Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
XIV Lüdovik (fr. Louis XIII de France; 5 sentyabr 1638[…], Sen-Jermensk sarayı[d] – 1 sentyabr 1715[…], Versal sarayı) — Fransa kralı. 1643–1715-ci illərdə hakimiyyətdə olmuşdur.
| XIV Lüdovik | |
|---|---|
| fr. Louis XIV | |
 | |
Fransa həmşahzadəsi[d] | |
| 14 may 1643 – 1 sentyabr 1715 | |
| Əvvəlki | XIII Lüdovik |
| Sonrakı | XV Lüdovik |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 5 sentyabr 1638[…] |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | 1 sentyabr 1715[…](76 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Vəfat səbəbi | qanqren |
| Dəfn yeri | |
| Sülalə | Burbonlar |
| Atası | XIII Lüdovik |
| Anası | Avstriyalı Anna |
| Həyat yoldaşları |
|
| Uşaqları | |
| | |
| Monoqram |  |
| İmzası |  |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Daxili siyasəti
1643-cü ildə XIII Lüdovik öləndən sonra taxta 4 yaş 8 aylıq olan XIV Lüdovik və ya əsl adı ilə Louis çıxmışdı. O 1638-ci ildə XIII Lüdovik və Anna Avstriyalının oğlu kimi dünyaya gəlmişdi. Onun yaşı çatmadığından isə dövləti İtalyalı olan idarə edirdi. Bu zaman Fronda kimi məşhur olan üsyan başvermişdi. Bu üsyan 1648–1653-cü illərdə baş vermişdi. Üsyanın səbəbi isə Kardinal Rişelyenin zadəganların nüfuzunu qıraraq məclisin gücünü məhdudlaşdırma siyasətinin Kardinal Mazarini tərəfindən davam etdirilməsi idi. Üsyana təkan verən səbəblərdən digərləri isə bu zaman yaşanan qiymət artımı, qıtlıq və sair kimi səbəblər oldu. Üsyana həm də bir sıra dövlət adamları da dəstək verdi. Üsyancılar Mazariniyə nifrət edir onun italyan olmasına görə Fransaya xəyanət etdiyini idda edirdilər. Lakin bu üsyan ümumiyyətlə Krala qarşı deyildi. O 1660-cı ildə İspanya kralının qızı Mariya Tereza ilə evləndi ki, iki ölkə arasında sülh bərqərar olsun. XIV Lüdovik uşaqlığı sona çatanda heçkim onun dövləti idarə edə biləcəyinə inanmırdı.
1661-ci ildə Mazarinin ölümü ilə idarəni XIV Lüdovik tam əla keçirə bilmişdi. O ölkəni tam mütləqiyyətçi kimi idarə etmişdir. O yalnızca Fransanı hərbi güc mərkəzinə yox həm də sənət və diplomatiya mərkəzinə çevirmək istəyirdi. Məhz elə buna görədə O Versal sarayını formalaşdırmışdı. Bu saray üçün xərclənən pullar mübahisəyə səbəb olmuşdu. Saray ancaq 1682-ci ildə hazır oldu. O saray həm də "Günəş Kral"ın gücünü göstərməli idi. Onun dövrü Fransa tarixində "Grand Siecle" (Böyük Yüzil) olaraq düşmüşdür. 72 il taxta qalmışdır.
XIV Lüdovikin hökmranlığı ilə "dövlət" irəliyə doğru böyük addım atdı. Sadəcə olaraq dövlət ədalət və hakimiyyət ərintisini təmsil edirdi. Özəl şəxslər heç vaxt digərləri üzərində qanuni ədaləti tətbiq etmirdilər, özlərinin özəl ordularına da nəzarət etmirdilər. Bu köhnə feodal təcrübəsi ilə əkslikdə idi, feodal lordlar mülk məhkəmələrinə dəstək verir və öz tərəfdarlarını döyüşü aparırdılar. Ölkə daxilində qanun və hakimiyyətn qanunpərəst kral tərəfindən inhisara alınmasına nəzərdə tutan idea mütləqiyyət barədə XVII əsr doktrinasının mahiyyətini təşkil edirdi.
XIV Lüdovik burjuaziya sinifdən olan adamlardan istifadə etməyə üstünlük verirdi, onlar kraldan maaşlarına və karyerelarına görə aslı idilər, kübarlardan fərqli olaraq özləri üçün heç bir müstəqil siyası təsir əldə etməyə can atmırdılar. O heç vaxt Baş Ştatlar toplamadı. O inzibati koordinasiyasının möhkəm sistemini inkişaf etdirdi, onu bir neçə dövlət şurasında mərkəzləşdirdi. Vergilərin yığılması metdu baha başa gələn və səmərəsiz idi. Birbaşa vergilər çox sayda aralıq qulluqçuların əlindən keçirdi, birbaşa olmayan vergilər isə vergi fermerləri adlanan özəl şəxslər tərəfindən yığılırdı, onlar da yaxşı gəlir əldə edirdilər. XIV Lüdovik aramsız apardığı müharibələrin xərclərini və öz xərclərini ödəmək üçün vergilərin miqdarını qaldırırdı.
Onun qurduğu dövlətin iqtisadiyyatı da güclü olmalı idi. Lakin fransız maliyyəsi "Otuz il müharibələri" və ondan sonra İspanya ilə aparılan müharibələrə görə böhranlı vəziyyətdə idi. XIV Lüdovik problemi aradan qaldırmaq üçün maliyyə naziri Nicolas Fouqueti vəzifədən kənarlaşdırdı və yerinə Jean-Baptiste Kolberti gətirdi. O özünün merkantelizm siyasəti ilə Fransada məşhur oldu. İqtisadiyyatı dövlətin yönləndirməsi ilə planlı bir şəkildə inkişaf etməsini, bu zaman ixracatı çoxaltmaq və pulu Fransa içində tutmaqla iqtisadiyyatı düzəltməyi planlamışdı. Colbertin siyasəti nəcitəsində Fransa maliyyə böhranından çıxdı və Avropadaki ən güclü dövlətlərdən birinə çevrildi. XIV Lüdovikin dövründə həm də IV Henrinin dövründə verilmiş Nant edikti də ləğv edildi. Bu edikt kalvinistlərə azadlıqlar verirdi və XIV Lüdovik "bir inanc, bir qanun, bir kral" şüarı ilə çıxış etdiyi üçün buna imkan verə bilməzdi. Kalvinistlər dövlət idarələrindən uzaqlaşdırıldı. Kalvinist bölgələrə əskərlər yerləşdirildi. Nəticə etibarilə 38 min nəfər katolikliyə keçdi. 1685-ci ilin 2 sentiyabrında Fontainebleau fərmanı verildi. Fransız kalvinistlər ölkəni tərk edirdi. Bütün bunlar protestant ölkələrin narazıçılığına səbəb oldu.
1688–1697-ci illərdə Doqquz illik müharibə oldu. Onun dövründə mütləqiyyət gücləndirildi. Hətta belə rəvayət edilirki XIV Lüdovik "dövlət mənəm"(l'etat c'est moi) demişdir. Amma bunun nə qədər düz olması şübhəlidir. Rəvayətə görə XIV Lüdovik 1655-ci ildə Paris Ali məhkəməsinə gəlmiş və hakimin sözünü " dövlət mənəm" deyə kəsmişdir. Lakin bir çox tarixciyə görə belə birşey olmamışdır. Tarixci Stephen Lee onun heçvaxt belə birşey demədiyini bunun yalnızca Volter tərəfindən uydurulduğunu irəli sürür. XIV Lüdovik ölüm zamanı " İndi mən gedirəm lakin dövlət hərzaman ayaqda qalacaq" demişdir.
Onun dövründə Fransada sənət inkişaf etmişdir. O kral rəqs akademyasını da qurmuşdur. Molyer də onun sarayında olurdu. XIV Louis onu və Jan Rasini himayə edirdi.
Xarici siyasəti
XVII əsrdə fransızlar Hindistan və Madaqaskarda ticarət aparmağa başladılar, Kanadanın əsasını qoydular, Böyük Göllərə və Missisipi vadisinə daxil oldular, Vest-Hindiyada plantasiyalar təsis etdilər, Levant ilə öz qədim kommersiyalarını genişləndirdilər, öz ticarət dənizçiliyini böyütdülər və bir müddət Avropada aparıcı donanmaya malik oldular. Fransız ordusunun başında olan XIV Louis güclü bir ordu qurdu. O möhkəm nəzarət birliyi yaratdı, artilleriyasnı ordunun üzvi tərkibinə daxil etdi, hərbi rütbələri və dərəcələri sistemləşdirdi.
XIV Lüdovik Fransız ordunusu böyütdü, onun tərkibini 100 mindən 400 minə çatdırdı. Ordunun heyəti də güclü idi. Marşal Turenne, Şahzadə Conde və Sebastien Vauban da fransız ordusunda idi. Mareşal Tuerenn Charleroi, Mons, Namur və Lille şəhərlərini tutdu və İspanya hollandiyasın ələ keçirdi. XIV Louis bu işğalları öz arvadına çatacaq irs kimi qiymətləndiriyi Niderlanda müdaxilə ilə başladı. Fransanın İspanya üzərindəki bu uğurları Hollandiyanı narahat edirdi. Onlar yaxınlıqlarında İspan qüvvələrini güclü Fransız ordusundan üsttün tuturdular. Onlar əvvəlcə iki dövlət arasında barışdırıcı rol oynamaq istəsədə XIV Louis buna razı olmadı və beləliklə Hollandiya İspanya tərəfdən müharibəyə qoşuldu. İngiltərə də Fransaya qarşı olaraq müharibəyə girdi. Fransızlar Kondenin başcılığı ilə Besançonu və Doleni tutdular. Lakin Fransa sonra sülh danışıqlarına getməli oldu.
XIV Lüdovik 1668-ci ildə Aix-la-Şapel (Aachen) müqaviləsin imzaladı. 1670-ci ilin iyunda II Çarlz ilə Dovet sazişi imzaladı. Bu razılığa görə Fransa Hollandiyaya hücm etdikdə İngiltərə öz donanmasını Holandiyaya göndərməyi və bunun əvəzində də Fransa İngiltərəyə 225 min sterlinq verməyi qəbul etdi. Həmdə Fransa Münster və Kölnlə də razılaşma imzaladı. Bunlara qarşı isə Hollandiya İspanya ilə ittifaq qurdu. 1672-ci ilin martında Fransa Holandiyaya müharibə elan etdi. Fransa bu zaman həm də İsveç ilə 1672-ci ilin aprelində saziş imzaladı. Bu razılaşmaya görə İsveç pulu verilmək şərti ilə Holandiyaya hücm etməli idi. Ordunun başında XIV Louis, Conde şəhzadısi və Mareşal Turenn dururdu. Ümumiyyətlə bu il Hollandiyada "Rampjaar"(fəlakət ili) adlanırdı. Amsterdam su anbarın açmaqla bu işğaldan xilas oldu lakin 1672-ci ilin iyununda sülh ətklif etdi. XIV Louis bu təklifi rədd etdi. Holland hökmətində böhran yaşandı. De Vitt həmin ildə istefa verdi və öldürüldü.
Ondan sonra dövlətin başına 22 yaşlı III Villiam gəldi. O idarəyə gələn kimi Fransaya qarşı diplomatik danışıqlara başladı.1673-cü ildən Avstriya və İspanya Hollandiya tərəfinə keçdilər. Eləhəmin ildən də Fransa öz torpaqlarını müdafiə etməli oldu. Bu zaman Fransanın qalan tək yaxşı müttəfiqi olan İngiltərə də dala çəkilməli oldu. Beləki İngiltərə hökməti II Çarlzın əhalisi protestant olan Hollandiyaya qarşı vuruşmasını da istəmirdi. İngiltərə və Hollandiya arasında 1673-cü ilin fevralında Westminster sazişi imzalandı. Bununlada İngiltərə müharibədən çıxdı. Bu zaman həm də Fransanın daxilində problem yarandı. Müharibədən əvvəl gəlirlər gedən puldan çox idi lakin müharibə zamanı vəziyyət dəyişmişdi. Ölkədə həm də kəndli üsyanları olurdu. Beləliklə 1678-ci ildə Holllandiyada, Fransa da və İspanyada sülh bağlamaq istəyirdi.1678-ci il 10 avqustda Hollandiya ilə,1678-ci ilin sentiyabrın 17-sində İspanya ilə və 1679-cu ilin 5 fevralında müqavilələr imzaladı . Bu üç müqavilə sonradan " Nijmegen razılaşması" adlandı. XIV Louisin Papa ilədə arası yaxşı deyildi. Kral 1681-ci ildə rahiblər məclisini yığdı. Məclis Papanın əleyhinə qərar qəbul etdi. Lakin XII İnnokendinin gəlməsi ilə Kral və papa arasında münasibətlər yaxşılaşdı. Kral Rahiblər Məclisinin qararını ləğv etdi. Onun ən son İspanlarla girdiyi müharibə ölkə büdcəsini iflasa uğratdı. Hətta o xələfinə deyirdi "müharibə etməyi həddindən çox lap çox sevdim"
Mənbə
- Anselme de Sainte-Marie, Père. Histoire généalogique et chronologique de la maison royale de France [Genealogical and chronological history of the royal house of France] (fransız). 1 (3rd). Paris: La compagnie des libraires. 1726.
- Ashley, Maurice P. Louis XIV And The Greatness Of France (1965) excerpt and text search
- . Louis XIV and Absolutism: A Brief Study with Documents (2000) excerpt and text search
- Bély, Lucien. The History of France. Paris: Editions Jean-Paul Gisserot. 2001. ISBN .
- , Louis XIV, (Franklin Watts, 1990) ISBN
- Bryant, Mark. Partner, Matriarch, and Minister: Mme de Maintenon of France, Clandestine Consort, 1680-1715 // Campbell Orr, Clarissa (redaktor). Queenship in Europe 1660-1815: The Role of the Consort. Cambridge University Press. 2004. 77–106. ISBN .
- . Madame de Maintenon: The Secret Wife of Louis XIV. London: Bloomsbury, 2008. ISBN
- Wolf Burchard: "The Sovereign Artist: Charles Le Brun and the Image of Louis XIV", Paul Holberton Publishing, 2016, ISBN
- Burke, Peter. The Fabrication of Louis XIV (1994) ISBN
- Cambridge Modern History: Vol. 5 The Age Of Louis XIV (1908), old, solid articles by scholars; complete text online
- Cowart, Georgia J. The Triumph of Pleasure: Louis XIV and the Politics of Spectacle U of Chicago Press, 2008. ISBN
- . Louis XIV. London: HarperCollins, 1996. ISBN
- Dunlop, Ian. Louis XIV (2000), 512pp excerpt and text search
- Engerand, Fernand, editor (1899). Inventaire des tableaux du Roy rédigé en 1709 et 1710 par Nicolas Bailly. Paris: Ernest Leroux. Copy at Gallica.
- Erlanger, Philippe, Louis XIV Praeger, 1970.
- Fraser, Antonia. Love and Louis XIV: The Women in the Life of the Sun King. London: Weidenfeld & Nicolson, 2006 (hardcover, ISBN ); New York: Nan A. Talese, 2006 (hardcover, ISBN )
- Goubert, Pierre. Louis XIV and Twenty Million Frenchmen. social history from . 197. ISBN .
- Hatton, Ragnhild Marie. Louis XIV and His World. New York: Putnam. 1972.
- Jones, Colin. The Great Nation: France from Louis XIV to Napoleon (1715–1799) (2002)
- Lewis, W. H. The Splendid Century: Life in the France of Louis XIV (1953) excerpt and text search; also online complete edition
- Le Roy Ladurie, Emmanuel. The Ancien Régime: A History of France 1610–1774 (1999), survey by leader of the excerpt and text search
- Lynn, John A. The Wars of Louis XIV, 1667–1714. New York: Longman. 1999.
- McCoy, Bernard J. "St. Vincent De Paul's Letters on Jansenism". The Catholic Historical Review. 27 (4). 1942: 442–449.
- Mitford, Nancy. The Sun King (1995), popular excerpt and text search
- Nolan, Cathal J. Wars of the Age of Louis XIV, 1650–1715: An Encyclopedia of Global Warfare and Civilization . (2008) 607pp; over 1000 entries; ISBN
- Petitfils, Jean-Christian. Louis XIV (fransız). Paris: Perrin. 2002. OCLC 423881843.
- Shennan, J. H. Louis XIV (1993) online edition
- Sonnino, Paul. Prelude to the Fronde: The French Delegation at the Peace of Westphalia // Heinz Duchhardt, ed. (redaktor). Der Westfälische Friede: Diplomatie–Politische Zäsur–Kulturelles Umfeld–Rezeptionsgeschichte. München: Oldenberg Verlag GmbH. 1998. ISBN . ([[:Category:|link]])[[Category:]]
- Thompson, Ian. The Sun King’s Garden: Louis XIV, André Le Nôtre And the Creation of the Gardens of Versailles. London: Bloomsbury Publishing, 2006 ISBN
- Treasure, Geoffrey. Louis XIV (London, 2001). ISBN
- Wilkinson, Rich. Louis XIV Routledge, 2007. ISBN
- Wolf, John B. Louis XIV. W.W. Norton & Company, Inc. 1968.
- Ranum, Orest, ed. The Century of Louis XIV (1972) documents; online
İstinadlar
- Encyclopédie Larousse en ligne (fr.).
- Erlanger P. Louis XIV // Encyclopædia Britannica (ing.).
- Louis XIV de France // RKDartists (nid.).
- Kindred Britain.
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
XIV Ludovik fr Louis XIII de France 5 sentyabr 1638 Sen Jermensk sarayi d 1 sentyabr 1715 Versal sarayi Fransa krali 1643 1715 ci illerde hakimiyyetde olmusdur XIV Ludovikfr Louis XIVFransa hemsahzadesi d 14 may 1643 1 sentyabr 1715EvvelkiXIII LudovikSonrakiXV LudovikSexsi melumatlarDogum tarixi 5 sentyabr 1638 1638 09 05 Dogum yeri Sen Jermen an Le d Vefat tarixi 1 sentyabr 1715 1715 09 01 76 yasinda Vefat yeri VersalVefat sebebi qanqrenDefn yeri Sen Deni bazilikasiSulale BurbonlarAtasi XIII LudovikAnasi Avstriyali AnnaHeyat yoldaslari Avstriyali Mariya Tereza 9 iyun 1660 30 iyul 1683 Usaqlari Burbonlu LudovikMonoqramImzasi Vikianbarda elaqeli mediafayllarDaxili siyasetiNikola de Larjiyer XIV Ludovik ailesi ile 1643 cu ilde XIII Ludovik olenden sonra taxta 4 yas 8 ayliq olan XIV Ludovik ve ya esl adi ile Louis cixmisdi O 1638 ci ilde XIII Ludovik ve Anna Avstriyalinin oglu kimi dunyaya gelmisdi Onun yasi catmadigindan ise dovleti Italyali olan idare edirdi Bu zaman Fronda kimi meshur olan usyan basvermisdi Bu usyan 1648 1653 cu illerde bas vermisdi Usyanin sebebi ise Kardinal Riselyenin zadeganlarin nufuzunu qiraraq meclisin gucunu mehdudlasdirma siyasetinin Kardinal Mazarini terefinden davam etdirilmesi idi Usyana tekan veren sebeblerden digerleri ise bu zaman yasanan qiymet artimi qitliq ve sair kimi sebebler oldu Usyana hem de bir sira dovlet adamlari da destek verdi Usyancilar Mazariniye nifret edir onun italyan olmasina gore Fransaya xeyanet etdiyini idda edirdiler Lakin bu usyan umumiyyetle Krala qarsi deyildi O 1660 ci ilde Ispanya kralinin qizi Mariya Tereza ile evlendi ki iki olke arasinda sulh berqerar olsun XIV Ludovik usaqligi sona catanda heckim onun dovleti idare ede bileceyine inanmirdi 1661 ci ilde Mazarinin olumu ile idareni XIV Ludovik tam ela kecire bilmisdi O olkeni tam mutleqiyyetci kimi idare etmisdir O yalnizca Fransani herbi guc merkezine yox hem de senet ve diplomatiya merkezine cevirmek isteyirdi Mehz ele buna gorede O Versal sarayini formalasdirmisdi Bu saray ucun xerclenen pullar mubahiseye sebeb olmusdu Saray ancaq 1682 ci ilde hazir oldu O saray hem de Gunes Kral in gucunu gostermeli idi Onun dovru Fransa tarixinde Grand Siecle Boyuk Yuzil olaraq dusmusdur 72 il taxta qalmisdir XIV Ludovikin hokmranligi ile dovlet ireliye dogru boyuk addim atdi Sadece olaraq dovlet edalet ve hakimiyyet erintisini temsil edirdi Ozel sexsler hec vaxt digerleri uzerinde qanuni edaleti tetbiq etmirdiler ozlerinin ozel ordularina da nezaret etmirdiler Bu kohne feodal tecrubesi ile ekslikde idi feodal lordlar mulk mehkemelerine destek verir ve oz terefdarlarini doyusu aparirdilar Olke daxilinde qanun ve hakimiyyetn qanunperest kral terefinden inhisara alinmasina nezerde tutan idea mutleqiyyet barede XVII esr doktrinasinin mahiyyetini teskil edirdi XIV Ludovik burjuaziya sinifden olan adamlardan istifade etmeye ustunluk verirdi onlar kraldan maaslarina ve karyerelarina gore asli idiler kubarlardan ferqli olaraq ozleri ucun hec bir musteqil siyasi tesir elde etmeye can atmirdilar O hec vaxt Bas Statlar toplamadi O inzibati koordinasiyasinin mohkem sistemini inkisaf etdirdi onu bir nece dovlet surasinda merkezlesdirdi Vergilerin yigilmasi metdu baha basa gelen ve semeresiz idi Birbasa vergiler cox sayda araliq qulluqcularin elinden kecirdi birbasa olmayan vergiler ise vergi fermerleri adlanan ozel sexsler terefinden yigilirdi onlar da yaxsi gelir elde edirdiler XIV Ludovik aramsiz apardigi muharibelerin xerclerini ve oz xerclerini odemek ucun vergilerin miqdarini qaldirirdi Onun qurdugu dovletin iqtisadiyyati da guclu olmali idi Lakin fransiz maliyyesi Otuz il muharibeleri ve ondan sonra Ispanya ile aparilan muharibelere gore bohranli veziyyetde idi XIV Ludovik problemi aradan qaldirmaq ucun maliyye naziri Nicolas Fouqueti vezifeden kenarlasdirdi ve yerine Jean Baptiste Kolberti getirdi O ozunun merkantelizm siyaseti ile Fransada meshur oldu Iqtisadiyyati dovletin yonlendirmesi ile planli bir sekilde inkisaf etmesini bu zaman ixracati coxaltmaq ve pulu Fransa icinde tutmaqla iqtisadiyyati duzeltmeyi planlamisdi Colbertin siyaseti necitesinde Fransa maliyye bohranindan cixdi ve Avropadaki en guclu dovletlerden birine cevrildi XIV Ludovikin dovrunde hem de IV Henrinin dovrunde verilmis Nant edikti de legv edildi Bu edikt kalvinistlere azadliqlar verirdi ve XIV Ludovik bir inanc bir qanun bir kral suari ile cixis etdiyi ucun buna imkan vere bilmezdi Kalvinistler dovlet idarelerinden uzaqlasdirildi Kalvinist bolgelere eskerler yerlesdirildi Netice etibarile 38 min nefer katolikliye kecdi 1685 ci ilin 2 sentiyabrinda Fontainebleau fermani verildi Fransiz kalvinistler olkeni terk edirdi Butun bunlar protestant olkelerin naraziciligina sebeb oldu 1688 1697 ci illerde Doqquz illik muharibe oldu Onun dovrunde mutleqiyyet guclendirildi Hetta bele revayet edilirki XIV Ludovik dovlet menem l etat c est moi demisdir Amma bunun ne qeder duz olmasi subhelidir Revayete gore XIV Ludovik 1655 ci ilde Paris Ali mehkemesine gelmis ve hakimin sozunu dovlet menem deye kesmisdir Lakin bir cox tarixciye gore bele birsey olmamisdir Tarixci Stephen Lee onun hecvaxt bele birsey demediyini bunun yalnizca Volter terefinden uyduruldugunu ireli surur XIV Ludovik olum zamani Indi men gedirem lakin dovlet herzaman ayaqda qalacaq demisdir Onun dovrunde Fransada senet inkisaf etmisdir O kral reqs akademyasini da qurmusdur Molyer de onun sarayinda olurdu XIV Louis onu ve Jan Rasini himaye edirdi Xarici siyasetiXVII esrde fransizlar Hindistan ve Madaqaskarda ticaret aparmaga basladilar Kanadanin esasini qoydular Boyuk Gollere ve Missisipi vadisine daxil oldular Vest Hindiyada plantasiyalar tesis etdiler Levant ile oz qedim kommersiyalarini genislendirdiler oz ticaret denizciliyini boyutduler ve bir muddet Avropada aparici donanmaya malik oldular Fransiz ordusunun basinda olan XIV Louis guclu bir ordu qurdu O mohkem nezaret birliyi yaratdi artilleriyasni ordunun uzvi terkibine daxil etdi herbi rutbeleri ve dereceleri sistemlesdirdi XIV Ludovikin Versalda abidesi XIV Ludovik Fransiz ordunusu boyutdu onun terkibini 100 minden 400 mine catdirdi Ordunun heyeti de guclu idi Marsal Turenne Sahzade Conde ve Sebastien Vauban da fransiz ordusunda idi Maresal Tuerenn Charleroi Mons Namur ve Lille seherlerini tutdu ve Ispanya hollandiyasin ele kecirdi XIV Louis bu isgallari oz arvadina catacaq irs kimi qiymetlendiriyi Niderlanda mudaxile ile basladi Fransanin Ispanya uzerindeki bu ugurlari Hollandiyani narahat edirdi Onlar yaxinliqlarinda Ispan quvvelerini guclu Fransiz ordusundan usttun tuturdular Onlar evvelce iki dovlet arasinda barisdirici rol oynamaq istesede XIV Louis buna razi olmadi ve belelikle Hollandiya Ispanya terefden muharibeye qosuldu Ingiltere de Fransaya qarsi olaraq muharibeye girdi Fransizlar Kondenin basciligi ile Besanconu ve Doleni tutdular Lakin Fransa sonra sulh danisiqlarina getmeli oldu XIV Ludovik 1668 ci ilde Aix la Sapel Aachen muqavilesin imzaladi 1670 ci ilin iyunda II Carlz ile Dovet sazisi imzaladi Bu raziliga gore Fransa Hollandiyaya hucm etdikde Ingiltere oz donanmasini Holandiyaya gondermeyi ve bunun evezinde de Fransa Ingiltereye 225 min sterlinq vermeyi qebul etdi Hemde Fransa Munster ve Kolnle de razilasma imzaladi Bunlara qarsi ise Hollandiya Ispanya ile ittifaq qurdu 1672 ci ilin martinda Fransa Holandiyaya muharibe elan etdi Fransa bu zaman hem de Isvec ile 1672 ci ilin aprelinde sazis imzaladi Bu razilasmaya gore Isvec pulu verilmek serti ile Holandiyaya hucm etmeli idi Ordunun basinda XIV Louis Conde sehzadisi ve Maresal Turenn dururdu Umumiyyetle bu il Hollandiyada Rampjaar felaket ili adlanirdi Amsterdam su anbarin acmaqla bu isgaldan xilas oldu lakin 1672 ci ilin iyununda sulh etklif etdi XIV Louis bu teklifi redd etdi Holland hokmetinde bohran yasandi De Vitt hemin ilde istefa verdi ve olduruldu Ondan sonra dovletin basina 22 yasli III Villiam geldi O idareye gelen kimi Fransaya qarsi diplomatik danisiqlara basladi 1673 cu ilden Avstriya ve Ispanya Hollandiya terefine kecdiler Elehemin ilden de Fransa oz torpaqlarini mudafie etmeli oldu Bu zaman Fransanin qalan tek yaxsi muttefiqi olan Ingiltere de dala cekilmeli oldu Beleki Ingiltere hokmeti II Carlzin ehalisi protestant olan Hollandiyaya qarsi vurusmasini da istemirdi Ingiltere ve Hollandiya arasinda 1673 cu ilin fevralinda Westminster sazisi imzalandi Bununlada Ingiltere muharibeden cixdi Bu zaman hem de Fransanin daxilinde problem yarandi Muharibeden evvel gelirler geden puldan cox idi lakin muharibe zamani veziyyet deyismisdi Olkede hem de kendli usyanlari olurdu Belelikle 1678 ci ilde Holllandiyada Fransa da ve Ispanyada sulh baglamaq isteyirdi 1678 ci il 10 avqustda Hollandiya ile 1678 ci ilin sentiyabrin 17 sinde Ispanya ile ve 1679 cu ilin 5 fevralinda muqavileler imzaladi Bu uc muqavile sonradan Nijmegen razilasmasi adlandi XIV Louisin Papa ilede arasi yaxsi deyildi Kral 1681 ci ilde rahibler meclisini yigdi Meclis Papanin eleyhine qerar qebul etdi Lakin XII Innokendinin gelmesi ile Kral ve papa arasinda munasibetler yaxsilasdi Kral Rahibler Meclisinin qararini legv etdi Onun en son Ispanlarla girdiyi muharibe olke budcesini iflasa ugratdi Hetta o xelefine deyirdi muharibe etmeyi heddinden cox lap cox sevdim MenbeAnselme de Sainte Marie Pere Histoire genealogique et chronologique de la maison royale de France Genealogical and chronological history of the royal house of France fransiz 1 3rd Paris La compagnie des libraires 1726 Ashley Maurice P Louis XIV And The Greatness Of France 1965 excerpt and text search Louis XIV and Absolutism A Brief Study with Documents 2000 excerpt and text search Bely Lucien The History of France Paris Editions Jean Paul Gisserot 2001 ISBN 978 2 87747 563 1 Louis XIV Franklin Watts 1990 ISBN 0531151123 Bryant Mark Partner Matriarch and Minister Mme de Maintenon of France Clandestine Consort 1680 1715 Campbell Orr Clarissa redaktor Queenship in Europe 1660 1815 The Role of the Consort Cambridge University Press 2004 77 106 ISBN 978 0 521 81422 5 Madame de Maintenon The Secret Wife of Louis XIV London Bloomsbury 2008 ISBN 9780747580980 Wolf Burchard The Sovereign Artist Charles Le Brun and the Image of Louis XIV Paul Holberton Publishing 2016 ISBN 1911300059 Burke Peter The Fabrication of Louis XIV 1994 ISBN 0300051530 Cambridge Modern History Vol 5 The Age Of Louis XIV 1908 old solid articles by scholars complete text online Cowart Georgia J The Triumph of Pleasure Louis XIV and the Politics of Spectacle U of Chicago Press 2008 ISBN 9780226116389 Louis XIV London HarperCollins 1996 ISBN 9781860460920 Dunlop Ian Louis XIV 2000 512pp excerpt and text search Engerand Fernand editor 1899 Inventaire des tableaux du Roy redige en 1709 et 1710 par Nicolas Bailly Paris Ernest Leroux Copy at Gallica Erlanger Philippe Louis XIV Praeger 1970 Fraser Antonia Love and Louis XIV The Women in the Life of the Sun King London Weidenfeld amp Nicolson 2006 hardcover ISBN 0 297 82997 1 New York Nan A Talese 2006 hardcover ISBN 0 385 50984 7 Goubert Pierre Louis XIV and Twenty Million Frenchmen social history from 197 ISBN 978 0394717517 Hatton Ragnhild Marie Louis XIV and His World New York Putnam 1972 Jones Colin The Great Nation France from Louis XIV to Napoleon 1715 1799 2002 Lewis W H The Splendid Century Life in the France of Louis XIV 1953 excerpt and text search also online complete edition Le Roy Ladurie Emmanuel The Ancien Regime A History of France 1610 1774 1999 survey by leader of the excerpt and text search Lynn John A The Wars of Louis XIV 1667 1714 New York Longman 1999 McCoy Bernard J St Vincent De Paul s Letters on Jansenism The Catholic Historical Review 27 4 1942 442 449 Mitford Nancy The Sun King 1995 popular excerpt and text search Nolan Cathal J Wars of the Age of Louis XIV 1650 1715 An Encyclopedia of Global Warfare and Civilization 2008 607pp over 1000 entries ISBN 978 0 313 33046 9 Petitfils Jean Christian Louis XIV fransiz Paris Perrin 2002 OCLC 423881843 Shennan J H Louis XIV 1993 online edition Sonnino Paul Prelude to the Fronde The French Delegation at the Peace of Westphalia Heinz Duchhardt ed redaktor Der Westfalische Friede Diplomatie Politische Zasur Kulturelles Umfeld Rezeptionsgeschichte Munchen Oldenberg Verlag GmbH 1998 ISBN 3 486 56328 9 Category link Category Thompson Ian The Sun King s Garden Louis XIV Andre Le Notre And the Creation of the Gardens of Versailles London Bloomsbury Publishing 2006 ISBN 1 58234 631 3 Treasure Geoffrey Louis XIV London 2001 ISBN 0582279585 Wilkinson Rich Louis XIV Routledge 2007 ISBN 9780415358156 Wolf John B Louis XIV W W Norton amp Company Inc 1968 Ranum Orest ed The Century of Louis XIV 1972 documents onlineIstinadlarEncyclopedie Larousse en ligne fr Erlanger P Louis XIV Encyclopaedia Britannica ing Louis XIV de France RKDartists nid Kindred Britain Xarici kecidler