Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Arman-Jan dyu Plessi de Rişelye (fr. Armand-Jean du Plessis, duc de Richelieu; 9 sentyabr 1585 — 4 dekabr 1642) — Fransa dövlət xadimi, 1624-cü ildən ömrünün sonunadək Fransanın faktiki rəhbəri, Generalissimus. Tarixə "Qırmızı Kardinal" ləqəbi ilə düşmüşdür.
| Kardinal Rişelyö | |
|---|---|
| fr. Armand Jean du Plessis de Richelieu fr. Armand-Jean du Plessis de Richelieu | |
 Qırmızı Kardinal | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | , Fransa |
| Vəfat tarixi | (56 yaşında) |
| Vəfat yeri | Paris, Fransa |
| Vəfat səbəbi | vərəm |
| Təhsili | |
| Fəaliyyəti | siyasətçi, diplomat, rəsm kolleksioneri[d], yazıçı, keşiş |
| Fəaliyyət illəri | 1605–1642 |
| Elmi dərəcəsi | |
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı və fəaliyyəti
1585-ci il sentyabrın 9-da Parisdə əyalətinin Rişelye qəsrində kasıblaşmış zadəgan ailəsində anadan olmuşdur. Onun atası Fransua dyu Plessi Fransada III Henrixin dövründə baş prevo – məhkəmə məmuru olmuşdur, anası Süzanna de la Port Paris parlamentinin vəkilinin ailəsində anadan olub. Ailənin kiçik oğlu olan Arman-Jan markiz dyu Şillunin titulunun varisi kimi 1594-cü ildə daxil olur və hərbçi təhsili alır.
1516-cı ildə III Henrix tərəfindən Plessiyə bağışlanmış La-Roşelye yeparxiyasında dini vəzifə ailənin yeganə gəlir mənbəyi idi.Ailənin ortancıl oğlu monastıra getdiyindən Rişelye ailəsi bu vəzifəyə gənc Armanın təyin olunmasına çalışır. Arman gənc olduğu üçün bu rütbəyə onu Roma Papası təsdiq etməli idi. Gənc abbatı qəbul edərkən onun fitri istedadını və hazırlığını görən V Pavel onu bu vəzifəyə 22 yaşında təsdiq etdi.
Yepiskop rütbəsi ona kral sarayı mühütünə daxil olmağa imkan verdi. Çox tezliklə o IV Henrixin hörmətini qazandı. IV Henrix onu hətta "mənim yepiskopum" deyə çağırardı. Lakin Armanın sürətli irəliləyişi bəzi saray simalarının xoşuna gəlmədi və o bir müddətə Parisi tərk etməli oldu.
1614-1615-ci illər Baş Ştatları
Bir neçə il keçirmiş Rişelye boş vaxtlarında yalnız mütaliə ilə məşğul olardı və fransız dilində ilk dini traktatı yazdı. Bu müddət ərzində ölkə daxilində baş vermiş hadisələr-1610 IV Henrixin öldürülməsi və separatist qüvvələrin baş qaldırması Rişelyeni (Lyuson yepiskopu kimi) yenidən siyasi həyata qaytardı. Arada vasitəçi kimi çıxış edən Rişelye nəticədə 1614-cü ildə Baş Ştatlara Puatu ruhaniliyindən nümayəndə seçildi. Konflikt edənlər arasında neytral mövqe tutaraq tərəfləri kompromisə gətirməyə çalışan Rişelye çox qısa zamanda özünü tanıda bildi. Hətta 1615-ci ildə birinci silkin (ruhanilərin) adından son nitqi söyləmək ona həvalə edildi.
Saray yüksəlişi
Rişelyenin bacarığı tezliklə Fransanın o zaman ki, faktiki rəhbəri ana-kraliça Mariya Mediçi tərəfindən qiymətləndirildi və o gənc XIII Lüdovikin arvadı – kraliça Anna Avstriyalının keşişi təyin edildi. Tezliklə kral favoriti d'Ankr Rişelyeyə himayə etməyə başladı. 1616-cı ildə Rişelye Kral şurasında daxil oldu-hərbi işlər və xarici siyasət üzrə dövlət katibi təyin edildi.
Lakin 1617-ci ildə (d'Ankr) öldürülməsi və onun yerinə hersoq gəlməsi Rişelyenin təkrar qayıtması və daha sonra Avinyona göndərilməsi ilə nəticələndi. Bu müddət ərzində o yalnız dini fəaliyyətlə məşğul oldu, lakin XIII Lüdovik və anası Mariya Mediçi ilə məktublaşırdı.
Fransa şahzadə nəsillərinin nümayəndələri – , və gənc kralın özbaşnalığına qarşı çıxması XIII Lüdoviki Rişelyeyə ana-kraliçanın ətrafına ona sakitləşdirici təsir bağışlayacağı ümidilə daxil olmağa icazə verdi. Effekt gözlənilməz oldu, ana-kraliça tam barışıq üçün oğlundan Rişelyenin kardinal seçilməsini tələb etdi. 1622-ci il 5 sentyabrda Rişelye kardinal rütbəsinə layiq görüldü, lakin Mariya Mediçinin (onunla birlikdə Rişelyenin) Parisə yalnız 1624-cü ildə qayıtması ona öz vəzifəsində bu vaxtdan etibarən fəaliyyət göstərməsinə imkan verdi. 1624-cü il 13 avqustda fəaliyyətdə olan hökumətin dağılması və ana-kraliçanın təkidi Rişelyeyə kralın "baş naziri" (birinci nazir) təyin edilməsinə imkan yaratdı.
Saray fəaliyyəti
İlk anlardan etibarən Rişelye çoxlu düşmən və etibarsız dostlarla üzləşdi. Kralın sevgisini qazana bilməsə də hər hadisədən sonra XIII Lüdovik Rişelyenin təsirinə daha çox düşürdü. Kral ailəsi Rişelyeyə isti münasibət göstərmirdilər – kraliça, ana-kraliça və hətta kralın yeganə qardaşı hersoq Qaston Orleanlı Rişelye üzərində təsir əldə etmək üçün çoxsaylı qəsdlər hazırlayırdılar. Ana-kraliça çox tezliklə Rişelyenin dövlətin idarə edilməsindəki mövqeyini görüb ona himayə etməkdən əl çəkdi. Çox saylı gizli qəsdlərin üstü məharətlə açılır və günahkarlar cəzalandırılırdılar. Yalnız kral ailəsinin üzvləri mənsub olduqları titullara görə sağ qala bilirdilər.
Çox tezliklə Rişelye mərkəzi hakimiyyəti möhkəmləndirdi, parlamentlər (şəhərlərdə ali məhkəmə hakimiyyəti) kral hakimiyyətinə tabe edildi, dini işlərə nəzarəti kralın əlində cəmləşdirdi.
Hakimiyyətin ilk günlərindən Rişelye daimi intriqaların mərkəzi obyektinə çevrilmişdir. Satqınlığın qurbanı olmamaq üçün o heç kimə etibar etmir və onun bu keyfiyyəti ətrafındakılarda qorxu və başa düşməməzlik yaradırdı. Onun əsas məqsədi Avropada Habsburqlar sülaləsinin (İspaniya) hökmranlığını zəiflətmək və Fransanın mövqeyini gücləndirmək idi. Bundan əlavə kardinal mütləq monarxiyanın qızğın tərəfdarı idi.
Ölümü
Rişelye səhhəti baxımınıdan zəif adam olmuşdur. Faktiki olaraq hakimiyyətin başçısı və zehni fəaliyyəti səhhətindəki problemlərin daha tez üzə çıxmasına şərait yaratmışdır. Hətta ölüm ayağında belə orduya əmrlər verir, diplomatik instruksiyalar və ayrı-ayrı əyalətlərin qubernatorlarına namələr yazırdı. 28 noyabr 1642-ci ildə kəskin ağrılar başlayır, 2 dekabrda XIII Lüdovik onu ziyarətə gəlir. "Artıq vida vaxtıdır – zəif səslə Rişelye deyir. Siz Əlahəzrətləri tərk edərkən mən yalnız özümdə onunla təskinlik tapıram ki, sizin krallığınız öz qüdrətinin və şöhrətinin ən yüksək pilləsində olduğu bir dövrdə düşmənləriniz məğlub edilmiş və alçaldılmışdir. Bütün əməyimin və xidmətlərimin qarşılığında Siz Əlahəzrətlərindən mənim doğmalarımı himayə etməyinizi və xeyir-dua verməyinizi istəməyə cürət edirəm. Mən onlara öz xeyir-duamı yalnız o şərtlə verəcəyəm ki, onlar Sizə sədaqətlərini heç bir zaman pozmayacaq və sona kimi sizə tabe olacaqlar." Daha sonra o öz vəzifəsinə layiqli varis kimi göstərir.
Növbəti gün kral sonuncu dəfə görüşə gəlir və bir saat müddətində onlar təklikdə söhbət edirlər. Daha sonra içəri gəlmiş keşişlərin sorğularına "Mənim dövlətin düşmənlərindən başqa düşmənlərim olmayıb" deyərək aydın və dəqiq cavab verir. Rişelye 5 dekabr 1642-ci ildə Parisdə vəfat etmişdir və Sarbonna ərazisindəki kilsədə, universitetə etdiyi əvəzolunmaz köməyin xatirəsinə orada dəfn edilmişdir.
Məzarı
Fransa inqilabı müddətində Rişelyenin məzarı köçürülür. Köçürülmə zamanı Rişelyenin kəllə sümüyü oğurlanır. Ən sonda 1796-cı ildə sümüyün Nikolay Armez (Nicholas Armez) adlı şəxsdə üzə çıxdı. Bu şəxs yaxşı saxlanılış üzü hərdə nümayiş etdirirmiş. Daha sonra onun qardaşı oğlu Lui-Filip Armezin (Louis-Philippe Armez) əlinə keçən sümük nümayiş etdirilməklə yanaşı, tədqiqat üçün də verilmişdir. Yalnız 1866-cı ildə III Napoleon Armezləri sümüyü hökumətə qaytarmağa və Rişelyenin bədənin qalan hissəsi ilə birlikdə dəfn olunmasına razılıq ala bilmişdir.
Nailiyyətləri və tarixdəki rolu
Rişelye Fransız absolyutizmini gücləndirmək məqsədilə mədəni inkişafa ciddi fikir vermişdir. Kardinalın təşəbbüsü ilə Sarbonnanın əsaslı rekonstruksiyası keçirilmişdir. Fransa Akademiyasının yaradılmasında əvəzsiz rol oynamış, Sarbonna Universitetinə öz vəsiyyətinə əsasən Avropanın ən böyük kitabxanalarından birini bəxş etmişdir. Parisdə Pale-Kardinal (sonradan o XIII Lüdovikə bağəşlanılır və indi adlanır) qəsrini tikdirir.
Rişelyenin Fransız klassisizminin çiçəklənməsi naminə rəssamlara və yazıçılara etdiyi köməkdən əlavə o özü də məhsuldar dramaturq olmuşdur. Onun pyesləri öz təşəbbüsü ilə açdırdığı kral tipoqrafiyasında çap olunurdu. Fransaya rəqib hesab etdiyi İspan kralının qızı – Anna Avstriyalı ilə gərgin münasibətləri öz pyeslərində əksini tapmışdır. Anna Avstriyalı və İngilis arasındakı münasibətləri bilən Rişelye yazdığı "Miram" adlı pyesində lord Bekinqemi məğlu qismində ( mühasirəsi zamanı) göstərir və kraliçanı bu tamaşaya baxmağa məcbur edir. Dümanın "Üç muşketyor" əsərində bu məqam əsasən faktlara söykənilərək təsvir edilmişdir.
Rişelye təkcə səhnədə uğur qazanmamışdır, o Fransada uzun müddət sürmüş və onu hədsiz zəiflətmiş dini müharibəni (katoliklər və protestantlar arasında) dayandıra və uzun müddət olmaması üçün şərait yarada bilmişdir. Rişelye həmçinin Avropa tarixinin gedişatına çox güclü təsir göstərmişdir. O duel və saray intriqalarını tam dayandıra bilməsə də kardinal olduğu dövrdə onlara güclü təsir göstərə bilmişdir. Kral şurasının və mərkəzi hakimiyyətin mövqeyinin kəskin güclənməsinə nail olmuşdur. Onun dövründən başlayaraq Fransa kolonial imperiyaya çevrilməyə başlamış, Kanada kimi vacib kolonyaları meydana gəlmişdir.
İstinadlar
- RKDartists (nid.).
- Son istirahət yerləri 2021-12-27 at the Wayback Machine (fr.)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Arman Jan dyu Plessi de Riselye fr Armand Jean du Plessis duc de Richelieu 9 sentyabr 1585 4 dekabr 1642 Fransa dovlet xadimi 1624 cu ilden omrunun sonunadek Fransanin faktiki rehberi Generalissimus Tarixe Qirmizi Kardinal leqebi ile dusmusdur Kardinal Riselyofr Armand Jean du Plessis de Richelieu fr Armand Jean du Plessis de RichelieuQirmizi KardinalDogum tarixi 9 sentyabr 1585Dogum yeri FransaVefat tarixi 5 sentyabr 1642 56 yasinda Vefat yeri Paris FransaVefat sebebi veremTehsili Paris UniversitetiFealiyyeti siyasetci diplomat resm kolleksioneri d yazici kesisFealiyyet illeri 1605 1642Elmi derecesi felsefe doktoru Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyati ve fealiyyeti1585 ci il sentyabrin 9 da Parisde eyaletinin Riselye qesrinde kasiblasmis zadegan ailesinde anadan olmusdur Onun atasi Fransua dyu Plessi Fransada III Henrixin dovrunde bas prevo mehkeme memuru olmusdur anasi Suzanna de la Port Paris parlamentinin vekilinin ailesinde anadan olub Ailenin kicik oglu olan Arman Jan markiz dyu Sillunin titulunun varisi kimi 1594 cu ilde daxil olur ve herbci tehsili alir 1516 ci ilde III Henrix terefinden Plessiye bagislanmis La Roselye yeparxiyasinda dini vezife ailenin yegane gelir menbeyi idi Ailenin ortancil oglu monastira getdiyinden Riselye ailesi bu vezifeye genc Armanin teyin olunmasina calisir Arman genc oldugu ucun bu rutbeye onu Roma Papasi tesdiq etmeli idi Genc abbati qebul ederken onun fitri istedadini ve hazirligini goren V Pavel onu bu vezifeye 22 yasinda tesdiq etdi Yepiskop rutbesi ona kral sarayi muhutune daxil olmaga imkan verdi Cox tezlikle o IV Henrixin hormetini qazandi IV Henrix onu hetta menim yepiskopum deye cagirardi Lakin Armanin suretli irelileyisi bezi saray simalarinin xosuna gelmedi ve o bir muddete Parisi terk etmeli oldu Riselye Qirmizi kardinal 1614 1615 ci iller Bas Statlari Bir nece il kecirmis Riselye bos vaxtlarinda yalniz mutalie ile mesgul olardi ve fransiz dilinde ilk dini traktati yazdi Bu muddet erzinde olke daxilinde bas vermis hadiseler 1610 IV Henrixin oldurulmesi ve separatist quvvelerin bas qaldirmasi Riselyeni Lyuson yepiskopu kimi yeniden siyasi heyata qaytardi Arada vasiteci kimi cixis eden Riselye neticede 1614 cu ilde Bas Statlara Puatu ruhaniliyinden numayende secildi Konflikt edenler arasinda neytral movqe tutaraq terefleri kompromise getirmeye calisan Riselye cox qisa zamanda ozunu tanida bildi Hetta 1615 ci ilde birinci silkin ruhanilerin adindan son nitqi soylemek ona hevale edildi Saray yukselisi Riselye by Philippe de Champaigne 1637 Riselyenin bacarigi tezlikle Fransanin o zaman ki faktiki rehberi ana kralica Mariya Medici terefinden qiymetlendirildi ve o genc XIII Ludovikin arvadi kralica Anna Avstriyalinin kesisi teyin edildi Tezlikle kral favoriti d Ankr Riselyeye himaye etmeye basladi 1616 ci ilde Riselye Kral surasinda daxil oldu herbi isler ve xarici siyaset uzre dovlet katibi teyin edildi Lakin 1617 ci ilde d Ankr oldurulmesi ve onun yerine hersoq gelmesi Riselyenin tekrar qayitmasi ve daha sonra Avinyona gonderilmesi ile neticelendi Bu muddet erzinde o yalniz dini fealiyyetle mesgul oldu lakin XIII Ludovik ve anasi Mariya Medici ile mektublasirdi Fransa sahzade nesillerinin numayendeleri ve genc kralin ozbasnaligina qarsi cixmasi XIII Ludoviki Riselyeye ana kralicanin etrafina ona sakitlesdirici tesir bagislayacagi umidile daxil olmaga icaze verdi Effekt gozlenilmez oldu ana kralica tam barisiq ucun oglundan Riselyenin kardinal secilmesini teleb etdi 1622 ci il 5 sentyabrda Riselye kardinal rutbesine layiq goruldu lakin Mariya Medicinin onunla birlikde Riselyenin Parise yalniz 1624 cu ilde qayitmasi ona oz vezifesinde bu vaxtdan etibaren fealiyyet gostermesine imkan verdi 1624 cu il 13 avqustda fealiyyetde olan hokumetin dagilmasi ve ana kralicanin tekidi Riselyeye kralin bas naziri birinci nazir teyin edilmesine imkan yaratdi Saray fealiyyeti Ilk anlardan etibaren Riselye coxlu dusmen ve etibarsiz dostlarla uzlesdi Kralin sevgisini qazana bilmese de her hadiseden sonra XIII Ludovik Riselyenin tesirine daha cox dusurdu Kral ailesi Riselyeye isti munasibet gostermirdiler kralica ana kralica ve hetta kralin yegane qardasi hersoq Qaston Orleanli Riselye uzerinde tesir elde etmek ucun coxsayli qesdler hazirlayirdilar Ana kralica cox tezlikle Riselyenin dovletin idare edilmesindeki movqeyini gorub ona himaye etmekden el cekdi Cox sayli gizli qesdlerin ustu meharetle acilir ve gunahkarlar cezalandirilirdilar Yalniz kral ailesinin uzvleri mensub olduqlari titullara gore sag qala bilirdiler Cox tezlikle Riselye merkezi hakimiyyeti mohkemlendirdi parlamentler seherlerde ali mehkeme hakimiyyeti kral hakimiyyetine tabe edildi dini islere nezareti kralin elinde cemlesdirdi Hakimiyyetin ilk gunlerinden Riselye daimi intriqalarin merkezi obyektine cevrilmisdir Satqinligin qurbani olmamaq ucun o hec kime etibar etmir ve onun bu keyfiyyeti etrafindakilarda qorxu ve basa dusmemezlik yaradirdi Onun esas meqsedi Avropada Habsburqlar sulalesinin Ispaniya hokmranligini zeifletmek ve Fransanin movqeyini guclendirmek idi Bundan elave kardinal mutleq monarxiyanin qizgin terefdari idi Olumu XIII Ludovik ve Riselye La Rosel muhasiresinde Riselye sehheti baximinidan zeif adam olmusdur Faktiki olaraq hakimiyyetin bascisi ve zehni fealiyyeti sehhetindeki problemlerin daha tez uze cixmasina serait yaratmisdir Hetta olum ayaginda bele orduya emrler verir diplomatik instruksiyalar ve ayri ayri eyaletlerin qubernatorlarina nameler yazirdi 28 noyabr 1642 ci ilde keskin agrilar baslayir 2 dekabrda XIII Ludovik onu ziyarete gelir Artiq vida vaxtidir zeif sesle Riselye deyir Siz Elahezretleri terk ederken men yalniz ozumde onunla teskinlik tapiram ki sizin kralliginiz oz qudretinin ve sohretinin en yuksek pillesinde oldugu bir dovrde dusmenleriniz meglub edilmis ve alcaldilmisdir Butun emeyimin ve xidmetlerimin qarsiliginda Siz Elahezretlerinden menim dogmalarimi himaye etmeyinizi ve xeyir dua vermeyinizi istemeye curet edirem Men onlara oz xeyir duami yalniz o sertle vereceyem ki onlar Size sedaqetlerini hec bir zaman pozmayacaq ve sona kimi size tabe olacaqlar Daha sonra o oz vezifesine layiqli varis kimi gosterir Novbeti gun kral sonuncu defe goruse gelir ve bir saat muddetinde onlar teklikde sohbet edirler Daha sonra iceri gelmis kesislerin sorgularina Menim dovletin dusmenlerinden basqa dusmenlerim olmayib deyerek aydin ve deqiq cavab verir Riselye 5 dekabr 1642 ci ilde Parisde vefat etmisdir ve Sarbonna erazisindeki kilsede universitete etdiyi evezolunmaz komeyin xatiresine orada defn edilmisdir Mezari Fransa inqilabi muddetinde Riselyenin mezari kocurulur Kocurulme zamani Riselyenin kelle sumuyu ogurlanir En sonda 1796 ci ilde sumuyun Nikolay Armez Nicholas Armez adli sexsde uze cixdi Bu sexs yaxsi saxlanilis uzu herde numayis etdirirmis Daha sonra onun qardasi oglu Lui Filip Armezin Louis Philippe Armez eline kecen sumuk numayis etdirilmekle yanasi tedqiqat ucun de verilmisdir Yalniz 1866 ci ilde III Napoleon Armezleri sumuyu hokumete qaytarmaga ve Riselyenin bedenin qalan hissesi ile birlikde defn olunmasina raziliq ala bilmisdir Nailiyyetleri ve tarixdeki roluRiselye Fransiz absolyutizmini guclendirmek meqsedile medeni inkisafa ciddi fikir vermisdir Kardinalin tesebbusu ile Sarbonnanin esasli rekonstruksiyasi kecirilmisdir Fransa Akademiyasinin yaradilmasinda evezsiz rol oynamis Sarbonna Universitetine oz vesiyyetine esasen Avropanin en boyuk kitabxanalarindan birini bexs etmisdir Parisde Pale Kardinal sonradan o XIII Ludovike bageslanilir ve indi adlanir qesrini tikdirir Riselyenin Fransiz klassisizminin ciceklenmesi namine ressamlara ve yazicilara etdiyi komekden elave o ozu de mehsuldar dramaturq olmusdur Onun pyesleri oz tesebbusu ile acdirdigi kral tipoqrafiyasinda cap olunurdu Fransaya reqib hesab etdiyi Ispan kralinin qizi Anna Avstriyali ile gergin munasibetleri oz pyeslerinde eksini tapmisdir Anna Avstriyali ve Ingilis arasindaki munasibetleri bilen Riselye yazdigi Miram adli pyesinde lord Bekinqemi meglu qisminde muhasiresi zamani gosterir ve kralicani bu tamasaya baxmaga mecbur edir Dumanin Uc musketyor eserinde bu meqam esasen faktlara soykenilerek tesvir edilmisdir Riselye tekce sehnede ugur qazanmamisdir o Fransada uzun muddet surmus ve onu hedsiz zeifletmis dini muharibeni katolikler ve protestantlar arasinda dayandira ve uzun muddet olmamasi ucun serait yarada bilmisdir Riselye hemcinin Avropa tarixinin gedisatina cox guclu tesir gostermisdir O duel ve saray intriqalarini tam dayandira bilmese de kardinal oldugu dovrde onlara guclu tesir gostere bilmisdir Kral surasinin ve merkezi hakimiyyetin movqeyinin keskin guclenmesine nail olmusdur Onun dovrunden baslayaraq Fransa kolonial imperiyaya cevrilmeye baslamis Kanada kimi vacib kolonyalari meydana gelmisdir IstinadlarRKDartists nid Son istirahet yerleri 2021 12 27 at the Wayback Machine fr Vikianbarda Kardinal Riselye ile elaqeli mediafayllar var