Bahadur Qasım oğlu Zeynalov (1917, Qoçəhmədli, Qaryagin qəzası – 1995, Bakı) — kimyaçı, AEA-nın həqiqi üzvi, əməkdar elm xadimi.
Bahadur Zeynalov | |
---|---|
1954 – 1955 | |
Şəxsi məlumatlar | |
Doğum tarixi | 1917 |
Doğum yeri | |
Vəfat tarixi | 1995 |
Vəfat yeri | |
Partiya |
|
Təhsili |
|
Fəaliyyəti | kimyaçı |
Uşaqları | |
Hərbi xidmət | |
Mənsubiyyəti | Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqı |
Qoşun növü | artilleriya[d] |
Döyüşlər | |
Elmi fəaliyyəti | |
Elmi dərəcəsi | |
| |
Təltifləri |
Həyatı
Bahadur Zeynalov 1917-ci ildə Qaryagin qəzasının Qoçəhmədli kəndində dünyaya gəlmişdi. Orta məktəbi bitirəndən sonra 1930-cu ildə Ağdam Kənd təsərrüfatı Texnikumuna daxil olmuşdu. 1933-cü ildə texnikumu tamamlayıb MTS-də aqrotexnik vəzifəsində işə başlamışdı. 1934-cü ildə API-yə qəbul olmuşdu. 1938-ci ildə institutu tamamlayıb, EA-nın aspiranturasına girmişdi. 1939-cu ildə əskəri xidmətə çağırılmışdı. Səmərqənd şəhərindəki 1592-ci süvari alayında hərbi qulluğa başlamışdı. 1940-cı ilədək burda xidmət etmişdi. 1940-cı ildən 1941-ci ilədək Leninabad şəhərində 9-cu minamyot bölməsinin kursantı olmuşdu. 1941-ci ildən 1945-ci ilədək II Dünya Müharibəsində iştirak etmişdi. Vzvod komandirindən polk komandirinə qədər şanlı savaş yolu keçmişdi. 1944-cü ildən 1946-cı ilədək Almaniyada Desau-Koxştad şəhərinin komendantı vəzifəsində qulluq etmişdi. 1946-cı ildə ordudan tərxis olunmuşdu. Elə həmin ildə də AEA-sı Kimya İnstitutunda aspiranturaya bərpa edilmişdi. 1949-cu ildə "neftin emalı əsasında alınmış məhsullarda sadə qamma-brom efirlərinin sintezi və tədqiqi" mövzusunda disertassiya müdafiə etmişdi.
Bahadur Zeynalov 1949-cu ildən 1950-ci ilədək Kimya İnstitutunda kiçik elmi işçi vəzifəsində çalışmışdı. 1950-ci ildən 1953-cü ilədək həmin institutda böyük elmi işçi vəzifəsində işləmişdi. 1953-cü ildən 1957-ci ilədək AEA-nın Kimya institutunun "Neft karbohidrogenlərinin maye fazada oksidləşməsi" laboratoriyasının müdiri vəzifəsində çalışmışdı.
Alim 1963-cü ildə elmi fəaliyyəti ilə bərabər pedaqoji fəaliyyətini də davam etdirmişdir. O, Azərbaycan Dövlət Universitetinin kimya fakultəsində, Azərbaycan Politexnik İnstitutunun texnoloji fakultəsində dərs aparmış, Azərbaycan Neft və Kimya İnstitutunda "Oksigenli üzvi birləşmələrin sintezi və alınma texnologiyası haqqında" xüsusi ixtisaslardan mühazirələr oxumuşdur.
1957-ci ildən 1958-ci ilədək AEA-nın partiya komitəsinin katibi vəzifəsində işləmişdi. 1959-cu ildən AEA-nın NKPI-nin "Plastifikatorların kimiyası və texnologiyası" laboratoriyasının müdiri vəzifəsində çalışmışdı. 1961-ci ildə kimya elmləri doktoru alimlik dərəcəsi almaq üçün "Parafin distilləsinin oksidləşməsi məhsullarının praktiki istifadəsinin yolları" mövzusunda disertassiya müdafiə etmişdi. 1963-cü ilədən 1971-ci ilədək ADU-nun və Azərbaycan Politexnik İnstitutunun müəllimi işləmişdi.
1959–1995-ci illərdə Azərbaycan SSR EA-nın Neft-Kimya Prosesləri İnstitutunun (NKPİ) "Plastifikatorların kimyası və texnolo-giyası" laboratoriyasına rəhbərlik etmiş, 1986-cı ildə NKPİ-nin "Əsas üzvi sintez" şöbəsinin müdiri təyin edilmişdi.
B. Q. Zeynalov 1961-ci ildə "Parafin distillatının oksidləşməsi və alınan məhsulların təcrübədə işlənmə yolları" adlı dissertasiyasını müdafiə etmiş və kimya elmləri doktoru alimlik dərəcəsinə layiq görülmüşdür. B. Q. Zeynalov 1962-ci ilin mart ayından professor, 1976-cı ildən Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyasının müxbir üzvü, 1989-cu ildən isə Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyasının akademiki olmuşdur.
- Eldar Zeynalovun atasıdır.
- Sərdar Zeynalovun atasıdır.
Elmi fəaliyyəti
B. Q. Zeynalov 1950-ci ildə neft karbohidrogenlərinin maye fazada oksidləşdirilməsinin tədqiqi sahəsində yeni elmi istiqamət üzrə işləməyə başlamışdır. Bu sahədə aparılan işlər neft karbohidrogenlərinin oksidləşdirilməsi nəzəriyyəsində müəyyən elmi əhəmiyyət kəsb etmiş, həmçinin oksidləşmə məhsullarının istifadə edilməsinə dair bir sıra praktiki sualların həllinə imkan yaratmışdır. B. Q. Zeynalovun rəhbərliyi və bilavasitə iştirakı ilə maye fazada karbohidrogenlərin oksidləşməsi sahəsində neft məhsullarının emalı elmi əsaslandırılmış, sintetik yağ-, naften-, naften-aromatik-, oksiturşuların alınması texnologiyasının xalq təsərrüfatında işlənmə prosesləri hazırlanmışdır. Bu işlər əsasında fasiləli və fasiləsiz 3 qurğu işə salınmışdır. Naften karbohidrogenlərinin oksidləşməsi nəticəsində sintetik naften turşularının (SNT) alınması prosesi ilk dəfə böyük alim Bahadur Zeynalovun rəhbərliyi ilə işlənib hazırlanmışdır.
SSRİ Neft Kimya Sənayesi Nazirliyi, Azərbaycan SSR Neft Emalı Nazirliyi və Ümumittifaq Səthi Aktiv Maddələr Layihə İnstitutu ilə birlikdə neftin orta fraksiyasından alınan naften konsentratın katalitik oksidləşməsi nəticəsində ildə 25000 ton SNT-nin alınması prosesinin işlənib hazırlanmasına göstəriş verilmişdir. Bundan başqa, dizel yanacaqlarının müəyyən hissəsini oksidləşdirməklə neft turşularının yeni texnologiyası üçün reqlament hazırlanmış, neft karbohidrogen-lərinin oksidləşməsindən alınan məhsulların xalq təsərrüfatının müxtəlif sahələrində tətbiq olunmasının kompleks metodları işlənmişdir. Sintetik naften turşusu və onun duzları hal-hazırda sikkativ, lak, emulqator, kanifol, oksisintez üçün katalizator-ların hazırlanmasında, korroziya inhibitorlarının alınmasında, filizlərin çıxarılmasında və s. sahələrdə tətbiq edilir.
Bundan başqa, doymamış karbohidrogenlər əsasında ilk dəfə olaraq oksosintez metodu ilə fərdi naften turşuları alınmışdır. Qazma texnikasında rezin tıxac üçün tətbiq olunan Plastiazan-1(şərti adla gedən plastifikatorlar) bir sıra nümayəndələrin alınma üsulları işlənib hazırlanmış, onlardan yeni tətbiq sahələrində istifadə olunmuşdur.
Avtomaşın hissələrinin hazırlanmasında "Plastiazan-60" tətbiq olunmuşdur. Plastiazan-1, 85/1 və 37 markalı plastifikatorlar polivinilxloridə, EPST tipli stabilizatorlar elektron sənayesində elektrik və istilik keçiricilik xassəsinə malik olan metalları əvəz edən qiymətli yapışqan, kompaund resepturasına plastifikator-stabilizator olaraq daxil edilmişdir. Müəyyən edilmişdir ki, "Plastiazanlar" öz dəyərini texnoloji sadəliyinə və effektli təsirinə görə hal-hazırda sənayedə tətbiq olunan və çox çətinliklə əldə edilən plastifikatorları əvəz edə bilər.
İlk dəfə olaraq ötürücü, cilalayacı polimer kompozisiyaların alınma prosesləri yaradılmışdır. Yapon firmasının buraxdığı "Toşibo" analoq əvəzedicisi Bakı Məişət Kondisonerləri Zavodunda (BMKZ) tətbiq edilmişdir.
B. Q. Zeynalovun böyük əhəmiyyət kəsb edən elmi fəaliyyətinin bir hissəsi də polimer modifikasiyasında plastikləşmə prosesində gedən kimyəvi reaksiyaların elmi əsaslarının yaratması olmuşdur. Onun tərəfindən yüksək keyfiyyətli plastifikatorların, plastifkator-stabilizatorların, həlledicilərin, yumşaldıcıların alınması prosesi işlənib hazırlanmışdır.
B. Q. Zeynalovun yeni tipli səthi-aktiv maddələrin istehsalında böyük elmi və texniki əhəmiyyət kəsb edən işləri vardır. Alınmış maddələr neftin istismarını yüksəltmək məqsədi ilə neft və qaz buruqlarının turşu tərkibli maddələrin əvəzedicisi kimi, sənaye tullantısı sayılan qazların uducusu, həlledicisi və s. maddələrin istehsalında istifadə olunmuş və iqtisadi gəlir milyon manat təşkil etmişdir.
Akademik B. Q. Zeynalovun keçmiş Sovet İttifaqının 30-dan artıq baş institut və müəssisələrinin alim və mütəxəsisləri, eləcə də xarici ölkələrin alimləri ilə sıx elmi və istehsalat əlaqələri olmuşdur. O, keçmiş SSRİ-nin bir sıra elmi-tədqiqat institutlarının aparıcı alimləri, o cümlədən Lenin və Dövlət mükafatları laureatı, SSRİ Elmlər Akademiyasının akademiki N. M. Emanuel ilə çox sıx elmi əlaqələri olmuşdur.
Siyasi fəaliyyəti
Bahadur Zeynalov 1950–1952-ci illərdə Bakı Şəhəri Çaparidze rayonunun, 1953-cü ildə Voroşilov rayonunun Zəhmətkeş Deputatları Sovetinin deputatı olmuşdu. 1952–1954-cü illərdə AEA-nın partiya komitəsinin katibi, 1954–1955-ci illərdə Bakı şəhəri Voroşilov rayonu partiya komitəsinin birinci katibi, 1957–1958-ci illərdə AEA-nın partiya komitəsinin katibi vəzifələrində çalışmışdır.
Mükafatları
- 1942-ci ildə Qırmızı Ulduz,
- 1943-cü ildə II-ci dərəcəli Böyük Vətən Müharibəsi, Qırmızı Bayraq,
- 1945-ci ildə Aleksandr Nevski, 1-ci dərəcəli Böyük Vətən Müharibəsi,
- 1985-ci ildə ikinci dəfə 1-ci dərəcəli Böyük Vətən Müharibəsi ordenləri,
- 1944-cü ildə "Varşavanın azadlığı uğrunda",
- 1945-ci ildə "Berlinin alınması", "Almaniya üzərində qələbə",
- 1965-ci ildə "Almaniya üzərində qələbənin 20 illiyi",
- 1970-ci ildə "Almaniya üzərində qələbənin 25 illiyi",
- 1975-ci ildə "1941–1945-ci illərdə Böyük Vətən Müharibəsi qələbəsinin 30 illiyi",
- 1985-ci ildə "Almaniya üzərində qələbənin 40 illiyi" medalları ilə təltif edilmişdi.
Mənbə
- Ənvər Çingizoğlu, Qoçəhmədli kəndi, Bakı, "Mütərcim", 2012. −244 səh.
- Гвардии майор Бахадур Гасым оглы Зейналов 2014-01-08 at the Wayback Machine
İstinadlar
- . 2013-07-27 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-09-28.
- "Arxivlənmiş surət". 2022-07-09 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-05-17.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bahadur Qasim oglu Zeynalov 1917 Qocehmedli Qaryagin qezasi 1995 Baki kimyaci AEA nin heqiqi uzvi emekdar elm xadimi Bahadur ZeynalovAzerbaycan Kommunist Partiyasi Komitesinin birinci katibi1954 1955Sexsi melumatlarDogum tarixi 1917Dogum yeri Qocehmedli Qaryagin qezasi Yelizavetpol quberniyasiVefat tarixi 1995Vefat yeri Baki AzerbaycanPartiya Sovet Ittifaqi Kommunist Partiyasi 1940 1991 Tehsili Azerbaycan Dovlet Pedaqoji Institutu 1934 1938 Fealiyyeti kimyaciUsaqlari Serdar Zeynalov Eldar ZeynalovHerbi xidmetMensubiyyeti Sovet Sosialist Respublikalari IttifaqiQosun novu artilleriya d Doyusler Boyuk Veten muharibesiElmi fealiyyetiElmi derecesi kimya elmleri doktoruTeltifleriHeyatiBahadur Zeynalov 1917 ci ilde Qaryagin qezasinin Qocehmedli kendinde dunyaya gelmisdi Orta mektebi bitirenden sonra 1930 cu ilde Agdam Kend teserrufati Texnikumuna daxil olmusdu 1933 cu ilde texnikumu tamamlayib MTS de aqrotexnik vezifesinde ise baslamisdi 1934 cu ilde API ye qebul olmusdu 1938 ci ilde institutu tamamlayib EA nin aspiranturasina girmisdi 1939 cu ilde eskeri xidmete cagirilmisdi Semerqend seherindeki 1592 ci suvari alayinda herbi qulluga baslamisdi 1940 ci iledek burda xidmet etmisdi 1940 ci ilden 1941 ci iledek Leninabad seherinde 9 cu minamyot bolmesinin kursanti olmusdu 1941 ci ilden 1945 ci iledek II Dunya Muharibesinde istirak etmisdi Vzvod komandirinden polk komandirine qeder sanli savas yolu kecmisdi 1944 cu ilden 1946 ci iledek Almaniyada Desau Koxstad seherinin komendanti vezifesinde qulluq etmisdi 1946 ci ilde ordudan terxis olunmusdu Ele hemin ilde de AEA si Kimya Institutunda aspiranturaya berpa edilmisdi 1949 cu ilde neftin emali esasinda alinmis mehsullarda sade qamma brom efirlerinin sintezi ve tedqiqi movzusunda disertassiya mudafie etmisdi Bahadur Zeynalov 1949 cu ilden 1950 ci iledek Kimya Institutunda kicik elmi isci vezifesinde calismisdi 1950 ci ilden 1953 cu iledek hemin institutda boyuk elmi isci vezifesinde islemisdi 1953 cu ilden 1957 ci iledek AEA nin Kimya institutunun Neft karbohidrogenlerinin maye fazada oksidlesmesi laboratoriyasinin mudiri vezifesinde calismisdi Alim 1963 cu ilde elmi fealiyyeti ile beraber pedaqoji fealiyyetini de davam etdirmisdir O Azerbaycan Dovlet Universitetinin kimya fakultesinde Azerbaycan Politexnik Institutunun texnoloji fakultesinde ders aparmis Azerbaycan Neft ve Kimya Institutunda Oksigenli uzvi birlesmelerin sintezi ve alinma texnologiyasi haqqinda xususi ixtisaslardan muhazireler oxumusdur 1957 ci ilden 1958 ci iledek AEA nin partiya komitesinin katibi vezifesinde islemisdi 1959 cu ilden AEA nin NKPI nin Plastifikatorlarin kimiyasi ve texnologiyasi laboratoriyasinin mudiri vezifesinde calismisdi 1961 ci ilde kimya elmleri doktoru alimlik derecesi almaq ucun Parafin distillesinin oksidlesmesi mehsullarinin praktiki istifadesinin yollari movzusunda disertassiya mudafie etmisdi 1963 cu ileden 1971 ci iledek ADU nun ve Azerbaycan Politexnik Institutunun muellimi islemisdi 1959 1995 ci illerde Azerbaycan SSR EA nin Neft Kimya Prosesleri Institutunun NKPI Plastifikatorlarin kimyasi ve texnolo giyasi laboratoriyasina rehberlik etmis 1986 ci ilde NKPI nin Esas uzvi sintez sobesinin mudiri teyin edilmisdi B Q Zeynalov 1961 ci ilde Parafin distillatinin oksidlesmesi ve alinan mehsullarin tecrubede islenme yollari adli dissertasiyasini mudafie etmis ve kimya elmleri doktoru alimlik derecesine layiq gorulmusdur B Q Zeynalov 1962 ci ilin mart ayindan professor 1976 ci ilden Azerbaycan SSR Elmler Akademiyasinin muxbir uzvu 1989 cu ilden ise Azerbaycan SSR Elmler Akademiyasinin akademiki olmusdur Eldar Zeynalovun atasidir Serdar Zeynalovun atasidir Elmi fealiyyetiB Q Zeynalov 1950 ci ilde neft karbohidrogenlerinin maye fazada oksidlesdirilmesinin tedqiqi sahesinde yeni elmi istiqamet uzre islemeye baslamisdir Bu sahede aparilan isler neft karbohidrogenlerinin oksidlesdirilmesi nezeriyyesinde mueyyen elmi ehemiyyet kesb etmis hemcinin oksidlesme mehsullarinin istifade edilmesine dair bir sira praktiki suallarin helline imkan yaratmisdir B Q Zeynalovun rehberliyi ve bilavasite istiraki ile maye fazada karbohidrogenlerin oksidlesmesi sahesinde neft mehsullarinin emali elmi esaslandirilmis sintetik yag naften naften aromatik oksitursularin alinmasi texnologiyasinin xalq teserrufatinda islenme prosesleri hazirlanmisdir Bu isler esasinda fasileli ve fasilesiz 3 qurgu ise salinmisdir Naften karbohidrogenlerinin oksidlesmesi neticesinde sintetik naften tursularinin SNT alinmasi prosesi ilk defe boyuk alim Bahadur Zeynalovun rehberliyi ile islenib hazirlanmisdir SSRI Neft Kimya Senayesi Nazirliyi Azerbaycan SSR Neft Emali Nazirliyi ve Umumittifaq Sethi Aktiv Maddeler Layihe Institutu ile birlikde neftin orta fraksiyasindan alinan naften konsentratin katalitik oksidlesmesi neticesinde ilde 25000 ton SNT nin alinmasi prosesinin islenib hazirlanmasina gosteris verilmisdir Bundan basqa dizel yanacaqlarinin mueyyen hissesini oksidlesdirmekle neft tursularinin yeni texnologiyasi ucun reqlament hazirlanmis neft karbohidrogen lerinin oksidlesmesinden alinan mehsullarin xalq teserrufatinin muxtelif sahelerinde tetbiq olunmasinin kompleks metodlari islenmisdir Sintetik naften tursusu ve onun duzlari hal hazirda sikkativ lak emulqator kanifol oksisintez ucun katalizator larin hazirlanmasinda korroziya inhibitorlarinin alinmasinda filizlerin cixarilmasinda ve s sahelerde tetbiq edilir Bundan basqa doymamis karbohidrogenler esasinda ilk defe olaraq oksosintez metodu ile ferdi naften tursulari alinmisdir Qazma texnikasinda rezin tixac ucun tetbiq olunan Plastiazan 1 serti adla geden plastifikatorlar bir sira numayendelerin alinma usullari islenib hazirlanmis onlardan yeni tetbiq sahelerinde istifade olunmusdur Avtomasin hisselerinin hazirlanmasinda Plastiazan 60 tetbiq olunmusdur Plastiazan 