Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kimyaçı — kimya elminin yaradıcıları, kimya elmi ilə məşğul olan insanlar.
Kimya
Kimya- zəngin eksperimental materiallar və tutarlı nəzəriyyələrə əsaslanan fundamental elmlər sistemidir və fantastik yaradıcılıq gücünə malikdir. Kimyaçılar təkcə təbii maddələrin xassələrini dəyişmir, həm də əvvəlcədən verilmiş xassəli yeni maddələr sintez edirlər. Bəşəriyyətin min illər boyu mövcudluğunu kimyasız və kimyəvi texnologiyaların köməyi ilə hazırlanmış geniş spektrli məhsullarsız təsəvvür etmək mümkün deyil.
Kimyaçılar və kimyaçıların həyatından maraqlı faktlar
- Kimyaçı və bəstəkar Aleksandr Borodin çox dağınıq fikirli adam imiş. Bir gün o dostlarını evinə qonaq çağırır. Məclisin ən qızğın vaxtında birdən Borodin ayağa qalxır, gedib paltosunu geyir və sağollaşıb getmək istəyir ki, qonaqlar soruşurlar:
Hara belə, Aleksandr Porfiyeviç? — Sağlıqla qalın, mənim vaxtım yoxdur, evdə olmalıyam. Səhər mühazirəm var. Yalnız dostlarının şaqqanaqla güldüyünü gördükdə Borodin başa düşür ki, o öz evindədi.
- 1811-ci ildə Kurtua kimya laboratoriyasında barıt istehsalı üçün lazım olan xammal növlərinin alınması və xassələrinin öyrənilməsi ilə məşğul idi. O, bir bankada spirtdə həll edilmiş dəniz otlarının külünü saxlayırdı. Başqa bir qabda isə sulfat turşusu məhlulu vardı. Alim stol arxasında əyləşərək nahar edirdi. Kurtuanın sevimli pişiyi isə bu zaman onun çiynində oturmuşdu. Birdən pişik yerə atıldı. Maye dolu qablar bir-birinə toxunub sındı və döşəmənin üstündə gölməçə əmələ gəldi. Mayelərin qarışığı köpüklənir, ondan göyümtül-bənövşəyi buxar qalxdı. Həmin buxar soyudulduqda metal parlaqlığına malik kristallar yaranırdı. Kəskin iyi olan bu maddənin yeni element olduğunu yəqin edən Kurtua onu yod adlandırdı. "Yod" sözü yunanca "yodes" sözündən götürülmüşdür, mənası "bənövşəyi" deməkdir.
- 1912-ci ildə məşhur qütb tədqiqatçısı Skot və onun yoldaşlarının məhvinin səbəbkarı qalay çuması adlanan hadisə olmuşdur. Qalay çuması zamanı metalın quruluşu pozulur və toz halında ovxalanıb tökülür. Belə ki onların maye yanacaq saxladıqları qablar qalay cuması nəticəsində deşilmiş və nəticədə yanacaq axıb getmişdir.
- XVIII əsrdə yaşamış İsveç Alimi K. Şeyele hazırda kimyaçılara yaxşı məlum olan xlor qazını, manqan metalını kəşf etmişdir. Onu çox mühüm kəşflərinə və ixtiralarına görə bütün dünya tanıyırdı. O, heç vaxt özünü gözə soxmaz, lovğalanmaz, kiçik bir aptekə çəkilib, gecə-gündüz kimya sahəsində axtarışlar aparardı.
- Bir dəfə İsveç kralı Avropa ölkələrinə səyahətə çıxır. Bu zaman kral Şeyele haqqında o qədər xoş sözlər eşidir ki, vətənə qayıdan kimi onun mükafatlandırılması və təltif edilməsi barədə əmr verir. Lakin kimyaçı Şeeleni dövlət adamlarından heç kəs tanımadığından, kralın əmri yerinə yetirilsin deyə ordeni və mükafatı qarşıya çıxan ilk Şeyele familiyalı bir adama verirlər. İsveç alimi məşhur kimyaçı K. Şeyele növbəti kəşf etdiyi maddənin xassələrini öyrənərək onun xüsusi çəkisini, rəngini, iyini və s. fiziki xassələrini müəyyən etdikdən sonra, həmin maddənin dadını və istilik əmələ gətirmə xassəsini dadmaq yolu ilə yoxlamışdır. Alim möhkəm zəhərlənərək xeyli əziyyətdən sonra keçinmişdir. Sən demə, alimin kəşf etdiyi yeni maddə dünyada ən güclü zəhərlərdən biri olan sianid turşusu imiş.
- Gəncliyində hüquqşünas olsa da, Lauvazye daha çox təcrübi kimyanı özünə sənət seçmiş, bu sahədə fəaliyyətə başlamışdı. Lakin o, eyni zamanda dövlət işində xidmət edib, vergi komissiyasının üzvü olmuşdu. 1789-cu ildə başlanan fransız inqilabı zamanı o, başqa həmkarları ilə birlikdə həbs olunub, bir neçə ildən sonra gilyotində edam olundu. Məhkəmə hökm çıxaranda hakimdən xahiş etmişdilər ki, bu adam dahidir, ona güzəşt etmək lazımdır. Hakim isə belə cavab vermişdir: "İnqilaba dahilər gərək deyil."
- Məşhur alman kimyaçısı 1871-ci ildə fransız ordusunu məğlub etdikdən sonra vətəninə qayıtmış bir qrup əsgəri öz evinə nahar yeməyinə dəvət etmişdir. Bavariyalı əsgər təəccüblə kitab rəflərinə baxaraq demişdir: "Sizdəki, bu qədər kitab görürəm, yəqin ki, cildçisiniz."
- R. Buzenlə birlikdə spektral analizi kəşf etmiş R. Kirxqof köhnə məktəbin tərəfdarlarından olan bir kimyaçı ilə olan söhbətini belə xatırlayır: Kimyaçı R. Kirxofdan onun hansı isə bir dəlinin özünün spektroskopu vasitəsi ilə günəşin kimyəvi tərkibini öyrənmək arzusunda olması haqqında bir şey eşidib-eşitməməsi barəsində soruşduqda Kirxqof buna müsbət cavab verir və boynuna alır ki, bu dəli onun özüdür.
- Xlorla təcrübə aparan alman kimyaçısı tələbələrə dərs deyəndə bu sözlərlə müraciət etmişdir: "Məlum olduğu kimi, xlor zəhərli qazdır. Əgər mən huşumu itirsəm, xahiş edirəm məni təmiz havaya çıxarasınız. Ondan sonra dağılışa bilərsiniz. Hər ehtimala qarşı yadınıza salıram ki, növbəti mühazirə dördüncü gün olacaqdır."
- Görkəmli İsveç kimyaçısı İ. Y. Bertselius (1779–1848) kiçik bir şəhərdə yaşayıb və işləyirdi. Bir dəfə həmyerliləri onun qulluqçusundan soruşurlar: "Alim nə ilə məşğuldur? — Dürüst deyə bilmirəm. Yalnız bunu bilirəm ki, o, böyük şüşədəki mayeni çalxalayaraq nisbətən kiçik şüşəyə, oradan da daha kiçik şüşəyə tökür. — Bəs sonra nə edir? — Sonra da atır bayıra" — deyə qız cavab verir.
Kimyaçılar tarixdə
- Yens Yakob Bertselius — Qeyri-üzvi kimyanın yaradıcılarından biri.
- Nikolay Semyonoviç Kurnakov(1860–1941) — metodunun yaradıcısı, akademik.
- Aleksandr Nikolayeviç Nesmeyanov (1899–1980) — Üzvi kimyaçı, akademik.
- Aleksey Nikolayeviç Bax (1857–1946) — Biokimyaçı, akademik.
- Cozef Uilyam Mellor (1869–1938) — İngilis kimyaçısı.
- Dimitriy İvanoviç Mendeleyev (1834–1907) — Rus kimyaçısı.
- İvan Pavloviç Arxipov (1839–1897) — kimyaçı-texnoloq.
- Leapold Qmelin (1788–1853)- Qeyri-üzvi kimyaçı.
- Robert Boyl (1627–1691) — kimyaçı.
- Henri Kavendiş (1731–1810) — İngilis kimyaçısı.
- Mixail Vasilyeviç Lomonosov (1711–1765) — Rus kimyaçısı.
- Antuan Loran Lavuazye (1743–1794) — kimyaçı.
- Jozef Lui Prust (1754–1826) — Fransız kimyaçısı.
- Amadeo Avaqadro (1776–1856) — İtaliya kimyaçısı.
- Karl Remiqiy Frezenius (1818–1897) — Alman kimyaçısı.
- Pyer Ejen Marselen Bertlo (1827–1907) — Fransız kimyaçısı.
- Aleksandr Mixayloviç Butlerov (1828–1886) — Rus kimyaçısı.
