Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Murtuza Fətulla oğlu Nağıyev (5 may 1908, Sərab, Şərqi Azərbaycan ostanı – 28 yanvar 1975, Bakı) — Azərbaycan alimi, texnika elmləri doktoru, professor, AMEA-nın həqiqi üzvü, Sosialist Əməyi Qəhrəmanı (1969), Azərbaycan SSR əməkdar elm xadimi. 1959–1961-ci illərdə AMEA-nın Neft-Kimya Prosesləri İnstitutunun direktoru, 1965–1975-ci illərdə isə AMEA-nın Kimya Texnologiyasının Nəzəri Problemləri İnstitunun yaradıcısı və direktoru olmuşdur.
| Murtuza Nağıyev | ||||
|---|---|---|---|---|
 | ||||
| Doğum tarixi | 5 may 1908 | |||
| Doğum yeri | ||||
| Vəfat tarixi | 28 yanvar 1975 (66 yaşında) | |||
| Vəfat yeri | ||||
| Dəfn yeri | ||||
| Elm sahələri | kimya, neft kimyası | |||
| Elmi dərəcəsi | ||||
| Elmi adı |
| |||
| Təhsili | ||||
| Mükafatları |
| |||
 | ||||
Həyatı
Murtuza Fətulla oğlu Nağıyev 1919–1921-ci illərdə Aşqabad şəhərində fəhlə, 1922–26-cı illərdə isə indiki Səttarxan zavodunda xarrat vəzifəsində işləmişdir. 1926–29-cu illərdə Azərbaycan Dövlət Universitetinin nəzdindəki fəhlə fakültəsinin tələbəsi olmuşdur. 1932–35-ci illərdə isə Azərbaycan Sənaye İnstitutunda təhsilini davam etdirərək, oranı kimyaçı-texnoloq ixtisası üzrə bitirmişdir.
Əmək fəaliyyətinə hələ tələbə olarkən 1932-ci ildə V. Strua adına "Krekinq" zavodunda növbə mühəndisi kimi başlamışdır. 1936–38-ci illərdə həmin zavodda baş mühəndis vəzifəsinə qədər yüksəlmişdir. 1938–40-cı illərdə Azərbaycan Neft Emalı elmi-tədqiqat institutunun "Krekinq" laboratoriyasına rəhbərlik etmişdir. 1940–42-ci illərdə Azərbaycan Sənaye İnstitutunun "Neftzavod mexanikası" kafedrasında dosent vəzifəsində işləmişdir.
Elmi fəaliyyəti
1940-cı ildə "Resirkulyasiya ilə krekinqdə benzin çıxımlarının tədqiqi" mövzusunda namizədlik, 1944-cü ildə isə "Texnolologiyanın əsas məsələsi və krekinq prosesinin kinetikası" mövzusunda doktorluq dissertasiyasını müdafiə etmişdir. 1945-ci ildə "Kimya texnologiyası" ixtisası üzrə professor adına layiq gorülmüşdür. 1952-ci ildə AMEA-nın həqiqi üzvü seçilmişdir. Professor M. F. Nağıyev 1942-ci ildən ömrünün sonuna kimi akademiya sistemində işələmişdir. O, 1942–44-cü illərdə SSRİ Elmlər Akademiyasının Kimya İnstitutunun Azərbaycan filialında böyük elmi işçi, 1944-cü ildə "Katalitik krekinqin fizikası" şöbəsinin müdiri olmuşdur. 1945–46-cı illərdə AMEA-nın Neft İnstitutunda "Neft emalı" şöbəsinin müdiri, 1946–56-cı illərdə isə həmin institutun direktoru və şöbə müdiri vəzifələrində işləmişdir.
Akademik M. F. Nağıyev elmi-tədqiqat fəliyyətini elmi təşkilat işi ilə uzlaşdıran görkəmli alimlərdəndir. O, uzun müddət akademiya institutlarına rəhbərlik etməklə yanaşı, 1952–57-ci illərdə AMEA-nın Fizika-Texnika bölməsinin akademik-katibi, 1957–59-cu illərdə AMEA-nın vitse-prezidenti, 1961–66-cı illərdə isə AMEA-nın baş elmi katibi olmuşdur. 1958-ci ildən ömrünün sonuna kimi keçmiş SSRİ Ali Təhsil Nazirliyi nəzdindəki Ali Attestasiya Komissiyasının üzvü olmuşudr. O, həmçinin keçmiş SSRİ-dəki Neft konqresinə dair Beynəlxalq komitənin (1962), Qarşılıqlı İqtisadi Yardım Şurası Kimya Komissiyasının (1960–75) üzvü olmuşdur. Akademik M. F. Nağıyev elmi fəaliyyəti ilə yanaşı, pedaqoji işlə də daim məşğul olmuşdur. O, uzun müddət ASİ-nin kimya texnologiyası fakültəsində "Krekinq proseslərinin texnologiyası" fənnindən dərs demiş, 1959–60-cı illərdə BDU-nun "Fiziki-kimya" kafedrasına rəhbərlik etmiş və "Kimyəvi kinetika" sahəsi üzrə xüsusi kurslardan tələbələrə mühazirələr oxumuşdur.
Ana dilimizdə neftin texnologiyasına dair ilk dərslik onun qələminin məhsuludur. "Kimya texnologiyasında resirkulyasiya proseslərinin nəzəriyyəsi", monoqrafiyasını dünyanın bir sıra (ingilis, alman, çin) dillərinə tərcümə etmişdir. Akademik M. F. Nağıyev əsas elmi işləri neft kimyası və texnologiyası, kimyəvi reaksiyaların kinetika və termodinamikasına həsr edilmişdir. Onun adı ilə yeni bir elm sahəsi-kimya texnologiyasının nəzəriyyəsi yaranmış və inkişaf edərək müstəqil bir elm səviyyəsinə gəlib çatmışdır. Çox böyük elmi dünyagörüşünə malik olan M. F. Nağıyev fizika, kimya, kibernetika, riyaziyyat və iqtisadiyyat kimi elmləri özündə birləşdirən resirkulyasiya proseslərinin nəzəriyyəsini yaratmışdır. Bu isə mürəkkəb kimya-texnologiya prosesləri kompleksinin optimallaşdırılması və idarə edilməsinin mümkün olan yeganə elmi yoludur. Bütün dünyada etiraf edilmişdir ki, resirkulyasiya nəzəriyyəsindən istifadə edilmədən kimya kombinatlar qurğularını, hətta ayrıca reaktorları belə layihələşdirmək qeyri-mümkündür.
Elmi əsərləri
Onun çoxillik elmi tədqiqatları nəticəsində kimya texnologiyasının bir sıra nəzəri məsələləri: kimya reakiorlarının potensial imkanlarının tapılması; realizə olunan təcrübi proseslərin optimallaşdırılmasının artırılması; resirkulyasiya sistemləri üçün katalizatorun seçilməsi və tədqiqi; əks əlaqəli sistemlərin həyata keçirilməsi ilə təcrübi proseslərin tədqiqi; maksimum səmərəliklə işləyən kimya komplekslərinin işlənib hazırlanması öz həllini tapmışdır. Beləliklə, onun işləyib hazırladığı resirkulyasiya prosesləri nəzəriyyəsi kimya texnologiyası ilə əlaqədar komplekslərin riyazi modelləşdirilməsinin əsasını təşkil edir. Akademik M. F. Nağıyev çoxşaxəli elmi-tədqiqat işlərinin nəticələri 30 fundamental monoqrafiyada, 300 elmi əsərdə və muəlliflik şəhadətnaməsində öz əksini tapmışdır. Onun rəhbərliyi ilə 3 elmlər doktoru, 30 elmlər namizədi hazırlanmışdır. Respublikada elmin inkişafına və elmi kadrların hazırlanmasındakı xidmətlərinə görə 1956-cı ildə "Azərbaycan SSR əməkdar elm xadimi" fəxri adına layiq görülmüşdür.
Akademik M. F. NAĞIYEV bir sıra monoqrafiyaların redaktoru, 1961–1975-ci illərdə redaktoru, AMEA-nın məruzələri və "" (Moskva) toplularının redaksiya heyətinin üzvü olmuşdur.
Akademik M. F. Nağıyev Azərbaycan elmini ən möhtəşəm Beynəlxalq konqress, simpozium və konfranslarda ləyaqətlə təmsil etmişdir. O cümlədən 1956-cı ildə Filadelfiyada, 1968-ci ildə Moskvada kataliz üzrə keçirilən beynəlxalq konqreslərdə, 1962-ci ildə Nyu-Yorkda keçirilən Beynəlxalq neft konqresində, 1965 və 1966-cı illərdə Moskvada keçirilən nəzəri və tətbiqi kimyaya dair Beynəlxalq konqreslərdə iştirak etmiş və dərin məzmunlu məruzələrlə çıxış etmişdir. Belçika (1958), Fransa (1960), İngiltərə (1966), Çexoslovakiya (1964) kimi ölkələrə dəvət edilmiş və orada mühazirələr oxumuşdur. Akademik M. F. Nağıyev görkəmli ictimai xadim kimi Azərbaycan SSR Ali Sovetinin 4, 5, 6,-cı çağırışlarının deputatı olmuşdur. Onun elm qarşısındakı əməyi dövlət tərəfindən qiymətləndirilərək, 1969-cu ildə ən yüksək mükafata Sosialist Əməyi Qəhrəmanı adına layiq görülmüşdür. O, həmçinin Lenin, Qırmızı Əmək Bayrağı ordenləri ilə və bir sıra medallarla, Azərbaycan SSR Ali Sovetinin Fəxri Fərmanı ilə təltif olunmuşdur. M. F. Nağıyev 1957-ci il yanvar ayının 28-də uzun sürən xəstəlikdən sonra vəfat etmişdir. Akademik M. F. Nağıyev adını əbədiləşdirmək məqsədilə yaratdığı və rəhbərlik etdiyi AMEA-nın 1991-ci ildə onun adı verilmişdir.
Ədəbiyyat
- Нагиев Т. М, Зайцева З.А. Академик Муртуза Нагиев. Линия жизни — поиск "философского камня". Б.: Академия наук, 2008. 640 стр
Xatirəsi
2 noyabr 2017-ci ildə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev Murtuza Nağıyevin 110 illik yubileyinin keçirilməsi haqqında sərəncam imzalamışdır.
İstinadlar
- Nagijev, Murtuza Fatullajevič // Çex Milli Hakimiyyət Məlumat bazası.
- . 2013-07-27 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-09-28.
- president.az. ""Akademik Murtuza Nağıyevin 110 illik yubileyinin keçirilməsi haqqında" [[Azərbaycan Respublikası Prezidenti]]nin 2 noyabr 2017-ci il tarixli, 3332 nömrəli [[Sərəncam]]ı" (az.). e-qanun.az. 02.11.2017. 2018-10-14 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-09-30.
Xarici keçidlər
- Murtuza Nağıyev 2016-03-05 at the Wayback Machine
 | Elm xadimi ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Vikipediyada bu adli diger sexsler haqqinda da meqaleler var bax Murtuza Murtuza Fetulla oglu Nagiyev 5 may 1908 Serab Serqi Azerbaycan ostani 28 yanvar 1975 Baki Azerbaycan alimi texnika elmleri doktoru professor AMEA nin heqiqi uzvu Sosialist Emeyi Qehremani 1969 Azerbaycan SSR emekdar elm xadimi 1959 1961 ci illerde AMEA nin Neft Kimya Prosesleri Institutunun direktoru 1965 1975 ci illerde ise AMEA nin Kimya Texnologiyasinin Nezeri Problemleri Institunun yaradicisi ve direktoru olmusdur Murtuza NagiyevDogum tarixi 5 may 1908 1908 05 05 Dogum yeri Serab Sarab sehristani Serqi Azerbaycan ostani IranVefat tarixi 28 yanvar 1975 1975 01 28 66 yasinda Vefat yeri Baki Azerbaycan SSR SSRIDefn yeri Fexri XiyabanElm saheleri kimya neft kimyasiElmi derecesi texnika elmleri doktoruElmi adi professor d Tehsili Azerbaycan Dovlet Neft ve Senaye UniversitetiMukafatlari 19691969HeyatiMurtuza Fetulla oglu Nagiyev 1919 1921 ci illerde Asqabad seherinde fehle 1922 26 ci illerde ise indiki Settarxan zavodunda xarrat vezifesinde islemisdir 1926 29 cu illerde Azerbaycan Dovlet Universitetinin nezdindeki fehle fakultesinin telebesi olmusdur 