Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Mir Möhsün Nəvvab (میر محسن نواب قره باغی) (1833, Şuşa – 1918, Şuşa) — Şuşa şəhərində yaşayıb-yaratmış şair, rəssam, astronom, ədəbiyyatşünas, nəqqaş, tarixçi, xəttat və musiqişünas azərbaycanlı alim. XIX əsrin ortalarında Azərbaycanın hər yerində kapitalist münasibətləri cücərən və yeni təfəkkür yaranan bir zamanda orta əsrlərə məxsus elmi biliklər sisteminə sahib ensiklopediyaçı alim Mir Möhsün Nəvvab bu şəhərdə yaşayıb-yaradır. Görkəmli musiqiçi, şair, rəssam, xəttat, münəccim, kimyaçı və riyaziyyatçı olan Mir Möhsünü əsərlərinin məzmunu, səviyyəsi və həcmi etibarilə həqiqətən də orta əsrlərin sonuncu ensiklopedist alimləri dəstəsindən hesab etmək mümkündür. Hərçənd ki, o, Şuşanın ictimai həyatında həmişə qabaqcıl, o dövr üçün mütərəqqi mövqelərdə durmuşdur.
| Mir Möhsün Nəvvab | |
|---|---|
| Mir Möhsün Nəvvab Hacı Mir Əhməd oğlu Ağamirov | |
 | |
| Doğum adı | Mir Möhsün Nəvvab |
| Doğum tarixi | 1833 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 1918 |
| Vəfat yeri | |
| Uşaqları | Nəvəsi: Sadıqov Rəhim Nəticəsi: Sadıqov Elçin Kötücəsi: Sadıqov Afər |
| Fəaliyyəti | rəssam, yazıçı, xəttat, musiqişünas, ədəbiyyatşünas |
| Janr | portret |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
İndi Mir Möhsün Nəvvabı ilk öncə musiqişünas, Azərbaycan dilində yazılmış "Vüzuhül-ərqam" ("Rəqəmlərin izahı") risaləsinin müəllifi kimi tanıyırlar. Ən yaxşı klassik ənənələr ruhunda qələmə alınmış həmin əsər Şərqdə bu qəbildən yaradılmış son risalələrdən biridir. Azərbaycanda isə, Nəvvab sonuncu kimyagərlərdən, münəccimlərdən və köhnə məktəbə mənsub rəssamlardandır. O, 1833-cü ildə Şuşada Hacı Seyid Əhmədin ailəsində doğulmuş və bütün ömrü boyu doğma şəhərindən kənara çıxmamışdır. İlk təhsilini ruhani məktəbində alan Nəvvab ərəb, fars, türk dillərini mükəmməl mənimsəmiş, sonra isə Abbas Sarıcalı mədrəsəsində astronomiya, kimya, riyaziyyat və digər elmlərin əsaslarına yiyələnmişdir. Uzun ömrü boyunca Nəvvab Şuşanın mədəni və ictimai həyatında fəal iştirak edib. Şerlər yazmış, özünün açdığı mətbəədə kitablar nəşr etmiş, məktəblərdə dərs demiş, elm və incəsənətin müxtəlif sahələrinə həsr olunmuş iyirmidən artıq kitab yazmış, "Məclisi-fəramuşan" adlı ədəbi, "" adlı musiqi məclisləri qurmuşdur. Şairlərdən Abdulla bəy Asi, Fatma xanım Kəminə, Məşədi Eyyub Baqi, Xan Qarabaği, Abdulla Həsən Şahid, ifaçı və müğənnilərdən Hacı Hüsü, Məşədi Cəmil Əmirov, İslam Abdullayev, Seyid Şuşinski və başqaları həmin məclislərin üzvləri idilər. Bu cəmiyyətlər Azərbaycandakı digər eyni məqsədli məclislər Şuşadakı "Məclisi-üns", Şamaxıdakı "", Bakıdakı "Məcməüş-şüəra" ilə sıx saxlayırdı.
Yaradıcılığı
Mir Möhsünün əsərləri içərisində "Təzkireyi-Nəvvab" toplusu daha artıq maraq doğurur. Burada XIX orta əsrlərdə Qarabağdan çıxmış 100-dən artıq şairin həyatı və yaradıcılığı haqqında məlumatlar toplanmışdır. Təzkirə 1913-cü ildə Bakıda kitab şəklində nəşr olunmuşdur. Nəvvab riyaziyyat, kimya və astronomiya ilə maraqlanırdı. O öz evində iki teleskop qoyaraq, kiçik bir rəsədxana və kimya laboratoriyası yaratmışdı. 1899-cu ildə dərslik kimi qələmə aldığı "Kifayətül-ətfal" kitabında o, göy cisimlərinin yerləşməsi və günəş tutulmaları haqda cədvəllər tərtib etmişdir. Alim kimya laboratoriyasında şagirdləri ilə sınaqlar keçirir və orta əsrlərdə yaşamış kimyagərlər tərəfindən verilən nüsxələri yoxlayırdı. "Nəsihətnamə" əsərində cavanlara verdiyi nəsihətlərin sayı 500-dən artıq idi. Tanınmış pedoqoq və alimin etik görüşləri müəyyən mənada onun Kifayətül-ətfal, Nurül-Ənvar" və Pəndnamə kimi kitablarında da öz əksini tapmışdı. Qarabağ və bütün Azərbaycan incəsənətinə ən böyük töhfəsini isə Nəvvab heç şübhəsiz, öz bədii yaradıcılığı ilə vermişdi. Bir çox akvarel rəsmləri, kitab miniatürləri və bir neçə bina və məscidə vurduğu naxışlər bizə yadigar qalmışdır. Mir Möhsün Nəvvabın məşhur musiqi traktatı Vüzuhül-ərqam ilk dəfə 1913-cü ildə Bakıda nəşr olunmuşdur (Onun musiqiyə həsr etdiyi Kəşfül-həqiqəti-məsnəvi əsəri də məlumdur). Həmin risaləsində Mir Möhsün ayrı-ayrı muğamların, bəzi dəstgahların mənşəyi və onların adlarının kökü haqqında məsələləri araşdırır, muğamların şer mətnləri ilə əlaqəliliyi, ifaçı ilə dinləyicinin qarşılıqlı münasibətləri, akustika baxımından onların optimal yerləşməsi problemlərinə toxunur. Nəvvab ilk dəfə olaraq, dəstgah terminindən istifadə edir, o vaxt Qarabağda məlum olan altı dəstgahın adını çəkir: Rast, , , Rahavi, yaxud , Çahargah və . Nəvvabın sözlərinə əsasən, ifa olunan dəstgahın tərkibi bir çox hallarda ifaçının zövqündən və qabiliyyətindən asılı olur. Alim həmin əsərində Qarabağ musiqiçiləri tərəfindən ifa olunan 82 mahnı nə muğamın adını çəkir. Mir Möhsün bir neçə muğamın mənşəyini və onların adının etimologiyasını araşdırır. Belə ki, Azərbaycan, Nişapur, Zabuli, Bağdadi, Şirvani, Qacarı, Şah Xətai və başqa muğamların adlarını onların yaranmasında rol oynamış şəxslərlə və yer adları ilə əlaqələndirir. Rast muğamını bahar mehi, Rəhavini yağış damlaları, Çahargahı ildırım çaxışı, Dügahı fontan vuran bulaqlarla, Humayunu quşların uçuşu, Nəvanı bədbəxt sevgililərin ah-naləsi, Mahuuru suların şırıltısı, bülbüllərin cəh-cəhi, quşların havada süzməsi, meteoritlərin hərəkəti ilə əlaqələndirir. Muğamların emosional təsiri haqqında Nəvvab yazır ki, Üşşaq, Busəlik və Nəva şücaət və hünər göstərməyə ruhlandırır, Bozarq, Rahavi, Zəngulə, Zirəfkəndi, Hüseyni kədərli duyğular oyadır. Nəvvab musiqinin müalicəvi əhəmiyyəti barədə də bir sıra maraqlı fikirlər söyləyir. Əsər bu sözlərlə bitir: "Bu risalə Vətən elminin qüdrətini artırmaq məqsədilə yazılmışdır." Ömrünün bir neçə onilliyini Nəvvab yaradıcılığının tədqiqinə həsr etmiş musiqişünas Zemfira Səfərova yazır: "Vizuhül-ərqam keçən əsrdə yalnız Azərbaycanda deyil, bütün Şərq ölkələrində muğam ifaçılığının və musiqi incəsənətinin vacib məsələlərindən bəhs edən qiymətli bir musiqi əsəridir." Nəvvab 1918-ci ildə Şuşa şəhərində dünyasını dəyişəndə artıq Azərbaycanda və onun hüdudlarından qıraqlarda yaxşı tanınırdı.
Nəvvabın məktəbi
XIX yüzilin doxsanıncı illərində fəaliyyətə başlamışdır. Burda Azərbaycan dili, ədəbiyyat, fars dili və digər fənlər tədris edilir, dünyəvi elmlərdən məlumat verilirdi. Mir Möhsün Nəvvabın çox mühüm xidmətlərindən biri öz məktəbində tədris etmək üçün dərslik və dərs vəsaitləri ("Kəşf-ül-həqiqə", Kifayət-ülərqam" və "Nəsihətnamə" adlı dörd dərsliyi) tərtib etməsi idi.
Kitabları
- Nəvvab M. M. Nəsihətnamə, Bakı, Azərbaycan nəşriyyatı, 2005, 56 s.
- "Təvarixirəzm və şurişi tayifeyi-əraməniyeyi — Qafqaz ba firqeyi müsəlmanan" ("Qafqaz erməni tayfası ilə müsəlmanların vuruş və iğtişaş tarixləri") əsəri
- Nəvvab M. M. 1905-1906-cı illərdə erməni-müsəlman davası, Bakı, Azərbaycan nəşriyyatı, 1993, 128 s.
- Nəvvab M. M. Divan, Bakı, Şuşa, 1999, 192 s.
- Nəvvab M. M. Təzkireyi-Nəvvab, Bakı, Azərbaycan nəşriyyatı, 1998, 560 s.
- Nəvvab M. M. Avropa ibtidai musiqi savadı dərsliyi. Bakı, 1995.
- Nəvvab M. M. Vüzuh-ül-Ərqam, Bakı, Elm, 1989, 84 s.
Nəvvabın qəbirüstü abidəsi
1957-ci ildə Tokay Məmmədov Mir Möhsün Nəvvabın qəbirüstü abidəsini hazırlayıb. 1960-cı ildə YUNESKO tərəfindən məzarda təmir işləri apalmışdı. 1992-ci ildə Şuşanın işğalından sonra başqa tarixi abidələrimiz kimi Nəvvabın qəbri də ermənilər tərəfindən dağıdılmışdır. "Cıdır düzündə ana babası Mir Fəseh ağanın adı ilə adlandırılan qəbiristanlıqda Molla Pənah Vaqifin məqbərəsinin yaxınlığında Mir Möhsün Nəvvab Qarabağının qəbirüstü abidəsi vardı.
“Böyük Nəvvaba, heyiflər olsun! Öz dövrünün arif, kamil şəxsiyyəti olmuşdur. Seyidin nəsli, peyğəmbərin pak övladı bir çox kitablar yazmışdır ki, cahanda yadigar qalsın. Allah ona rəhmət eləsin hər vaxt gecə-gündüz. Nəvvab 1919-cu il rəbiləvvəl ayının 29-da vəfat etmişdir”.!Mir Möhsün Nəvvabın oğlu Mir İbrahim Ağamirzadə qəbir daşı üzərində maddeyi-tarix yazmışdı:
1960-cı ildə UNESKO-nun xətti ilə Mir Möhsüm Nəvvab Qarabağının qəbri üzərində qırmızı mərmərdən abidə-barelyef qoyulmuşdu. Onun müəllifləri heykəltaraş Tokay Məmmədov və memar Rasim Əbdürrəhmanov idi.
2023-cü ildə Heydər Əliyev Fondunun dəstəyi ilə "Mir Möhsün Nəvvabın silah kolleksiyası və Şuşada silah istehsalı" adlı kitab işıq üzü görmüşdür.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Навваб Мир Мохсун // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохоров 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
- H. Əhmədov. Azərbaycan məktəb və pedaqoji fikir tarixi. Bakı: Elm və təhsil, 2014. — səh. 192.
- [1] [ölü keçid]
- "M.M.Nəvvabın qəbri". www.azadshusha.com. İstifadə tarixi: 4 iyun 2022.
- "Şuşa qalasında qəbirüstü abidələr". anl.az. 2021-10-21 tarixində . İstifadə tarixi: 4 iyun 2022.
- "uşa qalasındakı məşhur qəbirüstü abidələr". www.anl.az. 2022-06-04 tarixində . İstifadə tarixi: 4 iyun 2022.
- Real TV. "Mir Möhsün Nəvvaba həsr olunan kitab - Kitab Heydər Əliyev Fondunun dəstəyi ilə nəşr edilib" (az.). Youtube.com. 14.06.2023. 2023-07-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-06-15.
Mənbə
- Yusif Talıbov, Fərahim Sadıqov, Sərdar Quliyev. "M.T.Sidqi və M.M.Nəvvabın pedaqoji ideyaları".Azərbaycanda məktəb və pedaqoji fikir tarixi. Bakı:Ünsiyyət.
Xarici keçidlər
- QARABAQLI MİR MÖHSÜN NƏVVAB
- MUSİQİ SƏNƏTİNİN İNKİŞAFI TARIXI
- . "Virtual Qarabağ" İKT Mərkəzinin rəsmi portalı (az.). virtualkarabakh.az. 2013. 2017-12-22 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-10-14.
- Mir Möhsün Nəvvabın Cıdır düzündəki məzarı bərpa olunub
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Mir Mohsun Nevvab میر محسن نواب قره باغی 1833 Susa 1918 Susa Susa seherinde yasayib yaratmis sair ressam astronom edebiyyatsunas neqqas tarixci xettat ve musiqisunas azerbaycanli alim XIX esrin ortalarinda Azerbaycanin her yerinde kapitalist munasibetleri cuceren ve yeni tefekkur yaranan bir zamanda orta esrlere mexsus elmi bilikler sistemine sahib ensiklopediyaci alim Mir Mohsun Nevvab bu seherde yasayib yaradir Gorkemli musiqici sair ressam xettat muneccim kimyaci ve riyaziyyatci olan Mir Mohsunu eserlerinin mezmunu seviyyesi ve hecmi etibarile heqiqeten de orta esrlerin sonuncu ensiklopedist alimleri destesinden hesab etmek mumkundur Hercend ki o Susanin ictimai heyatinda hemise qabaqcil o dovr ucun mutereqqi movqelerde durmusdur Mir Mohsun NevvabMir Mohsun Nevvab Haci Mir Ehmed oglu AgamirovDogum adi Mir Mohsun NevvabDogum tarixi 1833Dogum yeri Susa Susa qezasiVefat tarixi 1918Vefat yeri Susa Susa qezasi Gence quberniyasiUsaqlari Nevesi Sadiqov Rehim Neticesi Sadiqov Elcin Kotucesi Sadiqov AferFealiyyeti ressam yazici xettat musiqisunas edebiyyatsunasJanr portret Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiSusanin Mamay mehellesinde Nevvabin evi Indi Mir Mohsun Nevvabi ilk once musiqisunas Azerbaycan dilinde yazilmis Vuzuhul erqam Reqemlerin izahi risalesinin muellifi kimi taniyirlar En yaxsi klassik eneneler ruhunda qeleme alinmis hemin eser Serqde bu qebilden yaradilmis son risalelerden biridir Azerbaycanda ise Nevvab sonuncu kimyagerlerden muneccimlerden ve kohne mektebe mensub ressamlardandir O 1833 cu ilde Susada Haci Seyid Ehmedin ailesinde dogulmus ve butun omru boyu dogma seherinden kenara cixmamisdir Ilk tehsilini ruhani mektebinde alan Nevvab ereb fars turk dillerini mukemmel menimsemis sonra ise Abbas Saricali medresesinde astronomiya kimya riyaziyyat ve diger elmlerin esaslarina yiyelenmisdir Uzun omru boyunca Nevvab Susanin medeni ve ictimai heyatinda feal istirak edib Serler yazmis ozunun acdigi metbeede kitablar nesr etmis mekteblerde ders demis elm ve incesenetin muxtelif sahelerine hesr olunmus iyirmiden artiq kitab yazmis Meclisi feramusan adli edebi adli musiqi meclisleri qurmusdur Sairlerden Abdulla bey Asi Fatma xanim Kemine Mesedi Eyyub Baqi Xan Qarabagi Abdulla Hesen Sahid ifaci ve mugennilerden Haci Husu Mesedi Cemil Emirov Islam Abdullayev Seyid Susinski ve basqalari hemin meclislerin uzvleri idiler Bu cemiyyetler Azerbaycandaki diger eyni meqsedli meclisler Susadaki Meclisi uns Samaxidaki Bakidaki Mecmeus suera ile six saxlayirdi Yaradiciligi Kesful heqiqeti mesnevi birinci sehifesi Mir Mohsunun eserleri icerisinde Tezkireyi Nevvab toplusu daha artiq maraq dogurur Burada XIX orta esrlerde Qarabagdan cixmis 100 den artiq sairin heyati ve yaradiciligi haqqinda melumatlar toplanmisdir Tezkire 1913 cu ilde Bakida kitab seklinde nesr olunmusdur Nevvab riyaziyyat kimya ve astronomiya ile maraqlanirdi O oz evinde iki teleskop qoyaraq kicik bir resedxana ve kimya laboratoriyasi yaratmisdi 1899 cu ilde derslik kimi qeleme aldigi Kifayetul etfal kitabinda o goy cisimlerinin yerlesmesi ve gunes tutulmalari haqda cedveller tertib etmisdir Alim kimya laboratoriyasinda sagirdleri ile sinaqlar kecirir ve orta esrlerde yasamis kimyagerler terefinden verilen nusxeleri yoxlayirdi Nesihetname eserinde cavanlara verdiyi nesihetlerin sayi 500 den artiq idi Taninmis pedoqoq ve alimin etik gorusleri mueyyen menada onun Kifayetul etfal Nurul Envar ve Pendname kimi kitablarinda da oz eksini tapmisdi Qarabag ve butun Azerbaycan incesenetine en boyuk tohfesini ise Nevvab hec subhesiz oz bedii yaradiciligi ile vermisdi Bir cox akvarel resmleri kitab miniaturleri ve bir nece bina ve mescide vurdugu naxisler bize yadigar qalmisdir Mir Mohsun Nevvabin meshur musiqi traktati Vuzuhul erqam ilk defe 1913 cu ilde Bakida nesr olunmusdur Onun musiqiye hesr etdiyi Kesful heqiqeti mesnevi eseri de melumdur Hemin risalesinde Mir Mohsun ayri ayri mugamlarin bezi destgahlarin menseyi ve onlarin adlarinin koku haqqinda meseleleri arasdirir mugamlarin ser metnleri ile elaqeliliyi ifaci ile dinleyicinin qarsiliqli munasibetleri akustika baximindan onlarin optimal yerlesmesi problemlerine toxunur Nevvab ilk defe olaraq destgah termininden istifade edir o vaxt Qarabagda melum olan alti destgahin adini cekir Rast Rahavi yaxud Cahargah ve Nevvabin sozlerine esasen ifa olunan destgahin terkibi bir cox hallarda ifacinin zovqunden ve qabiliyyetinden asili olur Alim hemin eserinde Qarabag musiqicileri terefinden ifa olunan 82 mahni ne mugamin adini cekir Mir Mohsun bir nece mugamin menseyini ve onlarin adinin etimologiyasini arasdirir Bele ki Azerbaycan Nisapur Zabuli Bagdadi Sirvani Qacari Sah Xetai ve basqa mugamlarin adlarini onlarin yaranmasinda rol oynamis sexslerle ve yer adlari ile elaqelendirir Rast mugamini bahar mehi Rehavini yagis damlalari Cahargahi ildirim caxisi Dugahi fontan vuran bulaqlarla Humayunu quslarin ucusu Nevani bedbext sevgililerin ah nalesi Mahuuru sularin siriltisi bulbullerin ceh cehi quslarin havada suzmesi meteoritlerin hereketi ile elaqelendirir Mugamlarin emosional tesiri haqqinda Nevvab yazir ki Ussaq Buselik ve Neva sucaet ve huner gostermeye ruhlandirir Bozarq Rahavi Zengule Zirefkendi Huseyni kederli duygular oyadir Nevvab musiqinin mualicevi ehemiyyeti barede de bir sira maraqli fikirler soyleyir Eser bu sozlerle bitir Bu risale Veten elminin qudretini artirmaq meqsedile yazilmisdir Omrunun bir nece onilliyini Nevvab yaradiciliginin tedqiqine hesr etmis musiqisunas Zemfira Seferova yazir Vizuhul erqam kecen esrde yalniz Azerbaycanda deyil butun Serq olkelerinde mugam ifaciliginin ve musiqi incesenetinin vacib meselelerinden behs eden qiymetli bir musiqi eseridir Nevvab 1918 ci ilde Susa seherinde dunyasini deyisende artiq Azerbaycanda ve onun hududlarindan qiraqlarda yaxsi taninirdi Nevvabin mektebiXIX yuzilin doxsaninci illerinde fealiyyete baslamisdir Burda Azerbaycan dili edebiyyat fars dili ve diger fenler tedris edilir dunyevi elmlerden melumat verilirdi Mir Mohsun Nevvabin cox muhum xidmetlerinden biri oz mektebinde tedris etmek ucun derslik ve ders vesaitleri Kesf ul heqiqe Kifayet ulerqam ve Nesihetname adli dord dersliyi tertib etmesi idi KitablariNevvab M M Nesihetname Baki Azerbaycan nesriyyati 2005 56 s Tevarixirezm ve surisi tayifeyi erameniyeyi Qafqaz ba firqeyi muselmanan Qafqaz ermeni tayfasi ile muselmanlarin vurus ve igtisas tarixleri eseri Nevvab M M 1905 1906 ci illerde ermeni muselman davasi Baki Azerbaycan nesriyyati 1993 128 s Nevvab M M Divan Baki Susa 1999 192 s Nevvab M M Tezkireyi Nevvab Baki Azerbaycan nesriyyati 1998 560 s Nevvab M M Avropa ibtidai musiqi savadi dersliyi Baki 1995 Nevvab M M Vuzuh ul Erqam Baki Elm 1989 84 s Nevvabin qebirustu abidesi1957 ci ilde Tokay Memmedov Mir Mohsun Nevvabin qebirustu abidesini hazirlayib 1960 ci ilde YUNESKO terefinden mezarda temir isleri apalmisdi 1992 ci ilde Susanin isgalindan sonra basqa tarixi abidelerimiz kimi Nevvabin qebri de ermeniler terefinden dagidilmisdir Cidir duzunde ana babasi Mir Feseh aganin adi ile adlandirilan qebiristanliqda Molla Penah Vaqifin meqberesinin yaxinliginda Mir Mohsun Nevvab Qarabaginin qebirustu abidesi vardi Boyuk Nevvaba heyifler olsun Oz dovrunun arif kamil sexsiyyeti olmusdur Seyidin nesli peygemberin pak ovladi bir cox kitablar yazmisdir ki cahanda yadigar qalsin Allah ona rehmet elesin her vaxt gece gunduz Nevvab 1919 cu il rebilevvel ayinin 29 da vefat etmisdir Mir Mohsun Nevvabin oglu Mir Ibrahim Agamirzade qebir dasi uzerinde maddeyi tarix yazmisdi 1960 ci ilde UNESKO nun xetti ile Mir Mohsum Nevvab Qarabaginin qebri uzerinde qirmizi mermerden abide barelyef qoyulmusdu Onun muellifleri heykeltaras Tokay Memmedov ve memar Rasim Ebdurrehmanov idi 2023 cu ilde Heyder Eliyev Fondunun desteyi ile Mir Mohsun Nevvabin silah kolleksiyasi ve Susada silah istehsali adli kitab isiq uzu gormusdur Hemcinin baxMeclisi feramusanIstinadlarNavvab Mir Mohsun Bolshaya sovetskaya enciklopediya rus v 30 t pod red A M Prohorov 3 e izd Moskva Sovetskaya enciklopediya 1969 H Ehmedov Azerbaycan mekteb ve pedaqoji fikir tarixi Baki Elm ve tehsil 2014 seh 192 1 olu kecid M M Nevvabin qebri www azadshusha com Istifade tarixi 4 iyun 2022 Susa qalasinda qebirustu abideler anl az 2021 10 21 tarixinde Istifade tarixi 4 iyun 2022 usa qalasindaki meshur qebirustu abideler www anl az 2022 06 04 tarixinde Istifade tarixi 4 iyun 2022 Real TV Mir Mohsun Nevvaba hesr olunan kitab Kitab Heyder Eliyev Fondunun desteyi ile nesr edilib az Youtube com 14 06 2023 2023 07 28 tarixinde Istifade tarixi 2023 06 15 MenbeYusif Talibov Ferahim Sadiqov Serdar Quliyev M T Sidqi ve M M Nevvabin pedaqoji ideyalari Azerbaycanda mekteb ve pedaqoji fikir tarixi Baki Unsiyyet Xarici kecidlerVikianbarda Mir Mohsun Nevvab ile elaqeli mediafayllar var QARABAQLI MIR MOHSUN NEVVAB MUSIQI SENETININ INKISAFI TARIXI Virtual Qarabag IKT Merkezinin resmi portali az virtualkarabakh az 2013 2017 12 22 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2014 10 14 Mir Mohsun Nevvabin Cidir duzundeki mezari berpa olunub