Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Şokolad — kakao paxlasına şəkər və başqa yeyinti məhsulları qatılmaqla hazırlanan qənnadı məmulatı. Şokolad təbii və əlavəli hazırlanır. Təbii şokolad yalnız kakao paxlası və şəkərdən alınır, əlavəli şokoladın tərkibinə bunlardan başqa süd, qəhvə, qoz və s. qatılır. Şokoladın tərkibində 35-37% yağ olur. Şokolad hazırlamaq üçün kakao paxlasını təmizləyib çeşidləyir və qovurduqdan sonra xırdalayıb narın üyüdürlər. Üyüdülmüş kakaonun bir hissəsini sıxıb yağını ayırırlar. Şokolad plitka, müxtəlif fiqur, medal formasında, şokolad məmulatları isə baton və assorti konfeti şəklində buraxılır.
| Şokolad | |
|---|---|
 | |
| Mənşəyi | |
| Tarixi | e.ə. 1750 |
| Tərkibi | |
| Əsas | |
Şokolad növləri
- Qara (acı) şokolad
- Südlü şokolad
- Ağ şokolad
- Qabarcıqlı şokalad
- Diabetik şokolad
Tarixi
Şokoladın tarixi təxminən 3000 ildir. E.ə. 1500 il əvvəl Meksika körfəzi sahillərində yerləşən Amerikada yeni sivilizasiya meydana gəldi. İrəli sürülən fikirlərə əsasən məhz "kakao" sözü ilk dəfə olaraq onlar tərəfindən dildə "kakawa" kimi tələffüz edilərək, meydana gəlmişdir. Təxminən 1000 il bizim eradan əvvəlki dövrü özündə birləşdirən həmin tayfanın sivilizasiya nümunələrindən sayılır.
Olmeklərdən sonra meydana gələn yeni sivilizasiyanın nümayəndələri isə mayalar hesab olunurdu. Mayaların nəsilləri 1000 il bizim eradan əvvəl Qvatamelanın şimal hissəsində bilinməyən istiqamətdən gəlmişdilər. Həmin gündən etibarən mayaların çox hissəsi Qvatamelada və Meksikanın səlahiyyətində olan Çiapasda yaşayırlar. Deməli kakao həmin dövrdə çox az yerdə yayılmışdı, yoxsa tezliklə məşhur ola bilərdi. Mayalar kakao adlanan ağacdan istifadə etməyə başladılar və onlar hətta bu ada sahib olan Allaha da inanırdılar.
Təxminən bizim eradan əvvəl 250 – ci illlərdə mayaların mədəniyyətlərin inkişafı özünün klassik fazasına daxil oldu. Bizim eranın 600 – cı ilinə qədər mayalar bizə məlum olan ən böyük plantasiyaları yaratdılar. Mayaların nəhəng şəhərləri yaradılmışdı, burada onların piramidaları, qalaları və qəddar rəhbərləri var idi. Bizim eranın IX əsrinə kimi Mayaların memarlıq üslubları Yunanınstan və İtaliyanın ilkin İntibah dövrünə bənzəyirdi. Mayalar üçün şokolad ən məşhur, təntənəli və müqəddəs içki idi, bu hal yalnız onların yaşadığı dövrü deyil, o dünyanı da özündə birləşdirirdi.
Əlbəttə düşünmək olar ki, yəqin mayalar yalnız bir növ hazırlanmış şokolad içkisini tanıyırdılar. Onların çox yaxşı hazırlanmış metdoları var idi və şokolad içkisi üçün müxtəlif üsullardan, əlavələrdən və komponentlərdən istifadə edirdilər. Mayaların mədəniyyətini öyrənən dilçi mütəxəssizlər xüsusi rol oynayan müəyyən frazaların üzərində işləyirlər. Buna misal olaraq "witik cacao" və "cacao kox" deyimləri aiddir, lakin böyük təssüflər olsun ki, bu sözlərin mənası hələ də açılmamışdır. Digər əlavələrdən biri də "piment" adlanır və mayalar bundan çox istifadə edirdilər. Bir çox kitablarda həmin söz istiot kimi tərcümə edilmişdir, lakin bu düzgün deyil. Bu sözün əsl mənası "mixək ağacı" hesab olunur. İstiot isə həmin dövrdən İspaniyanın zəbt olunmasına qədər məlum olmamışdır.
Bizim eranın IX əsrdən sonra mayaların klassik mədəniyyəti məhv olmağa başladı və bizim eranın 1000 – ci ilində mayaların yerinə tolteklər gəldi. Lakin həmin bu mədəniyyət XII əsrdə daxili çəkişmələr və mübahisəli danışıqlar nəticəsində məhv edildi. 1200 – ci ildən sonra Meksika və onun ətrafı hissələrdə asteklər rəhbərliyi ələ aldılar. Onların sivilizasiyaları 1521 – ci ilə kimi yəni ispanların həmin əıraziləri zəbt etməsinə qədər ömür sürdü.
Bir çox kitablarda yazılan fikirlərə əsasən elə ilk dəfə asteklər kakao ağaclarını kəsmiş və ondan şokolad içkisini yaratmışlar. Əlbəttə bir çox mübahisələrdən sonra bunun tamamilə yalnız fikir olması dəqiqləşdirildi. Lakin Yeni dünyada asteklər şokolad içkisinin daha da yayılmasında mühüm əhəmiyyət kəsb edən insanlardan birinə çevrildi. Astek əfsanələrində deyilir ki, kakao bitkisi bizə Cənnətdən göndərilmişdir və kakao ağacından güc və mərdlik təzahür edir. Xəritələrin çox hissəsində 1519 – cu ilə aid edilən astek imperiyasına məxsus torpaqlar əks olunur və həmin ərazilər ispanlar tərəindən məhv edilmişdir. Bu bölgələrdən ən vacibi Xoconochco ərazisi olmuşdur və buranı asteklər 1486 – 1502 ci illərdə aşkarlamışlar. Bu asteklər üçün ən yaxşı plantasiyalar sahib olmaq imkanı qazandırdı. Xoconocho vilayəti asteklərə aid edilən imperiya hissəsindən kənarda yerləşirdi və məhz buna görə də bir çox ticarətçilər kakaonun asteklərin paytaxt şəhəri olan Tenochtitlan şəhərinə daşınmasında böyük rol oynayırdı. Kakao – paxlaları astek imperiyası üçün pul mənasını kəsb edirdi. Burada kral imperiyasının anbarlarda xüsusən qoruduğu kakao – paxlaları var idi. Kakaonun bir kisəsi hansı ki, ticarətçilər bir – birinə gətirirdi, onlar təxminən 24 000 kakao dənəsindən ibarət olurdu. Bu üç "xipuipillis" adlandırılırdı.
Bir çox mənbələrdən əldə edilmiş məlumatlara əsasən Nezahualcoyotl sarayında hər gün 4 xipuipillis yığılırdı. Bu il ərzində 486 kisədən artıq edirdi. Bütünlükdə məbləğ Montesumada olan kakao maliyyəsindən əldə edilmiş pula görə heç nə idi. Bu tanınmış astek imperatorlarından birinin dövrünə aid edilirdi. Deyilənə görə həmin dövrdə 4000 – dən artıq kakao kisəsi əldə edilirmiş. Bu fakt təsdiq edilməsə də həmin anbarın təxminən bu qədər kakao tutduğu da məlumdur. Mayalar şokoladdan hazırlanmış bu içkini "xocolatl", asteklər isə "cacahuatl" adlandırırdı. Meksika hindularının dilində olan şokolad sözü "choco" yəni içki və "alt" yəni su sözlərinin birləşməsindən meydana gəlmişdir. Sözün bu mənanı ifadə etməsi bəlkə də onun əvvəllər içki kimi istifadə olunması ilə əlaqədardır.
Deyilənə görə Xristofor Kolumb kakao – paxlalarını kral Ferdinanda özünün Yeni dünyaya dördüncü səfəri zamanı gətirmişdir. Lakin heç kim Kolumb tərəfindən gətirilən bu qiymətli bitkilərin mənasını dərk edə bilmədi. Kolumdan sonrakı 100 il ərzində şokolad Avropada da meydana gəldi. Bir girvəngəsi 10 – 15 şillinqə satılırdı və şokolad içkisi yüksək nümayəndələrə aid edilirdi. XVI əsrdə ispan tarxiçilərindən Oviedo yazırdı; "Yalnız varlılar və hörmətli şəxslər özünə şokolad içməyə icazə verə bilərdi, çünki bunu içmək pulu içmək kimi bir hərəkət idi. Bütün ölkələrdə kakao – paxlalarını valyuta kimi istifadə edirdilər. 100 kakao toxumuna həmin vaxt bir yaxşı kölə almaq mümkün idi.!"
Şokolad həmçinin müalicəvi ünsür kimi də istifadə edilirdi. Xristofer Lyudviq Xoffman şokoladı bir çox xəstəliklərin müalicəsi üçün insanlara məsləhət görürdü. Şokolad illər keçdikcə daha da məşhurlaşdı və nəticədə onun daxilinə əlavələr edilməyə başlanıldı. Bunlara süd, spesefik məhsullar, müxtəlif şirin məmulatlar, içki və hətta pivə də qatıldı. Əgər ilk əvvəl şokolad kişilər üçün içki sayılırdısa, sonrakı dövrlərdə bu xüsusən uşaqlar üçün maraqlı içkiyə çevrildi. 1674–cü ildə şokoladdan ruletlərin və pirojnaların içində istifadə etməyə baladılar. Bu dövr "yeyilə bilmə" müddəti adlandırılırdı, çünki hazırlanan şokoladları tək içmirdilər, hətta yemək də olurdu.
Avropaya aparıldıqdan sonra kakao ilk əvvəl kilsəyə və kralın sarayına düşür, burada saray qadınları tərəfindən xüsusən sevilir. İspaniyadan "kcokolatl" Avropanın digər bölgələrinə də yayılır və nəticədə meksikalılardan fərqli olaraq tərkibinə şəkər tozu, həmçinin vanil də əlavə edilir. Alman imperatoru olan V Karl kakaonun maliyyə nəticələrini öyrəndikdən sonra bu məhsul üzrə monopoliya elan edərək, yalnız özünün əlində cəmlənməsini tələb edir. Lakin XVII əsrdə qaçaqmalçılıq yolu ilə bu məhsul Niderlanda gətirilir. İlk dəfə şokoldaın hazırlanması üçün lisenziyanı italyanlar əldə edir. İngiltərədə "Chocolate Houses" kofe və çay salonlarından daha çox insanı cəlb edir və müştəi axınına uğrayır. XIX əsrdə ilk dəfə olaraq şokolad pilitələri yaradılır, Jan Neaus isə ilk içərisi doldurulmuş konfetin yayarıdıcısı hesab olunur.
Şokolad ev
ABŞ-də şokoladdan uca bir bina tikilib. 6,5 metr uzunluğundakı bina görənlərin iştahını artırır. ABŞ-nin göydələnləri ilə məşhur Nyu-York şəhərində ucalan bu bina digərlərindən dadlı olması ilə fərqlənir.Çünki 6.5 metr uzunluğundakı bina saf şokoladdan hazırlanıb.Tikilinin memarı fransız aşpaz Alain Roby 1036 kiloqram qara şokoladdan istifadə etməklə düzəltdiyi bu heykəllə daha bir rekorda imza atıb. 30 saata tikilən bina Ginnesin kitabına adını yazdırıb. Roby arxitekturada heç bir məşhur binanın görünüşündən istifadə etmədiyini bildirib.Maraq dolu dünyada sevimli şirniyyatdan bina hazırlamaqdan da qəribə onun necə yeyilməsidir. Buna insanların hobbisi kimi baxılsa da, əslində tarixdə sevimli içkilərindın fontan hazırlayanlara da rast gəlmək olur.
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Sokolad kakao paxlasina seker ve basqa yeyinti mehsullari qatilmaqla hazirlanan qennadi memulati Sokolad tebii ve elaveli hazirlanir Tebii sokolad yalniz kakao paxlasi ve sekerden alinir elaveli sokoladin terkibine bunlardan basqa sud qehve qoz ve s qatilir Sokoladin terkibinde 35 37 yag olur Sokolad hazirlamaq ucun kakao paxlasini temizleyib cesidleyir ve qovurduqdan sonra xirdalayib narin uyudurler Uyudulmus kakaonun bir hissesini sixib yagini ayirirlar Sokolad plitka muxtelif fiqur medal formasinda sokolad memulatlari ise baton ve assorti konfeti seklinde buraxilir SokoladMenseyi MezoamerikaTarixi e e 1750TerkibiEsas sekerSokoladJan Etyen Liotar Sokolad paylayan qiz 1745Sokolad novleriQara aci sokolad Sudlu sokolad Ag sokolad Qabarciqli sokalad Diabetik sokoladTarixiSokoladin tarixi texminen 3000 ildir E e 1500 il evvel Meksika korfezi sahillerinde yerlesen Amerikada yeni sivilizasiya meydana geldi Ireli surulen fikirlere esasen mehz kakao sozu ilk defe olaraq onlar terefinden dilde kakawa kimi teleffuz edilerek meydana gelmisdir Texminen 1000 il bizim eradan evvelki dovru ozunde birlesdiren hemin tayfanin sivilizasiya numunelerinden sayilir Olmeklerden sonra meydana gelen yeni sivilizasiyanin numayendeleri ise mayalar hesab olunurdu Mayalarin nesilleri 1000 il bizim eradan evvel Qvatamelanin simal hissesinde bilinmeyen istiqametden gelmisdiler Hemin gunden etibaren mayalarin cox hissesi Qvatamelada ve Meksikanin selahiyyetinde olan Ciapasda yasayirlar Demeli kakao hemin dovrde cox az yerde yayilmisdi yoxsa tezlikle meshur ola bilerdi Mayalar kakao adlanan agacdan istifade etmeye basladilar ve onlar hetta bu ada sahib olan Allaha da inanirdilar Texminen bizim eradan evvel 250 ci illlerde mayalarin medeniyyetlerin inkisafi ozunun klassik fazasina daxil oldu Bizim eranin 600 ci iline qeder mayalar bize melum olan en boyuk plantasiyalari yaratdilar Mayalarin neheng seherleri yaradilmisdi burada onlarin piramidalari qalalari ve qeddar rehberleri var idi Bizim eranin IX esrine kimi Mayalarin memarliq uslublari Yunaninstan ve Italiyanin ilkin Intibah dovrune benzeyirdi Mayalar ucun sokolad en meshur tenteneli ve muqeddes icki idi bu hal yalniz onlarin yasadigi dovru deyil o dunyani da ozunde birlesdirirdi Elbette dusunmek olar ki yeqin mayalar yalniz bir nov hazirlanmis sokolad ickisini taniyirdilar Onlarin cox yaxsi hazirlanmis metdolari var idi ve sokolad ickisi ucun muxtelif usullardan elavelerden ve komponentlerden istifade edirdiler Mayalarin medeniyyetini oyrenen dilci mutexessizler xususi rol oynayan mueyyen frazalarin uzerinde isleyirler Buna misal olaraq witik cacao ve cacao kox deyimleri aiddir lakin boyuk tessufler olsun ki bu sozlerin menasi hele de acilmamisdir Diger elavelerden biri de piment adlanir ve mayalar bundan cox istifade edirdiler Bir cox kitablarda hemin soz istiot kimi tercume edilmisdir lakin bu duzgun deyil Bu sozun esl menasi mixek agaci hesab olunur Istiot ise hemin dovrden Ispaniyanin zebt olunmasina qeder melum olmamisdir Bizim eranin IX esrden sonra mayalarin klassik medeniyyeti mehv olmaga basladi ve bizim eranin 1000 ci ilinde mayalarin yerine toltekler geldi Lakin hemin bu medeniyyet XII esrde daxili cekismeler ve mubahiseli danisiqlar neticesinde mehv edildi 1200 ci ilden sonra Meksika ve onun etrafi hisselerde astekler rehberliyi ele aldilar Onlarin sivilizasiyalari 1521 ci ile kimi yeni ispanlarin hemin eirazileri zebt etmesine qeder omur surdu Bir cox kitablarda yazilan fikirlere esasen ele ilk defe astekler kakao agaclarini kesmis ve ondan sokolad ickisini yaratmislar Elbette bir cox mubahiselerden sonra bunun tamamile yalniz fikir olmasi deqiqlesdirildi Lakin Yeni dunyada astekler sokolad ickisinin daha da yayilmasinda muhum ehemiyyet kesb eden insanlardan birine cevrildi Astek efsanelerinde deyilir ki kakao bitkisi bize Cennetden gonderilmisdir ve kakao agacindan guc ve merdlik tezahur edir Xeritelerin cox hissesinde 1519 cu ile aid edilen astek imperiyasina mexsus torpaqlar eks olunur ve hemin eraziler ispanlar tereinden mehv edilmisdir Bu bolgelerden en vacibi Xoconochco erazisi olmusdur ve burani astekler 1486 1502 ci illerde askarlamislar Bu astekler ucun en yaxsi plantasiyalar sahib olmaq imkani qazandirdi Xoconocho vilayeti asteklere aid edilen imperiya hissesinden kenarda yerlesirdi ve mehz buna gore de bir cox ticaretciler kakaonun asteklerin paytaxt seheri olan Tenochtitlan seherine dasinmasinda boyuk rol oynayirdi Kakao paxlalari astek imperiyasi ucun pul menasini kesb edirdi Burada kral imperiyasinin anbarlarda xususen qorudugu kakao paxlalari var idi Kakaonun bir kisesi hansi ki ticaretciler bir birine getirirdi onlar texminen 24 000 kakao denesinden ibaret olurdu Bu uc xipuipillis adlandirilirdi Bir cox menbelerden elde edilmis melumatlara esasen Nezahualcoyotl sarayinda her gun 4 xipuipillis yigilirdi Bu il erzinde 486 kiseden artiq edirdi Butunlukde mebleg Montesumada olan kakao maliyyesinden elde edilmis pula gore hec ne idi Bu taninmis astek imperatorlarindan birinin dovrune aid edilirdi Deyilene gore hemin dovrde 4000 den artiq kakao kisesi elde edilirmis Bu fakt tesdiq edilmese de hemin anbarin texminen bu qeder kakao tutdugu da melumdur Mayalar sokoladdan hazirlanmis bu ickini xocolatl astekler ise cacahuatl adlandirirdi Meksika hindularinin dilinde olan sokolad sozu choco yeni icki ve alt yeni su sozlerinin birlesmesinden meydana gelmisdir Sozun bu menani ifade etmesi belke de onun evveller icki kimi istifade olunmasi ile elaqedardir Deyilene gore Xristofor Kolumb kakao paxlalarini kral Ferdinanda ozunun Yeni dunyaya dorduncu seferi zamani getirmisdir Lakin hec kim Kolumb terefinden getirilen bu qiymetli bitkilerin menasini derk ede bilmedi Kolumdan sonraki 100 il erzinde sokolad Avropada da meydana geldi Bir girvengesi 10 15 sillinqe satilirdi ve sokolad ickisi yuksek numayendelere aid edilirdi XVI esrde ispan tarxicilerinden Oviedo yazirdi Yalniz varlilar ve hormetli sexsler ozune sokolad icmeye icaze vere bilerdi cunki bunu icmek pulu icmek kimi bir hereket idi Butun olkelerde kakao paxlalarini valyuta kimi istifade edirdiler 100 kakao toxumuna hemin vaxt bir yaxsi kole almaq mumkun idi Sokolad hemcinin mualicevi unsur kimi de istifade edilirdi Xristofer Lyudviq Xoffman sokoladi bir cox xesteliklerin mualicesi ucun insanlara meslehet gorurdu Sokolad iller kecdikce daha da meshurlasdi ve neticede onun daxiline elaveler edilmeye baslanildi Bunlara sud spesefik mehsullar muxtelif sirin memulatlar icki ve hetta pive de qatildi Eger ilk evvel sokolad kisiler ucun icki sayilirdisa sonraki dovrlerde bu xususen usaqlar ucun maraqli ickiye cevrildi 1674 cu ilde sokoladdan ruletlerin ve pirojnalarin icinde istifade etmeye baladilar Bu dovr yeyile bilme muddeti adlandirilirdi cunki hazirlanan sokoladlari tek icmirdiler hetta yemek de olurdu Avropaya aparildiqdan sonra kakao ilk evvel kilseye ve kralin sarayina dusur burada saray qadinlari terefinden xususen sevilir Ispaniyadan kcokolatl Avropanin diger bolgelerine de yayilir ve neticede meksikalilardan ferqli olaraq terkibine seker tozu hemcinin vanil de elave edilir Alman imperatoru olan V Karl kakaonun maliyye neticelerini oyrendikden sonra bu mehsul uzre monopoliya elan ederek yalniz ozunun elinde cemlenmesini teleb edir Lakin XVII esrde qacaqmalciliq yolu ile bu mehsul Niderlanda getirilir Ilk defe sokoldain hazirlanmasi ucun lisenziyani italyanlar elde edir Ingilterede Chocolate Houses kofe ve cay salonlarindan daha cox insani celb edir ve mustei axinina ugrayir XIX esrde ilk defe olaraq sokolad piliteleri yaradilir Jan Neaus ise ilk icerisi doldurulmus konfetin yayaridicisi hesab olunur Sokolad evABS de sokoladdan uca bir bina tikilib 6 5 metr uzunlugundaki bina gorenlerin istahini artirir ABS nin goydelenleri ile meshur Nyu York seherinde ucalan bu bina digerlerinden dadli olmasi ile ferqlenir Cunki 6 5 metr uzunlugundaki bina saf sokoladdan hazirlanib Tikilinin memari fransiz aspaz Alain Roby 1036 kiloqram qara sokoladdan istifade etmekle duzeltdiyi bu heykelle daha bir rekorda imza atib 30 saata tikilen bina Ginnesin kitabina adini yazdirib Roby arxitekturada hec bir meshur binanin gorunusunden istifade etmediyini bildirib Maraq dolu dunyada sevimli sirniyyatdan bina hazirlamaqdan da qeribe onun nece yeyilmesidir Buna insanlarin hobbisi kimi baxilsa da eslinde tarixde sevimli ickilerindin fontan hazirlayanlara da rast gelmek olur Xarici kecidlerVikianbarda Sokolad ile elaqeli mediafayllar var