1932 35 ci illerde ise Azerbaycan Senaye Institutunda tehsilini davam etdirerek orani kimyaci texnoloq ixtisasi uzre bitirmisdir Emek fealiyyetine hele telebe olarken 1932 ci ilde V Strua adina Krekinq zavodunda novbe muhendisi kimi baslamisdir 1936 38 ci illerde hemin zavodda bas muhendis vezifesine qeder yukselmisdir 1938 40 ci illerde Azerbaycan Neft Emali elmi tedqiqat institutunun Krekinq laboratoriyasina rehberlik etmisdir 1940 42 ci illerde Azerbaycan Senaye Institutunun Neftzavod mexanikasi kafedrasinda dosent vezifesinde islemisdir Elmi fealiyyeti1940 ci ilde Resirkulyasiya ile krekinqde benzin ciximlarinin tedqiqi movzusunda namizedlik 1944 cu ilde ise Texnolologiyanin esas meselesi ve krekinq prosesinin kinetikasi movzusunda doktorluq dissertasiyasini mudafie etmisdir 1945 ci ilde Kimya texnologiyasi ixtisasi uzre professor adina layiq gorulmusdur 1952 ci ilde AMEA nin heqiqi uzvu secilmisdir Professor M F Nagiyev 1942 ci ilden omrunun sonuna kimi akademiya sisteminde iselemisdir O 1942 44 cu illerde SSRI Elmler Akademiyasinin Kimya Institutunun Azerbaycan filialinda boyuk elmi isci 1944 cu ilde Katalitik krekinqin fizikasi sobesinin mudiri olmusdur 1945 46 ci illerde AMEA nin Neft Institutunda Neft emali sobesinin mudiri 1946 56 ci illerde ise hemin institutun direktoru ve sobe mudiri vezifelerinde islemisdir Akademik M F Nagiyev elmi tedqiqat feliyyetini elmi teskilat isi ile uzlasdiran gorkemli alimlerdendir O uzun muddet akademiya institutlarina rehberlik etmekle yanasi 1952 57 ci illerde AMEA nin Fizika Texnika bolmesinin akademik katibi 1957 59 cu illerde AMEA nin vitse prezidenti 1961 66 ci illerde ise AMEA nin bas elmi katibi olmusdur 1958 ci ilden omrunun sonuna kimi kecmis SSRI Ali Tehsil Nazirliyi nezdindeki Ali Attestasiya Komissiyasinin uzvu olmusudr O hemcinin kecmis SSRI deki Neft konqresine dair Beynelxalq komitenin 1962 Qarsiliqli Iqtisadi Yardim Surasi Kimya Komissiyasinin 1960 75 uzvu olmusdur Akademik M F Nagiyev elmi fealiyyeti ile yanasi pedaqoji isle de daim mesgul olmusdur O uzun muddet ASI nin kimya texnologiyasi fakultesinde Krekinq proseslerinin texnologiyasi fenninden ders demis 1959 60 ci illerde BDU nun Fiziki kimya kafedrasina rehberlik etmis ve Kimyevi kinetika sahesi uzre xususi kurslardan telebelere muhazireler oxumusdur Ana dilimizde neftin texnologiyasina dair ilk derslik onun qeleminin mehsuludur Kimya texnologiyasinda resirkulyasiya proseslerinin nezeriyyesi monoqrafiyasini dunyanin bir sira ingilis alman cin dillerine tercume etmisdir Akademik M F Nagiyev esas elmi isleri neft kimyasi ve texnologiyasi kimyevi reaksiyalarin kinetika ve termodinamikasina hesr edilmisdir Onun adi ile yeni bir elm sahesi kimya texnologiyasinin nezeriyyesi yaranmis ve inkisaf ederek musteqil bir elm seviyyesine gelib catmisdir Cox boyuk elmi dunyagorusune malik olan M F Nagiyev fizika kimya kibernetika riyaziyyat ve iqtisadiyyat kimi elmleri ozunde birlesdiren resirkulyasiya proseslerinin nezeriyyesini yaratmisdir Bu ise murekkeb kimya texnologiya prosesleri kompleksinin optimallasdirilmasi ve idare edilmesinin mumkun olan yegane elmi yoludur Butun dunyada etiraf edilmisdir ki resirkulyasiya nezeriyyesinden istifade edilmeden kimya kombinatlar qurgularini hetta ayrica reaktorlari bele layihelesdirmek qeyri mumkundur Elmi eserleriOnun coxillik elmi tedqiqatlari neticesinde kimya texnologiyasinin bir sira nezeri meseleleri kimya reakiorlarinin potensial imkanlarinin tapilmasi realize olunan tecrubi proseslerin optimallasdirilmasinin artirilmasi resirkulyasiya sistemleri ucun katalizatorun secilmesi ve tedqiqi eks elaqeli sistemlerin heyata kecirilmesi ile tecrubi proseslerin tedqiqi maksimum semerelikle isleyen kimya komplekslerinin islenib hazirlanmasi oz hellini tapmisdir Belelikle onun isleyib hazirladigi resirkulyasiya prosesleri nezeriyyesi kimya texnologiyasi ile elaqedar komplekslerin riyazi modellesdirilmesinin esasini teskil edir Akademik M F Nagiyev coxsaxeli elmi tedqiqat islerinin neticeleri 30 fundamental monoqrafiyada 300 elmi eserde ve muelliflik sehadetnamesinde oz eksini tapmisdir Onun rehberliyi ile 3 elmler doktoru 30 elmler namizedi hazirlanmisdir Respublikada elmin inkisafina ve elmi kadrlarin hazirlanmasindaki xidmetlerine gore 1956 ci ilde Azerbaycan SSR emekdar elm xadimi fexri adina layiq gorulmusdur Akademik M F NAGIYEV bir sira monoqrafiyalarin redaktoru 1961 1975 ci illerde redaktoru AMEA nin meruzeleri ve Moskva toplularinin redaksiya heyetinin uzvu olmusdur Akademik M F Nagiyev Azerbaycan elmini en mohtesem Beynelxalq konqress simpozium ve konfranslarda leyaqetle temsil etmisdir O cumleden 1956 ci ilde Filadelfiyada 1968 ci ilde Moskvada kataliz uzre kecirilen beynelxalq konqreslerde 1962 ci ilde Nyu Yorkda kecirilen Beynelxalq neft konqresinde 1965 ve 1966 ci illerde Moskvada kecirilen nezeri ve tetbiqi kimyaya dair Beynelxalq konqreslerde istirak etmis ve derin mezmunlu meruzelerle cixis etmisdir Belcika 1958 Fransa 1960 Ingiltere 1966 Cexoslovakiya 1964 kimi olkelere devet edilmis ve orada muhazireler oxumusdur Akademik M F Nagiyev gorkemli ictimai xadim kimi Azerbaycan SSR Ali Sovetinin 4 5 6 ci cagirislarinin deputati olmusdur Onun elm qarsisindaki emeyi dovlet terefinden qiymetlendirilerek 1969 cu ilde en yuksek mukafata Sosialist Emeyi Qehremani adina layiq gorulmusdur O hemcinin Lenin Qirmizi Emek Bayragi ordenleri ile ve bir sira medallarla Azerbaycan SSR Ali Sovetinin Fexri Fermani ile teltif olunmusdur M F Nagiyev 1957 ci il yanvar ayinin 28 de uzun suren xestelikden sonra vefat etmisdir Akademik M F Nagiyev adini ebedilesdirmek meqsedile yaratdigi ve rehberlik etdiyi AMEA nin 1991 ci ilde onun adi verilmisdir EdebiyyatNagiev T M Zajceva Z A Akademik Murtuza Nagiev Liniya zhizni poisk filosofskogo kamnya B Akademiya nauk 2008 640 strXatiresi2 noyabr 2017 ci ilde Azerbaycan Respublikasinin Prezidenti Ilham Eliyev Murtuza Nagiyevin 110 illik yubileyinin kecirilmesi haqqinda serencam imzalamisdir IstinadlarNagijev Murtuza Fatullajevic Cex Milli Hakimiyyet Melumat bazasi 2013 07 27 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2013 09 28 president az Akademik Murtuza Nagiyevin 110 illik yubileyinin kecirilmesi haqqinda Azerbaycan Respublikasi Prezidenti nin 2 noyabr 2017 ci il tarixli 3332 nomreli Serencam i az e qanun az 02 11 2017 2018 10 14 tarixinde Istifade tarixi 2018 09 30 Xarici kecidlerMurtuza Nagiyev 2016 03 05 at the Wayback Machine Elm xadimi ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin