Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Meteorit və ya aerolit — elə nisbətən böyük kütləyə malik obyektlərdir ki, onlar Yerin cazibə sahəsinə daxil olarkən meteorlar kimi atmosferdə yanıb yox olmur və yerin səthiə düşürlər. İndiyədək yerdə 3000-ə qədər meteorit tapılıb. Güman etmək olar ki, ibtidai insanlar bu meteorit parçalarından metal alətlər düzəltmək üçün istifadə etmişlər.
Meteoritlərin kimyəvi tərkibi
Meteoritlər kimyəvi tərkiblərinə görə üç qrupa bölünür: daş (aerolit), dəmir-daş (sidepolit) və dəmir (siderit)
Aerolitin tərkibində 47% oksigen, 21% silisium, 16% dəmir, 14% maqnezium və 2% qarışıq vardır. Buradan görünür ki, daş meteoritin tərkibində O və Si elementlərinin nisbi miqdarı yer qabığındakına yaxındır, metal isə çoxdur.
Siderolitin tərkibində 55% dəmir, 19% oksigen, 12% maqnezium, 8% silisium, 5% nikel və 1% qarışıq vardır.
Siderit 91% dəmirdən, 8% nikeldən, 0,5% kobaltdan və qalan çox az hissə fosfor, kükürd və başqa qarışıqlardan ibarətdir.
Meteorit növlərinin kimyəvi tərkibinin müqayisəsindən onlara verilən adların tərkiblərinə uyğun olduğu görünür. Qeyd edək ki kimyəvi elementlərinin faizlərini göstərən qiymətlər meteoritdən asılı olaraq öz yaxın ətrafında nisbətən aşağı və ya yuxarı ola bilər.
Meteoritlərin quruluşu və yaranma şəraiti
Quruluş və yaranma şəraitinə görə meteoritlər iki qrupa bölünürlər: differensasiya olunmuş meteoritlər və xondritlər.
Differensasiya olunmuş meteoritlər böyük cismin ( asteroidin) dağılmasından əmələ gəlir, xondiritlər isə kiçik hissəciklərin birləşməsindən yaranır.
Azərbaycan ərazisində Qazax rayonu ərazisinə, Ağcabədi rayonunun Hindarx bölməsinə və nəhayət , Yardımlı rayonu ərazisinə isə kütləsi 127 kq olan meteorit düşmüşdür.
Yardımlı meteoriti
Azərbaycan ərazisinə düşən məlum olan ən böyük meteoritdir, 1959-cu ildə Yardımlı rayonunda dağlıq əraziyə düşmüş, çəkisi 127 kq, əsas tərkib hissəsi dəmirdir.
İstinadlar
- аеролит // Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası: [10 ҹилддә]. I ҹилд: А—Балзак. Бакы: Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасынын Баш Редаксијасы. Баш редактор: Ҹ. Б. Гулијев. 1976. С. 128.
- R.Ə.Hüseynov Astronomiya "Maarif", 1997
- "Arxivlənmiş surət". 2021-06-20 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-11-17.
- "Arxivlənmiş surət". 2008-12-30 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-11-17.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Meteorit ve ya aerolit ele nisbeten boyuk kutleye malik obyektlerdir ki onlar Yerin cazibe sahesine daxil olarken meteorlar kimi atmosferde yanib yox olmur ve yerin sethie dusurler Indiyedek yerde 3000 e qeder meteorit tapilib Guman etmek olar ki ibtidai insanlar bu meteorit parcalarindan metal aletler duzeltmek ucun istifade etmisler Meteoritlerin kimyevi terkibiMeteoritler kimyevi terkiblerine gore uc qrupa bolunur das aerolit demir das sidepolit ve demir siderit Aerolitin terkibinde 47 oksigen 21 silisium 16 demir 14 maqnezium ve 2 qarisiq vardir Buradan gorunur ki das meteoritin terkibinde O ve Si elementlerinin nisbi miqdari yer qabigindakina yaxindir metal ise coxdur Siderolitin terkibinde 55 demir 19 oksigen 12 maqnezium 8 silisium 5 nikel ve 1 qarisiq vardir Siderit 91 demirden 8 nikelden 0 5 kobaltdan ve qalan cox az hisse fosfor kukurd ve basqa qarisiqlardan ibaretdir Meteorit novlerinin kimyevi terkibinin muqayisesinden onlara verilen adlarin terkiblerine uygun oldugu gorunur Qeyd edek ki kimyevi elementlerinin faizlerini gosteren qiymetler meteoritden asili olaraq oz yaxin etrafinda nisbeten asagi ve ya yuxari ola biler Meteoritlerin qurulusu ve yaranma seraitiQurulus ve yaranma seraitine gore meteoritler iki qrupa bolunurler differensasiya olunmus meteoritler ve xondritler Differensasiya olunmus meteoritler boyuk cismin asteroidin dagilmasindan emele gelir xondiritler ise kicik hisseciklerin birlesmesinden yaranir Azerbaycan erazisinde Qazax rayonu erazisine Agcabedi rayonunun Hindarx bolmesine ve nehayet Yardimli rayonu erazisine ise kutlesi 127 kq olan meteorit dusmusdur Yardimli meteoritiEsas meqale Yardimli meteoriti Azerbaycan erazisine dusen melum olan en boyuk meteoritdir 1959 cu ilde Yardimli rayonunda dagliq eraziye dusmus cekisi 127 kq esas terkib hissesi demirdir Istinadlaraerolit Azerbaycan Sovet Ensiklopediyasi 10 ҹilddә I ҹild A Balzak Baky Azәrbaјҹan Sovet Ensiklopediјasynyn Bash Redaksiјasy Bash redaktor Ҹ B Guliјev 1976 S 128 R E Huseynov Astronomiya Maarif 1997 Arxivlenmis suret 2021 06 20 tarixinde Istifade tarixi 2020 11 17 Arxivlenmis suret 2008 12 30 tarixinde Istifade tarixi 2020 11 17