Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Sərab – İranın Şərqi Azərbaycan ostanında qədim şəhərlərdən biridir. Bu şəhərin təbii-coğrafi şəraitinin əlverişli olması, onun Yaxın və Orta Şərqin ən işlək ticarət yolunun üstündə yerləşməsi qədim dövrlərdən etibarən bu şəhərin iqtisadiyyatına mühüm təsir göstərmişdir.
| Sərab | |
|---|---|
| سراب | |
 | |
| Ölkə | |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Mərkəzin hündürlüyü | 1.650 ± 1 m |
| Əhalisi | |
| Əhalisi |
|
| Rəqəmsal identifikatorlar | |
| Telefon kodu | +98 431 |
| | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Etimologiyası
Bəzi mənbələrə əsasən Sərab fars dilində "suyun başı (mənbəyi)" deməkdir. Ehtimal ki, vilayətin mərkəzi Heydərxan və Tacyar çaylarının mənbəyində yerləşdiyinə görə vilayət və şəhər bu adı almışdır. "Sərab" sözünün farsca digər mənası da "miraj, ilğım"dır.
Bir sıra müəlliflər, o cümlədən Beryozin şəhərin və vilayətin adını "Serah" (se - üç, rah - yol) kimi qeyd etmişlər. Ərdəbil, Təbriz və Tehrana gedən yollar üzərində yerləşən Sərab vilayətinin etimologiyasının bu amilə əsaslanması əksər tədqiqatçılar tərəfindən də qəbul olunur.
Sərab adının etimologiyası haqqında İran tarixçisi R.Hüveyda yazırdı: "Müasir Sərab məfhumunun qədim forması Sərat, Sərav və yaxud Səro olmuşdur." Hüveyda hər cəhdlə Sərab adını iran dilləri əsasında izah etməyə çalışmışdır.
X əsrdə yazılmış və müəllifi məlum olmayan Hüdud əl-aləm "Minəl məşrie iləl məğrib" əsərində şəhərin adı Sərav kimi verilmişdir. Bu əsərdə Sərabın sıx əhaliyə və bol nemətlərə malik olması göstərilir. İstəxrinin coğrafi xəritəsində bu şəhərin adı Sərah, Yaqut Həməvidə Sərav kimi göstərilmişdir.
Sərab adını həmçinin ərəbcə "yeraltı keçid, tunel" kimi mənalara sahib olan "sarab" (سَرَب) sözüylə açıqlamaq olar.
Tarixi
Sərab şəhərinin tarixi haqqında zaman-zaman İran tarixçiləri müxtəlif məqalələrlə çıxış etmişlər. Lakin bütovlükdə Sərab şəhərinin tarixi araşdırılmamışdır.
Sərab şəhərinin adına yalnız orta əsr mənbələrində təsadüf edilir. Lakin aparılan arxeoloji qazıntılar zamanı əldə edilən materiallar Azərbaycanın digər şəhərləri kimi Sərab şəhərinin də qədim tarixə malik olduğunu göstərib. Tədqiqatçılar qeyd edirlər ki, məhz Sərab mahalı ərazisində mühüm tarixi hadisələr baş vermişdir.
İran arxeoloqları tərəfindən Sərab mahalı ərazisində aparılan arxeoloji qazıntılar zamanı əldə edilən iki kitabə isə şəhərin tarixi şöhrətini daha da artırmışdır. Kitabələrdən biri Sərab rayonundan 13 km aralıda yerləşən (Razlıq rayonu) tapılmışdır. Bu kitabə haqqında İran tarixçisi C.Məşkur, daha sonra isə R.Hüveyda məlumat vermişdir. Kitabə II Argiştinin sifarişi ilə yazılmışdır. Kitabə 16 sətir yazıdan ibarətdir. Kitabədən bəlli olur ki Razlıqda böyük Manna qalası olmuşdur. Qala müharibələr zamanı dağdılmışdır. Lakin II Argişti bölgəyə yürüşü zamanı qalanı bərpa etdirərək istehkam kimi istifadə etmişdir.
İkinci kitabə də Russanın oğlu II Argiştinin sifarişi ilə yazılmışdır. Bu kitabə sə məşhur dərəsindən tapılmışdır. 12 sətirdən ibarət olan bu kitabədə isə Argiştinin qələbələrindən bəhs edilir.
Hər iki kitabədən bəlli olur ki, hələ eramızdan əvvəl VIII əsrdə artıq Sərab mahalında müdafiə xarakterli qalalar və yaşayış yerləri olmuşdur.
Sərab şəhərinin yüksək dağlarla (Savalan və Bozquş) əhatə olunması, strateji mövqeyinin möhkəmliyi, əkinçilik, habelə maldarlıq üçün əlverişli torpağa malik olması onu tarixən şöhrətləndirən amillərdəndir.
Mənbələrin verdiyi məlumata görə Böyük İpək Yolu Firuzabad, Xalxal, , Sərab, Təbriz, həmin yolun başqa qolu isə Firuzabad, Xalxal, Sərab, Ərdəbil və Bərdəni birləşdirirdi. Ümumiyyətlə Sayin keçidinin Sərabın yaxınlığında yerləşməsi ticarət karvanları və ordu dəstələrinin Ərdəbil, Muğan və Şimala, Dərbənd keçidinə, habelə ordan da Rusiyaya gediş-gəlişi Sərabın strateji mövqeyinin hələ antik dövrlərdən artırmışdır. Digər tədəfdən Sərab şəhəri yaxınlığında olan keçidlərin hərbi və iqtisadi mövqeyi heç də Dərbənddə və Şimali Qafqazda olan digər keçidlərin mövqeyndən az olmamışdır. Bu səbəbdən də həmin keçidlərin ələ keçirilməsi uğrunda bir sıra tarixi döyüşlər və toqquşmalar da həmin ərazidə olmuşdur.
Sərab mahalı Xürrəmilər hərəkatı zamanı Xürrəmilərin əsas dayaq nöqtələrindən biri olmuşdur. "Əl-fəhrist" əsərində göstərir: "Babək gənc yaşlarını Sərabda keçirmiş, sonra iki il Təbrizdə qaldıqdan sonra Ərdəbildə yaşayan anasının yanında qalmışdır...Babək Sərab mahalında Şəbl ibn Məsnanın yanında qalıb onun mal-qarasını otarırdı. Tənbur çalmağı da onun nökərlərindən öyrənmişdi. Sonra isə Təbrizə gedərək Məhəmməd ibn əl-Rəvvad Əzüdinin yanında qaldı. Babək anasının yanına qayıdan zaman onun artıq 18 yaşı vardı"
Görkəmli şəxsiyyətləri
Ağa Neymətulla - Sovet və Azərbaycan neftçisi, SSRİ neft sənayesi yenilikçisi, SSRİ dövlət mükafatı laureatı
Zülfəli İmaməli oğlu İbrahimov - tarixçi, Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyasının müxbir üzvü.
Mirzə Əjdər oğlu İbrahimov (Eyvəq kəndi) - Azərbaycan SSR xalq yazıçısı, Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyasının akademiki, Sosialist Əməyi Qəhrəmanı, SSRİ Ali Sovetinin deputatı. Azərbaycan SSR Ali Soveti Rəyasət Heyətinin sədri (1954-1958). Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin idarə heyətinin sədri (1948-1954, 1981-1991), Azərbaycan SSR Maarif naziri (1942-1946).
Mehdiyev Şəfayət Fərhad oğlu (Sərab vilayətinin Şalqun kəndi) — Azərbaycanın məşhur geoloqu, geologiya–minerologiya elmləri doktoru, əməkdar elm xadimi, Azərbaycan Elmlər Akademiyasının həqiqi üzvü, professor.
MirBəşir Fəttah oğlu Qasımov (Daşbulaq kəndi) - Sovet Azərbaycan dövlət xadimi, Azərbaycan SSR Ali Soveti Rəyasət Heyətinin sədri (1938-1949).
