Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
IV Filip Gözəl (fr. Philippe IV le Bel, iyun 1268[…], Fontenblo – 29 noyabr 1314, Fontenblo)- Kapetinqlər sülaləsinə məxsus 1285–1314-cü illərdə Fransa kralı. Fransa tarixinin görkəmli nümayəndələrindən biri.
| IV Filip | |
|---|---|
| fr. Philippe IV de France | |
 | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | iyun 1268[…] |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 29 noyabr 1314 (46 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Vəfat səbəbi | insult |
| Dəfn yeri | |
| Fəaliyyəti | rəhbər[d] |
| Atası | III Filip (kral) |
| Anası | Araqonlu İzabella (Fransa kraliçası) |
| Həyat yoldaşı |
|
| Uşaqları | |
| Ailəsi | Kapetinqlər sülaləsi |
| Dini | xristianlıq |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
IV Gözəl Filipp 1268-ci ildə Fontebloda anadan olmuşdur. Onun atası III Cəsarətli Filipp, anası Araqonlu İzabella olmuşdur. Bu nikahdan III Cəsarətli Filippin üç oğlu: Lüdovik, Gözəl Filipp və Karl Valua doğulmuşdur. İkinci dəfə o, Sisiliya və Yerusəlim şəhərlərinin kraliçası, Flandrsk qrafinyası Mariya Brabantskayaya evlənmişdi.
IV Filippə 17 yaşında ikən Reymsdə tac qoyulur. O, hakimiyyətə atasının Araqoniya üzərinə yürüşü zamanı ölümündən sonra gəlir.
IV Filippin hakimiyyəti orta əsrlər Avropasının tarixində ən mühüm dövrlərdən biri olmuşdur. Onun adı ilə bağlı olan hadisələrdə şəxsi həyatına dair çox az faktlara rast gəlinir. Bir çox tarixçilər onu yaraşıqlı görünüşünün, fleqmatik laqeydliyinin və dindar hissinin arxasında əyilməz, böyük məqsədlər gizləyən uzaqgörən siyasətçi kimi təsvir edirlər. Bu fikir müasir salnaməçilər tərəfindən də təsdiq edilmişdir. Onunla düşmən olmuş Bernard Seysetin fikrincə,"o nə insan, nə də heyvan deyildi, sadəcə heykəl idi. Dünyanın ən yaraşıqlı adamı idi, ancaq heç bir söz demədən diqqətlə insanlara baxmaqdan başqa bir işə yaramırdı." Araqon arxivlərindən tapılmış materiallar (Professor Fink tərəfindən nəşr olunmuş) da Filippin "qəribə" susqunluğu haqqında eyni təəssüratı yaradır; onun müasirləri olan krallar danışdıqları halda, o, hər zaman öz səssizliyini saxlayır və öz əvəzinə əyanlarını danışdırır. Araqon məktublarının bəzilərində o, çox qüdrətli- "papa, kral və imperator gücünə sahib" bir şəxsiyyət kimi təsvir olunmuşdur. Onun əyanlarından olan Gilyam de Nogaret isə onu daha çox "yaltaqcasına" təsvir edərək "Filippin cazibəsini, mərhəmətini, təvazökarlığını, insanlara qarşı xeyirxahlığını və dindarlığını" şişirtmiş və bu təsvir, demək olar ki, eynilə, Müqəddəs Denis kilsəsinin rahibi İves tərəfindən də təkrarlanmışdır.
IV Filipp papalığı özünə boyun əyməyə məcbur etmiş, qüdrətli Templier cəngavərlərinin təriqətini dağıtmağa nail olmuş və ən önəmlisi isə, Fransa milli monarxiyasının əsasını qoymuş bir kral olmuşdur. "Zorakı təşəbbüslər və ya uğursuz nəticələrə gətirib çıxaracaq əməliyyatlar Filipp üçün xarakterik deyildi. O, yaxşı təlimatlanmış, zahirən soyuqqanlı, laqeyd, o cümlədən də dərin zəkaya malik bir şəxsiyyət idi, onun üçün həyatda yalnız bir ideya var idi: dünyəvi güclərə və kilsəyə qarşı mübarizə apararaq Fransa krallığının mümkün olan ən yüksək inkişafını təmin etmək. Dövlətin və özünün şəxsi mənafeyini təhlükəyə atmaq ona xas deyildi. Verdiyi hər bir qərarı sözsüz həyata keçirərdi." (Fink) Bir sözlə, o, "tənbəl kral" deyildi.
IV Filipp on altı yaşında ikən cəngavər olmuş və Navarralı Coanna ilə evləndikdən sonra 1284–1305-ci illər ərzində onunla birlikdə Navarra krallığını idarə etmişdir. 1285-ci ildə atası III Filippin ölümündən sonra Fransa taxt-tacına sahib olan IV Filipp hakimiyyətinin ilk illərindən Araqon məsələsinin həllini və özündən əvvəlki kralların başlatmış olduğu islahatlar proqramını sürətləndirdi. 1292-ci ildə Taraskonda çağırılmış beynəlxalq konqresdə papalığın, İngiltərə, Fransa və Araqon krallıqlarının nümayəndələri iştirak etmiş, ümumavropa işləri müzakirə edilmiş, o cümlədən, Siciliya və Araqon məsələləri diplomatik yolla öz həllini tapmışdır.
1294-cü ildə İngiltərə ilə başlanan on illik müharibə Fransaya heç bir ərazi qazandırmasa da, 1303-cü ildə iki ölkə arasında imzalanan müqavilə ölkə üçün bəzi önəmli nəticələrə gətirib çıxardı. Belə ki, müqavilənin şərtlərinə əsasən Filippin qızı İzabellanın 1308-ci ildə İngiltərənin gələcək kralı II Eduardla ailə qurması iki krallıq arasındakı sülhün uzun müddət davam etməsinə səbəb oldu. Digər tərəfdən isə Filippin vassalı olan Flandriya qrafı Dampierin müharibə vaxtı I Eduard ilə ittifaq yaratması səbəbilə Fransa ilə Flandriya arasında IV Filippin ölümündən sonra da davam edəcək bir düşmənlik münasibətləri başladı. Filipp İngiltərə ilə müharibənin başa çatmasından dərhal sonra Flandriyaya hücuma keçdi. O, 1302-ci ildə Kortreydə məğlubiyyətə uğrasa da, iki il sonra Mons-en Peveldə böyük bir qələbə qazandı və 1305-ci ildə imzalanan sülh müqaviləsi ilə Flandriya ağır təzminat ödəmək məcburiyyətində qaldı. Filippin Mons-en Pevel döyüşündə göstərdiyi şücaət hər kəsi- nəinki dostlarını, hətta düşmənlərini də heyrətə gətirmişdi.
Filipp Orta Şərqdə Monqol dövləti ilə müxtəlif əlaqələrə malik idi. O, türk/monqol rahibi Rabban Bar Saumanın səfirliyini qəbul etmişdi. Bar Sauma Arqun xanın Fransa-Monqol ittifaqı yaratmaq, onların ümumi düşmənləri olan müsəlman məmlüklərə qarşı qüvvələri birləşdirmək, əvəzində isə müsəlmanların işğal altında olan Yerusəlimi xristianlara qaytarmaq təklifini Filippə təqdim etdikdə, Filipp səfirin təklifini müsbət qarşılamış və öz əyanlarından biri- Qobert de Hellevilli monqol səfirini müşayiət etməsi üçün onunla birlikdə göndərmişdir. Arqun və Filipp arasında 1288–1289-cu illərdə də potensial hərbi əməkdaşlıq haqqında danışıqlar olmuşdur. Buna baxmayaraq, Filipp heç vaxt bu hərbi planları gerçəkləşdirməmişdir.
1305-ci ildə yeni monqol xanı Olcaytu IV Filippə, Roma papasına və İngiltərə kralı I Eduarda məktub göndərərək yenidən Avropanın xristian xalqları ilə , məmlüklərə qarşı hərbi əməkdaşlıq yaratmağı təklif etdi. Avropa xalqları daha bir Səlib yürüşünə cəhd etdilərsə də, bu, təxirə salındı, sonra isə heç vaxt baş vermədi.
IV Filippin papalıqla olan əlaqələri hələ İngiltərə ilə müharibə sırasında pozulmağa başlamışdı. Papalığın xaç yürüşü ilə bağlı planlarına maneə törədən bu müharibəni sona çatdırmaq üçün bəzi təcavüzkar cəhdlər göstərən Papa VIII Bonifasi 1296-cı ildə papanın razılığı olmadan ruhani sinfi üzərinə vergi qoyulmasını qadağan edən fərman qəbul etdi, lakin o, I Eduard və IV Filippin təzyiqləri qarşısında, qoyduğu qanunu ləğv etmək məcburiyyətində qaldı. Filippin 1301-ci ildə yepiskop Bernard Seyseti vətənə xəyanət səbəbilə həbs etdirməsi papalıqla əlaqələrin yenidən gərginləşməsinə səbəb oldu. Bunun əvəzində isə Bonifasi Fransa krallığının idarəsi və fransız kilsəsinin vəziyyətini müzakirə etmək səbəbilə fransız ruhanilərini Romaya çağırdı. Filipp Seysetin Romaya getməsinə icazə versə də, papalığın bir fərmanını yandırdı və 1302-ci ilin aprelində böyük bir məclis düzənləyərək xalqın dəstəyini qazandı. Filippin adamlarından Nogeret İtalyanın Anagni şəhərində Bonifasini yaxalayaraq həbsə aldı. İki gün sonra şəhərin əhalisi tərəfindən azad edilən Bonifasi bir aydan sonra vəfat etdi. Onun yerinə keçən Papa XI Benedik və daha sonra papa seçilən V Klemens IV Filipplə yaxşı əlaqələr yaratdılar. Klemensin 1309-cu ildə papa məclisini Romadan Aveniona köçürməsi və 1311-ci ildə Bonifasinin qəbul etdiyi bütün fərmanları ləğv etməsi Filipp üçün tam bir qələbə oldu. O, 1306-cı ildə bütün yəhudiləri Fransadan köçürüb mülklərini ələ keçirdi. Daha sonra isə əxlaqsızlıqla günahlandırdığı Templier təriqətinə qarşı hərəkətə keçdi. 1312-ci ildə Papa Klemensin də razılığı ilə təriqəti dağıdıb mallarına əl qoydu. O, digər tərəfdən də, Lion şəhərini və Burqundiya hersoqluğunu nəzarət altına alaraq ölkənin şərq sərhədlərini gücləndirdi. Müqəddəs Roma İmperatorluğu üzərində nəzarəti ələ keçirmək cəhdlərində isə eyni dərəcədə uğur qazana bilmədi. 1308-ci ildə qardaşı Çarlesi, 1313-cü ildə isə ikinci oğlu Filippi imperator seçdirmək üçün cəhdlər etsə də, bir nəticə əldə etmədi. 1313-cü ildə sülh müqaviləsinin şərtlərini yerinə yetirmədikləri üçün flandriyalılar üzərinə oğullarının başçılığı ilə ordu göndərərək özünə təslim edən Filipp, sonrakı ildə müxtəlif problemlərlə qarşı-qarşıya qaldı. 1314-cü ildə Papa Klemensin ölümü ilə ən mühüm dəstəyini itirən Filipp üçün, Flandriyada ilkindən daha böyük bir qiyamın başlanması ikinci zərbə oldu. O, Flandriyaya yeni səfər üçün hazırlaşsa da, atəşkəs görüşmələrində çətinliklərlə üzləşdi. Digər tərəfdən isə yaxın adamlarından biri ilə bağlı xəyanət söz-söhbətlərinin çıxması və müharibə üçün yığılan bütün pulların geri qaytarılması ilə əlaqədar tələblərin çoxalması onun vəziyyətini daha da çətinləşdirdi. Maddi çətinlikləri olan Filipp pulların qaytarılmasını gecikdirdikdə, müxalifət ona qarşı hərəkətə keçdi. Bu zaman yarım iflic keçirən Filipp ölümündən bir gün əvvəl qoyduğu son verginin ləğv olunması və öz adına səlib yürüşü təşkil edilməsi barədə əmr verdi. Ölümündən sonra oğulları X Lüdovik və V Filipp ard-arda hakimiyyətə gəldi.
İstinadlar
- King of France Philip IV // Faceted Application of Subject Terminology.
- Felipe I de Navarra y IV de Francia. // Diccionario biográfico español (isp.). Real Academia de la Historia, 2011.
- Kindred Britain.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
IV Filip Gozel fr Philippe IV le Bel iyun 1268 Fontenblo 29 noyabr 1314 Fontenblo Kapetinqler sulalesine mexsus 1285 1314 cu illerde Fransa krali Fransa tarixinin gorkemli numayendelerinden biri IV Filipfr Philippe IV de FranceSexsi melumatlarDogum tarixi iyun 1268 Dogum yeri FontenbloVefat tarixi 29 noyabr 1314 46 yasinda Vefat yeri FontenbloVefat sebebi insultDefn yeri Sen Deni bazilikasiFealiyyeti rehber d Atasi III Filip kral Anasi Araqonlu Izabella Fransa kralicasi Heyat yoldasi Navarrali I Janna Fransa kralicasi 1284 1284 1305 Usaqlari X Ludovik Fransa krali V Filipp Fransa krali IV Sarl Fransali Izabella Ingiltere kralicasi Ailesi Kapetinqler sulalesiDini xristianliq Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiIV Gozel Filipp 1268 ci ilde Fontebloda anadan olmusdur Onun atasi III Cesaretli Filipp anasi Araqonlu Izabella olmusdur Bu nikahdan III Cesaretli Filippin uc oglu Ludovik Gozel Filipp ve Karl Valua dogulmusdur Ikinci defe o Sisiliya ve Yeruselim seherlerinin kralicasi Flandrsk qrafinyasi Mariya Brabantskayaya evlenmisdi IV Filippe 17 yasinda iken Reymsde tac qoyulur O hakimiyyete atasinin Araqoniya uzerine yurusu zamani olumunden sonra gelir IV Filippin hakimiyyeti orta esrler Avropasinin tarixinde en muhum dovrlerden biri olmusdur Onun adi ile bagli olan hadiselerde sexsi heyatina dair cox az faktlara rast gelinir Bir cox tarixciler onu yarasiqli gorunusunun fleqmatik laqeydliyinin ve dindar hissinin arxasinda eyilmez boyuk meqsedler gizleyen uzaqgoren siyasetci kimi tesvir edirler Bu fikir muasir salnameciler terefinden de tesdiq edilmisdir Onunla dusmen olmus Bernard Seysetin fikrince o ne insan ne de heyvan deyildi sadece heykel idi Dunyanin en yarasiqli adami idi ancaq hec bir soz demeden diqqetle insanlara baxmaqdan basqa bir ise yaramirdi Araqon arxivlerinden tapilmis materiallar Professor Fink terefinden nesr olunmus da Filippin qeribe susqunlugu haqqinda eyni teessurati yaradir onun muasirleri olan krallar danisdiqlari halda o her zaman oz sessizliyini saxlayir ve oz evezine eyanlarini danisdirir Araqon mektublarinin bezilerinde o cox qudretli papa kral ve imperator gucune sahib bir sexsiyyet kimi tesvir olunmusdur Onun eyanlarindan olan Gilyam de Nogaret ise onu daha cox yaltaqcasina tesvir ederek Filippin cazibesini merhemetini tevazokarligini insanlara qarsi xeyirxahligini ve dindarligini sisirtmis ve bu tesvir demek olar ki eynile Muqeddes Denis kilsesinin rahibi Ives terefinden de tekrarlanmisdir IV Filipp papaligi ozune boyun eymeye mecbur etmis qudretli Templier cengaverlerinin teriqetini dagitmaga nail olmus ve en onemlisi ise Fransa milli monarxiyasinin esasini qoymus bir kral olmusdur Zoraki tesebbusler ve ya ugursuz neticelere getirib cixaracaq emeliyyatlar Filipp ucun xarakterik deyildi O yaxsi telimatlanmis zahiren soyuqqanli laqeyd o cumleden de derin zekaya malik bir sexsiyyet idi onun ucun heyatda yalniz bir ideya var idi dunyevi guclere ve kilseye qarsi mubarize apararaq Fransa kralliginin mumkun olan en yuksek inkisafini temin etmek Dovletin ve ozunun sexsi menafeyini tehlukeye atmaq ona xas deyildi Verdiyi her bir qerari sozsuz heyata kecirerdi Fink Bir sozle o tenbel kral deyildi IV Filipp on alti yasinda iken cengaver olmus ve Navarrali Coanna ile evlendikden sonra 1284 1305 ci iller erzinde onunla birlikde Navarra kralligini idare etmisdir 1285 ci ilde atasi III Filippin olumunden sonra Fransa taxt tacina sahib olan IV Filipp hakimiyyetinin ilk illerinden Araqon meselesinin hellini ve ozunden evvelki krallarin baslatmis oldugu islahatlar proqramini suretlendirdi 1292 ci ilde Taraskonda cagirilmis beynelxalq konqresde papaligin Ingiltere Fransa ve Araqon kralliqlarinin numayendeleri istirak etmis umumavropa isleri muzakire edilmis o cumleden Siciliya ve Araqon meseleleri diplomatik yolla oz hellini tapmisdir 1294 cu ilde Ingiltere ile baslanan on illik muharibe Fransaya hec bir erazi qazandirmasa da 1303 cu ilde iki olke arasinda imzalanan muqavile olke ucun bezi onemli neticelere getirib cixardi Bele ki muqavilenin sertlerine esasen Filippin qizi Izabellanin 1308 ci ilde Ingilterenin gelecek krali II Eduardla aile qurmasi iki kralliq arasindaki sulhun uzun muddet davam etmesine sebeb oldu Diger terefden ise Filippin vassali olan Flandriya qrafi Dampierin muharibe vaxti I Eduard ile ittifaq yaratmasi sebebile Fransa ile Flandriya arasinda IV Filippin olumunden sonra da davam edecek bir dusmenlik munasibetleri basladi Filipp Ingiltere ile muharibenin basa catmasindan derhal sonra Flandriyaya hucuma kecdi O 1302 ci ilde Kortreyde meglubiyyete ugrasa da iki il sonra Mons en Pevelde boyuk bir qelebe qazandi ve 1305 ci ilde imzalanan sulh muqavilesi ile Flandriya agir tezminat odemek mecburiyyetinde qaldi Filippin Mons en Pevel doyusunde gosterdiyi sucaet her kesi neinki dostlarini hetta dusmenlerini de heyrete getirmisdi Filipp Orta Serqde Monqol dovleti ile muxtelif elaqelere malik idi O turk monqol rahibi Rabban Bar Saumanin sefirliyini qebul etmisdi Bar Sauma Arqun xanin Fransa Monqol ittifaqi yaratmaq onlarin umumi dusmenleri olan muselman memluklere qarsi quvveleri birlesdirmek evezinde ise muselmanlarin isgal altinda olan Yeruselimi xristianlara qaytarmaq teklifini Filippe teqdim etdikde Filipp sefirin teklifini musbet qarsilamis ve oz eyanlarindan biri Qobert de Hellevilli monqol sefirini musayiet etmesi ucun onunla birlikde gondermisdir Arqun ve Filipp arasinda 1288 1289 cu illerde de potensial herbi emekdasliq haqqinda danisiqlar olmusdur Buna baxmayaraq Filipp hec vaxt bu herbi planlari gerceklesdirmemisdir 1305 ci ilde yeni monqol xani Olcaytu IV Filippe Roma papasina ve Ingiltere krali I Eduarda mektub gondererek yeniden Avropanin xristian xalqlari ile memluklere qarsi herbi emekdasliq yaratmagi teklif etdi Avropa xalqlari daha bir Selib yurusune cehd etdilerse de bu texire salindi sonra ise hec vaxt bas vermedi IV Filippin papaliqla olan elaqeleri hele Ingiltere ile muharibe sirasinda pozulmaga baslamisdi Papaligin xac yurusu ile bagli planlarina manee toreden bu muharibeni sona catdirmaq ucun bezi tecavuzkar cehdler gosteren Papa VIII Bonifasi 1296 ci ilde papanin raziligi olmadan ruhani sinfi uzerine vergi qoyulmasini qadagan eden ferman qebul etdi lakin o I Eduard ve IV Filippin tezyiqleri qarsisinda qoydugu qanunu legv etmek mecburiyyetinde qaldi Filippin 1301 ci ilde yepiskop Bernard Seyseti vetene xeyanet sebebile hebs etdirmesi papaliqla elaqelerin yeniden gerginlesmesine sebeb oldu Bunun evezinde ise Bonifasi Fransa kralliginin idaresi ve fransiz kilsesinin veziyyetini muzakire etmek sebebile fransiz ruhanilerini Romaya cagirdi Filipp Seysetin Romaya getmesine icaze verse de papaligin bir fermanini yandirdi ve 1302 ci ilin aprelinde boyuk bir meclis duzenleyerek xalqin desteyini qazandi Filippin adamlarindan Nogeret Italyanin Anagni seherinde Bonifasini yaxalayaraq hebse aldi Iki gun sonra seherin ehalisi terefinden azad edilen Bonifasi bir aydan sonra vefat etdi Onun yerine kecen Papa XI Benedik ve daha sonra papa secilen V Klemens IV Filipple yaxsi elaqeler yaratdilar Klemensin 1309 cu ilde papa meclisini Romadan Aveniona kocurmesi ve 1311 ci ilde Bonifasinin qebul etdiyi butun fermanlari legv etmesi Filipp ucun tam bir qelebe oldu O 1306 ci ilde butun yehudileri Fransadan kocurub mulklerini ele kecirdi Daha sonra ise exlaqsizliqla gunahlandirdigi Templier teriqetine qarsi herekete kecdi 1312 ci ilde Papa Klemensin de raziligi ile teriqeti dagidib mallarina el qoydu O diger terefden de Lion seherini ve Burqundiya hersoqlugunu nezaret altina alaraq olkenin serq serhedlerini guclendirdi Muqeddes Roma Imperatorlugu uzerinde nezareti ele kecirmek cehdlerinde ise eyni derecede ugur qazana bilmedi 1308 ci ilde qardasi Carlesi 1313 cu ilde ise ikinci oglu Filippi imperator secdirmek ucun cehdler etse de bir netice elde etmedi 1313 cu ilde sulh muqavilesinin sertlerini yerine yetirmedikleri ucun flandriyalilar uzerine ogullarinin basciligi ile ordu gondererek ozune teslim eden Filipp sonraki ilde muxtelif problemlerle qarsi qarsiya qaldi 1314 cu ilde Papa Klemensin olumu ile en muhum desteyini itiren Filipp ucun Flandriyada ilkinden daha boyuk bir qiyamin baslanmasi ikinci zerbe oldu O Flandriyaya yeni sefer ucun hazirlassa da ateskes gorusmelerinde cetinliklerle uzlesdi Diger terefden ise yaxin adamlarindan biri ile bagli xeyanet soz sohbetlerinin cixmasi ve muharibe ucun yigilan butun pullarin geri qaytarilmasi ile elaqedar teleblerin coxalmasi onun veziyyetini daha da cetinlesdirdi Maddi cetinlikleri olan Filipp pullarin qaytarilmasini gecikdirdikde muxalifet ona qarsi herekete kecdi Bu zaman yarim iflic keciren Filipp olumunden bir gun evvel qoydugu son verginin legv olunmasi ve oz adina selib yurusu teskil edilmesi barede emr verdi Olumunden sonra ogullari X Ludovik ve V Filipp ard arda hakimiyyete geldi IstinadlarKing of France Philip IV Faceted Application of Subject Terminology Felipe I de Navarra y IV de Francia Diccionario biografico espanol isp Real Academia de la Historia 2011 Kindred Britain