Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Avstriyalı Anna (isp. Ana de Austria; fr. Anne d'Autriche) (d. 22 sentyabr 1601 – ö. 20 yanvar 1666) — Fransa kralı XIII Lüdovikin xanımı, Fransa kraliçası. O, eyni zamanda İspaniya kralı III Filipin və Avstriyalı Marqaritanın qızı olaraq İspaniya infantası idi.
| Avstriyalı Anna | |
|---|---|
| isp. Ana de Austria | |
 | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum adı | Ana María Mauricia de Austria y Austria-Estiria |
| Doğum tarixi | 22 sentyabr 1601[…] və ya 1601 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 20 yanvar 1666[…] və ya 1666 |
| Vəfat yeri | |
| Vəfat səbəbi | süd vəzi xərçəngi |
| Dəfn yeri | |
| Atası | III Filipp (İspaniya kralı) |
| Anası | Avstriyalı Marqarita (İspaniya kraliçası) |
| Həyat yoldaşı |
|
| Uşaqları | |
| | |
| Monoqram |  |
| İmzası |  |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
1615-ci ilin oktyabr ayında şəhərciyində Fransa ilə İspaniyanın sərhəddindən təntənəli nümayiş keçdi. Zərli araba qatarı. Yük daşıyan karvan və mühafizə ordusu yalnız bir şəxsi – 14 yaşlı utancaq qızcığazı müşayət edirdi. Ispan şahzadəsi Anna-Mariyanı Parisə, gənc kral XIII Lüdovikə (XIII Louis) ərə verməyə aparırdılar. O, bu nikahla uzun əsrlər bir-birinə düşmən kəsilmiş Habsburqlar (İspaniya) ilə (Fransa) sülalərini barışdırmalı idi. Bu məqsədlə İspaniya kralı xanımı şahzadə Elizabeth Madridə yollanmışdı. Məzlum qadın yad məmləkətdə qəm çəkdiyi halda, gənc ispan şahzadəsi Fransa mühitinə tamamilə uyğunlaşaraq, xalq arasında Avstriyalı Anna adını qazanmışdı. Bəs nə üçün Avstryalı? Iş burasındadır ki, Habsburqlar sülaləsi Avstrya mənşəli, Annanın anası Marqarita isə Avstriya şahzadəsi idi. Buna görə də, gənc qız ispana az oxşayırdı: onun sarı saçları, ağ dərisi, balaca burnu və Habsburqlar sülaləsinə məxsus olan qabarmış alt dodağı var idi. Onun yalnız tünd şabalıdı, demək olar ki, qara ehtiraslı gözləri şahzadənin ispan mənşəli olmasından xəbər verirdi. Lakin onun çılğın hissləri heç vaxt özünü büruzə vermirdi: şahzadəni saray ruhunda, sərt ispan əxlaq normalarına uyğun tərbiyə etmişdilər.
Annanın atası dəm qazından zəhərlənərək vəfat etmişdi. Annanın babası Madridin yaxınlığında dəbdəbəli və qaranlıq Eskornal qəsrini inşa etdirsə də, onun övladları dəbdəbədən uzaq olan üstünlük verirdilər. Saraylar şərq üslübunda inşa olunurdu. Çünki İspaniya yüz illər boyu ərəb hökmdarlarının əsarəti altında olduğundan, kişi və qadınlar üçün nəzərdə tutulmuş iki hissəyə bölünmüşdü. Günorta saatlarında hər iki tərəfdə saray əyanları, təlxəklər və cırtdan adamlar sərbəst şəkildə hərəkət etsələr də, günbatandan sonra, sarayın qadın ərazisində kraldan başqa, kişi cinsinə məxsus olan şəxsə rast gəlinmirdi. Kraliça və şahzadənin namusu şübhə doğurmamalı idi. Hətta kraliça ilə şahzadənin əlinə toxunmaq belə, edam ilə nəticələnə bilərdi. Bir dəfə şahzadə Mariya-Terezanı qızmış atın belindən yerə salmağa nail olan, yəni onun həyatını xilas edən iki zabit, ölümdən xilas olmaq üçün, sərhəddə qədər gecə-gündüz at çapmalı olmuşlar.
1601-ci ilin sentyabr ayında dünyaya göz açmış Annanın da həyatı, digər ispan şahzadələri kimi sərt qanunlara tabe idi. Səhər erkəndən yuxudan oyanma, səhər duası və səhər yeməyi, daha sonra isə dərs saatları. Gənc şahzadələr tikiş tikir, rəqs edir, yazı yazmağı öyrənir, müqəddəs tarix ilə kral sülaləsinin şəcərəsini əzbərləyirdilər. Daha sonra təntənəli nahar yeməyi, günorta yuxusu, saray xanımları ilə söhbətlər (hər bir şahzadənin saray xanımlarından ibarət ştatı var idi), uzunmüddətli dualar və axşam saat 10-da gecə yuxusu.
Əlbəttə, qızcığaz şahzadələrin İspaniyanın xarici əyalətlərindən gətirilmiş oyuncaqları və şirniyyatları var idi. Anna xüsusilə şokoladı çox sevirdi. Çox-çox sonralar, o, şokoladı fransızlara da sevdirmişdi. Lakin, daha doğrusu, onun həyatı şən deyildi – sərt ədəb-ərkan qaydaları ona gülməyə, qaçmağa, yaşıdları ilə oynamağa icazə vermirdi. Bütün bunlarla yanaşı, şahzadələr narahat qiyafələr də geyirdilər. Annanı hələ 3 yaşında fransız şahzadəsi Lüdovikə nişanlamışdılar. Şahzadənin hissləri heç bir rol oynamırdı. O, nişanlısının gözəl və yaxud çirkin, mehriban və ya zalım olacağını bilmirdi.
Anna və XIII Luis
Demək olar ki, eyni problemlər ilə gənc Lüdovik də qarşılaşırdı. Fransız sarayı ispan sarayına oxşamırdı. Burada tez-tez gülüş səsləri, lətifələr eşidilir, ailə xəyanətləri müzakirə olunur, kral ilə kraliça bir-birinə açıq çəkildə xəyanət edirdilər. Daim işgüzar IV Henrix oğlunu sevsə də, ona diqqət ayırmır, anası italiyalı Mariya Mediçi isə, oğluna, danlamaq və ya onu hər hansı bir əməlinə görə cəzalandırmaq üçün baş çəkirdi. Buna görə də, şahzadənin qapalı, dəyişkən xasiyyətli, kompleksli olması təəccüblü deyildi. Gi Bretonun yazdığı kimi, bu komplekslərdən biri də, Lüdovikin həyat yoldaşına münasibəti idi. O, 3 yaşında olarkən gələcək həyat yoldaşı haqqında bunları deyirdi: "O, mənim ilə yatağa girəcək və mənim üçün uşaq dünyaya gətirəcək ". O dəqiqə də qaşlarını düyünləyərək: "Xeyr, istəmirəm. Axı, o ispaniyalıdır. Ispanlar isə, bizim düşmənlərimizdir". Indi isə o, nişanlısı ilə tezliklə görüşməyə can atırdı. O, Annanın Bordo şəhərinə gəlməsini gözləməyib, atla onun qarşısına getmiş, nişanlısının simasını arabanın pəncərəsindən görmüşdü. Annanın gözəlliyi Lüdovikin o qədər xoşuna gəlmişdi ki, gənc şahzadə heç bir söz söyləməmişdi. Bu cür hal nişan mərasimində də təkrar olunmuşdu. Parisdə baş vermiş toy mərasimindən sonra isə yeni evlənən gəncləri yataq gözlədiyi halda, Lüdovik qorxu keçirirdi. Toy gecəsini gənclərlə birlikdə 2 qulluqçuda keçirmiş və səhər saray əhlinə nikahın baş tutduğunu bildirmişlər. Lakin, arzu olunan varis nə toy gecəsi nəticəsində, nə də son 10 ildə dünyaya gəlmədi.
1610-cu ildə IV Henrix qətlə yetirildi və Fransa və Navariyanın qanuni kralı XIII Lüdovik oldu. Lakin buna baxmayaraq, dövləti Lüdovikin anası italiyalı Mariya Mediçi və onun məşuqu italiyalı idarə edirdi. Bütün ölkə Konçiniyə nifrət etsə də, baş nazir rütbəsini daşıyan Konçini rüşvət və hiylənin köməyi ilə mövqeyini qoruyub saxlayırdı. Parlament Konçininin istefasını tələb etdikdə isə, gənc yepiskop Lyuson süni sübutlar ilə parlament iştirakçlarının tərəfdarına çevrildi. Bu vaxt yepiskop Armand Jean-de Plesis – Richelieu idi. Yaxın zamanlarda, o, Fransanın əsl hakimi mövqeyini qazanacaqdı.
Lüdovik də Konçiniyə nifrət edir, anasını sevmirdi. O, etirazını özünü bu iki şəxsə oxşatmamaqla bildirirdi. Mariya və Konçini öz qiyafələrini hər gün yenilədiyi halda, Lüdovik sadə kətan paltarda gəzirdi. Onlar ziyafətlər təşkil edir, kral isə gününü ibadətdə keçirirdi. Onlar məhəbbətlə məşğul olur, Lüdovik isə müdrikliyə qapılırdı. Lüdovik ilk toy gecəsindən sonra dörd il həyat yoldaşının yataq otağına daxil olmamışdı. Lüdovik müqəddəs ataların moizələrini dinləyərək qadınları məkrli afət hesab edirdi. O, nəinki həyat yoldaşına, hətta saray xanımlarına da açıq və dar paltarlar geyinməyə qadağa qoyur, onları əks cinsin məkrli niyyətlərindən qoruyurdu.
Eyni zamanda, gənc kral saray xidmətçilərinə qarşı nəvazişlə davranırdı. Bu, Parisdə birmənalı qarşılanmadı. Lüdovikin sevimli xidmətçilərindən biri də quşların təlimçisi idi. Lüdovik Alberlə birlikdə günlərlə ova çıxaraq, öz xanımını unutmuşdu. Konçini ilə kraliça Mariya Alberə qarşı sui-qəsd hazırlamışdılar. Lakin gənc Fransa kralı onların planlarını hissə-hissə yox etdi. Belə ki, 1617-ci ilin aprel ayında Konçini saray darvazalarının qarşısında qvardiya əsgərləri tərəfindən saxlanılaraq, 3 gülləyə qurban getdi. Növbəti gün kraliça Mariya ev dustağı elan edildi, daha sonra isə Bluaya sürgün edildi. Mariya ilə yanaşı, ona daim sədaqətli olan yepiskop Rişelye də sürgün olundu. Lakin tezliklə Rişelye kardinalın qırmızı papağına layiq görüldü, sonra isə baş nazir vəzifəsinə yüksəldi. Rişelye 1624-cü ildə Fransada baş tutmuş xalq qiyamı və dövlət çevirilişini zor gücünə yatırdı. Rişelyeyə müqəddəs ata Jozef dü Tramblenin rəhbərlik etdiyi məxfi xidmət dəstəsi qulluq edirdi. Rişelyenin casusları Fransa da daxil olmaqla bir sıra Avropa saraylarında kəşfiyyatla məşğul idilər.
Ölkədə bu cür dəyişikliklərin baş verdiyi zaman, gənc kraliça Anna, Luvr sarayında darıxdırıcı həyat tərzi sürüdü. Lüdovikin isə krala layiq olmayan məşğuliyyətləri var idi: o, dualar edir, meyvə ağaclarına qulluq edir, ova çıxırdı. Hətta ölümündən sonra Lüdoviki xatırlayanlar qeyd edirdilər ki, bu fərsiz monarxdan yaxşı xidmətçi çıxardı. Anna həyat yoldaşının əyləncələrini səfehlik hesab edir, onun nəvazişləri üçün darıxırdı. Lüdovikin həyat yoldaşının yataq otağına daxil olması üçün Roma papası və ispan səfiri əllərindən gələni etsələr də, "bal ayı" qısamüddətli oldu. Lakin bütün bunlara baxmayaraq, kraliça Anna, yaxın rəfiqəsi- fitnəkar və yüngül əxlaqlı hersoginya məsləhətlərini dinləmir və həyat yoldaşına sadiq qalırdı. Mari de Şevrez bunu Annanın "ispan tərbiyyəsi " ilə bağlayırdı. Mari de Şevrezin gətirdiyi məşuqun rədd cavabı alması, hersoginyanın ispan tərbiyəsindən şikayət etməsinə səbəb olmuşdu.
Bu zaman kraliçanın "hisslərinin tərbiyəsinə" gözlənilmədən Rişelye qoşulmuşdu. O, rütbəsinə baxmayaraq, qadınlara ehtiyac duymurdu. Konçininin vəfatından sonra Rişelyenin Mariya ilə yaxın münasibətindən bəhs olunurdu. Rişelye daha sonra Anna ilə yaxın münasibət qurmağa cəhd edirdi. Bir qədər sonra, Rişelyenin qardaşı qızı gənc Mari d’Egiyon Annanın yataq otağında gecələməyə başladı. Rişelye kraliçanın ürəyini ələ almağa çalışırdı. Paris əhalisi Rişelyenin Lüdovikin bacara bilmədiyini etməyə çalışmasından – yəni varis dünyaya gətirərək, Fransa taxt – tacına sahib çıxacağından danışırdılar. Çox güman ki, o, sadəcə olaraq kraliçanı nəzarət altında saxlayaraq, onun hər hansı bir dövlət çevrilişinə yol verməməsinə nəzarət edirdi. Lakin, bütün bunlarla yanaşı, Rişelyenin Annanın gözəlliyinə valeh olmasını da istisna etmək olmaz (o zamanlar Annanın 24, Rişelyenin isə 40 yaşı var idi). Anna kardinalın ağlına, nitqinə valeh olsa da, bir kişi kimi ona maraq göstərmirdi. Çox güman ki, yenə də ispan tərbiyyəsi öz sözünü deyirdi – Anna kişiləri Tanrının qulu kimi qəbul etməyə adət etməmişdi.
Anna Rişelyenin kələklərindən təngə gələrək, rəfiqəsi Marinin məsləhəti ilə onunla zarafat etmək qərarına gəldi. Kardinal növbəti dəfə kraliçadan "mən sizin üçün nə edə bilərəm?" soruşduqda Anna :"Mən vətənimin həsrətini çəkirəm. Siz ispan paltarı geyinərək, mənim xətrimə rəqsini oynaya bilərsinizmi?". Kardinal uzun müddət tərəddüd etsə də, qiyafəsini dəyişərək, ehtiraslı rəqs nümayiş etdirdi. O, qəribə səslər eşidərək, çıxışını yarıda saxlamış və pərdənin arxasına baxarkən, hersoginya de Şevrez ilə iki saray xanımının ona güldüklərini görmüşdü. O, qəzəbli şəkildə qaça-qaça otağı tərk etmişdi. Kraliçanın taleyi həll olunmuşdu – o, kardinalın sevgisini qiymətləndirə bilmədiyi üçün heç kimə qismət olmamalı idi. Anna özünə güclü düşmən qazanmıdı və bundan sonra kardinalın casusları Annanı daim nəzarət altında saxlamağa başladılar.
Anna və Bekingem hersoqu
1625-ci ilin yazında kraliçanın ürəyi nəhayət ki, əsl sevgini anladı. Bu ingilis elçisi – 33 yaşlı Bekingem hersoqu Corc Vilyersin Parisə gəlməsi ilə başladı. Artıq ilk saray ziyarəti zamanı hündür boylu, gözəl qiyafəli, yaraşıqlı gənc bütün saray xanımlarını valeh etdi. Onun paltarı hər dəqiqə qırılan mirvarilərlə bəzədilmişdi. O qırılıb yerə düşən mirvariləri geri qaytarmaq istəyənlərə həmin mirvariləri bağışlayırdı. Hersoq Bekingem bu sərvətləri ölüm ayağında olan kral I Yakovun səxavəti nəticəsində toplamışdı. Kral ölərkən varisi Karla hersoq Bekingemi baş müşavir təyin etməsini tövsiyə etdi. Hersoq Parisə XII Lüdovikin bacısı şahzadə Henriettanı Karla nişanlamaq üçün gəlmişdi. Lakin Annanı görən hersoq ömrünün qalan 3 ilini Annanın sevgisini qazanmağa sərf etdi.
Qısa müddət sonra Amyendə baş verən hadisələr bütün Fransaya yayıldı. Belə ki, hersoq və Anna Heriettanı yola saldılar. Axşam vaxtı isə bağdakı saraydan qışqırıq səsi eşidildi. Səsə saray əyanları toplaşdı. Onlar qəribə mənzərənin şahidi oldular: Behimgem diz üstə çökərək kraliça Annanı öpürdü. Bu hadisə birmənalı qarşılanmadı. Bəziləri ehtiraslı hersoqun mirvari ilə bəzədilmiş paltarının Annanın ayağını kəsdiyini söyləyirdilər. Buna görə o, qorxudan səs-küy salmışdı. Lakin digər variant da istisna olunmurdu: görüş kraliçanın razılığı ilə baş tutmuş, səs-küyü isə kardinalın casuslarından biri qaldırmışdı. Ola bilsin ki, Anna Behingemi diqqət mərkəzindən qoymamışdı, əks halda niyə Anna hersoqa almazdan hazırlanmış boyunbağı bağışlasın ki? Kardinalın casusları boyunbağıdan xəbər tutmuşdular. Rişelye Bekingemin keçmiş məşuqəsi qrafinya Karrikə külli miqdarda pul verərək boyunbağıdan iki mirvari kəsməsini tapşırmışdı. Qrafinya hersoqun sarayına daxil olaraq iki mirvari kəsmiş və onları Rişelyeyə gətirmişdi. Rişelye mirvariləri krala sübut kimi təqdim etmişdi. Kral Annaya boyunbağını kral ilə kraliçanın şərəfinə təşkil olunmuş Marlezon mərasimi zamanı geyinməyi tapşırmışdı. Xoşbəxtlikdən, Bekingem iki gün ərzində boyunbağının çatışmayan mirvarilərini hazırladaraq Annaya göndərmişdi. Nə üçün kardinal kraliçaya ziyan vurmaq istəyirdi? Əlbəttə, əsas səbəblərdən biri kardinalın təhqir olunmuş qururu idi. Digər tərəfdən, Rişelye Annanın Fransanın əbədi düşməni İngiltərə ilə əlaqəyə girməsinndən ehtiyat edirdi. Hər bir halda ispan Anna əsl fransız deyildi və ingilislərə nifrət bəsləmirdi. Bu məqsədlə, kardinal Annanı təcrid etməyə və kralla münasibətinin pisləşməsinə çalışırdı. Kardinal buna nail olmuşdu. Boyunbağının qaytarılmasına baxmayaraq Lüdovik Annaya inanmırdı. Lüdovik Annanı əxlaqsız və həyat yoldaşını dəyişməyə can atan qadın hesab edirdi. Əvvəllər Lüdovik Annanı kardinalın hücümlarından qorusa da, artıq buna cəhd etmirdi. Hersoq Bekingemə Fransaya səfər etmək qadağan olundu, kraliça isə ev dustağına çevrildi.
Rişelye Annaya qarşı
Rişelye buna sevinırkən bir-birini çox sevən aşiqlərin nəyə qadir olduqlarını bilmirdilər. Hersoq Bekingem Parisə qayıdacağına and içdi. Ingiltərə Fransa ilə müharibəyə başladı. Hersoq Parisə qalib kimi daxil olmaq istəyirdi. Digər tərəfdən kardinalın sayəsində bir sıra imtiyazlardan məhrum olmuş fransız protestantları tezliklə La Roşeli limanında üsyan qaldırdılar. Üsyanıların köməyinə hersoq Bekingemin başçılıq etdiyi ingilis donanması çatdı. Lakin quru döyüşlərində Avropanın əvəzedilməz qoşunlarına malik Fransa ordusu hücumu yatırdaraq, üsyançı şəhəri mühasirəyə almağa nail oldu. Rişelye əməliyyatlara şəxsən rəhbərlik edirdi. Bekingem 23 avqust 1628-ci ildə Porsmutda yeni donanma toplayan zaman Falton adlı zabit tərəfindən qətlə yetirildi. Oktyabrda İngiltərədən gözlədiyi köməyi ala bilməyən La Roşelin üsyançıları məğlub oldular.
Hersoqun ölümü Annanı sarsıtmışdı. Kral Annanın şərəfinə ziyafət təşkil etdi. həyat yoldaşının etibarından və sevimli hersoqundan məhrum olan Anna qisas haqqında düşünürdü. O, hersoginya de Şevrez ilə kardinala qarşı təyin olunmuş istənilən qəsddə iştirak edirdi. Hələ 1626-cı ildə hersoginya məşuqu markiz de Şaleni kardinalı yay saryında qətlə yetirməyə razı salmışdı. Lakin sarayın hər tərəfində casusları olan Rişelye sui-qəsdi ifşa etmiş, Şalen edam edilmiş, hersoginya de Şevrez isə sürgün edilmişdi. Bu hadisədən sonra kardinal şəxsi mühafizə dəstəsi saxlamaq hüququ qazanmışdı.
Kraliça Anna 1630-cu ildə kralın dizenteriya xəstəliyindən ölmək təhlükəsi ilə qarşılaşdığı zaman qisas almaq üçün yeni imkan qazandı. Anna krala sədaqətlə qulluq edirdi. Kral peşmançılıq çəkərək, xanımının istənilə arzusunu yerinə yetirməyə söz vermişdi. Annanın yeganə arzusu kardinalın saraydan uzaqlaşdırılması idi. Bu xahişə kralın anası Mariya Mediçi də qoşulmuşdu. Mediçi əvvəlki hakimiyyətini bərpa etmək, eləcə də Fransaya katolik və papa hakimiyyətini qaytarmaq haqqında düşünürdü. Hər iki kraliça Lüdovikin gözləri qarşısında kardinal Rişelyedən intiqam alırdılar. Rişelye sarayda qalmaq üçün kraldan 2 gün icazə istəyir. Lüdovik isə xəyanətkar həyat yoldaşı və qəddar anasının hakimiyyətini düşünərək dəhşətə gəldi və Fransanın gələcəyini qadınlara tapşırmaq istəmədi. Kral 2 gün sonra kardinalı çağıraraq onun sarayda qalmasını xahiş etdi.
Tezliklə, Mariya Mediçi fransanı tərk etdi. Kardinalın qətlinə sifariş verən marşal de Mariyak isə ölüm cəzasına məhkum olundu. Anna qorxu ilə canını qurtardı. Rişelye isə Annaya tələ qurmaqda davam edirdi. Kraliça bu tələlərdən birinə 1637-ci ildə düşdü. Annaya etibarlı görünən, əslində Rişelyenin casusları olan insanlar Annaya Madridli qohumları ilə yazışmasını tövsiyə etdilər. Ispaniya ilə Fransa uzun müddət idi ki, müharibə aparırdılar və Anna əsassız ittihamlardan yaxa qurtarmaq üçün uzun illər həmvətənləri ilə münasibət saxlamır, ana dilini unutmağa başlamışdı. Onun ispan səfiri Mira ünvanlanan zərərsiz məktubu kardinalın əlinə keçmiş və hersoginya de Şevrezə ünvanlanmış zərərsiz məktublarla yanaşı krala təqdim olunmuşdu. Lakin bu dəfə Annanı müdafiə edən tapıldı. Bu kralın keçmiş məşuqəsi, eyni zamanda gənc rahibə Luiza Lafayet idi. O, Lüdoviki xanımına qarşı zalım münasibətdə günahlandıraraq, məhz Lüdovik sayəsində Fransanın varissiz qaldığını bildirmişdi.
Annanın övladları
Bu tənqid bəlkə də Fransaya varis – həm də Fransa tarixinin ən qüdrətli krallarından birini bəxş edən bir hadisə idi. Kral 1637-ci ilin dekabr ayında Luvr sarayında Annanın yataq otağında gecələdi və müəyyən müddətdən sonra varis – gələcək "günəş kralı" XIV Lüdovik (XIV Louis) dünyaya gəldi. Iki il sonra Anna ikinci oğlunu – Orleanlı hersoq Filippi dünyaya gətirdi.
Lüdovikin Anna ilə yaxınlaşması xoşbəxt kral ailəsi olmadı. Artıq Anna ispan tərbiyəsini çoxdan unutmuşdu və krala sadiq qalmağı vacib bilmirdi. Bir neçə il idi ki, kralın yerini onun qardaşı tutmaq istəyirdi. Qaston ilə Annanı Rişelyeyə qarşı olan nifrər birləşdirirdi.
Anna və Cuşo Mazarini
1634-cü ildə Fransa kraliçası italyan rahib aşiq olur. Rişelye Mazarinini Annaya təqdim edərkən, zarafatla söyləmişdi: "Güman edirəm Mazarini sizin xoşunuza gələcəkdir. O, hersoq Bekingemə çox oxşayır". Həqiqətən də, Annanın Mazarinidən xoşu gəlmişdi. Bununla da, Fransa kraliçalarından daha biri öz italyan sevgilisini tapmışdı.
Həmin dövrdə kralın yeni sevgilisi-gənc zadəgan (Henry de Saint – Marie) meydana çıxmışdı. Lüdovik Sen-Mara çox bağlı olduğundan, 17 yaşlı qız az qala Rişelyeni hakimiyyətdən uzaqlaşdırmışdı. Lakin kardinal təcrübəsiz rəqibini asanlıqla məğlub etmişdi. Sen – Mar dövlətə xəyanətdə ittiham edilərək edam olundu. Rişelye 1642-ci ildə Pale – Royal sarayında vəfat etdi.
Rişelye 18 il ərzində mümkünsüz görünənləri etdi: o, ölkə daxilindəki və onun hüdudlarından kənardakı düşmənlərə qalib gələrək, monarxiyanın "Günəş kralı"nın hökmranlığı dövründə çiçəklənməsi üçün əlverişli şərait yaratdı. Digər tərəfdən Annanı taxtdan uzaq tutaraq Fransa tarixini xilas etdi. Belə ki, onsuz da şərq qonşusu Habsburqlar tərəfindən idarə edilən Avstrya, cənub-qərbdə Habsburların iqtidarda olduğu İspaniya, nəhayət şimalda İspaniyanın, beləliklədə dolayısıyla Habsburqların hökmranlıq etdiyi Niderland təhlükəsi Fransanı təhdid edərkən, kardinal daha bir Habsburqun Fransada hakimiyyətə gəlməsinə mane oldu və öz vətənini Habsburq torpağına çevrilməkdən xilas etdi. Rişelye qeyd edirdi: "mən viranə Fransadan möhtəşəm Fransa yaratdım". Kraliça Anna qatı düşməninin ölümündən xəbər tutub acı göz yaşları tutmuşdu. Kral isə əksinə mərhumun günahlarından bəhs edən şən ruhlu mahnı bəstələmişdi. Lakin şənlik uzun sürmədi. Belə ki, 6 ay sonra Lüdovik vərəm xəstəliyindən vəfat etdi. O, ölümündən əvvəl kraliçanı hökumətdə təmsil olunmaqdan imtina etməyə məcbur etdi. Kral son nəfəsdə zəif səslə dedi: "Anna dövləti tək idarə etsə, Fransanı uçurum gözləyir". Kral həyat yoldaşının qəlbini sonuncu dəfə sındıraraq həyatdan getdi. Bu zaman hər kəsin ağlını qəlbinə qurban verən hesab etdiyi Anna gözlənilməz dəyanət nümayiş etdirdi. O, ilk əvvəl parlamentə gələrək kralın vəsiyyətnaməsinin ləğv olunmasını tələb edərək, özünü ölkənin başçısı elan etdi. Daha sonra mərhum Rişelyenin baş nazir vəzifəsinə təklif etdiyi Mazarinini baş nazir təyin etdi. Hər kəs maraqları bu qədər toqquşan şəxslərin birlikdə necə işləyəcəklərinə təəccüb edirdi. Lakin italiyalının Annanın yataq otağına tez-tez gəlməsi ilə bu təəccüblər sona çatdı. Daha sonra Mazarini Annanın yataq otağının sahibi oldu. Bu zaman fransızlar kraliçanın hakimiyyəti italyana təslim etdiyini anladılar. Fransa taxtı artıq italyan və ispanın əlində idi. Tarixdə öz növbəsində təkrarlanırdı. Mariya, daha sonra isə Anna hakimiyyəti öz italyan sevgililərinə vermişdilər.
Mazarini də Rişelyenin siyasətinin davam etdirirdi. Ispaniya ilə müharibə davam edir, xəzinə hərbi xərclər üçün xərclənir, vergilərin sayı durmadan artırdı. 1648-ci il gecələrdən birində xalq ayağa qalxdı, küçələrdə barrikadalar quruldu. Kraliça və kardinal Mazarini Parisi tərk etməli oldular. Mazarinin timsalında bütün Fransada mütləqiyyətə qarşı yönəlmiş Fronda hərəkatı bu cür başladı. Rişelyenin layiqli davamçısı olan hiyləgər kardinal Mazarini bu hərəkatı güc ilə yox, rüşvətlə boğmağa layiq oldu. 1651-ci ildə Fronda hərəkatı yenidən baş qaldırdı, Mazarini Fransanı tərk etməli oldu. Anna isə yenidən saray dustağına çevrildi. Kardinal Mazarini 1652-ci ildə parisə qayıtdı və hərəkat yatırıldı. Ölkənin xarici işləri qaydasına düşdü: İspaniya ilə müharibə qələbə ilə başa çatdı. 20 yaşlı şahzadənin Annanın qardaşı qızı – ispan şahzadəsi Mariya Tereza ilə nigagı planlaşdırılırdı. Lakin bunu üçün yaeganə maneə Lüdovikin Mazarinin qardaşı qızı italyan Mariya Mançiniyə olan məhəbbəti idi. Mazarini də Lüdovikin tərəfini saxlasa da, Anna etiraz edirdi. 1660-cı ildə ispan şahzadəsi Mariya Tereza Parisə gəldi. XIV Lüdovik (XIV Louis) həyat yoldaşı Mariya Terzanı saray dustağı etdi. 1661-ci ildə Mazarini vəfat etdi.
Annanın ölümü
Anna paytaxt kənarında inşa etdirdiyi Valde-Qras monastrına köçdü. Anna bu monastrda 1666-da vəfat etdi. Fransanın ispan kraliçası dəfn olundu və özü ilə "Dəmir maska" sirrini qoyub getdi. Bastilyanın bu adsız əsirinin Astryalı Annanın XIII Lüdovikdən dünyaya gətirdiyi böyük oğlu hesab edirlər.
Mənbə
- Thea Leitner. Habsburgs verkaufte Töchter. 8. Auflage. Piper, München 1999, ISBN 3–492–21827-X .
- Anka Muhlstein. Königinnen auf Zeit. 1. Auflage. Insel, Frankfurt am Main 2005, .
İstinadlar
- Анна Австрийская (rus.). // Энциклопедический словарь / под ред. И. Е. Андреевский СПб: Брокгауз — Ефрон, 1890. Т. Iа. С. 802.
- Queen Anne of Austria // Collective Biographies of Women (ing.).
- Kindred Britain.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu adin diger istifade formalari ucun bax Avstriyali Anna deqiqlesdirme Avstriyali Anna isp Ana de Austria fr Anne d Autriche d 22 sentyabr 1601 o 20 yanvar 1666 Fransa krali XIII Ludovikin xanimi Fransa kralicasi O eyni zamanda Ispaniya krali III Filipin ve Avstriyali Marqaritanin qizi olaraq Ispaniya infantasi idi Avstriyali Annaisp Ana de AustriaSexsi melumatlarDogum adi Ana Maria Mauricia de Austria y Austria EstiriaDogum tarixi 22 sentyabr 1601 1601 09 22 ve ya 1601Dogum yeri Valyadolid Kastiliya kralligiVefat tarixi 20 yanvar 1666 1666 01 20 ve ya 1666Vefat yeri Paris Fransa kralligiVefat sebebi sud vezi xercengiDefn yeri Sen Deni bazilikasiAtasi III Filipp Ispaniya krali Anasi Avstriyali Marqarita Ispaniya kralicasi Heyat yoldasi XIII Ludovik 25 noyabr 1615 24 noyabr 1615 14 may 1643 Usaqlari XIV LudovikMonoqramImzasi Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiAnna alti yasinda 1607 1615 ci ilin oktyabr ayinda seherciyinde Fransa ile Ispaniyanin serheddinden tenteneli numayis kecdi Zerli araba qatari Yuk dasiyan karvan ve muhafize ordusu yalniz bir sexsi 14 yasli utancaq qizcigazi musayet edirdi Ispan sahzadesi Anna Mariyani Parise genc kral XIII Ludovike XIII Louis ere vermeye aparirdilar O bu nikahla uzun esrler bir birine dusmen kesilmis Habsburqlar Ispaniya ile Fransa sulalerini barisdirmali idi Bu meqsedle Ispaniya krali xanimi sahzade Elizabeth Madride yollanmisdi Mezlum qadin yad memleketde qem cekdiyi halda genc ispan sahzadesi Fransa muhitine tamamile uygunlasaraq xalq arasinda Avstriyali Anna adini qazanmisdi Bes ne ucun Avstryali Is burasindadir ki Habsburqlar sulalesi Avstrya menseli Annanin anasi Marqarita ise Avstriya sahzadesi idi Buna gore de genc qiz ispana az oxsayirdi onun sari saclari ag derisi balaca burnu ve Habsburqlar sulalesine mexsus olan qabarmis alt dodagi var idi Onun yalniz tund sabalidi demek olar ki qara ehtirasli gozleri sahzadenin ispan menseli olmasindan xeber verirdi Lakin onun cilgin hissleri hec vaxt ozunu buruze vermirdi sahzadeni saray ruhunda sert ispan exlaq normalarina uygun terbiye etmisdiler Anna ere gedir Annanin atasi dem qazindan zeherlenerek vefat etmisdi Annanin babasi Madridin yaxinliginda debdebeli ve qaranliq Eskornal qesrini insa etdirse de onun ovladlari debdebeden uzaq olan ustunluk verirdiler Saraylar serq uslubunda insa olunurdu Cunki Ispaniya yuz iller boyu ereb hokmdarlarinin esareti altinda oldugundan kisi ve qadinlar ucun nezerde tutulmus iki hisseye bolunmusdu Gunorta saatlarinda her iki terefde saray eyanlari telxekler ve cirtdan adamlar serbest sekilde hereket etseler de gunbatandan sonra sarayin qadin erazisinde kraldan basqa kisi cinsine mexsus olan sexse rast gelinmirdi Kralica ve sahzadenin namusu subhe dogurmamali idi Hetta kralica ile sahzadenin eline toxunmaq bele edam ile neticelene bilerdi Bir defe sahzade Mariya Terezani qizmis atin belinden yere salmaga nail olan yeni onun heyatini xilas eden iki zabit olumden xilas olmaq ucun serhedde qeder gece gunduz at capmali olmuslar 1601 ci ilin sentyabr ayinda dunyaya goz acmis Annanin da heyati diger ispan sahzadeleri kimi sert qanunlara tabe idi Seher erkenden yuxudan oyanma seher duasi ve seher yemeyi daha sonra ise ders saatlari Genc sahzadeler tikis tikir reqs edir yazi yazmagi oyrenir muqeddes tarix ile kral sulalesinin seceresini ezberleyirdiler Daha sonra tenteneli nahar yemeyi gunorta yuxusu saray xanimlari ile sohbetler her bir sahzadenin saray xanimlarindan ibaret stati var idi uzunmuddetli dualar ve axsam saat 10 da gece yuxusu Anna Elbette qizcigaz sahzadelerin Ispaniyanin xarici eyaletlerinden getirilmis oyuncaqlari ve sirniyyatlari var idi Anna xususile sokoladi cox sevirdi Cox cox sonralar o sokoladi fransizlara da sevdirmisdi Lakin daha dogrusu onun heyati sen deyildi sert edeb erkan qaydalari ona gulmeye qacmaga yasidlari ile oynamaga icaze vermirdi Butun bunlarla yanasi sahzadeler narahat qiyafeler de geyirdiler Annani hele 3 yasinda fransiz sahzadesi Ludovike nisanlamisdilar Sahzadenin hissleri hec bir rol oynamirdi O nisanlisinin gozel ve yaxud cirkin mehriban ve ya zalim olacagini bilmirdi Anna ve XIII LuisXIII Luis Demek olar ki eyni problemler ile genc Ludovik de qarsilasirdi Fransiz sarayi ispan sarayina oxsamirdi Burada tez tez gulus sesleri letifeler esidilir aile xeyanetleri muzakire olunur kral ile kralica bir birine aciq cekilde xeyanet edirdiler Daim isguzar IV Henrix oglunu sevse de ona diqqet ayirmir anasi italiyali Mariya Medici ise ogluna danlamaq ve ya onu her hansi bir emeline gore cezalandirmaq ucun bas cekirdi Buna gore de sahzadenin qapali deyisken xasiyyetli kompleksli olmasi teeccublu deyildi Gi Bretonun yazdigi kimi bu komplekslerden biri de Ludovikin heyat yoldasina munasibeti idi O 3 yasinda olarken gelecek heyat yoldasi haqqinda bunlari deyirdi O menim ile yataga girecek ve menim ucun usaq dunyaya getirecek O deqiqe de qaslarini duyunleyerek Xeyr istemirem Axi o ispaniyalidir Ispanlar ise bizim dusmenlerimizdir Indi ise o nisanlisi ile tezlikle gorusmeye can atirdi O Annanin Bordo seherine gelmesini gozlemeyib atla onun qarsisina getmis nisanlisinin simasini arabanin penceresinden gormusdu Annanin gozelliyi Ludovikin o qeder xosuna gelmisdi ki genc sahzade hec bir soz soylememisdi Bu cur hal nisan merasiminde de tekrar olunmusdu Parisde bas vermis toy merasiminden sonra ise yeni evlenen gencleri yataq gozlediyi halda Ludovik qorxu kecirirdi Toy gecesini genclerle birlikde 2 qulluqcuda kecirmis ve seher saray ehline nikahin bas tutdugunu bildirmisler Lakin arzu olunan varis ne toy gecesi neticesinde ne de son 10 ilde dunyaya gelmedi 1610 cu ilde IV Henrix qetle yetirildi ve Fransa ve Navariyanin qanuni krali XIII Ludovik oldu Lakin buna baxmayaraq dovleti Ludovikin anasi italiyali Mariya Medici ve onun mesuqu italiyali idare edirdi Butun olke Konciniye nifret etse de bas nazir rutbesini dasiyan Koncini rusvet ve hiylenin komeyi ile movqeyini qoruyub saxlayirdi Parlament Koncininin istefasini teleb etdikde ise genc yepiskop Lyuson suni subutlar ile parlament istirakclarinin terefdarina cevrildi Bu vaxt yepiskop Armand Jean de Plesis Richelieu idi Yaxin zamanlarda o Fransanin esl hakimi movqeyini qazanacaqdi Ludovik de Konciniye nifret edir anasini sevmirdi O etirazini ozunu bu iki sexse oxsatmamaqla bildirirdi Mariya ve Koncini oz qiyafelerini her gun yenilediyi halda Ludovik sade ketan paltarda gezirdi Onlar ziyafetler teskil edir kral ise gununu ibadetde kecirirdi Onlar mehebbetle mesgul olur Ludovik ise mudrikliye qapilirdi Ludovik ilk toy gecesinden sonra dord il heyat yoldasinin yataq otagina daxil olmamisdi Ludovik muqeddes atalarin moizelerini dinleyerek qadinlari mekrli afet hesab edirdi O neinki heyat yoldasina hetta saray xanimlarina da aciq ve dar paltarlar geyinmeye qadaga qoyur onlari eks cinsin mekrli niyyetlerinden qoruyurdu Eyni zamanda genc kral saray xidmetcilerine qarsi nevazisle davranirdi Bu Parisde birmenali qarsilanmadi Ludovikin sevimli xidmetcilerinden biri de quslarin telimcisi idi Ludovik Alberle birlikde gunlerle ova cixaraq oz xanimini unutmusdu Koncini ile kralica Mariya Albere qarsi sui qesd hazirlamisdilar Lakin genc Fransa krali onlarin planlarini hisse hisse yox etdi Bele ki 1617 ci ilin aprel ayinda Koncini saray darvazalarinin qarsisinda qvardiya esgerleri terefinden saxlanilaraq 3 gulleye qurban getdi Novbeti gun kralica Mariya ev dustagi elan edildi daha sonra ise Bluaya surgun edildi Mariya ile yanasi ona daim sedaqetli olan yepiskop Riselye de surgun olundu Lakin tezlikle Riselye kardinalin qirmizi papagina layiq goruldu sonra ise bas nazir vezifesine yukseldi Riselye 1624 cu ilde Fransada bas tutmus xalq qiyami ve dovlet cevirilisini zor gucune yatirdi Riselyeye muqeddes ata Jozef du Tramblenin rehberlik etdiyi mexfi xidmet destesi qulluq edirdi Riselyenin casuslari Fransa da daxil olmaqla bir sira Avropa saraylarinda kesfiyyatla mesgul idiler Olkede bu cur deyisikliklerin bas verdiyi zaman genc kralica Anna Luvr sarayinda darixdirici heyat terzi surudu Ludovikin ise krala layiq olmayan mesguliyyetleri var idi o dualar edir meyve agaclarina qulluq edir ova cixirdi Hetta olumunden sonra Ludoviki xatirlayanlar qeyd edirdiler ki bu fersiz monarxdan yaxsi xidmetci cixardi Anna heyat yoldasinin eylencelerini sefehlik hesab edir onun nevazisleri ucun darixirdi Ludovikin heyat yoldasinin yataq otagina daxil olmasi ucun Roma papasi ve ispan sefiri ellerinden geleni etseler de bal ayi qisamuddetli oldu Lakin butun bunlara baxmayaraq kralica Anna yaxin refiqesi fitnekar ve yungul exlaqli hersoginya meslehetlerini dinlemir ve heyat yoldasina sadiq qalirdi Mari de Sevrez bunu Annanin ispan terbiyyesi ile baglayirdi Mari de Sevrezin getirdiyi mesuqun redd cavabi almasi hersoginyanin ispan terbiyesinden sikayet etmesine sebeb olmusdu Bu zaman kralicanin hisslerinin terbiyesine gozlenilmeden Riselye qosulmusdu O rutbesine baxmayaraq qadinlara ehtiyac duymurdu Koncininin vefatindan sonra Riselyenin Mariya ile yaxin munasibetinden behs olunurdu Riselye daha sonra Anna ile yaxin munasibet qurmaga cehd edirdi Bir qeder sonra Riselyenin qardasi qizi genc Mari d Egiyon Annanin yataq otaginda gecelemeye basladi Riselye kralicanin ureyini ele almaga calisirdi Paris ehalisi Riselyenin Ludovikin bacara bilmediyini etmeye calismasindan yeni varis dunyaya getirerek Fransa taxt tacina sahib cixacagindan danisirdilar Cox guman ki o sadece olaraq kralicani nezaret altinda saxlayaraq onun her hansi bir dovlet cevrilisine yol vermemesine nezaret edirdi Lakin butun bunlarla yanasi Riselyenin Annanin gozelliyine valeh olmasini da istisna etmek olmaz o zamanlar Annanin 24 Riselyenin ise 40 yasi var idi Anna kardinalin aglina nitqine valeh olsa da bir kisi kimi ona maraq gostermirdi Cox guman ki yene de ispan terbiyyesi oz sozunu deyirdi Anna kisileri Tanrinin qulu kimi qebul etmeye adet etmemisdi Anna Riselyenin keleklerinden tenge gelerek refiqesi Marinin mesleheti ile onunla zarafat etmek qerarina geldi Kardinal novbeti defe kralicadan men sizin ucun ne ede bilerem sorusduqda Anna Men vetenimin hesretini cekirem Siz ispan paltari geyinerek menim xetrime reqsini oynaya bilersinizmi Kardinal uzun muddet tereddud etse de qiyafesini deyiserek ehtirasli reqs numayis etdirdi O qeribe sesler esiderek cixisini yarida saxlamis ve perdenin arxasina baxarken hersoginya de Sevrez ile iki saray xaniminin ona gulduklerini gormusdu O qezebli sekilde qaca qaca otagi terk etmisdi Kralicanin taleyi hell olunmusdu o kardinalin sevgisini qiymetlendire bilmediyi ucun hec kime qismet olmamali idi Anna ozune guclu dusmen qazanmidi ve bundan sonra kardinalin casuslari Annani daim nezaret altinda saxlamaga basladilar Anna ve Bekingem hersoquBekingem hersoqu Corc Vilyers 1625 ci ilin yazinda kralicanin ureyi nehayet ki esl sevgini anladi Bu ingilis elcisi 33 yasli Bekingem hersoqu Corc Vilyersin Parise gelmesi ile basladi Artiq ilk saray ziyareti zamani hundur boylu gozel qiyafeli yarasiqli genc butun saray xanimlarini valeh etdi Onun paltari her deqiqe qirilan mirvarilerle bezedilmisdi O qirilib yere dusen mirvarileri geri qaytarmaq isteyenlere hemin mirvarileri bagislayirdi Hersoq Bekingem bu servetleri olum ayaginda olan kral I Yakovun sexaveti neticesinde toplamisdi Kral olerken varisi Karla hersoq Bekingemi bas musavir teyin etmesini tovsiye etdi Hersoq Parise XII Ludovikin bacisi sahzade Henriettani Karla nisanlamaq ucun gelmisdi Lakin Annani goren hersoq omrunun qalan 3 ilini Annanin sevgisini qazanmaga serf etdi Qisa muddet sonra Amyende bas veren hadiseler butun Fransaya yayildi Bele ki hersoq ve Anna Heriettani yola saldilar Axsam vaxti ise bagdaki saraydan qisqiriq sesi esidildi Sese saray eyanlari toplasdi Onlar qeribe menzerenin sahidi oldular Behimgem diz uste cokerek kralica Annani opurdu Bu hadise birmenali qarsilanmadi Bezileri ehtirasli hersoqun mirvari ile bezedilmis paltarinin Annanin ayagini kesdiyini soyleyirdiler Buna gore o qorxudan ses kuy salmisdi Lakin diger variant da istisna olunmurdu gorus kralicanin raziligi ile bas tutmus ses kuyu ise kardinalin casuslarindan biri qaldirmisdi Ola bilsin ki Anna Behingemi diqqet merkezinden qoymamisdi eks halda niye Anna hersoqa almazdan hazirlanmis boyunbagi bagislasin ki Kardinalin casuslari boyunbagidan xeber tutmusdular Riselye Bekingemin kecmis mesuqesi qrafinya Karrike kulli miqdarda pul vererek boyunbagidan iki mirvari kesmesini tapsirmisdi Qrafinya hersoqun sarayina daxil olaraq iki mirvari kesmis ve onlari Riselyeye getirmisdi Riselye mirvarileri krala subut kimi teqdim etmisdi Kral Annaya boyunbagini kral ile kralicanin serefine teskil olunmus Marlezon merasimi zamani geyinmeyi tapsirmisdi Xosbextlikden Bekingem iki gun erzinde boyunbaginin catismayan mirvarilerini hazirladaraq Annaya gondermisdi Ne ucun kardinal kralicaya ziyan vurmaq isteyirdi Elbette esas sebeblerden biri kardinalin tehqir olunmus qururu idi Diger terefden Riselye Annanin Fransanin ebedi dusmeni Ingiltere ile elaqeye girmesinnden ehtiyat edirdi Her bir halda ispan Anna esl fransiz deyildi ve ingilislere nifret beslemirdi Bu meqsedle kardinal Annani tecrid etmeye ve kralla munasibetinin pislesmesine calisirdi Kardinal buna nail olmusdu Boyunbaginin qaytarilmasina baxmayaraq Ludovik Annaya inanmirdi Ludovik Annani exlaqsiz ve heyat yoldasini deyismeye can atan qadin hesab edirdi Evveller Ludovik Annani kardinalin hucumlarindan qorusa da artiq buna cehd etmirdi Hersoq Bekingeme Fransaya sefer etmek qadagan olundu kralica ise ev dustagina cevrildi Riselye Annaya qarsiKardinal Riselye Riselye buna sevinirken bir birini cox seven asiqlerin neye qadir olduqlarini bilmirdiler Hersoq Bekingem Parise qayidacagina and icdi Ingiltere Fransa ile muharibeye basladi Hersoq Parise qalib kimi daxil olmaq isteyirdi Diger terefden kardinalin sayesinde bir sira imtiyazlardan mehrum olmus fransiz protestantlari tezlikle La Roseli limaninda usyan qaldirdilar Usyanilarin komeyine hersoq Bekingemin basciliq etdiyi ingilis donanmasi catdi Lakin quru doyuslerinde Avropanin evezedilmez qosunlarina malik Fransa ordusu hucumu yatirdaraq usyanci seheri muhasireye almaga nail oldu Riselye emeliyyatlara sexsen rehberlik edirdi Bekingem 23 avqust 1628 ci ilde Porsmutda yeni donanma toplayan zaman Falton adli zabit terefinden qetle yetirildi Oktyabrda Ingiltereden gozlediyi komeyi ala bilmeyen La Roselin usyancilari meglub oldular Hersoqun olumu Annani sarsitmisdi Kral Annanin serefine ziyafet teskil etdi heyat yoldasinin etibarindan ve sevimli hersoqundan mehrum olan Anna qisas haqqinda dusunurdu O hersoginya de Sevrez ile kardinala qarsi teyin olunmus istenilen qesdde istirak edirdi Hele 1626 ci ilde hersoginya mesuqu markiz de Saleni kardinali yay saryinda qetle yetirmeye razi salmisdi Lakin sarayin her terefinde casuslari olan Riselye sui qesdi ifsa etmis Salen edam edilmis hersoginya de Sevrez ise surgun edilmisdi Bu hadiseden sonra kardinal sexsi muhafize destesi saxlamaq huququ qazanmisdi Kralica Anna 1630 cu ilde kralin dizenteriya xesteliyinden olmek tehlukesi ile qarsilasdigi zaman qisas almaq ucun yeni imkan qazandi Anna krala sedaqetle qulluq edirdi Kral pesmanciliq cekerek xaniminin istenile arzusunu yerine yetirmeye soz vermisdi Annanin yegane arzusu kardinalin saraydan uzaqlasdirilmasi idi Bu xahise kralin anasi Mariya Medici de qosulmusdu Medici evvelki hakimiyyetini berpa etmek elece de Fransaya katolik ve papa hakimiyyetini qaytarmaq haqqinda dusunurdu Her iki kralica Ludovikin gozleri qarsisinda kardinal Riselyeden intiqam alirdilar Riselye sarayda qalmaq ucun kraldan 2 gun icaze isteyir Ludovik ise xeyanetkar heyat yoldasi ve qeddar anasinin hakimiyyetini dusunerek dehsete geldi ve Fransanin geleceyini qadinlara tapsirmaq istemedi Kral 2 gun sonra kardinali cagiraraq onun sarayda qalmasini xahis etdi Tezlikle Mariya Medici fransani terk etdi Kardinalin qetline sifaris veren marsal de Mariyak ise olum cezasina mehkum olundu Anna qorxu ile canini qurtardi Riselye ise Annaya tele qurmaqda davam edirdi Kralica bu telelerden birine 1637 ci ilde dusdu Annaya etibarli gorunen eslinde Riselyenin casuslari olan insanlar Annaya Madridli qohumlari ile yazismasini tovsiye etdiler Ispaniya ile Fransa uzun muddet idi ki muharibe aparirdilar ve Anna esassiz ittihamlardan yaxa qurtarmaq ucun uzun iller hemvetenleri ile munasibet saxlamir ana dilini unutmaga baslamisdi Onun ispan sefiri Mira unvanlanan zerersiz mektubu kardinalin eline kecmis ve hersoginya de Sevreze unvanlanmis zerersiz mektublarla yanasi krala teqdim olunmusdu Lakin bu defe Annani mudafie eden tapildi Bu kralin kecmis mesuqesi eyni zamanda genc rahibe Luiza Lafayet idi O Ludoviki xanimina qarsi zalim munasibetde gunahlandiraraq mehz Ludovik sayesinde Fransanin varissiz qaldigini bildirmisdi Annanin ovladlariBu tenqid belke de Fransaya varis hem de Fransa tarixinin en qudretli krallarindan birini bexs eden bir hadise idi Kral 1637 ci ilin dekabr ayinda Luvr sarayinda Annanin yataq otaginda geceledi ve mueyyen muddetden sonra varis gelecek gunes krali XIV Ludovik XIV Louis dunyaya geldi Iki il sonra Anna ikinci oglunu Orleanli hersoq Filippi dunyaya getirdi Ludovikin Anna ile yaxinlasmasi xosbext kral ailesi olmadi Artiq Anna ispan terbiyesini coxdan unutmusdu ve krala sadiq qalmagi vacib bilmirdi Bir nece il idi ki kralin yerini onun qardasi tutmaq isteyirdi Qaston ile Annani Riselyeye qarsi olan nifrer birlesdirirdi Anna ve Cuso MazariniKardinal Cuso Mazarini 1634 cu ilde Fransa kralicasi italyan rahib asiq olur Riselye Mazarinini Annaya teqdim ederken zarafatla soylemisdi Guman edirem Mazarini sizin xosunuza gelecekdir O hersoq Bekingeme cox oxsayir Heqiqeten de Annanin Mazariniden xosu gelmisdi Bununla da Fransa kralicalarindan daha biri oz italyan sevgilisini tapmisdi Hemin dovrde kralin yeni sevgilisi genc zadegan Henry de Saint Marie meydana cixmisdi Ludovik Sen Mara cox bagli oldugundan 17 yasli qiz az qala Riselyeni hakimiyyetden uzaqlasdirmisdi Lakin kardinal tecrubesiz reqibini asanliqla meglub etmisdi Sen Mar dovlete xeyanetde ittiham edilerek edam olundu Riselye 1642 ci ilde Pale Royal sarayinda vefat etdi Anna Riselye 18 il erzinde mumkunsuz gorunenleri etdi o olke daxilindeki ve onun hududlarindan kenardaki dusmenlere qalib gelerek monarxiyanin Gunes krali nin hokmranligi dovrunde ciceklenmesi ucun elverisli serait yaratdi Diger terefden Annani taxtdan uzaq tutaraq Fransa tarixini xilas etdi Bele ki onsuz da serq qonsusu Habsburqlar terefinden idare edilen Avstrya cenub qerbde Habsburlarin iqtidarda oldugu Ispaniya nehayet simalda Ispaniyanin beleliklede dolayisiyla Habsburqlarin hokmranliq etdiyi Niderland tehlukesi Fransani tehdid ederken kardinal daha bir Habsburqun Fransada hakimiyyete gelmesine mane oldu ve oz vetenini Habsburq torpagina cevrilmekden xilas etdi Riselye qeyd edirdi men virane Fransadan mohtesem Fransa yaratdim Kralica Anna qati dusmeninin olumunden xeber tutub aci goz yaslari tutmusdu Kral ise eksine merhumun gunahlarindan behs eden sen ruhlu mahni bestelemisdi Lakin senlik uzun surmedi Bele ki 6 ay sonra Ludovik verem xesteliyinden vefat etdi O olumunden evvel kralicani hokumetde temsil olunmaqdan imtina etmeye mecbur etdi Kral son nefesde zeif sesle dedi Anna dovleti tek idare etse Fransani ucurum gozleyir Kral heyat yoldasinin qelbini sonuncu defe sindiraraq heyatdan getdi Bu zaman her kesin aglini qelbine qurban veren hesab etdiyi Anna gozlenilmez deyanet numayis etdirdi O ilk evvel parlamente gelerek kralin vesiyyetnamesinin legv olunmasini teleb ederek ozunu olkenin bascisi elan etdi Daha sonra merhum Riselyenin bas nazir vezifesine teklif etdiyi Mazarinini bas nazir teyin etdi Her kes maraqlari bu qeder toqqusan sexslerin birlikde nece isleyeceklerine teeccub edirdi Lakin italiyalinin Annanin yataq otagina tez tez gelmesi ile bu teeccubler sona catdi Daha sonra Mazarini Annanin yataq otaginin sahibi oldu Bu zaman fransizlar kralicanin hakimiyyeti italyana teslim etdiyini anladilar Fransa taxti artiq italyan ve ispanin elinde idi Tarixde oz novbesinde tekrarlanirdi Mariya daha sonra ise Anna hakimiyyeti oz italyan sevgililerine vermisdiler Mazarini de Riselyenin siyasetinin davam etdirirdi Ispaniya ile muharibe davam edir xezine herbi xercler ucun xerclenir vergilerin sayi durmadan artirdi 1648 ci il gecelerden birinde xalq ayaga qalxdi kucelerde barrikadalar quruldu Kralica ve kardinal Mazarini Parisi terk etmeli oldular Mazarinin timsalinda butun Fransada mutleqiyyete qarsi yonelmis Fronda herekati bu cur basladi Riselyenin layiqli davamcisi olan hiyleger kardinal Mazarini bu herekati guc ile yox rusvetle bogmaga layiq oldu 1651 ci ilde Fronda herekati yeniden bas qaldirdi Mazarini Fransani terk etmeli oldu Anna ise yeniden saray dustagina cevrildi Kardinal Mazarini 1652 ci ilde parise qayitdi ve herekat yatirildi Olkenin xarici isleri qaydasina dusdu Ispaniya ile muharibe qelebe ile basa catdi 20 yasli sahzadenin Annanin qardasi qizi ispan sahzadesi Mariya Tereza ile nigagi planlasdirilirdi Lakin bunu ucun yaegane manee Ludovikin Mazarinin qardasi qizi italyan Mariya Manciniye olan mehebbeti idi Mazarini de Ludovikin terefini saxlasa da Anna etiraz edirdi 1660 ci ilde ispan sahzadesi Mariya Tereza Parise geldi XIV Ludovik XIV Louis heyat yoldasi Mariya Terzani saray dustagi etdi 1661 ci ilde Mazarini vefat etdi Annanin olumuAnna paytaxt kenarinda insa etdirdiyi Valde Qras monastrina kocdu Anna bu monastrda 1666 da vefat etdi Fransanin ispan kralicasi defn olundu ve ozu ile Demir maska sirrini qoyub getdi Bastilyanin bu adsiz esirinin Astryali Annanin XIII Ludovikden dunyaya getirdiyi boyuk oglu hesab edirler MenbeThea Leitner Habsburgs verkaufte Tochter 8 Auflage Piper Munchen 1999 ISBN 3 492 21827 X Anka Muhlstein Koniginnen auf Zeit 1 Auflage Insel Frankfurt am Main 2005 ISBN 3 458 34832 8 IstinadlarAnna Avstrijskaya rus Enciklopedicheskij slovar pod red I E Andreevskij SPb Brokgauz Efron 1890 T Ia S 802 Queen Anne of Austria Collective Biographies of Women ing Kindred Britain