- Yakob Hendrik Vant-Hoff (1852–1911) — Nobel mükafatı laureatı.
- Vilhelm Fridrix Ostvald (1852–1932) — Nobel mükafatı laureatı.
- Laynus Karl Polinq (1901–1994) — Nobel mükafatı laureatı.
- Arçibald Kuper (1831–1892) — Şotland kimyaçısı.
- Fridrix Avqust Kekule (1829–1896) — Alman kimyaçısı.
- Alfred Verner (1866–1919) — İsveçrə kimyaçısı.
- Karl Vilhelm Şeyele (1742–1786) — İsveç kimyaçı.
Azərbaycan kimyaçıları
- Yusif Heydər oğlu Məmmədəliyev (1905–1961) — akademik
- Əli Musa oğlu Quliyev (1912–1989) — akademik
- Ələddin Musa oğlu Quliyev (1927–1983) — akademik
- Viktor Stepanoviç Qutırya (1910–1983) -akademik
- Mark Aleksandroviç Dalin (1906–1996) — akademik
- Vahab Səfər oğlu Əliyev (1908–1993) -akademik
- Sahib Müseyib oğlu Əliyev (1933–1990) -akademik
- Bahadur Qasım oğlu Zeynalov (1917–1995) -akademik
- Rüstəm Hacı oğlu İsmayılov (1909–1972) -akademik
- Konstantin Adamoviç Krasusski (1867–1937) -akademik
- Soltan Cəfər oğlu Mehdiyev (1914–1985) -akademik
- Murtuza Fətulla oğlu Nağıyev (1908–1975) — akademik
- İzzət Mirzəağa qızı Orucova (1909–1983) — akademik
- Həbubulla Baxşəli oğlu Şahtaxtinski (1900–1986) — akademik
- Toğrul Nemət oğlu Şahtaxtinski (1925–2010) — akademik
- Musa İsmayıl oğlu Rüstəmov (1930) — akademik
- Vaqif Məcid oğlu Fərzəliyev (1939) — akademik
Əlavə
- V. A. Volkova, E. V. Vonsk və Q. İ. Kuznetsov. "Dünyanın kimyaçıları" М.,Высшая школа, 1991
- A. Məhərrəmov, M. Allahverdiyev və R. Əliyeva. "Azərbaycan kimyaçıları" Bakı,"Azərbaycan" nəşriyyatı, 1998
- V. A. Volkova, E. V. Vonsk və Q. İ. Kuznetsovun "Dünyanın kimyaçıları" (М.,Высшая школа, 1991)
- A. Məhərrəmov, M. Allahverdiyev və R. Əliyevanın "Azərbaycan kimyaçıları" (Bakı,"Azərbaycan" nəşriyyatı, 1998)
- İlyas Həsənov, Ellada Həziyevanın Əslində onlar kimdir? kitabından
- V. A. Volkova, E. V. Vonsk və Q. İ. Kuznetsov "Dünyanın məşhur kimyaçıları". M. Visşaya şkola, 1991
İstinadlar
Xarici keçidlər
- ChemistryViews.org website (ing.)
- Росхимпрофсоюз
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Kimyaci kimya elminin yaradicilari kimya elmi ile mesgul olan insanlar kimyaci Dmitri MendeleyevKimyaKimya zengin eksperimental materiallar ve tutarli nezeriyyelere esaslanan fundamental elmler sistemidir ve fantastik yaradiciliq gucune malikdir Kimyacilar tekce tebii maddelerin xasselerini deyismir hem de evvelceden verilmis xasseli yeni maddeler sintez edirler Beseriyyetin min iller boyu movcudlugunu kimyasiz ve kimyevi texnologiyalarin komeyi ile hazirlanmis genis spektrli mehsullarsiz tesevvur etmek mumkun deyil Kimyacilar ve kimyacilarin heyatindan maraqli faktlar Kimyaci ve bestekar Aleksandr Borodin cox daginiq fikirli adam imis Bir gun o dostlarini evine qonaq cagirir Meclisin en qizgin vaxtinda birden Borodin ayaga qalxir gedib paltosunu geyir ve sagollasib getmek isteyir ki qonaqlar sorusurlar Hara bele Aleksandr Porfiyevic Sagliqla qalin menim vaxtim yoxdur evde olmaliyam Seher muhazirem var Yalniz dostlarinin saqqanaqla gulduyunu gordukde Borodin basa dusur ki o oz evindedi 1811 ci ilde Kurtua kimya laboratoriyasinda barit istehsali ucun lazim olan xammal novlerinin alinmasi ve xasselerinin oyrenilmesi ile mesgul idi O bir bankada spirtde hell edilmis deniz otlarinin kulunu saxlayirdi Basqa bir qabda ise sulfat tursusu mehlulu vardi Alim stol arxasinda eyleserek nahar edirdi Kurtuanin sevimli pisiyi ise bu zaman onun ciyninde oturmusdu Birden pisik yere atildi Maye dolu qablar bir birine toxunub sindi ve dosemenin ustunde golmece emele geldi Mayelerin qarisigi kopuklenir ondan goyumtul benovseyi buxar qalxdi Hemin buxar soyudulduqda metal parlaqligina malik kristallar yaranirdi Keskin iyi olan bu maddenin yeni element oldugunu yeqin eden Kurtua onu yod adlandirdi Yod sozu yunanca yodes sozunden goturulmusdur menasi benovseyi demekdir 1912 ci ilde meshur qutb tedqiqatcisi Skot ve onun yoldaslarinin mehvinin sebebkari qalay cumasi adlanan hadise olmusdur Qalay cumasi zamani metalin qurulusu pozulur ve toz halinda ovxalanib tokulur Bele ki onlarin maye yanacaq saxladiqlari qablar qalay cumasi neticesinde desilmis ve neticede yanacaq axib getmisdir XVIII esrde yasamis Isvec Alimi K Seyele hazirda kimyacilara yaxsi melum olan xlor qazini manqan metalini kesf etmisdir Onu cox muhum kesflerine ve ixtiralarina gore butun dunya taniyirdi O hec vaxt ozunu goze soxmaz lovgalanmaz kicik bir apteke cekilib gece gunduz kimya sahesinde axtarislar aparardi Bir defe Isvec krali Avropa olkelerine seyahete cixir Bu zaman kral Seyele haqqinda o qeder xos sozler esidir ki vetene qayidan kimi onun mukafatlandirilmasi ve teltif edilmesi barede emr verir Lakin kimyaci Seeleni dovlet adamlarindan hec kes tanimadigindan kralin emri yerine yetirilsin deye ordeni ve mukafati qarsiya cixan ilk Seyele familiyali bir adama verirler Isvec alimi meshur kimyaci K Seyele novbeti kesf etdiyi maddenin xasselerini oyrenerek onun xususi cekisini rengini iyini ve s fiziki xasselerini mueyyen etdikden sonra hemin maddenin dadini ve istilik emele getirme xassesini dadmaq yolu ile yoxlamisdir Alim mohkem zeherlenerek xeyli eziyyetden sonra kecinmisdir Sen deme alimin kesf etdiyi yeni madde dunyada en guclu zeherlerden biri olan sianid tursusu imis Gencliyinde huquqsunas olsa da Lauvazye daha cox tecrubi kimyani ozune senet secmis bu sahede fealiyyete baslamisdi Lakin o eyni zamanda dovlet isinde xidmet edib vergi komissiyasinin uzvu olmusdu 1789 cu ilde baslanan fransiz inqilabi zamani o basqa hemkarlari ile birlikde hebs olunub bir nece ilden sonra gilyotinde edam olundu Mehkeme hokm cixaranda hakimden xahis etmisdiler ki bu adam dahidir ona guzest etmek lazimdir Hakim ise bele cavab vermisdir Inqilaba dahiler gerek deyil Meshur alman kimyacisi 1871 ci ilde fransiz ordusunu meglub etdikden sonra vetenine qayitmis bir qrup esgeri oz evine nahar yemeyine devet etmisdir Bavariyali esger teeccuble kitab reflerine baxaraq demisdir Sizdeki bu qeder kitab gorurem yeqin ki cildcisiniz R Buzenle birlikde spektral analizi kesf etmis R Kirxqof kohne mektebin terefdarlarindan olan bir kimyaci ile olan sohbetini bele xatirlayir Kimyaci R Kirxofdan onun hansi ise bir delinin ozunun spektroskopu vasitesi ile gunesin kimyevi terkibini oyrenmek arzusunda olmasi haqqinda bir sey esidib esitmemesi baresinde sorusduqda Kirxqof buna musbet cavab verir ve boynuna alir ki bu deli onun ozudur Xlorla tecrube aparan alman kimyacisi telebelere ders deyende bu sozlerle muraciet etmisdir Melum oldugu kimi xlor zeherli qazdir Eger men husumu itirsem xahis edirem meni temiz havaya cixarasiniz Ondan sonra dagilisa bilersiniz Her ehtimala qarsi yadiniza saliram ki novbeti muhazire dorduncu gun olacaqdir Gorkemli Isvec kimyacisi I Y Bertselius 1779 1848 kicik bir seherde yasayib ve isleyirdi Bir defe hemyerlileri onun qulluqcusundan sorusurlar Alim ne ile mesguldur Durust deye bilmirem Yalniz bunu bilirem ki o boyuk susedeki mayeni calxalayaraq nisbeten kicik suseye oradan da daha kicik suseye tokur Bes sonra ne edir Sonra da atir bayira deye qiz cavab verir Kimyacilar tarixdeYens Yakob Bertselius Qeyri uzvi kimyanin yaradicilarindan biri Nikolay Semyonovic Kurnakov 1860 1941 metodunun yaradicisi akademik Aleksandr Nikolayevic Nesmeyanov 1899 1980 Uzvi kimyaci akademik Aleksey Nikolayevic Bax 1857 1946 Biokimyaci akademik Cozef Uilyam Mellor 1869 1938 Ingilis kimyacisi Dimitriy Ivanovic Mendeleyev 1834 1907 Rus kimyacisi Ivan Pavlovic Arxipov 1839 1897 kimyaci texnoloq Leapold Qmelin 1788 1853 Qeyri uzvi kimyaci Robert Boyl 1627 1691 kimyaci Henri Kavendis 1731 1810 Ingilis kimyacisi Mixail Vasilyevic Lomonosov 1711 1765 Rus kimyacisi Antuan Loran Lavuazye 1743 1794 kimyaci Jozef Lui Prust 1754 1826 Fransiz kimyacisi Amadeo Avaqadro 1776 1856 Italiya kimyacisi Karl Remiqiy Frezenius 1818 1897 Alman kimyacisi Pyer Ejen Marselen Bertlo 1827 1907 Fransiz kimyacisi Aleksandr Mixaylovic Butlerov 1828 1886 Rus kimyacisi Yakob Hendrik Vant Hoff 1852 1911 Nobel mukafati laureati Vilhelm Fridrix Ostvald 1852 1932 Nobel mukafati laureati Laynus Karl Polinq 1901 1994 Nobel mukafati laureati Arcibald Kuper 1831 1892 Sotland kimyacisi Fridrix Avqust Kekule 1829 1896 Alman kimyacisi Alfred Verner 1866 1919 Isvecre kimyacisi Karl Vilhelm Seyele 1742 1786 Isvec kimyaci Azerbaycan kimyacilariYusif Heyder oglu Memmedeliyev 1905 1961 akademik Eli Musa oglu Quliyev 1912 1989 akademik Eleddin Musa oglu Quliyev 1927 1983 akademik Viktor Stepanovic Qutirya 1910 1983 akademik Mark Aleksandrovic Dalin 1906 1996 akademik Vahab Sefer oglu Eliyev 1908 1993 akademik Sahib Museyib oglu Eliyev 1933 1990 akademik Bahadur Qasim oglu Zeynalov 1917 1995 akademik Rustem Haci oglu Ismayilov 1909 1972 akademik Konstantin Adamovic Krasusski 1867 1937 akademik Soltan Cefer oglu Mehdiyev 1914 1985 akademik Murtuza Fetulla oglu Nagiyev 1908 1975 akademik Izzet Mirzeaga qizi Orucova 1909 1983 akademik Hebubulla Baxseli oglu Sahtaxtinski 1900 1986 akademik Togrul Nemet oglu Sahtaxtinski 1925 2010 akademik Musa Ismayil oglu Rustemov 1930 akademik Vaqif Mecid oglu Ferzeliyev 1939 akademikElaveV A Volkova E V Vonsk ve Q I Kuznetsov Dunyanin kimyacilari M Vysshaya shkola 1991 A Meherremov M Allahverdiyev ve R Eliyeva Azerbaycan kimyacilari Baki Azerbaycan nesriyyati 1998 V A Volkova E V Vonsk ve Q I Kuznetsovun Dunyanin kimyacilari M Vysshaya shkola 1991 A Meherremov M Allahverdiyev ve R Eliyevanin Azerbaycan kimyacilari Baki Azerbaycan nesriyyati 1998 Ilyas Hesenov Ellada Heziyevanin Eslinde onlar kimdir kitabindan V A Volkova E V Vonsk ve Q I Kuznetsov Dunyanin meshur kimyacilari M Vissaya skola 1991IstinadlarXarici kecidlerChemistryViews org website ing Roshimprofsoyuz