Əjdər Mütəllim oğlu İbrahimov - məşhur Sovet, Rus, Azərbaycan və Türkmənistan rejissoru, ssenarist, aktyor və pedaqoq, SSRİ xalq artisti (1991).
Murtuza Fətulla oğlu Nağıyev - kimya və neft texnologiyası sahəsində görkəmli bir Azərbaycan alimi, Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyasının akademiki, kimya texnologiyasında təkrarlanma prosesləri doktrinasının yaradıcısı.
Ağa Musa Nağıyev (Mehravan kəndi) - 19-cu əsrin sonu - 20-ci əsrin əvvəllərində Çar Rusiyasının tanınmış neft sənayesi mütəxəssisi, xeyriyyəçi və xeyriyyəçisidir.
Hacı Zeynalabdin Tağıyev (Tikmədaş kəndi) — Azərbaycanlı milyonçu, mesenat, Rusiya İmperiyasının Həqiqi Dövlət Müşaviri, müsəlman Şərqində ilk qızlar məktəbinin yaradıcısı.
Xəstə Qasım (Tikmədaş kəndi) — XVIII əsr Azərbaycan aşığı
Rza Əfqanlı (Cəfər-zadə) - Sovet Azərbaycan aktyoru. Azərbaycan SSR xalq artisti (1943). İkinci dərəcəli Stalin mükafatı laureatı (1948).
Qəzənfər Mədət oğlu Əlizadə — Azərbaycan sovet memarı, memarlıq doktoru, professor, Azərbaycan SSR əməkdar inşaatçısı.
Mirzəcanzadə Azad Xəlil oğlu— Azərbaycan alimi, texniki elmlər doktoru, akademik.
Mehdi Hənifə oğlu Hüseynzadə (Mixaylo) —azərbaycanlı partizan, İkinci Dünya müharibəsi dövründə kəşfiyyat-təxribat qrupun rəhbəri, Sovet İttifaqı Qəhrəmanı. Atası əslən Sərabdandır.
Qulam (QulamƏli) Məmməd oğlu Məmmədli - publisist, teatr mütəxəssisi, ədəbiyyatşünas, əməkdar jurnalist, Yazıçılar Birliyinin üzvü, Azərbaycan SSR əməkdar mədəniyyət işçisi.
İstinadlar
- جمعیت به تفکیک تقسیمات کشوری (fars.).
- T.Mustafazadə. Azərbaycan xanlıqlarının qısa tarixi. Bakı,2011,səh.344.
- Azerdict saytı, "sərab" sözü[ölü keçid]
- Vikilüğət saytı, "سَرَب" sözü[ölü keçid]
Həmçinin bax
 | İran ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu adin diger istifade formalari ucun bax Serab deqiqlesdirme Serab Iranin Serqi Azerbaycan ostaninda qedim seherlerden biridir Bu seherin tebii cografi seraitinin elverisli olmasi onun Yaxin ve Orta Serqin en islek ticaret yolunun ustunde yerlesmesi qedim dovrlerden etibaren bu seherin iqtisadiyyatina muhum tesir gostermisdir Serabسراب37 56 27 sm e 47 32 12 s u Olke IranTarixi ve cografiyasiMerkezin hundurluyu 1 650 1 mEhalisiEhalisi 45 031 nef 2016 Reqemsal identifikatorlarTelefon kodu 98 431Xeriteni goster gizle Serab Vikianbarda elaqeli mediafayllarEtimologiyasiBezi menbelere esasen Serab fars dilinde suyun basi menbeyi demekdir Ehtimal ki vilayetin merkezi Heyderxan ve Tacyar caylarinin menbeyinde yerlesdiyine gore vilayet ve seher bu adi almisdir Serab sozunun farsca diger menasi da miraj ilgim dir Bir sira muellifler o cumleden Beryozin seherin ve vilayetin adini Serah se uc rah yol kimi qeyd etmisler Erdebil Tebriz ve Tehrana geden yollar uzerinde yerlesen Serab vilayetinin etimologiyasinin bu amile esaslanmasi ekser tedqiqatcilar terefinden de qebul olunur Serab adinin etimologiyasi haqqinda Iran tarixcisi R Huveyda yazirdi Muasir Serab mefhumunun qedim formasi Serat Serav ve yaxud Sero olmusdur Huveyda her cehdle Serab adini iran dilleri esasinda izah etmeye calismisdir X esrde yazilmis ve muellifi melum olmayan Hudud el alem Minel mesrie ilel megrib eserinde seherin adi Serav kimi verilmisdir Bu eserde Serabin six ehaliye ve bol nemetlere malik olmasi gosterilir Istexrinin cografi xeritesinde bu seherin adi Serah Yaqut Hemevide Serav kimi gosterilmisdir Serab adini hemcinin erebce yeralti kecid tunel kimi menalara sahib olan sarab س ر ب sozuyle aciqlamaq olar TarixiSerab seherinin tarixi haqqinda zaman zaman Iran tarixcileri muxtelif meqalelerle cixis etmisler Lakin butovlukde Serab seherinin tarixi arasdirilmamisdir Serab seherinin adina yalniz orta esr menbelerinde tesaduf edilir Lakin aparilan arxeoloji qazintilar zamani elde edilen materiallar Azerbaycanin diger seherleri kimi Serab seherinin de qedim tarixe malik oldugunu gosterib Tedqiqatcilar qeyd edirler ki mehz Serab mahali erazisinde muhum tarixi hadiseler bas vermisdir Iran arxeoloqlari terefinden Serab mahali erazisinde aparilan arxeoloji qazintilar zamani elde edilen iki kitabe ise seherin tarixi sohretini daha da artirmisdir Kitabelerden biri Serab rayonundan 13 km aralida yerlesen Razliq rayonu tapilmisdir Bu kitabe haqqinda Iran tarixcisi C Meskur daha sonra ise R Huveyda melumat vermisdir Kitabe II Argistinin sifarisi ile yazilmisdir Kitabe 16 setir yazidan ibaretdir Kitabeden belli olur ki Razliqda boyuk Manna qalasi olmusdur Qala muharibeler zamani dagdilmisdir Lakin II Argisti bolgeye yurusu zamani qalani berpa etdirerek istehkam kimi istifade etmisdir Ikinci kitabe de Russanin oglu II Argistinin sifarisi ile yazilmisdir Bu kitabe se meshur deresinden tapilmisdir 12 setirden ibaret olan bu kitabede ise Argistinin qelebelerinden behs edilir Her iki kitabeden belli olur ki hele eramizdan evvel VIII esrde artiq Serab mahalinda mudafie xarakterli qalalar ve yasayis yerleri olmusdur Serab seherinin yuksek daglarla Savalan ve Bozqus ehate olunmasi strateji movqeyinin mohkemliyi ekincilik habele maldarliq ucun elverisli torpaga malik olmasi onu tarixen sohretlendiren amillerdendir Menbelerin verdiyi melumata gore Boyuk Ipek Yolu Firuzabad Xalxal Serab Tebriz hemin yolun basqa qolu ise Firuzabad Xalxal Serab Erdebil ve Berdeni birlesdirirdi Umumiyyetle Sayin kecidinin Serabin yaxinliginda yerlesmesi ticaret karvanlari ve ordu destelerinin Erdebil Mugan ve Simala Derbend kecidine habele ordan da Rusiyaya gedis gelisi Serabin strateji movqeyinin hele antik dovrlerden artirmisdir Diger tedefden Serab seheri yaxinliginda olan kecidlerin herbi ve iqtisadi movqeyi hec de Derbendde ve Simali Qafqazda olan diger kecidlerin movqeynden az olmamisdir Bu sebebden de hemin kecidlerin ele kecirilmesi ugrunda bir sira tarixi doyusler ve toqqusmalar da hemin erazide olmusdur Serab mahali Xurremiler herekati zamani Xurremilerin esas dayaq noqtelerinden biri olmusdur El fehrist eserinde gosterir Babek genc yaslarini Serabda kecirmis sonra iki il Tebrizde qaldiqdan sonra Erdebilde yasayan anasinin yaninda qalmisdir Babek Serab mahalinda Sebl ibn Mesnanin yaninda qalib onun mal qarasini otarirdi Tenbur calmagi da onun nokerlerinden oyrenmisdi Sonra ise Tebrize gederek Mehemmed ibn el Revvad Ezudinin yaninda qaldi Babek anasinin yanina qayidan zaman onun artiq 18 yasi vardi Gorkemli sexsiyyetleri Aga Neymetulla Sovet ve Azerbaycan neftcisi SSRI neft senayesi yenilikcisi SSRI dovlet mukafati laureati Zulfeli Imameli oglu Ibrahimov tarixci Azerbaycan SSR Elmler Akademiyasinin muxbir uzvu Mirze Ejder oglu Ibrahimov Eyveq kendi Azerbaycan SSR xalq yazicisi Azerbaycan SSR Elmler Akademiyasinin akademiki Sosialist Emeyi Qehremani SSRI Ali Sovetinin deputati Azerbaycan SSR Ali Soveti Reyaset Heyetinin sedri 1954 1958 Azerbaycan Yazicilar Birliyinin idare heyetinin sedri 1948 1954 1981 1991 Azerbaycan SSR Maarif naziri 1942 1946 Mehdiyev Sefayet Ferhad oglu Serab vilayetinin Salqun kendi Azerbaycanin meshur geoloqu geologiya minerologiya elmleri doktoru emekdar elm xadimi Azerbaycan Elmler Akademiyasinin heqiqi uzvu professor MirBesir Fettah oglu Qasimov Dasbulaq kendi Sovet Azerbaycan dovlet xadimi Azerbaycan SSR Ali Soveti Reyaset Heyetinin sedri 1938 1949 Ejder Mutellim oglu Ibrahimov meshur Sovet Rus Azerbaycan ve Turkmenistan rejissoru ssenarist aktyor ve pedaqoq SSRI xalq artisti 1991 Murtuza Fetulla oglu Nagiyev kimya ve neft texnologiyasi sahesinde gorkemli bir Azerbaycan alimi Azerbaycan SSR Elmler Akademiyasinin akademiki kimya texnologiyasinda tekrarlanma prosesleri doktrinasinin yaradicisi Aga Musa Nagiyev Mehravan kendi 19 cu esrin sonu 20 ci esrin evvellerinde Car Rusiyasinin taninmis neft senayesi mutexessisi xeyriyyeci ve xeyriyyecisidir Haci Zeynalabdin Tagiyev Tikmedas kendi Azerbaycanli milyoncu mesenat Rusiya Imperiyasinin Heqiqi Dovlet Musaviri muselman Serqinde ilk qizlar mektebinin yaradicisi Xeste Qasim Tikmedas kendi XVIII esr Azerbaycan asigi Rza Efqanli Cefer zade Sovet Azerbaycan aktyoru Azerbaycan SSR xalq artisti 1943 Ikinci dereceli Stalin mukafati laureati 1948 Qezenfer Medet oglu Elizade Azerbaycan sovet memari memarliq doktoru professor Azerbaycan SSR emekdar insaatcisi Mirzecanzade Azad Xelil oglu Azerbaycan alimi texniki elmler doktoru akademik Mehdi Henife oglu Huseynzade Mixaylo azerbaycanli partizan Ikinci Dunya muharibesi dovrunde kesfiyyat texribat qrupun rehberi Sovet Ittifaqi Qehremani Atasi eslen Serabdandir Qulam QulamEli Memmed oglu Memmedli publisist teatr mutexessisi edebiyyatsunas emekdar jurnalist Yazicilar Birliyinin uzvu Azerbaycan SSR emekdar medeniyyet iscisi Istinadlarجمعیت به تفکیک تقسیمات کشوری fars T Mustafazade Azerbaycan xanliqlarinin qisa tarixi Baki 2011 seh 344 Azerdict sayti serab sozu olu kecid Vikiluget sayti س ر ب sozu olu kecid Hemcinin bax Iran ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin