza ifa edilir Paris Notr Dam kilsesi Ressam Yan Bartold Yonqkind Paris 1852 ci ilMilli defn merasimleri 1923 marsal Ferdinand Fos 1929 marsal 1931 Raymon Puankare 1934 marsal 1947 marsal 1952 yanvar Pol Klodel 1955 fevral marsal 1967 Milli Anim gunleri Sarl de Qoll Jorj Pompidu 1974 aprel Fransua Mitteran 1996 yanvar 1980 ci il ve 1997 ci ilin avqustu papa un ziyaretleri 2007 ci il yanvar 26 da in defn merasimi 2008 ci ilin sentyabrin papa XVI Benediktin ziyareti 2008 ci il 22 oktyabrda nin defn merasiminde Rekviyem seslendirildi 2009 cu il iyunun 3 de Air France Rio Paris 447 qezasinin qurbanlarinin xatiresine kilsede ekumenik tedbir hazirlanir 2012 ci il dekabrindan 2013 cu il 24 noyabra qeder kilsenin 850 illik yubiley tedbirleri kecirildi 2013 cu il mayin 21 de yazici qurbangah qarsisinda ozunu vuraraq intihar etdi Hemcinin 1931 ci il fevralin 11 de de Parisde surgun heyati yasayan meksikali intellektual genc kilsenin merkezinde ozunu vurub intihar etmisdi 2015 ci il noyabrin 15 de Paris terror hadiselerinin qurbanlarinin xatirelerini ebedilesdirmek ucun kilsede 15 deqiqelik zeng calinmisdir 2019 cu il aprelin 15 de kilsede guclu yangin bas vermisdir 2019 cu il yangini Esas meqale Paris Notr Dam kilsesinde yangin 2019 Notr Dam kilsesinde yangin 15 aprel 2019 cu il tarixinde Orta Avropa vaxti ile saat 18 50 de baslamis ve texminen doqquz saatdan artiq davam etmisdir Alovlar iki zeng qullesini ve coken merkezi o cumleden kilsenin yuxari hissesinden baslayib Parisli belediyye bascisi Anne Hidalqo bunu dehsetli bir yangin oldugunu bildirib Qeydler Qazintilar bu tikilinin memarliq tarixini tam olaraq mueyyen etmeye imkan vermir Kilsenin temelinde olan qayaya catmaq ucun Sullinin kilsenin temelini dagitdigi dusunulur Sullinin ailesinden olan insanlardan birinin 1164 cu ilde Ricardus cementarius Usta Ricard digerinin ise 1170 ci ilde Simon carpeutaris Usta Simon adlandirilir Bu sexslerin hemin dovrde cox meshur olmasi barede fikirler var Menbe Benjamin Guerard Cartulaire de l eglise Notre Dame de Paris 1850 5 ci cild s 47 49 ve 72 1815 ci ilden 1914 cu ile qeder frankin deyeri 90 lik 0 3225 qram qizila beraber olan german franki sabit qaldi ve 10 avro deyerinde 2008 oldugu texmin edilir Buna gore de Milli Meclis kilsenin berpasi ucun 25 milyon avro mebleginde budce yaratdilar ki bu da kilsenin berpasi ucun kifayet deyildi Restavrasiyacilar terefinden yuze qeder boyuk heykeller yaradilmisdi Tekce Joffri Desom otuz heykel duzeltmisdi on sekkiz das heykel ve on iki burunc heykel Komandanin diger uzvleri Seniyon Fromanje Misel Paskal Tusse Elmerik Prinse ve Vatriney idi Sadece Adolf Viktor Joffri Desom olumunden sonra ad qazandi Istinadlar Discoverfrance net Discoverfrance net 28 March 2022 tarixinde Istifade tarixi 31 May 2011 Joel Saget Notre Dame le Sacre Coeur et le Louvre les sites les plus visites a Paris LExpress fr 2 iyul 2012 2022 03 28 tarixinde age gothique notre dame paris pdf Notre Dame de Paris Une des premieres cathedrales gothiques de France bad url PDF Andurand 2019 04 15 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 2018 01 29 invalid param val Michel Rouche Jubile de cathedrale Notre Dame de Paris La symbolique des cathedrales approche historique religieuse sociale La voix est libre sur Radio Notre Dame 19 dekabr 2012 Victor Mortet Etude historique et archeologique sur la cathedrale et le palais episcopal de Paris du vie au xiie siecle A Picard 1888 missing pipe Marc Fourny Les dix secrets de Notre Dame de Paris Le Point 12 dekabr 2012 2018 08 09 tarixinde 2007 05 02 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Baldwin John Philippe Auguste et son gouvernement Les fondations du pouvoir royal en France au Moyen Age Fayard 1991 missing pipe Rene Heron de Villefosse Solennites fetes et rejouissances parisiennes Hachette 1980 missing pipe Jacques Henriet A l aube de l architecture gothique Presses Universitaires de Franche Comte 2005 missing pipe Notre Dame de Paris joyau de l art gothique celebre ses 850 ans Liberation olu kecid Fontaines et reservoirs de Paris 2018 08 31 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Notre Dame de Paris et le vœu de Louis XIII une devotion contemporaine 2011 02 24 tarixinde Historique de la construction notredamedeparis fr 8 may 2016 21 August 2019 tarixinde Jean Baptiste Duvergier Paris A Guyot et Scribe 1825 2022 05 05 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2018 01 31 invalid param val Louis Laforge Les 850 ans de Notre Dame Des racines et des ailes sur France 3 13 feral 2013 CATHEDRALE NOTRE DAME DE PARIS Napoleon Magazine 2022 05 05 tarixinde 2011 02 24 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2018 01 31 invalid param val Herve Cabezas Du vitrail archeologique Revue d archeologie moderne et d archeologie generale 1988 missing pipe Yves Combeau L Histoire de Notre Dame de Paris 850 ans et toujours aussi belle Canal Academie 23 dekabr 2012 Jacques Le Chevallier 2011 02 24 tarixinde Marc Fourny Il faut sauver Notre Dame de Paris Le Point 01 iyun 2017 Jean Baptiste Lebigue L ordo du sacre d Henri VI a Notre Dame de Paris 2012 07 09 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2018 02 02 invalid param val Cedric Giraud Turnhout Notre Dame de Paris 1163 2013 Brepols 2013 missing pipe Linternaute 2017 12 01 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Le Figaro no 228 du jeudi 10 mai 1945 Paris un homme se suicide a Notre Dame 21 may 2013 11 April 2021 tarixinde Marie Theobald Le Figaro 2022 05 05 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib invalid param val Important incendie en cours dans la cathedrale Notre Dame de Paris Le Monde fransiz 15 April 2019 26 May 2019 tarixinde Istifade tarixi 15 April 2019 CNBC 15 April 2019 15 April 2019 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 15 April 2019 invalid param val Euronews 15 April 2019 15 April 2019 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 15 April 2019 invalid param val Twitter twitter com 2022 03 28 tarixinde Istifade tarixi 2019 04 15 Jarvis Jacob Notre Dame fire Huge fire breaks out at world famous cathedral and sends smoke billowing across Paris Evening Standard 15 April 2019 16 April 2019 tarixinde Istifade tarixi 15 April 2019 Elave Notre Dame de Paris Alain Erlande Brandenburg Editions de la Martiniere Paris 1997 ISBN 2 7324 2392 0Dagerotipiya ve sekiller seh 210
Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Fransa
Paris
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar
