Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Habsburqlar sülaləsi — Avropanın ən nüfuzlu və məşhur kral ailələrindən biridir. 1438–1740 tarixlərində Müqəddəs Roma imperiyasını idarə edən bu sülalə bir neçə holland və italyan hakimlə yanaşı, Bohemiya krallığı, İngiltərə krallığı (evliliklə), Almaniya krallığı, Macarıstan krallığı, Xorvatiya krallığı, , (evliliklə), Portuqaliya və İspaniya krallığına da krallar və imperatorlar yetişdirmişdir. XVI əsrdən etibarən, V Karldan sonra ailə Avstriya və İspaniya qollarına ayrılmışdır. Ayrı-ayrı bölgələrdə hakimiyyətdə olsalar da, yaxın münasibət qurdular və tez-tez baş tutan nikahlarla bu iki qol yenidən birləşdi.
| Habsburqlar | |
|---|---|
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar |
Ailə öz adını 1020-ci illərdə indiki şimali İsveçrədə tərəfindən inşa olunmuş Habsburq qalasından alır. Onun nəvəsi isə ilk dəfə qalanın adını "Habsburq qrafı" olaraq titul kimi özünə götürmüşdür. Habsburq ailəsi XI, XII və XIII əsrlər boyunca ailə məclisi ilə idarə olumuşdur. 1276-cı ildə yeddinci nəsildən nəvəsi sayılan Almaniya kralı 1276-cı ildə Avstriya qraflığına gəlişi ilə ailənin mərkəzi Habsburq qalasından Avstriya qraflığına yüksəldi.
Kral ailələri ilə bağlanan nikahlar vasitəsilə ailə Burqundiya, İspaniya və onun müstəmləkə torpaqları, Bohemiya, Macarıstan və digər ərazilərdə haqq iddia edirdi. XVI əsrə gəldikdə isə ailə iki qola ayrılmış, bunlardan V Karlın oğlu II Flipp böyük İspaniya qolunu, qardaşı I Ferdinand isə kiçik Habsburq monarxiyası qolunu idarə etdi. 29 iyul 1617 tarixində bağlanan Onate müqaviləsi ilə hər iki tərəfin ailə üzərindəki haqları bərabərləşdi.
XVIII əsrdə ailənin varisi olmadığına görə, sülalə tükəndi. Ailənin böyük İspaniya qolu 1700-cü ildə II Karlın ölümü ilə sona çatdı və hakimiyyətə Burbonlar gətirildi. Avstriya qolunun oğul şəcərəsi isə 1740-cı ildə VI Karlın vəfatı ilə tükənmiş, onun böyük qızı Mariya Terezanın 1780-ci ildə vəfatı ilə isə nəsil tamamilə qurumuşdur. Müqəddəs Roma imperiyasının taxtına isə gətirilsə də, tarixçilərin yanlış adlandırması ilə 1918-ci ilə qədər davam edən bu imperiya Habsburq imperiyası olaraq qalmışdır.
Siyasi rolu
Aşağıdakı siyasi qurumların hakimiyyətində olmuşdur:
- Müqəddəs Roma imperiyası (fasilələrlə 1273–1806)
- Avstriya hersoqluğu (qraf olaraq 1278–1453, hersoq olaraq 1453–1806, imperator olaraq 1804–1918)
- Bohemiya krallığı (fasilələrlə 1306–1918)
- Macarıstan və Xorvatiya krallıqları (1526–1918)
- İspaniya krallığı (1516–1700)
- Portuqaliya krallığı (1581–1640)
- Ərdəl hakimliyi (1690–1867)
Sülalənin tarixi
Habsburqlar imperiyasının ayrı-ayrı qolları Alman knyazlıqlarını da əhatə edirdi. Dünya siyasətinin müəyyənləşməsində Portuqaliyanın da rolu vardır. 1492-ci ildə Amerikanın kəşfi, 1498-ci ildə Ost-Hində gedən dəniz yolunun açılması tezliklə dünya ticarətinin yaranmasını şərtləndirdi. Dünya ticarəti ilə birlikdə isə təbii ehtiyatdan məhrum, qiymətli metalların təsadüfən rast gəlindiyi Avropada zənginləşmə prosesi başladı. Bu proses burjua istehsalını şərtləndirdi.
Tədqiqatçılardan Tarle qeyd edirdi ki, Avropanın beynəlxalq münasibətlərdə dominantlıq etməsi öz başlanğıcını coğrafi kəşflər nəticəsində yaranmış dünya ticarətindən götürür. Kapitalist istehsalı üsulunun ən qədim vətəni İtaliya hesab edilir. İlk burjua millətçilərinin vətəni də buradır. Burjua istehsalı nəticəsində tarixi vətən anlayışı və onun qorunması leksikona daxil olur. Dövlətlərin ticarət marağı meydana gəlir. Dəniz yollarının açılmasının digər nəticəsi dünya müstəmləkə sisteminin yaranması oldu, lakin müstəmləkə siyasətində İngiltərə Portuqaliya, İspaniya və Fransadan sonra sonuncu yerdə gəlirdi.
XIV–XV əsrlərdə Portuqaliyanın tədricən Afrikanın qərb sahilləri boyu apardığı ekspedisiyalar artıq XVI əsrin ortaları üçün Portuqaliya mülklərinin Yaponiyanın sahillərinə qədər yayılmasına gətirib çıxardı. 1516-cı il də Habsburqlar sülaləsindən olan I Karlın hakimiyyətə gəlməsi Avropanın siyasi həyatına təsir göstərdi. Belə ki, Maksimilian Habsburqun nəvəsi olan I Karl nə özünə qədərki, nə də özündən sonrakı nəsillərin malik olmadığı şöhrəti qazandı və 1519-cu ildən etibarən Müqəddəs Roma imperiyasının imperatoru seçildi. Məhz bu dövrdə İspan imperiyasının şimal hüdudları İngiltərə və Skandinaviyaya qədər Avropa ölkələrini, qərb hüdudları isə qərb və Mərkəzi Amerikanın şərqini əhatə edirdi.
V Karl adını almış bu imperatoru "günəş kral" adlandırırdılar. XIX əsrin ortalarından etibarən məlum oldu ki, iki qat diplomatiyadan istifadə və dini müharibələrin qızışdırılması V Karlın adı ilə bağlıdır. Dünya ticarəti meydana gəldikdən sonra onun mərkəzinə çevrilən Antverpen və Amsterdam şəhərlərinin illik gəliri İspaniyanın tarixi ərazilirinin verdiyi illik gəlirə bərabər idi. 17 Niderland əyaləti isə İspaniyanın bütün müstəmləkələrinin verdiyi gəlirə bərabər gəlir verirdi. Habsburqların möhləknəməsində cənubi Almaniya burjuaziyasının və tacirlərinin böyük rolu olmuşdur. Almaniyanın ən qədim bankir evi sayılan Fuggerlər bankir evi İspan Habsburqları ilə qadın xəttilə qohum idi.
Müqəddəs Roma imperiyasının Habsburqlardan olan kralları
| # | Şəkil | İmperatorun adı | Kral | İmperator | Hakimiyyətinin sonu | Möhrü | Qeydlər |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 18. |  | 2 fevral 1440 | 16 mart 1452 | 19 avqust 1493 |  | ||
| 19. |  | I. Maximilian | 16 fevral 1486 | 4 fevral 1508 | 12 yanvar 1519 |  | 'in oğlu |
| 20. |  | V. Karl | 28 iyun 1519 | 24 fevral 1530 | 21 sentyabr 1556 |  | I. Maximilianın nəvəsi |
| 21. |  | I. Ferdinand | 5 yanvar 1531 | 14 mart 1558 | 25 iyul 1564 |  | I. Maximilianın nəvəsi |
| 22. |  | II. Maximilian | 22 noyabr 1562 | 25 iyul 1564 | 12 oktyabr 1576 | | I. Ferdinandın oğlu |
| 23. |  | II. Rudolf | 27 oktyabr 1575 | 2 noyabr 1576 | 20 yanvar 1612 | | II. Maximilianın oğlu |
| 24. |  | Matvey | 13 iyun 1612 | 13 iyun 1612 | 20 mart 1619 | | II. Maximilianın oğlu |
| 25. |  | II. Ferdinand | 28 avqust 1618 | 20 mart 1619 | 15 fevral 1637 | | I. Ferdinandın nəvəsi |
| 26. |  | III. Ferdinand | 22 dekabr 1636 | 15 fevral 1637 | 2 aprel 1657 | | II. Ferdinandın oğlu |
| 27. |  | I. Leopold | 18 iyul 1658 | 18 iyul 1658 | 5 may 1705 | | III. Ferdinandın oğlu |
| 28. |  | I. Yozef | I. Leopoldın oğlu | ||||
| 29. |  | VI. Karl | 27 oktyabr 1711 | 27 oktyabr 1711 | 20 oktyabr 1740 | | I. Leopoldın oğlu |
Sülalənin soyağacı
Sülalənin nümayəndələri
Həmçinin bax
İstinadlar
Xarici keçidlər
- Родословие дома Габсбургов
- "Габсбурги (1913)" 2006-02-18 at the Wayback Machine, книга (eLib Austria Project)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Habsburqlar sulalesi Avropanin en nufuzlu ve meshur kral ailelerinden biridir 1438 1740 tarixlerinde Muqeddes Roma imperiyasini idare eden bu sulale bir nece holland ve italyan hakimle yanasi Bohemiya kralligi Ingiltere kralligi evlilikle Almaniya kralligi Macaristan kralligi Xorvatiya kralligi evlilikle Portuqaliya ve Ispaniya kralligina da krallar ve imperatorlar yetisdirmisdir XVI esrden etibaren V Karldan sonra aile Avstriya ve Ispaniya qollarina ayrilmisdir Ayri ayri bolgelerde hakimiyyetde olsalar da yaxin munasibet qurdular ve tez tez bas tutan nikahlarla bu iki qol yeniden birlesdi Habsburqlar Vikianbarda elaqeli mediafayllar Aile oz adini 1020 ci illerde indiki simali Isvecrede terefinden insa olunmus Habsburq qalasindan alir Onun nevesi ise ilk defe qalanin adini Habsburq qrafi olaraq titul kimi ozune goturmusdur Habsburq ailesi XI XII ve XIII esrler boyunca aile meclisi ile idare olumusdur 1276 ci ilde yeddinci nesilden nevesi sayilan Almaniya krali 1276 ci ilde Avstriya qrafligina gelisi ile ailenin merkezi Habsburq qalasindan Avstriya qrafligina yukseldi Kral aileleri ile baglanan nikahlar vasitesile aile Burqundiya Ispaniya ve onun mustemleke torpaqlari Bohemiya Macaristan ve diger erazilerde haqq iddia edirdi XVI esre geldikde ise aile iki qola ayrilmis bunlardan V Karlin oglu II Flipp boyuk Ispaniya qolunu qardasi I Ferdinand ise kicik Habsburq monarxiyasi qolunu idare etdi 29 iyul 1617 tarixinde baglanan Onate muqavilesi ile her iki terefin aile uzerindeki haqlari beraberlesdi XVIII esrde ailenin varisi olmadigina gore sulale tukendi Ailenin boyuk Ispaniya qolu 1700 cu ilde II Karlin olumu ile sona catdi ve hakimiyyete Burbonlar getirildi Avstriya qolunun ogul seceresi ise 1740 ci ilde VI Karlin vefati ile tukenmis onun boyuk qizi Mariya Terezanin 1780 ci ilde vefati ile ise nesil tamamile qurumusdur Muqeddes Roma imperiyasinin taxtina ise getirilse de tarixcilerin yanlis adlandirmasi ile 1918 ci ile qeder davam eden bu imperiya Habsburq imperiyasi olaraq qalmisdir Siyasi roluAsagidaki siyasi qurumlarin hakimiyyetinde olmusdur Muqeddes Roma imperiyasi fasilelerle 1273 1806 Avstriya hersoqlugu qraf olaraq 1278 1453 hersoq olaraq 1453 1806 imperator olaraq 1804 1918 Bohemiya kralligi fasilelerle 1306 1918 Macaristan ve Xorvatiya kralliqlari 1526 1918 Ispaniya kralligi 1516 1700 Portuqaliya kralligi 1581 1640 Erdel hakimliyi 1690 1867 Sulalenin tarixiHabsburqlar imperiyasinin ayri ayri qollari Alman knyazliqlarini da ehate edirdi Dunya siyasetinin mueyyenlesmesinde Portuqaliyanin da rolu vardir 1492 ci ilde Amerikanin kesfi 1498 ci ilde Ost Hinde geden deniz yolunun acilmasi tezlikle dunya ticaretinin yaranmasini sertlendirdi Dunya ticareti ile birlikde ise tebii ehtiyatdan mehrum qiymetli metallarin tesadufen rast gelindiyi Avropada zenginlesme prosesi basladi Bu proses burjua istehsalini sertlendirdi Tedqiqatcilardan Tarle qeyd edirdi ki Avropanin beynelxalq munasibetlerde dominantliq etmesi oz baslangicini cografi kesfler neticesinde yaranmis dunya ticaretinden goturur Kapitalist istehsali usulunun en qedim veteni Italiya hesab edilir Ilk burjua milletcilerinin veteni de buradir Burjua istehsali neticesinde tarixi veten anlayisi ve onun qorunmasi leksikona daxil olur Dovletlerin ticaret maragi meydana gelir Deniz yollarinin acilmasinin diger neticesi dunya mustemleke sisteminin yaranmasi oldu lakin mustemleke siyasetinde Ingiltere Portuqaliya Ispaniya ve Fransadan sonra sonuncu yerde gelirdi XIV XV esrlerde Portuqaliyanin tedricen Afrikanin qerb sahilleri boyu apardigi ekspedisiyalar artiq XVI esrin ortalari ucun Portuqaliya mulklerinin Yaponiyanin sahillerine qeder yayilmasina getirib cixardi 1516 ci il de Habsburqlar sulalesinden olan I Karlin hakimiyyete gelmesi Avropanin siyasi heyatina tesir gosterdi Bele ki Maksimilian Habsburqun nevesi olan I Karl ne ozune qederki ne de ozunden sonraki nesillerin malik olmadigi sohreti qazandi ve 1519 cu ilden etibaren Muqeddes Roma imperiyasinin imperatoru secildi Mehz bu dovrde Ispan imperiyasinin simal hududlari Ingiltere ve Skandinaviyaya qeder Avropa olkelerini qerb hududlari ise qerb ve Merkezi Amerikanin serqini ehate edirdi V Karl adini almis bu imperatoru gunes kral adlandirirdilar XIX esrin ortalarindan etibaren melum oldu ki iki qat diplomatiyadan istifade ve dini muharibelerin qizisdirilmasi V Karlin adi ile baglidir Dunya ticareti meydana geldikden sonra onun merkezine cevrilen Antverpen ve Amsterdam seherlerinin illik geliri Ispaniyanin tarixi erazilirinin verdiyi illik gelire beraber idi 17 Niderland eyaleti ise Ispaniyanin butun mustemlekelerinin verdiyi gelire beraber gelir verirdi Habsburqlarin mohleknemesinde cenubi Almaniya burjuaziyasinin ve tacirlerinin boyuk rolu olmusdur Almaniyanin en qedim bankir evi sayilan Fuggerler bankir evi Ispan Habsburqlari ile qadin xettile qohum idi Muqeddes Roma imperiyasinin Habsburqlardan olan krallari Sekil Imperatorun adi Kral Imperator Hakimiyyetinin sonu Mohru Qeydler18 2 fevral 1440 16 mart 1452 19 avqust 149319 I Maximilian 16 fevral 1486 4 fevral 1508 12 yanvar 1519 in oglu20 V Karl 28 iyun 1519 24 fevral 1530 21 sentyabr 1556 I Maximilianin nevesi21 I Ferdinand 5 yanvar 1531 14 mart 1558 25 iyul 1564 I Maximilianin nevesi22 II Maximilian 22 noyabr 1562 25 iyul 1564 12 oktyabr 1576 I Ferdinandin oglu23 II Rudolf 27 oktyabr 1575 2 noyabr 1576 20 yanvar 1612 II Maximilianin oglu24 Matvey 13 iyun 1612 13 iyun 1612 20 mart 1619 II Maximilianin oglu25 II Ferdinand 28 avqust 1618 20 mart 1619 15 fevral 1637 I Ferdinandin nevesi26 III Ferdinand 22 dekabr 1636 15 fevral 1637 2 aprel 1657 II Ferdinandin oglu27 I Leopold 18 iyul 1658 18 iyul 1658 5 may 1705 III Ferdinandin oglu28 I Yozef I Leopoldin oglu29 VI Karl 27 oktyabr 1711 27 oktyabr 1711 20 oktyabr 1740 I Leopoldin ogluSulalenin soyagaciSulalenin numayendeleriII Frans I Frans Iosif I Karl Otto Habsburq Lotringen Qabriela Habsburq Lotringen I Ferdinand Avstriya imperatoru Mariya AntuanettaHemcinin baxHabsburq monarxiyasi HohensollernlerIstinadlarXarici kecidlerRodoslovie doma Gabsburgov Gabsburgi 1913 2006 02 18 at the Wayback Machine kniga eLib Austria Project