1 85 1 ve 37 markali plastifikatorlar polivinilxloride EPST tipli stabilizatorlar elektron senayesinde elektrik ve istilik keciricilik xassesine malik olan metallari evez eden qiymetli yapisqan kompaund resepturasina plastifikator stabilizator olaraq daxil edilmisdir Mueyyen edilmisdir ki Plastiazanlar oz deyerini texnoloji sadeliyine ve effektli tesirine gore hal hazirda senayede tetbiq olunan ve cox cetinlikle elde edilen plastifikatorlari evez ede biler Ilk defe olaraq oturucu cilalayaci polimer kompozisiyalarin alinma prosesleri yaradilmisdir Yapon firmasinin buraxdigi Tosibo analoq evezedicisi Baki Meiset Kondisonerleri Zavodunda BMKZ tetbiq edilmisdir B Q Zeynalovun boyuk ehemiyyet kesb eden elmi fealiyyetinin bir hissesi de polimer modifikasiyasinda plastiklesme prosesinde geden kimyevi reaksiyalarin elmi esaslarinin yaratmasi olmusdur Onun terefinden yuksek keyfiyyetli plastifikatorlarin plastifkator stabilizatorlarin helledicilerin yumsaldicilarin alinmasi prosesi islenib hazirlanmisdir B Q Zeynalovun yeni tipli sethi aktiv maddelerin istehsalinda boyuk elmi ve texniki ehemiyyet kesb eden isleri vardir Alinmis maddeler neftin istismarini yukseltmek meqsedi ile neft ve qaz buruqlarinin tursu terkibli maddelerin evezedicisi kimi senaye tullantisi sayilan qazlarin uducusu helledicisi ve s maddelerin istehsalinda istifade olunmus ve iqtisadi gelir milyon manat teskil etmisdir Akademik B Q Zeynalovun kecmis Sovet Ittifaqinin 30 dan artiq bas institut ve muessiselerinin alim ve mutexesisleri elece de xarici olkelerin alimleri ile six elmi ve istehsalat elaqeleri olmusdur O kecmis SSRI nin bir sira elmi tedqiqat institutlarinin aparici alimleri o cumleden Lenin ve Dovlet mukafatlari laureati SSRI Elmler Akademiyasinin akademiki N M Emanuel ile cox six elmi elaqeleri olmusdur Siyasi fealiyyetiBahadur Zeynalov 1950 1952 ci illerde Baki Seheri Caparidze rayonunun 1953 cu ilde Vorosilov rayonunun Zehmetkes Deputatlari Sovetinin deputati olmusdu 1952 1954 cu illerde AEA nin partiya komitesinin katibi 1954 1955 ci illerde Baki seheri Vorosilov rayonu partiya komitesinin birinci katibi 1957 1958 ci illerde AEA nin partiya komitesinin katibi vezifelerinde calismisdir Mukafatlari1942 ci ilde Qirmizi Ulduz 1943 cu ilde II ci dereceli Boyuk Veten Muharibesi Qirmizi Bayraq 1945 ci ilde Aleksandr Nevski 1 ci dereceli Boyuk Veten Muharibesi 1985 ci ilde ikinci defe 1 ci dereceli Boyuk Veten Muharibesi ordenleri 1944 cu ilde Varsavanin azadligi ugrunda 1945 ci ilde Berlinin alinmasi Almaniya uzerinde qelebe 1965 ci ilde Almaniya uzerinde qelebenin 20 illiyi 1970 ci ilde Almaniya uzerinde qelebenin 25 illiyi 1975 ci ilde 1941 1945 ci illerde Boyuk Veten Muharibesi qelebesinin 30 illiyi 1985 ci ilde Almaniya uzerinde qelebenin 40 illiyi medallari ile teltif edilmisdi MenbeEnver Cingizoglu Qocehmedli kendi Baki Mutercim 2012 244 seh Gvardii major Bahadur Gasym ogly Zejnalov 2014 01 08 at the Wayback MachineIstinadlar 2013 07 27 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2013 09 28 Arxivlenmis suret 2022 07 09 tarixinde Istifade tarixi 2021 05 17